Tá»± do tôn giáo, con Ä‘Æ°á»ng dẫn đến hòa bình
1. Và o đầu Năm Má»›i, tôi muốn gá»i lá»i chúc mừng đến tất cả và từng ngÆ°á»i; những lá»i cầu chúc khang an và thịnh vượng, nhÆ°ng nhất là lá»i cầu chúc an bình. Äáng tiếc là trong năm sắp chấm dứt cÅ©ng đã có những cuá»™c bách hại, kỳ thị và những hà nh vi kinh khủng bạo lá»±c và bất bao dung vá» tôn giáo.
Tôi đặc biệt nghÄ© đến đất nÆ°á»›c Irak yêu quÃ, trên con Ä‘Æ°á»ng tiến tá»›i sá»± ổn định và hòa giải vẫn hằng mong Æ°á»›c, quốc gia nà y tiếp tục là nÆ¡i xảy ra bạo lá»±c và khủng bố. Tôi nghÄ© đến những Ä‘au khổ má»›i đây của cá»™ng đồng Kitô, cách riêng là vụ khủng bố hèn nhát chống lại Nhà thá» chÃnh tòa "Äức Mẹ Hằng Cứu Giúp" của Giáo Há»™i Công giáo Siri ở Baghdad: tại đây ngà y 31-10 vừa qua, 2 linh mục và hÆ¡n 50 tÃn hữu đã bị giết, trong lúc há»p nhau để cá» hà nh Thánh Lá»…. Và i ngà y sau đó có thêm những cuá»™c tấn không khác, kể cả tại các tÆ° gia, tạo nên sợ hãi trong cá»™ng Ä‘oà n Kitô và là m cho nhiá»u ngÆ°á»i muốn xuất cÆ° để tìm kiếm những Ä‘iá»u kiện sống tốt đẹp hÆ¡n. Tôi bảo đảm vá»›i há» sá»± gần gÅ©i của tôi và của toà n thể Giáo Há»™i. Tâm tình nà y đã được biểu lá»™ má»™t cách cụ thể trong Thượng Há»™i đồng Giám mục đặc biệt gần đây vá» Trung Äông. Công nghị Giám mục ấy đã gá»i đến các cá»™ng Ä‘oà n Công giáo tại Irak và toà n vùng Trung Äông, lá»i khÃch lệ sống tình hiệp thông và tiếp tục là m chứng tá can đảm vỠđức tin tại các vùng ấy.
Tôi nhiệt liệt cám Æ¡n các chÃnh phủ đã ná»— lá»±c xoa dịu Ä‘au khổ của những anh chị em ấy và má»i gá»i tất cả các tÃn hữu Công giáo hãy cầu nguyện cho anh chị em đồng đạo của mình Ä‘ang chịu Ä‘au khổ vì bạo lá»±c và bất bao dung, và hãy liên Ä‘á»›i vá»›i há». Trong bối cảnh ấy, tôi nồng nhiệt cảm thấy cÆ¡ há»™i rất thuáºn tiện để chia sẻ vá»›i tất cả anh chị em má»™t số suy tÆ° vá» tá»± do tôn giáo, con Ä‘Æ°á»ng dẫn đến hòa bình. Tháºt váºy, tháºt là đau lòng khi nháºn thấy tại má»™t số miá»n trên thế giá»›i, ngÆ°á»i ta không thể tuyên xÆ°ng và tá»± do biểu lá»™ tôn giáo của mình, vì có nguy cÆ¡ bị mất mạng và mất tá»± do bản thân. Tại các miá»n khác, có những hình thức âm thầm và tinh vi hÆ¡n qua những thà nh kiến và chống đối các tÃn hữu và các biểu tượng tôn giáo. Hiện nay các tÃn hữu Kitô là nhóm tôn giáo Ä‘ang phải chịu nhiá»u cuá»™c bách hại nhất vì đức tin. Bao nhiêu ngÆ°á»i hằng ngà y phải chịu những xúc phạm và thÆ°á»ng sống trong sợ hãi vì sá»± tìm kiếm của hỠđối vá»›i chân lý, vì niá»m tin của há» nÆ¡i Chúa Giêsu Kitô và lá»i kêu gá»i chân thà nh của há» yêu cầu nhìn nháºn tá»± do tôn giáo. Tất cả những Ä‘iá»u ấy không thể chấp nháºn được, vì đó là má»™t sá»± xúc phạm đến Thiên Chúa và phẩm giá con ngÆ°á»i; hÆ¡n nữa, đó là má»™t Ä‘e dá»a an ninh và hòa bình, và nó ngăn cản việc thá»±c thi sá»± phát triển toà n diện Ä‘Ãch thá»±c cho con ngÆ°á»i (1).
Tháºt váºy, chÃnh trong tá»± do tôn giáo có biểu lá»™ đặc tÃnh của con ngÆ°á»i, nhá» tá»± do ấy con ngÆ°á»i có thể xếp đặt Ä‘á»i sống bản thân và xã há»™i của mình theo Thiên Chúa: dÆ°á»›i ánh sáng của Chúa, con ngÆ°á»i hiểu được trá»n vẹn căn tÃnh, ý nghÄ©a và cùng Ä‘Ãch của mình. Phủ nháºn hoặc giá»›i hạn tá»± do tôn giáo má»™t cách Ä‘á»™c Ä‘oán có nghÄ©a là nuôi dưỡng má»™t quan niệm hẹp hòi vá» con ngÆ°á»i, là m lu má» vai trò công cá»™ng của tôn giáo có nghÄ©a là tạo nên má»™t xã há»™i bất công, vì không hợp vá»›i bản chất Ä‘Ãch thá»±c của con ngÆ°á»i; Ä‘iá»u nà y có nghÄ©a là là m cho sá»± khẳng định má»™t ná»n hòa bình chân chÃnh và lâu bá»n của toà n thể nhân loại trở thà nh Ä‘iá»u không thể thá»±c hiện được.
Vì váºy, tôi nhắn nhủ những ngÆ°á»i nam nữ thiện chà hãy canh tân quyết tâm xây dá»±ng má»™t thế giá»›i trong đó tất cả má»i ngÆ°á»i Ä‘á»u được tá»± do tuyên Æ°ng tôn giáo hoặc tÃn ngưỡng của mình và sống tình yêu của mình đối vá»›i Thiên Chúa má»™t cách hết lòng, hết linh hồn và tâm trà (xc. Mt 22,37). Äó chÃnh là tâm tình gợi hứng và hÆ°á»›ng dẫn Sứ Ä‘iệp nhân ngà y Hòa Bình thế giá»›i lần thứ 45 vá»›i chủ Ä‘á» "Tá»± do tôn giáo, con Ä‘Æ°á»ng dẫn đến hòa bình".
