.

NIÊN BIỂU CÔNG GIÁO VIỆT NAM

THẾ KỶ XVI

1533.   Theo dã sá»­, vào tháng 3 năm Nguyên Hoà thứ I (1533), má»™t người Âu Châu tên Inêkhu (Ignatius ?) lén đến truyền giáo ở làng Ninh Cường, huyện Nam Chân và làng Trà LÅ©, huyện Giao Thuá»· thuá»™c giáo phận Bùi Chu, tỉnh Nam Định ngày nay (Sách Khâm Định Việt Sá»­ Thông Giám CÆ°Æ¡ng Mục, q. XXXIII, tập II, tr.301, Viện Sá»­ học, NXB Giáo dục 1998).

1550.   Linh mục (lm.) Gaspar da Santa Cruz, dòng Đa Minh (OP), từ Malacca đến Hà Tiên truyền giáo, thời đó thuá»™c Cambodia.

1580-1586. Lm. Luís da Fonseca và Grégoire de la Motte (OP) đến truyền giáo tại Quảng Nam.

1583.   Các lm. Bartolomeo Ruiz, Pedro Ortiz, Francisco de Montilla và bốn trợ sÄ© dòng Phanxicô từ Phi Luật Tân đến truyền giáo tại miền Bắc.

1591.   Lm. Pedro OrdoÄ‘ez de Cevallos ban phép Thánh Tẩy cho công chúa Mai Hoa (Maria Flora). Bà là chị của vua Lê Thế Tông.

THẾ KỶ XVII

1615.   (18-1) Đoàn truyền giáo đầu tiên của dòng Tên đến Cá»­a Hàn, Đà Nẵng do lm. François Buzomi dẫn đầu vá»›i lm. Diego Carvalho và 3 trợ sÄ©: Antonio Dias, Joseph và Paulo Saito.

1616.   Lm. giám tỉnh dòng Tên tại Macao gá»­i thêm 2 lm. Pedro Marques và Cristoforo Borri tăng cường cho miền Trung. Sau đó thêm 3 lm.: André Fernandes, Francisco de Pina, Francisco Baretto và 1 thầy trợ sÄ© người Nhật.

1619.   Lm. Pedro Marques, Cristoforo Borri đến Hải Phố (Há»™i An) gặp lm. Francisco de Pina và lm. Francesco Buzomi, các cha đã họp Há»™i đồng lần I để phân chia trách nhiệm mục vụ.

1620.   Lm. Borri truyền giáo tại NÆ°á»›c Mặn, Bình Định. Ngài rất thông thạo toán học, thiên văn học và gặt hái nhiều thành quả truyền giáo; ngài nghiên cứu môi trường xã há»™i, văn hoá, tôn giáo. Vì thế, năm 1622, khi trở về Âu Châu, ngài đã cho ấn hành tập Ký sá»± về Trung Việt bằng tiếng Ý, má»™t tài liệu nghiên cứu giá trị về lịch sá»­ Đại Việt thế ká»· XVII.

1624.   Lm. Alexandre de Rhodes (Đắc Lá»™), Girolamo Majorica, Gaspar Luís, Gabriel de Mattos, Melchior Ribeiro và Mathias Machida đến Hải Phố để học tiếng Việt vá»›i lm. F. de Pina. Ngài cÅ©ng chứng kiến lá»… ban phép Thánh Tẩy cho bà Minh Đức VÆ°Æ¡ng Thái Phi (1568-1648), vợ lẽ của chúa Nguyá»…n Hoàng. Bà mang tên thánh là Maria Madalena.

1625.   Tháng 12, Sãi VÆ°Æ¡ng Nguyá»…n Phúc Nguyên ra sắc chỉ cấm người Công giáo Việt Nam không được mang trên mình hoặc treo trong nhà thánh giá và các ảnh tượng. Lm. F. de Pina bị chết Ä‘uối tại Cá»­a Hàn khi Ä‘i thăm các thuá»· thủ Bồ Đào Nha. Đây là má»™t thiệt thòi rất lá»›n, vì ngài rất thông thạo phong tục và ngôn ngữ Việt Nam.

1626.   Tháng 3, lm. Giuliano Baldinotti, dòng Tên, đến Đàng Ngoài thăm dò tình hình, rồi trở về Macao. Tháng 7, lm. Đắc Lá»™ rời Đàng Trong trở về Macao.