Quyá»n thánh thiêng được sống và có Ä‘á»i sống tinh thần 2. Quyá»n tá»± do tôn giáo có căn cá»™i trong chÃnh phẩm giá con ngÆ°á»i (2), và không thể là m ngÆ¡ không biết tá»›i hoặc lÆ¡ là bản tÃnh siêu việt của con ngÆ°á»i. Thiên Chúa đã dá»±ng nên con ngÆ°á»i nam nữ theo hình ảnh giống Ngà i (xc. St 1,27). Vì thế, má»—i ngÆ°á»i Ä‘á»u có quyá»n thánh thiêng là có má»™t cuá»™c sống toà n vẹn vá» phÆ°Æ¡ng diện tinh thần. Nếu không nhìn nháºn bản chất tinh thần của mình, không cởi mở đối vá»›i siêu việt, thì con ngÆ°á»i sẽ co cụm và o mình, không tìm được những câu trả lá»i cho những vấn nạn của tâm hồn mình vỠý nghÄ©a cuá»™c sống và không thủ đắc được những giá trị và nguyên tắc luân lý lâu bá»n. Há» cÅ©ng không cảm nghiệm được tá»± do chân thá»±c cÅ©ng nhÆ° không phát triển má»™t xã há»™i công chÃnh (3).
Kinh Thánh, cùng vá»›i chÃnh kinh nghiệm của chúng ta, cho thấy giá trị sâu xa của phẩm giá con ngÆ°á»i: "Khi con nhìn trá»i cao, công trình do tay Chúa dá»±ng nên, mặt trăng và các vì sao Chúa mà đã tạo dá»±ng, thì con ngÆ°á»i có là chi mà Chúa nhá»› đến, phà m nhân là gì mà Chúa phải báºn tâm? Quả thá»±c, Chúa đã dá»±ng nên con ngÆ°á»i chỉ kém thần linh, ban vinh quang và danh dá»± cho há». Chúa cho con ngÆ°á»i quyá»n là m chủ trên các công trình tay Chúa dá»±ng nên, Chúa đặt má»i sá»± dÆ°á»›i chân con ngÆ°á»i" (Tv 8,4-7).
Äứng trÆ°á»›c thá»±c tại cao cả của bản tÃnh con ngÆ°á»i, chúng ta có thể cảm nghiệm cùng thái Ä‘á»™ ngưỡng má»™ nhÆ° tác giả thánh vịnh. Thá»±c tại ấy được biểu má»™ nhÆ° má»™t sá»± cởi mở đối vá»›i Mầu Nhệm, nhÆ° khả năng tá»± há»i sâu thẳm vá» chÃnh mình và vá» nguồn gốc của vÅ© trụ, nhÆ° má»™t âm vang sâu xa vá» Tình Yêu tá»™t đỉnh của Thiên Chúa, Äấng là nguyên thủy và là cùng Ä‘Ãch của vạn váºt, của má»i ngÆ°á»i và má»i dân tá»™c (4). Phẩm giá siêu việt của con ngÆ°á»i là má»™t giá trị thiết yếu của sá»± khôn ngoan Do thái Kitô, nhÆ°ng nhá» lý trÃ, má»i ngÆ°á»i cÅ©ng có thể nháºn biết được. Phẩm giá nà y, được hiểu nhÆ° khả năng vượt lên trên chất thể của mình và tìm kiếm chân lý, cần được nhìn nháºn nhÆ° má»™t thiện Ãch phổ quát, tối cần thiết cho việc xây dá»±ng má»™t xã há»™i hÆ°á»›ng vá» sá»± thá»±c hiện và sá»± viên mãn của con ngÆ°á»i. Sá»± tôn trá»ng các yếu tố thiết yếu của phẩm giá con ngÆ°á»i, nhÆ° quyá»n sống và quyá»n tá»± do tôn giáo, chÃnh là má»™t Ä‘iá»u kiện để má»i qui luáºt xã há»™i và pháp lý được hợp pháp vá» luân lý.
Tá»± do tôn giáo và sá»± tôn trá»ng nhau 3. Tá»± do tôn giáo ở căn cá»™i tá»± do luân lý. Tháºt váºy, sá»± cởi mở đối vá»›i chân lý và sá»± thiện, cởi mở đối vá»›i Thiên Chúa, có nguồn cá»™i nÆ¡i bản tÃnh con ngÆ°á»i, mang lại phẩm giá trá»n vẹn cho má»—i ngÆ°á»i và là bảo đảm sá»± tôn trá»ng giữa con ngÆ°á»i vá»›i nhau má»™t cách trá»n vẹn. Vì thế, tá»± do tôn giáo phải được hiểu không phải chỉ là không bị cưỡng bách, nhÆ°ng trÆ°á»›c tiên nhÆ° má»™t khả năng xếp đặt các chá»n lá»±a của mình theo chân lý.
Có má»™t mối liên hệ không thể tách rá»i giữa tá»± do và tôn trá»ng; lý do vì, "luáºt luân lý bó buá»™c má»i ngÆ°á»i và má»i nhóm xã há»™i, khi thi hà nh các quyá»n của mình, phải để ý tá»›i các quyá»n của ngÆ°á»i khác, cÅ©ng nhÆ° tá»›i những nghÄ©a vụ của mình đối vá»›i ngÆ°á»i khác và công Ãch của má»i ngÆ°á»i" (5).
Má»™t tá»± do thù nghịch và dá»ng dÆ°ng đối vá»›i Thiên Chúa rốt cục sẽ chối bá» chÃnh tá»± do và không bảo đảm sá»± tôn trá»ng hoà n toà n đối vá»›i tha nhân. Má»™t ý chà tin rằng mình hoà n toà n không có khả năng tìm sá»± tháºt và sá»± thiện thì không có những lý do khách quan và những Ä‘á»™ng lá»±c để hà nh Ä‘á»™ng, ngoà i những Ä‘á»™ng lá»±c do lợi lá»™c nhất thá»i và phụ thuá»™c của mình, ý chà ấy không có "má»™t căn tÃnh" phải bảo tồn và xây dá»±ng khi thá»±c hiện những chá»n lá»±a thá»±c sá»± tá»± do và có ý thức. Vì thế, không thể đòi sá»± tôn trá»ng từ phÃa những "ý chÃ" khác, và những ý chà nà y cÅ©ng bị tách rá»i khá»i bản chất sâu xa nhất của há», và do đó không thể nại tá»›i những "lý do" khác, hoặc tháºm chà không có lý do nà o. Ảo tưởng theo đó ngÆ°á»i ta có thể tìm thấy trong sá»± duy tÆ°Æ¡ng đối vá» luân lý má»™t chìa khóa để sống chung hòa bình, trong thá»±c tế nó là nguồn gốc gây ra chia rẽ và phủ nháºn phẩm giá của con ngÆ°á»i. Vì thế, ta hiểu tại sao cần phải nhìn nháºn cả hai chiá»u kÃch trong con ngÆ°á»i: chiá»u kÃch tôn giáo và chiá»u kÃch xã há»™i. Vá» vấn Ä‘á» nà y, không thể chủ trÆ°Æ¡ng các tÃn hữu "phải loại bá» má»™t phần của mình, tức là đức tin của há», để trở thà nh những công dân tÃch cá»±c; không bao giá» cần phải phủ nháºn Thiên Chúa để có thể hưởng các quyá»n của mình" (6)
Gia đình, trÆ°á»ng dạy tá»± do và hòa bình 4. Nếu tá»± do tôn giáo là con Ä‘Æ°á»ng dẫn đến hòa bình, thì giáo dục tôn giáo là con Ä‘Æ°á»ng Æ°u tiên để giúp giá»›i trẻ có khả năng nhìn nháºn tha nhân là anh em, chị em của mình, cùng tiến bÆ°á»›c và cá»™ng tác để tất cả má»i ngÆ°á»i cảm thấy mình là những phần tá» sinh Ä‘á»™ng của cùng má»™t gia đình nhân loại, và không ai bị loại khá»i gia đình nà y.
Gia đình dá»±a trên hôn nhân, biểu lá»™ sá»± kết hiệp thân máºt và bổ túc giữa ngÆ°á»i má»™t ngÆ°á»i nam và má»™t ngÆ°á»i nữ, được tháp nháºp và o bối cảnh chung nhÆ° trÆ°á»ng há»c đầu tiên để huấn luyện và là m tăng trưởng con cái vá» mặt xã há»™i, văn hóa, luân lý và tinh thần, chúng phải luôn luôn có thể tìm được nÆ¡i cha mẹ những chứng nhân đầu tiên vá» má»™t cuá»™c sống hÆ°á»›ng vá» sá»± tìm kiếm chân lý và tình thÆ°Æ¡ng của Thiên Chúa. ChÃnh các cha mẹ phải luôn được tá»± do và vá»›i tinh thần trách nhiệm thông truyá»n gia sản đức tin, các giá trị và văn hóa của mình cho con cái mà không bị cưỡng bách. Gia đình, tế bà o đầu tiên của xã há»™i loà i ngÆ°á»i, vẫn là môi trÆ°á»ng đầu tiên để huấn luyện vá» những quan hệ hòa hợp ở má»i cấp Ä‘á»™ của sá»± sống chung giữa con ngÆ°á»i, quốc gia và quốc tế. Äây là con Ä‘Æ°á»ng phải theo má»™t cách khôn ngoan để xây dá»±ng má»™t xã há»™i vững chắc và liên Ä‘á»›i, để chuẩn bị ngÆ°á»i trẻ đảm nháºn trách nhiệm của há» trong cuá»™c sống, giữa má»™t xã há»™i tá»± do, trong má»™t tinh thần cảm thông và an bình.
Má»™t gia sản chung 5. Ta có thể nói rằng, trong số các quyá»n và tá»± do cÆ¡ bản có căn cá»™i trong phẩm giá con ngÆ°á»i, tá»± do tôn giáo có má»™t qui chế đặc biệt. Khi tá»± do tôn giáo được nhìn nháºn, thì phẩm giá con ngÆ°á»i được tôn trá»ng trong căn cá»™i của nó và luân lý cÅ©ng nhÆ° các định chế của các dân tá»™c được củng cố. Trái lại, khi tá»± do tôn giáo bị chối bá», khi toan tÃnh ngăn cản việc tuyên xÆ°ng tôn giáo hoặc tÃn ngưỡng và cuá»™c sống phù hợp vá»›i tôn giáo, thì ngÆ°á»i ta xúc phạm đến phẩm giá con ngÆ°á»i, và đồng thá»i Ä‘e dá»a công lý và hòa bình, là những Ä‘iá»u dá»±a trên tráºt tá»± ngay thẳng của xã há»™i được xây dá»±ng dÆ°á»›i ánh sáng của Sá»± Tháºt và Sá»± Thiện Tối Cao.
Tá»± do tôn giáo theo nghÄ©a nà y cÅ©ng là sá»± thủ đắc ná»n văn minh chÃnh trị và pháp lý. Nó là má»™t thiện Ãch thiết yếu: má»—i ngÆ°á»i phải có thể tá»± do thi hà nh quyá»n tuyên xÆ°ng và bà y tá» tôn giáo hoặc tÃn ngưỡng của mình, má»™t cách cá nhân hoặc cá»™ng đồng, công khai hoặc riêng tÆ°, trong việc giảng dạy, trong việc thá»±c hà nh, qua việc ấn loát, trong việc phụng tá»± và tuân giữ các lá»… nghi. Há» không phải gặp chÆ°á»›ng ngại nếu há» muốn Ä‘i theo má»™t tôn giáo hoặc hoặc không tuyên xÆ°ng tôn giáo nà o. Trong lÄ©nh vá»±c nà y, các qui định quốc tế là điá»u tiêu biểu và là và dụ quan trá»ng cho các quốc gia, chúng không chấp nháºn vi phạm nà o đối vá»›i tá»± do tôn giáo, ngoại trừ những đòi khá»i chÃnh đáng của tráºt tá»± công cá»™ng được thi hà nh theo công lý (7). Qui định quốc tế nhìn nháºn rằng các quyá»n vá» tôn giáo có cùng qui chế nhÆ° quyá»n sống và tá»± do cá nhân, vì chúng thuá»™c vá» nòng cốt các quyá»n con ngÆ°á»i, thuá»™c vá» các quyá»n phổ quát và tá»± nhiên mà nhân luáºt không bao giá» có thể chối bá».
Tá»± do tôn giáo không phải là má»™t gia sản Ä‘á»™c quyá»n của các tÃn hữu, nhÆ°ng của toà n thể gia đình các dân tá»™c trên trái đất. Äó là má»™t yếu tố không thể thiếu trong má»™t Nhà nÆ°á»›c pháp quyá»n; ngÆ°á»i ta không thể phủ nháºn quyá»n tá»± do nà y mà không đồng thá»i là m thÆ°Æ¡ng tổn tất cả các quyá»n và tá»± do cÆ¡ bản, bởi vì nó là tổng hợp và là tá»™t đỉnh của tất cả các quyá»n đó. Tá»± do tôn giáo là phÆ°Æ¡ng thế để kiểm chứng xem tất cả các nhân quyá»n khác có được tôn trá»ng hay không (8). Tá»± do tôn giáo tạo Ä‘iá»u kiện dá»… dà ng cho việc thá»±c thi các khả năng tiêu biểu nhất của con ngÆ°á»i, đồng thá»i tạo nên tiá»n Ä‘á» cần thiết để thá»±c hiện sá»± phát triển toà n diện, má»™t sá»± phát triển toà n con ngÆ°á»i trong má»i chiá»u kÃch (9).