1627.   (19-3) Cha Đắc Lá»™ tá»›i Cá»­a Bạng trong Ä‘oàn truyền giáo do lm. Pedro Marques dẫn đầu. Ngày 2-7-1627, họ tá»›i Thăng Long và dâng tặng lá»… vật lên chúa Trịnh Tráng.

1628.   Ngày 18-6, Trịnh Tráng ra lệnh cấm người Việt Nam không được tiếp xúc vá»›i các thừa sai (Tây DÆ°Æ¡ng đạo trưởng). Lúc này tại Đàng Ngoài (miền Bắc), đã có hÆ¡n 1.600 Kitô hữu.

1629.   Tháng 3, hai lm. Đắc Lá»™ và Marques bị dẫn Ä‘á»™ vào Nam để tìm thuyền trả về Macao. Vì tàu buôn Bồ Đào Nha không đến buôn bán, nên Trịnh Tráng ra lệnh trục xuất các giáo sÄ©. Cha Đắc Lá»™ chọn và huấn luyện Thầy giảng, nhận lời khấn của 3 thầy giảng tiên khởi Việt Nam là: Phanxicô Đức, Inhaxiô Nhuận và Anrê Tri trong thánh lá»… tạm biệt.

1630.   Tháng 4, lm. Đắc Lá»™ và các thừa sai dòng Tên bị trục xuất khỏi Đàng Ngoài.

- Một giáo hữu tên thánh Phanxicô, phu khiêng cáng ở triều đình, bị chém đầu vì tội chôn xác người chết. Ông là chứng nhân đức tin đầu tiên của Đàng Ngoài.

- 5.000 tín hữu Bắc Việt đệ trình Tâm thư tỏ lòng trung thành với đức tin và với Đức Thánh Cha Urbanus VIII bằng chữ Hán. Cha Đắc Lộ đã chuyển dịch bức thư này sang tiếng La Tinh và năm 1633, được cha Mutio Vitelleschi, bề trên tổng quyền dòng Tên, đệ trình lên Đức Thánh Cha.

1631.   Các lm. António de Torre, Francisco Cardim và Gaspar d’Amaral trở lại Bắc Việt. Trịnh Tráng mong tàu buôn Bồ Đào Nha đến buôn bán nên hoà nhã vá»›i các thừa sai.

Tháng 3, các thừa sai dòng Tên gồm 3 cha nói trên trở lại Đàng Ngoài, trong đó lm. Francisco Cardim, người có công ghi chép lại nhiều sự kiện quan trọng về công cuộc truyền giáo ở Đàng Ngoài. Mặc dù vắng bóng các thừa sai, nhưng giáo đoàn vẫn tăng trưởng. Các thầy giảng đã rửa tội được 3.340 tân tòng và xây dựng được 20 nhà nguyện.

1639.   Miền Bắc đã có 82.000 tín hữu (căn cứ trên hồ sÆ¡ Rá»­a tá»™i). Miền Trung có khoảng 15.000 giáo dân (theo cha Cardim).

1640.   Tháng 2, lm. Đắc Lá»™ trở lại truyền giáo ở Đàng Trong (Thuận Hoá). Tháng 9, ngài được lệnh rời Quảng Nam trở về Macao, nhÆ°ng cha lén trở lại Cá»­a Hàn ngày 17-12 và tiếp tục hoạt Ä‘á»™ng tại Quảng Nam, Bình Định, Phú Yên, rá»­a tá»™i được 1.305 tân tòng.

1642.   Lm. Đắc Lá»™ mạo hiểm trở lại Hải Phố, dâng nhiều tặng phẩm lên chúa Thượng (Nguyá»…n Phúc Lan, 1638-1648), nên được giữ lại để trình bày về thiên văn cho chúa Thượng ban ngày; ban đêm cha lén đào tạo các thầy giảng. NhÆ°ng không được bao lâu, cha lại bị trục xuất. Trong thánh lá»… từ biệt, cha nhận lời khấn giữ luật Ä‘á»™c thân phục vụ dân Chúa của hÆ¡n 10 thầy giảng.

1643.   Tất cả các thừa sai đều bị trục xuất.

1644.   (26-7) Thầy giảng Anrê Phú Yên tá»­ đạo tại Quảng Nam. Thầy là chứng nhân đầu tiên của Đàng Trong. Lm. Đắc Lá»™ mạo hiểm cứ ở lại miền Trung, bị bắt, cầm tù và sau đó bị trục xuất. Ngài đã hoàn thành các tài liệu về giảng dạy giáo lý và ban các phép bí tích.