Chiá»u kÃch công cá»™ng của tôn giáo 6. Tá»± do tôn giáo, cÅ©ng nhÆ° má»i quyá»n tá»± do khác, tuy ở trong lÄ©nh vá»±c bản thân, nhÆ°ng cÅ©ng được thá»±c hiện trong tÆ°Æ¡ng quan vá»›i tha nhân. Má»™t tá»± do không có tÆ°Æ¡ng quan thì không phải là tá»± do đầy đủ. Cả tá»± do tôn giáo cÅ©ng không đóng khung trong chiá»u kÃch cá nhân mà thôi, nhÆ°ng được thể hiện trong cá»™ng Ä‘oà n và xã há»™i của mình, phù hợp vá»›i đặc tÃnh của con ngÆ°á»i là má»™t hữu thể có tÆ°Æ¡ng quan và vá»›i bản chất công khai của tôn giáo.
Äặc tÃnh có quan hệ là má»™t yếu tố quyết định của tá»± do tôn giáo, thúc đẩy cá»™ng Ä‘oà n các tÃn hữu thá»±c thi tình liên Ä‘á»›i để mÆ°u công Ãch. Trong chiá»u kÃch cá»™ng Ä‘oà n nà y, má»—i ngÆ°á»i vẫn giữ nguyên đặc tÃnh có má»™t không hai và không thể sao lại, và đồng thá»i được bổ túc và thể hiện trá»n vẹn.
Má»™t Ä‘iá»u không thể phủ nháºn là sá»± đóng góp mà cá»™ng Ä‘oà n tôn giáo mang lại cho xã há»™i. Có nhiá»u tổ chức từ thiện và văn hóa chứng tá» vai trò xây dá»±ng của các tÃn hữu cho Ä‘á»i sống xã há»™i. Äiá»u quan trá»ng hÆ¡n nữa chÃnh là sá»± đóng góp của tôn giáo vá» luân lý đạo đức trong lÄ©nh vá»±c chÃnh trị. Không được gạt bá» hoặc cấm Ä‘oán sá»± đóng góp nà y, nhÆ°ng phải hiểu đây là má»™t đóng góp giá trị cho sá»± thăng tiến công Ãch. Trong viá»…n tượng nà y cần nói đến chiá»u kÃch tôn giáo của văn hóa, được hình thà nh qua bao thế ká»· nhá» những đóng góp của tôn giáo vá» mặt xã há»™i và nhất là vá» luân lý đạo đức. Chiá»u kÃch nà y không há» tạo nên má»™t sá»± kỳ thị những ngÆ°á»i không chia sẻ cùng má»™t tÃn ngưỡng, trái lại nó củng cố sá»± Ä‘oà n kết xã há»™i, sá»± há»™i nháºp và liên Ä‘á»›i.
Tá»± do tôn giáo, sức mạnh của tá»± do và văn minh: những nguy cÆ¡ bị lợi dụng 7. Sá»± lợi dụng tá»± do tôn giáo để che Ä‘áºy những lợi lá»™c thầm kÃn, và dụ để láºt đổ tráºt tá»± đã được thiết định, chiếm hữu tà i nguyên hoặc duy trì quyá»n bÃnh từ phÃa má»™t phe nhóm, có thể tạo nên những tai hại rất lá»›n cho xã há»™i. Thái Ä‘á»™ cuồng tÃn, cá»±c Ä‘oan, những hà nh Ä‘á»™ng trái vá»›i phẩm giá con ngÆ°á»i, không bao giá» có thể biện minh được và cà ng không thể thá»±c hà nh những Ä‘iá»u đó nhân danh tôn giáo. Không thể lợi dụng sá»± tuyên xÆ°ng má»™t tôn giáo và cÅ©ng không thể áp đặt sá»± tuyên xÆ°ng ấy bằng võ lá»±c. Vì thế, các quốc gia và các cá»™ng đồng con ngÆ°á»i không bao giỠđược quên rằng tá»± do tôn giáo là điá»u kiện để tìm kiếm sá»± tháºt và không thể bị áp đặt sá»± tháºt bằng bạo lá»±c nhÆ°ng bằng "sức mạnh của chÃnh sá»± tháºt" (10). Theo ý nghÄ©a đó, tôn giáo là sức mạnh tÃch cá»±c và là động lá»±c thúc đẩy xây dá»±ng xã há»™i dân sá»± và chÃnh trị.
Là m sao có thể phủ nháºn đóng góp của các tôn giáo lá»›n trên thế giá»›i cho sá»± phát huy văn minh? Sá»± chân thà nh tìm kiếm Thiên Chúa đã Ä‘Æ°a tá»›i sá»± tôn trá»ng nhiá»u hÆ¡n đối vá»›i phẩm giá con ngÆ°á»i. Các cá»™ng đồng Kitô, vá»›i gia sản các giá trị và nguyên tắc của mình, đã đóng góp nhiá»u cho sá»± ý thức vá» con ngÆ°á»i và các dân tá»™c vá» căn tÃnh và phẩm giá của mình, và cho sá»± chinh phục của các định chế dân chủ, cÅ©ng nhÆ° cho sá»± củng cố các quyá»n con ngÆ°á»i và những nghÄ©a vụ tÆ°Æ¡ng ứng.
Ngà y nay, trong má»™t xã há»™i ngà y cà ng toà n cầu hóa, các tÃn hữu Kitô cÅ©ng được má»i gá»i, không những qua sá»± dấn thân trách nhiệm vá» mặt dân sá»±, kinh tế và chÃnh trị, nhÆ°ng còn qua chứng tá tin yêu của mình, góp phần quà giá và o công trình, tuy cam go nhÆ°ng rất phấn khởi, cho công lý, cho sá»± phát triển toà n diện con ngÆ°á»i và cho tráºt tá»± đúng đắn của các thá»±c tại con ngÆ°á»i. Sá»± loại trừ tôn giáo ra khá»i lÄ©nh vá»±c công cá»™ng tÆ°á»›c bá» môi trÆ°á»ng sinh tỠđó của xã há»™i, má»™t môi trÆ°á»ng cởi mở hÆ°á»›ng vá» siêu việt. Nếu không có kinh nghiệm Æ°u tiên ấy thì sẽ rất khó hÆ°á»›ng xã há»™i vá» những nguyên tắc luân lý đạo đức phổ quát và khó thiết láºp các tráºt tá»± quốc gia và quốc tế trong đó các quyá»n và tá»± do cÆ¡ bản có thể được hoà n toà n nhìn nháºn và thá»±c thi, nhÆ° các mục tiêu của tuyên ngôn quốc tế nhân quyá»n năm 1948. Và rất tiếc là các mục tiêu ấy vẫn không được để ý hoặc bị nói ngược lại.
Má»™t vấn Ä‘á» công lý và văn minh: trà o lÆ°u cá»±c Ä‘oan và sá»± thù nghịch đối vá»›i các tÃn hữu là m thiệt hại cho đặc tÃnh Ä‘á»i tÃch cá»±c của Nhà nÆ°á»›c
8. Sá»± quyết liệt lên án má»i hình thức cuồng tÃn và tôn giáo cá»±c Ä‘oan cÅ©ng phải thúc đẩy chống lại tất cả má»i hình thức thù nghịch chống lại tôn giáo, chúng giá»›i hạn vai trò công cá»™ng của các tÃn hữu trong Ä‘á»i sống dân sá»± và chÃnh trị.
Ta không thể quên rằng trà o lÆ°u tôn giáo cá»±c Ä‘oan (duy căn) và duy Ä‘á»i là những hình thức tÆ°Æ¡ng ứng và cá»±c Ä‘oan của sá»± phủ nháºn Ä‘a nguyên hợp pháp và nguyên tắc Ä‘á»i. Tháºt váºy cả hai thái Ä‘á»™ đó Ä‘á»u tuyệt đối hóa nhân sinh quan hẹp hòi và phiếm diện, trong trÆ°á»ng hợp thứ nhất, nó tạo Ä‘iá»u kiện dá»… dà ng cho những hình thức tôn giáo thủ cá»±u và trong trÆ°á»ng hợp thứ hai nó cổ võ chủ thuyết duy lý. Xã há»™i nà o muốn dùng bạo lá»±c để áp đặt, hoặc ngược lại, phủ nháºn tôn giáo, là má»™t xã há»™i bất công đối vá»›i con ngÆ°á»i và Thiên Chúa, và đối vá»›i cả chÃnh mình nữa. Thiên Chúa kêu gá»i nhân loại đến vá»›i Ngà i trong ý định yêu thÆ°Æ¡ng, ý định nà y liên hệ tá»›i toà n thể con ngÆ°á»i trong chiá»u kÃch tá»± nhiên và tinh thần, và đòi con ngÆ°á»i phải đáp lại trong tá»± do và trách nhiệm, vá»›i trá»n tâm hồn và trá»n hữu thể của mình, theo chiá»u kÃch cá nhân và cá»™ng Ä‘oà n. Vì thế, cả xã há»™i, trong tÆ° cách là má»™t sá»± biểu hiện con ngÆ°á»i và toà n thể các chiá»u kÃch cấu thà nh của con ngÆ°á»i, cÅ©ng phải sống và được tổ chức là m sao để giúp con ngÆ°á»i cởi mở đối vá»›i siêu việt. ChÃnh vì thế, không thể thiết láºp các luáºt lệ và định chế của xã há»™i mà không để ý tá»›i chiá»u kÃch tôn giáo của các công dân hoặc hoà n toà n loại bá» chiá»u kÃch ấy. Nhá» sá»± tham gia trong tinh thần dân chủ của má»i công dân ý thức vá» Æ¡n gá»i cao cả của mình, các luáºt lệ và định chế phải tÆ°Æ¡ng xứng vá»›i con ngÆ°á»i để có thể giúp con ngÆ°á»i trong chiá»u kÃch tôn giáo của há». Vì không phải là điá»u do Nhà NÆ°á»›c tạo nên, nên chiá»u kÃch tôn giáo không thể bị Nhà NÆ°á»›c lèo lái; đúng hÆ¡n, Nhà NÆ°á»›c phải nhìn nháºn và tôn trá»ng chiá»u kÃch ấy.
Hệ thống luáºt pháp ở má»i cấp Ä‘á»™, quốc gia và quốc tế, khi cho phép hoặc tá» ra dung dưỡng trà o lÆ°u cuồng tÃn vá» tôn giáo hoặc chống tôn giáo thì hệ thống ấy lá»—i sứ mạng của mình là bảo vệ và thăng tiến công lý cÅ©ng nhÆ° quyá»n của má»i ngÆ°á»i. Những thá»±c tại nà y không thể bị tùy thuá»™c ý riêng của nhà láºp pháp hoặc Ä‘a số, vì nhÆ° Cicero đã từng dạy, công lý không phải chỉ là là m luáºt và áp dụng luáºt, nó còn là má»™t cái gì hÆ¡n nữa. Công lý bao hà m sá»± nhìn nháºn phẩm giá của má»—i ngÆ°á»i (11), mà nếu không có tá»± do tôn giáo được bảo đảm và được sống theo yếu tÃnh của nó, thì phẩm giá ấy sẽ bị què quặt và thÆ°Æ¡ng tổn, có nguy cÆ¡ phải chịu sá»± thống trị của các thần tượng, của những thiện Ãch tÆ°Æ¡ng đối được tuyệt đối hóa. Tất cả những Ä‘iá»u đó có nguy cÆ¡ Ä‘Æ°a xã há»™i đến chế Ä‘á»™ Ä‘á»™c tà i vá» chÃnh trị và ý thức hệ vốn Ä‘á» cao công quyá»n má»™t cách thái quá, đồng thá»i bóp nghẹt hoặc cưỡng bách tá»± do lÆ°Æ¡ng tâm, tá»± do tÆ° tưởng và tá»± do tôn giáo nhÆ° thể những quyá»n tá»± do nà y cạnh tranh vá»›i công quyá»n.
Äối thoại giữa các tổ chức dân sá»± và tôn giáo 9. Gia sản các nguyên tắc và các giá trị được biểu lá»™ qua cuá»™c sống tôn giáo chân chÃnh là má»™t Ä‘iá»u phong phú cho các dân tá»™c và phong hóa của há». Gia sản ấy trá»±c tiếp nói vá»›i lÆ°Æ¡ng tâm và lý trà con ngÆ°á»i nam nữ, nhắc nhở cho há» giá»›i luáºt hoán cải luân lý, thúc đẩy há» vun trồng việc thá»±c hà nh các nhân đức, và là m cho há» xÃch lại gần nhau trong tình yêu thÆ°Æ¡ng, trong tinh thần huynh đệ, nhÆ° những phần tá» của đại gia đình nhân loại (12).
Phải luôn luôn tôn trá»ng chiá»u kÃch công cá»™ng của tôn giáo, trong niá»m tôn trá»ng đặc tÃnh Ä‘á»i tÃch cá»±c của các tổ chức quốc gia. Vá»›i mục Ä‘Ãch đó, má»™t Ä‘iá»u cÆ¡ bản là phải thiết láºp sá»± đối thoại là nh mạnh giữa các tổ chức dân sá»± và tôn giáo để phát triển toà n diện con ngÆ°á»i và sá»± hòa hợp xã há»™i.