1645.   (3-7) Lm. Đắc Lá»™ bị trục xuất vÄ©nh viá»…n khỏi Việt Nam, cha trở về Macao. Ngày 20-12, trên đường về châu Âu, ngài vận Ä‘á»™ng Toà Thánh gá»­i giám mục sang Việt Nam, ngài Ä‘em theo chiếc sọ của thầy giảng Anrê Phú Yên.

1646.   Lm. Gaspar d’Amaral từ Macao trở lại Việt Nam vá»›i 3 lm.: Pedro Alberto, Ignace Leviski, Francesco Ascanio Ruida. Lúc này miền Bắc đã có 100.000 Kitô hữu.

1650.   (2-8) Tại Roma, cha Đắc Lá»™ yết kiến Đức Thánh Cha Innocens X (1644-1655) để trình bày về công cuá»™c truyền giáo tại Việt Nam và thỉnh cầu Toà Thánh đặt hàng giáo phẩm để công cuá»™c truyền giáo được tiến triển tốt đẹp. Toà Thánh chấp nhận và chọn ngài lên hàng giám mục, gá»­i ngài trở lại Việt Nam, nhÆ°ng ngài khiêm nhường từ chối.

1651.   Tại Roma, lm. Đắc Lá»™ cho xuất bản 3 tác phẩm quốc ngữ đầu tiên, do chính cha biên soạn và nhà xuất bản Đa Ngữ Thánh Bá»™ Truyền giáo ấn hành:

- Tự điển Việt Bồ La (Dictionarium Annamiticum Lusitanum et Latinum, 5-2-1651)

- Sách văn phạm Việt Nam (Linguae Annamiticae seu Tuchinensis Brevis Declaratio, 5-2-1651).

- Sách giáo lý song ngữ Phép giảng tám ngày (Cathechismus pro iis qui volunt suscipere Baptismum in octo dies divisus, 2-10-1651).

1652.   Lm. Đắc Lá»™ đến Paris, Pháp, vận Ä‘á»™ng hàng giáo sÄ© Pháp tình nguyện Ä‘i truyền giáo tại Á Đông. Ngài trình bày về công cuá»™c truyền giáo và Æ°á»›c nguyện của Đức Thánh Cha Innocens X muốn đặt hàng giáo phẩm tại Việt Nam. Má»™t số các giáo sÄ© Pháp tình nguyện và Há»™i Thừa sai Paris bắt đầu manh nha.

1653.   Vào tháng 7, kiến nghị xin thiết lập các giáo phận tại Việt Nam được gá»­i tá»›i Toà Thánh.

1659.   (9-9) Đức Thánh Cha Alexander XII ban sắc lệnh thiết lập 2 giáo phận truyền giáo đầu tiên tại Việt Nam:

- Giáo phận Đàng Trong: từ sông Gianh trở vào Nam bao gồm Chiêm Thành và Cao Miên (Cambodia) do Đức giám mục Pierre Lambert de la Motte làm đại diện tông toà.

- Giáo phận Đàng Ngoài: từ sông Gianh trở ra Bắc và miền Nam Trung Hoa do Đức cha François Pallu cai quản.

Tài liệu: “Lịch sử Nước Annam” được viết tay do thầy giảng Bentô Thiện biên soạn, gồm 12 trang khổ 20x29cm. Đây là một tài liệu quý giá về chữ quốc ngữ do chính người Việt sáng tác vào thời phôi thai, minh chứng sự đóng góp to lớn của người Việt với các giáo sĩ Âu Châu trong việc hình thành chữ quốc ngữ. Tài liệu này hiện được lưu trữ tại văn khố dòng Tên ở Roma.

- Ngày 10-11, thành lập Hội Thừa sai Hải ngoại Paris, một hội giáo sĩ thuộc quyền giáo hoàng, không có lời khấn, không có đặc ân miễn trừ.

1660.   Lm. Đắc Lá»™ đã thành công, nhÆ°ng giấc mÆ¡ trở lại Việt Nam của ngài bất thành. Cuối năm 1654, cha được sai Ä‘i truyền giáo tại Ba TÆ° và đã an nghỉ vÄ©nh viá»…n tại Ispahan ngày 5-11-1660. Ngài là má»™t nhà truyền giáo, nhà văn hoá, ngôn ngữ học và có công đầu trong việc sáng tạo ra chữ Quốc ngữ của người Việt Nam.