Sống trong tình thÆ°Æ¡ng và sá»± tháºt 10. Trong thế giá»›i hoà n cầu hóa, là m cho xã há»™i ngà y cà ng Ä‘a chủng tá»™c và đa tôn giáo, các tôn giáo lá»›n có thể là má»™t yếu tố quan trá»ng giúp Ä‘oà n kết và mang lại hòa bình cho gia đình nhân loại. Từ những xác tÃn tôn giáo của mình và tìm kiếm công Ãch hợp lý, các tÃn đồ tôn giáo được má»i gá»i sống sá»± dấn thân của mình vá»›i tinh thần trách nhiệm trong má»™t bối cảnh tá»± do tôn giáo. Giữa những ná»n văn hóa tôn giáo khác nhau, phải loại bá» tất cả những gì trái ngược phẩm giá ngÆ°á»i nam và ngÆ°á»i nữ, và đối lại, cần phải đón nháºn tất cả những gì là tÃch cá»±c cho sá»± sống chung dân sá»± nhÆ° má»™t kho tà ng quà giá.
Môi trÆ°á»ng công cá»™ng mà cá»™ng Ä‘oà n quốc tế dà nh cho các tôn giáo và cho Ä‘á» nghị của tôn giáo vá» má»™t â€cuá»™c sống tốt đẹpâ€, giúp là m nổi lên má»™t mẫu má»±c chung vá» sá»± tháºt và sá»± thiện, cÅ©ng nhÆ° má»™t sá»± đồng thuáºn luân lý, là những Ä‘iá»u thiếu yếu đối vá»›i má»™t cuá»™c sống chung đúng đắn và an bình. Do vai trò cÅ©ng nhÆ° ảnh hưởng và uy tÃn trong các cá»™ng Ä‘oà n của mình, các vị lãnh đạo các tôn giáo lá»›n là những ngÆ°á»i đầu tiên được má»i gá»i tôn trá»ng và đối thoại vá»›i nhau.
Vá» phần các tÃn hữu Kitô, hỠđược niá»m tin nÆ¡i Thiên Chúa là Cha Äức Giêsu Kitô kêu gá»i hãy sống nhÆ° anh em, gặp gỡ nhau trong Giáo Há»™i và cá»™ng tác và o việc xây dá»±ng má»™t thế giá»›i trong đó cá nhân và các dân tá»™c, sẽ "không còn là m Ä‘iá»u ác và bạo hà nh (...) vì sá»± nháºn biết Thiên Chúa sẽ đầy trà n trái đất nhÆ° nÆ°á»›c phủ lòng biển cả" (Is 11,9).
Äối thoại nhÆ° má»™t sá»± cùng nhau tìm kiếm 11. Äối vá»›i Giáo Há»™i, việc đối thoại giữa các tÃn đồ tôn giáo khác nhau là má»™t phÆ°Æ¡ng thế quan trá»ng để cá»™ng tác vá»›i tất cả các cá»™ng Ä‘oà n tôn giáo hầu mÆ°u công Ãch. Giáo Há»™i cÅ©ng không loại bá» những gì là chân tháºt và thánh thiêng trong các tôn giáo khác. "Giáo Há»™i chân thà nh tôn trá»ng những lối sống và hà nh Ä‘á»™ng, các giá»›i luáºt và đạo lý ấy, dù chúng khác biệt trong nhiá»u Ä‘iểm vá»›i những gì Giáo Há»™i tuyên xÆ°ng và đỠnghị, nhÆ°ng nhiá»u khi chúng cÅ©ng phản ảnh má»™t tia sáng chân lý soi chiếu cho tất cả má»i ngÆ°á»i" (13).
Con Ä‘Æ°á»ng nhÆ° thế không phải là con Ä‘Æ°á»ng duy tÆ°Æ¡ng đối hoặc tổng hợp tôn giáo. Tháºt váºy, Giáo Há»™i "loan báo và bó buá»™c phải loan báo, Äức Kitô là "Ä‘Æ°á»ng, là sá»± tháºt và là sá»± sống" (Ga 14,6), nÆ¡i NgÆ°á»i con ngÆ°á»i phải tìm được sá»± viên mãn của Ä‘á»i sống tôn giáo và trong NgÆ°á»i Thiên Chúa đã hòa giải vá»›i mÃnh tất cả má»i sự†(14). Äiá»u nà y không loại bỠđối thoại và sá»± cùng nhau tìm kiếm sá»± tháºt trong các lÄ©nh vá»±c sinh tá», nhÆ° má»™t câu nói thÆ°á»ng được thánh Tômasô Aquinô sá» dụng, â€Má»i chân lý, bất kỳ do ai nói lên, Ä‘á»u đến từ Thánh Linh" (15).
Năm 2011 là năm ká»· niệm 25 năm Ngà y Thế giá»›i cầu nguyện cho hòa bình, đã được Äấng Äáng KÃnh Gioan Phaolô II triệu táºp tại Assisi năm 1986. Trong dịp đó các vị lãnh đạo các tôn giáo lá»›n trên thế giá»›i đã chứng tá» rằng tôn giáo là má»™t yếu tố Ä‘oà n kết và hòa bình, chứ không phải là yếu tố chia rẽ và xung Ä‘á»™t. Ká»· niệm kinh nghiệm ấy là má»™t Ä‘á»™ng lá»±c thúc đẩy hy vá»ng má»™t tÆ°Æ¡ng lai trong đó tất cả các tÃn hữu Ä‘á»u cảm thấy và thá»±c sá»± trở thà nh những ngÆ°á»i kiến tạo công lý và hòa bình.
Sá»± tháºt luân lý trong chÃnh trị và ngoại giao 12. ChÃnh trị và ngoại giao phải nhìn gia sản luân lý và tinh thần do các tôn giáo lá»›n trên thế giá»›i mang lại để công nháºn và khẳng định chân lý, các nguyên tắc và các giá trị phổ quát mà nếu phủ nháºn chúng, thì đồng thá»i ngÆ°á»i ta cÅ©ng chối bá» chÃnh phẩm giá con ngÆ°á»i. NhÆ°ng trong thá»±c hà nh, thăng tiến sá»± tháºt luân lý trong giá»›i chÃnh trị và ngoại giao có nghÄ©a là gì? Có nghÄ©a là hà nh Ä‘á»™ng theo tinh thần trách nhiệm Ä‘i từ nháºn thức khách quan và đầy đủ vá» các sá»± kiện; có nghÄ©a là giải tá»a các ý thức hệ chÃnh trị đảo lá»™n chân lý và phẩm giá con ngÆ°á»i, và muốn cổ võ các giá trị giả tạo dÆ°á»›i chiêu bà i hòa bình, phát triển và bảo vệ các quyá»n con ngÆ°á»i; có nghÄ©a là tạo Ä‘iá»u kiện thuáºn tiện cho sá»± dấn thân liên lá»· để thiết láºp các luáºt lệ tÃch cá»±c dá»±a trên các nguyên tắc của luáºt tá»± nhiên (16). Tất cả những Ä‘iá»u ấy là cần thiết và phù hợp vá»›i sá»± tôn trá»ng phẩm giá và giá trị nhân vị, được các dân tá»™c trên trái đất phê chuẩn trong Hiến chÆ°Æ¡ng của Liên Hiệp Quốc hồi năm 1945, Hiến chÆ°Æ¡ng nà y trình bà y các giá trị và các nguyên tắc luân lý phổ quát mà các qui luáºt, các định chế và các chế Ä‘á»™ sống chung trên bình diện quốc gia và quốc tế cần phải tham chiếu.
Khắc phục oán ghét và thà nh kiến 13. Mặc dù có những bà i há»c lịch sá» và sá»± dấn thân của các quốc gia, các Tổ chức quốc tế trên bình diện hoà n cầu và địa phÆ°Æ¡ng, cÅ©ng nhÆ° của các Tổ chức phi chÃnh phủ và của má»i ngÆ°á»i nam nữ thiện chà hằng ngà y xả thân bảo vệ các quyá»n và tá»± do căn bản, trên thế giá»›i ngà y nay ngÆ°á»i ta ghi nháºn vẫn còn những cuá»™c bách hại, kỳ thị, những hà nh vi bạo lá»±c và bất bao dung dá»±a trên tôn giáo. Äặc biệt tại Ã, Phi, các nạn nhân chÃnh vẫn là những phần tá» của các nhóm tôn giáo thiểu số, ngÆ°á»i ta cấm há» không được tá»± do tuyên xÆ°ng tôn giáo của mình hoặc thay đổi tôn giáo, qua những hà nh vi dá»a nạt hoặc vi phạm các quyá»n, các tá»± do cÆ¡ bản và những tà i sản thiết yếu, đến Ä‘á»™ tÆ°á»›c Ä‘oạt tá»± do bản thân và cả sinh mạng của há» nữa.
Rồi nhÆ° tôi đã nói, có những hình thức tinh vi hÆ¡n thù nghịch chống lại tôn giáo, tại các nÆ°á»›c Tây phÆ°Æ¡ng, những hình thức nà y đôi khi được biểu lá»™ qua sá»± chối bá» lịch sá» và các biểu tượng tôn giáo trong đó có phản ánh căn tÃnh và văn hóa của đại Ä‘a số công dân. Những hình thức đó thÆ°á»ng nuôi dưỡng oán ghét và thà nh kiến, và không phù hợp vá»›i quan niệm trong sáng và quân bình vá» sá»± Ä‘a nguyên và đặc tÃnh Ä‘á»i của các tổ chức chÃnh quyá»n, không kể sá»± kiện các thế hệ trẻ có nguy cÆ¡ không được tiếp xúc vá»›i gia sản tinh thần quà giá của quê hÆ°Æ¡ng há».
Việc bảo vệ tôn giáo được thể hiện qua sá»± bảo vệ các quyá»n và tá»± do của các cá»™ng Ä‘oà n tôn giáo. Các vị lãnh đạo các tôn giáo lá»›n trên thế giá»›i và các vị lãnh đạo quốc gia cần tái quyết tâm dấn thân thăng tiến và bảo vệ tá»± do tôn giáo, đặc biệt là bảo vệ các nhóm tôn giáo thiểu số, các nhóm nà y không phải là má»™t Ä‘e dá»a chống lại căn tÃnh của nhóm Ä‘a số, nhÆ°ng trái lại há» là cÆ¡ há»™i để đối thoại và là m cho nhau được thêm phong phú vá» văn hóa. Việc bảo vệ há» chÃnh là cách thức lý tưởng để củng cố tinh thần từ nhân, cởi mở, và há»— tÆ°Æ¡ng nhỠđó bảo vệ các quyá»n và tá»± do cÆ¡ bản trong má»i lÄ©nh vá»±c và má»i miá»n trên thế giá»›i.
Tá»± do tôn giáo trên thế giá»›i 14. Sau cùng, tôi ngá» lá»i vá»›i các cá»™ng đồng Kitô Ä‘ang bị bách hại, kỳ thị, phải chịu những hà nh vi bạo lá»±c và bất bao dung, đặc biệt tại Ã, Phi, Trung Äông, và nhất là tại Thánh Äịa, nÆ¡i đã được Thiên Chúa Æ°u tuyển và chúc là nh. Trong khi tôi tái bà y tá» vá»›i há» lòng quý mến hiá»n phụ và đoan hứa cầu nguyện cho há», tôi xin tất cả các vị hữu trách hãy mau lẹ hà nh Ä‘á»™ng để chấm dứt má»i bạo hà nh chống các Kitô hữu cÆ° ngụ tại các miá»n ấy. Ước gì các môn đệ Chúa Kitô, đứng trÆ°á»›c những nghịch cảnh hiện tại, vẫn không nản chÃ, vì việc là m chứng cho Tin Mừng Ä‘ang và sẽ luôn luôn là dấu chỉ chống đối!
Chúng ta hãy suy niệm trong lòng những lá»i của Chúa Giêsu: "Phúc cho những ngÆ°á»i khóc lóc, vì há» sẽ được an ủi [..]. Phúc cho những ngÆ°á»i đói khát sá»± công chÃnh, vì há» sẽ được no đầy [..] Phúc cho các con khi ngÆ°á»i ta lăng mạ, bách hại các con, và nói xấu đủ Ä‘iá»u chống lại các con vì Thầy. Các con hãy vui mừng hân hoan, vì phần thưởng các con tháºt lá»›n lao ở trên trá»i" (Mt 5,4-12). Váºy chúng ta tái "quyết tâm thá»±c thi bao dung và tha thứ, mà chúng ta cầu xin trong kinh Lạy Cha, coi đó nhÆ° Ä‘iá»u kiện và mẫu má»±c để được lòng từ bi mong Æ°á»›c. Tháºt váºy, chúng ta cầu nguyện thế nà y "Xin tha nợ chúng con nhÆ° chúng con cÅ©ng tha kẻ có nợ chúng con" (Mt 6,12) (17). Không thể thắng bạo lá»±c bằng bạo lá»±c. Cần phải luôn là m cho tiếng kêu Ä‘au thÆ°Æ¡ng của chúng ta được đức tin, cáºy và chứng tá vá» tình thÆ°Æ¡ng của Thiên Chúa Ä‘i kèm. Tôi cÅ©ng mong Æ°á»›c rằng tại Tây phÆ°Æ¡ng, đặc biệt tại Âu châu, sẽ chấm dứt những thái Ä‘á»™ thù nghịch và những thà nh kiến chống các tÃn hữu Kitô chỉ vì há» muốn là m cho cuá»™c sống của há» phù hợp vá»›i các giá trị và nguyên tắc đã được diá»…n tả trong Tin Mừng. Äúng hÆ¡n, Âu châu cần biết hòa giải vá»›i các căn cá»™i Kitô của mình, là những Ä‘iá»u rất quan trá»ng để hiểu vai trò mà Âu châu đã, Ä‘ang và muốn nắm giữ trong lịch sá»; nhÆ° thế Âu châu sẽ cảm nghiệm được công lý, hòa hợp và hòa bình, trong khi vun trồng má»™t cuá»™c đối thoại chân thà nh vá»›i tất cả các dân tá»™c.