1662.   (22-8) Giám mục P. Lambert de la Motte đến Thái Lan cùng 2 lm. là Jacques de Bourges và F. Deydier Phan tạm ở tại Ayuthia (cÅ©ng gọi Ayutthaya, hay Juthia. Đây là thủ đô của nÆ°á»›c Xiêm, Thái Lan ngày nay, từ năm 1350-1767) chờ dịp thuận tiện vào giáo phận Đàng Trong.

1663.   (12-11) Những thừa sai dòng Tên cuối cùng bị trục xuất, chấm dứt thời kỳ khai phá của dòng Tên tại Đàng Ngoài. Trong đó có thừa sai Joseph Tissanier là người có công đã ghi chép về công cuá»™c truyền giáo của dòng ở Đàng Ngoài.

1664.   Tháng 7, lm. Louis Chevreuil, đại diện của Giám mục Lambert, tá»›i Đà Nẵng và Huế.

Giám mục François Pallu đến chủng viện Ayuthia (Thái Lan), chờ dịp thuận tiện vào giáo phận Đàng Ngoài.

1665.   Chúa Hiền Nguyá»…n Phúc Tần (1648-1687) duy trì lệnh cấm đạo.

Chỉ còn 3 giáo sĩ dòng Tên: Domenico Fuciti tại triều đình (Thuận Hoá), Pedro Marques tại Hải Phố và F. Ignace Baudet tại Cửa Hàn. Nhưng tháng 2, tất cả các thừa sai dòng Tên bị trục xuất khỏi Đàng Trong, chấm dứt thời kỳ khai phá của dòng Tên ở đây. Tháng 3, cha Chevreuil cũng phải lên tàu về Macao. Tháng 8, linh mục tổng đại diện của Giám mục Lambert de la Motte tới Đàng Trong, bắt đầu thời kỳ của các đại diện tông toà.

1666.   Lm. Deydier, tổng đại diện của Giám mục F. Pallu, tá»›i Thăng Long, bắt đầu thời kỳ các đại diện tông toà ở Đàng Ngoài.

1668.   Tại chủng viện Ayuthia, 4 lm. Việt Nam đầu tiên được phong chức, đó là:

- Lm. Giuse Trang và Luca Bền, thuộc giáo phận Đàng Trong, được thụ phong vào tháng 3.

- Lm. Bênêdictô Hiền (Bentô Thiện) với lm. Gioan Huệ, thuộc giáo phận Đàng Ngoài, được thụ phong vào tháng 6.

1669.   Tháng 7, Giám mục Lambert de la Motte, đại diện tông toà Đàng Trong, giám quản tông toà Đàng Ngoài, thay mặt Giám mục François Pallu (về Roma), tá»›i Thăng Long viếng thăm mục vụ trong y phục má»™t thÆ°Æ¡ng gia của công ty Đông Ấn Pháp.

1670.   Tháng 2, Giám mục Lambert de la Motte họp Công đồng Đàng Ngoài tại Phố Hiến. Ngài cÅ©ng thành lập dòng Mến Thánh Giá và ngày 19-2, ngài rời Phố Hiến về Thái Lan.

1671.   (1-9) Giám mục Lambert de la Motte tá»›i Nha Trang để thăm viếng mục vụ Đàng Trong. Ngài cÅ©ng thiết lập tại An Chỉ, Quảng Ngãi má»™t tu viện Mến Thánh Giá.

1672.   (19-1) Giám mục L. de la Motte họp Công đồng Đàng Trong ở Há»™i An (Hải Phố) gồm các giáo sÄ©, thầy giảng và các đại diện giáo khu. Ngài ở lại Thuận Hoá khoảng 2 tuần, ban phép Thêm sức cho khoảng 4.500 tín hữu, rồi sau đó trở về Thái Lan.

1673.   Giám mục François Pallu tìm cách vào giáo phận Đàng Ngoài. Trong chuyến Ä‘i, ngài bị bão đánh dạt vào Phi Luật Tân, bị người Tây Ban Nha nghi ngờ ngài là mật thám nên bắt giải về châu Âu.