Tá»± do tôn giáo, con Ä‘Æ°á»ng dẫn đến hòa bình 15. Thế giá»›i cần đến Thiên Chúa. Cần những giá trị luân lý đạo đức và tinh thần, phổ quát và chung, và tôn giáo có thể cống hiến má»™t sá»± đóng góp quà giá trong việc tìm kiếm các giá trị ấy để xây dá»±ng má»™t tráºt tá»± xã há»™i công chÃnh và hòa bình, trên bình diện quốc gia và quốc tế.
Hòa bình là má»™t hồng ân của Thiên Chúa và đồng thá»i là má»™t dá»± phóng cần phải thá»±c hiện, nhÆ°ng không bao giá» hoà n tất trá»n vẹn. Má»™t xã há»™i được hòa giải vá»›i Thiên Chúa thì gần gÅ©i vá»›i hòa bình hÆ¡n, và hòa bình không phải chỉ là vắng bóng chiến tranh, không phải chỉ là thà nh quả của sá»± thống trị kinh tế hoặc chÃnh trị và cà ng không phải là kết quả của những gian xảo lừa đảo hoặc những lèo lái khéo léo. Trái lại, hòa bình là kết quả của má»™t tiến trình thanh tẩy và nâng cao văn hóa, luân lý và tinh thần của má»—i ngÆ°á»i và má»—i dân tá»™c, trong đó phẩm giá con ngÆ°á»i được hoà n toà n tôn trá»ng. Tôi má»i gá»i tất cả những ai muốn trở thà nh ngÆ°á»i xây dá»±ng hòa bình, nhất là ngÆ°á»i trẻ, hãy lắng nghe tiếng nói trong ná»™i tâm mình, để tìm thấy nÆ¡i Thiên Chúa Ä‘iểm tham chiếu vững bá»n hầu đạt tá»›i tá»± do chân chÃnh, sức mạnh vô táºn để định hÆ°á»›ng thế giá»›i vá»›i má»™t tinh thần má»›i mẻ, có khả năng không tái phạm những lá»—i lầm quá khứ. NhÆ° lá»i dạy của Vị Tôi Tá»› Chúa Phaolô VI, NgÆ°á»i đã khôn ngoan nhìn xa trông rá»™ng khi láºp ra Ngà y Hòa bình thế giá»›i, â€TrÆ°á»›c tiên cần mang lại cho hòa bình những vÅ© khà khác, không phải những vÅ© khà nhắm giết hại và tà n sát nhân loại. Nhất là cần những võ khà tinh thần, mang lại sức mạnh và uy tÃn cho công pháp quốc tế; trÆ°á»›c tiên là tuân giữ các hiệp Æ°á»›c†(18). Tá»± do tôn giáo là võ khà đÃch thá»±c của hòa bình, vá»›i sứ mạng lịch sá»± và ngôn sứ. Tháºt váºy tá»± do tôn giáo Ä‘á» cao giá trị và là m cho những phẩm tÃnh và tiá»m năng sâu xa nhất của con ngÆ°á»i được kết quả, có khả năng thay đổi và cải tiến thế giá»›i. Tá»± do tôn giáo giúp nuôi dưỡng hy vá»ng má»™t tÆ°Æ¡ng lai công lý và hòa bình, cả khi đứng trÆ°á»›c những bất công trầm trá»ng và những lầm than vá» váºt chất và tinh thần. Ước gì tất cả má»i ngÆ°á»i và má»i xã há»™i ở má»i cấp Ä‘á»™ và ở má»i nÆ¡i trên trái đất sá»›m được cảm nghiệm tá»± do tôn giáo, con Ä‘Æ°á»ng dẫn đến hòa bình!
Vatican ngà y 8 tháng 12 năm 2010 +Bênêđictô XVI, Giáo Hoà ng
----------- Chú thÃch: 1. xc. Bênêđictô XVI, Thông Ä‘iệp Caritas in veritate, 29.55-57 2. xc. Công đồng Vatican II, Dignitatis humanae, 2. 3. xc. Bênêđictô XVI, Thông Ä‘iệp Caritas in veritate, 78 4. xc. Công đồng Vatican II, Nostra aetate, 1. 5. Id,. Dignitatis humanae, 7 6. Bênêđictô XVI, Diá»…n văn tại LHQ ngà y 18-4-2008: AAS 100 (2008), 337 7. xc. Dignitatis humanae, 2. 8. Gioan Phaolô II, Diá»…n văn tại Nghị viện của tổ chức OSCE, 10-10-2003, 1: AAS 96 (2004), 111. 9. xc Bênêđictô XVI, Caritas in veritate, 11. 10. xc. Id., Dignitatis humanae, 1. 11. xc. Cicerone, De inventione, II, 160. 12. xc Bênêđictô XVI, Diá»…n văn vá»›i các Äại diện tôn giáo khác ở Anh quốc (17-9-2010): L'Osservatore Romano, 18-9-2010, p.12. 13. Nostra aetate, 2. 14. ibidem. 15. Super evangelium Joannis, I,3. 16. xc. Bênêđictô XVI, Diá»…n văn trÆ°á»›c chÃnh quyá»n và ngoại giao Ä‘oà n tại Cipro (5-6-2010): L'Osservatore Romano (6-6-2010), p.8; Ủy ban Thần Há»c Quốc Tế, tìm kiếm má»™t ná»n luân lý đạo đức phổ quát: má»™t cái nhìn vá» luáºt tá»± nhiên, Città del Vaticano 2009. 17. Phaolô VI, Sứ Ä‘iệp nhân Ngà y Hòa bình thế giá»›i 1976: AAS 67 (1975), 671. 18. Ibid., p.668
|