1675.   Giám mục Lambert de la Motte thăm giáo phận Đàng Trong lần II, ban phép Thêm sức cho 10.000 tín hữu; tình hình bắt đạo nghiêm trọng. Ngài để lại 3 giáo sÄ©: lm. Bénigne Vachet tại Thuận Hoá, lm. Jean de Courtaulin ở Quảng Ngãi và lm. Gabriel Bouchard tại miền Nam Trung Việt. Ngài trở về Thái Lan và mất tại đây năm 1679, thọ 55 tuổi.

1677.   Tại Roma, Đức cha Pallu vận Ä‘á»™ng Toà Thánh chia giáo phận Đàng Ngoài thành 2 giáo phận, lấy sông Hồng làm ranh giá»›i.

1679.   Giáo phận Đàng Ngoài (1659) được chia làm hai giáo phận má»›i: giáo phận Đông Đàng Ngoài từ sông Hồng ra phía biển vá»›i tân Giám mục Deydier và giáo phận Tây Đàng Ngoài từ sông Hồng đến biên giá»›i Lào, đặt dÆ°á»›i quyền của Giám mục J. de Bourges.

Giáo phận Đàng Ngoài gồm: 2 giám mục, 7 giáo sĩ thừa sai Pháp, 11 linh mục Việt Nam, nhiều thầy giảng, các nữ tu Mến Thánh Giá và 200.000 tín hữu.

1685.   Hai giám mục rời Phố Hiến đến sống tại Thăng Long. Chúa Trịnh Căn (1682-1707) không gây trở ngại cho việc truyền giáo của các ngài, vì chúa đã nhận tặng vật của vua Pháp Louis XIV.

1687.   Tại Đàng Trong, chúa Hiền băng hà, chúa Ngãi Nguyá»…n Phúc Trân (1687-1691) lên nối nghiệp, dời kinh đô về Phú Xuân.

1691.   Chúa Ngãi băng hà. Chúa Minh Nguyá»…n Phúc Chu (1691-1725) nối nghiệp, áp dụng chính sách cấm đạo.

1693.   Giám mục Deydier, thuá»™c giáo phận Đông Đàng Ngoài, qua đời sau 14 năm chăm sóc giáo phận. Giám mục J. de Bourges phải kiêm 2 giáo phận, nhÆ°ng vì tình trạng thiếu thừa sai MEP, nên giáo phận Đông Đàng Ngoài từ đây được các linh mục dòng Đa Minh Tây Ban Nha đảm trách.

1694.   Lịch sá»­ ghi nhận 2 giáo sÄ© dòng Tên Việt Nam tiên khởi: lm. Antong Năng và Linô Lịch.

1698.   Toà Thánh bổ nhiệm má»™t linh mục dòng Đa Minh, Raimundo Lezzoli Cao (1648-1706), người Ý, làm giám mục đại diện tông toà Đông Đàng Ngoài.

THẾ KỶ XVIII

1702.   (2-2) Giám mục Lezzoli được tấn phong tại Kẻ Sở. Ngài là vị giám mục dòng Đa Minh tiên khởi trên đất Việt, chăm sóc giáo phận Đông Đàng Ngoài.

1704.   Chúa Minh Nguyá»…n Phúc Chu (1691-1725) đình chỉ việc cấm đạo vì quý mến má»™t giáo sÄ© dòng Tên Tây Ban Nha, lm. Juan Antonio Arnedo, ngài là nhà thiên văn giỏi và là thầy thuốc riêng của chúa tại kinh đô.

1712.   Các thừa sai Pháp, vá»›i tÆ° cách là các thÆ°Æ¡ng gia đại diện Công ty Đông Ấn Pháp ở Phố Hiến, bị trục xuất.

1723.   Ở giáo phận Tây Đàng Ngoài, hai linh mục dòng Tên người Ý Johann Baptist Messari và F.M. Buccharelli bị bắt: lm. Messari chết trong tù (23-6-1723) và lm. Buccharelli bị chém đầu (11-10-1723). Đây là hai linh mục thừa sai ngoại quốc đầu tiên bị hành quyết ở Việt Nam.

1724.   DÆ°á»›i thời chúa Minh, Giáo há»™i Đàng Trong được tạm thời bình an. Giáo phận có khoảng 300 nhà thờ vá»›i hÆ¡n 70.000 tín hữu. Riêng kinh đô Phú Xuân có 29 thừa sai ngoại quốc: 12 cha dòng Tên, 9 cha dòng Phanxicô, 6 thừa sai Pháp và 2 thừa sai Ý. Giáo phận còn có hÆ¡n 200 thầy giảng hoạt Ä‘á»™ng hăng say trong cánh đồng truyền giáo.

1737.   (12-1) Thêm bốn linh mục dòng Tên bị hành quyết, tại Đồng MÆ¡, ngoại thành Thăng Long: cha E. d’Abreu, Bart. Alvarez, Vicenté da Cunha (người Bồ Đào Nha) và cha Gaspar Cratz (người Đức).

1745.   (22-1) Hai thừa sai dòng Đa Minh người Tây Ban Nha tá»­ đạo: Francesco Gil de Federich Tế và Matteo Alonso Liciniana Đậu bị xá»­ trảm thời Trịnh Doanh.

1748.   Khi chúa Trịnh Sâm Ä‘i xem các chiến lợi phẩm, gặp chữ Hà Lan trên má»™t ống súng, nhà chúa ra lệnh Ä‘i tìm các giáo sÄ© ngoại quốc để giải nghÄ©a cho chúa. Giáo sÄ© dòng Tên Wenzel Paleczeck Đẩu (người Đức) hiểu tiếng. Lúc này, cha Ä‘ang còn Ä‘ang lẩn trốn trên đất Bắc, được tìm thấy, đã đọc và cắt nghÄ©a cho chúa Trịnh. Nhà chúa hiểu và hài lòng nên ra lệnh đình chỉ việc cấm đạo.

1750.   (27-8) Võ VÆ°Æ¡ng Nguyá»…n Phúc Khoát (1738-1750) trục xuất tất cả các thừa sai ngoại quốc ra khỏi Đàng Trong, chỉ trừ má»™t hai tu sÄ© dòng Tên được phép ở lại phục vụ trong triều đình.

1757.   Toà Thánh bổ nhiệm giám mục đại diện tông toà: Đức cha Santiago Hernández Tuấn, O.P. (1757-1777) và từ đây giáo phận Đông Đàng Ngoài hoàn toàn do các tu sÄ© Đa Minh Tây Ban Nha đảm trách.

1771.   Giám mục Pigneau de Béhaine (Bá Đa Lá»™c) làm đại diện tông toà tại Đàng Trong (1771-1799).

1773.   (7-11) Hai giáo sÄ©: Jacinto CasteÄ‘ada Gia (Tây Ban Nha) và Vinh SÆ¡n Lê Quang Liêm bị xá»­ trảm theo lệnh chúa Trịnh Sâm.

1777.   Anh em nhà Tây SÆ¡n chống chúa Nguyá»…n vì đại thần TrÆ°Æ¡ng Phúc Loan tại kinh đô Phú Xuân lạm quyền và tàn ác. Ông Loan đã đổi di chiếu, lập con thứ 16 của chúa Võ Nguyá»…n Phúc Khoát (1738-1765) là chúa Định Nguyá»…n Phúc Thuần (1765-1777) má»›i 12 tuổi lên nối ngôi, để dá»… bề chuyên quyền. Ông bắt giam Hiếu KhÆ°Æ¡ng VÆ°Æ¡ng, con thứ 2 của chúa Võ, theo di chiếu sẽ lên nối ngôi. Hiếu KhÆ°Æ¡ng VÆ°Æ¡ng đã chết trong tù, để lại hai người con là Nguyá»…n Phúc Đống và Nguyá»…n Ánh.

Nguyễn Ánh chạy trốn vào Nam, chiêu mộ binh lính nhằm tái lập vương nghiệp.

Lm. Pigneau de Béhaine được tấn phong giám mục năm 1774, tại Madras, Ấn Độ. Đức cha đến Macao năm 1775 và tìm cách vào Nam Việt. Được lời mời của trấn thủ Hà Tiên, Mạc Thiên Tứ, người Trung Hoa, ngài đã lập một họ đạo trong phần đất mà quan trấn thủ tặng. Nguyễn Ánh đã ẩn trốn trong ngôi nhà quan trấn thủ.

1779.   Nguyá»…n Ánh sinh được má»™t người con trai là hoàng tá»­ Cảnh. Ông xin giám mục Pigneau de Béhaine làm Thái phó.

Dưới thời Tây Sơn, tình hình Giáo hội Việt Nam rất khó khăn, do có nhiều biến động và bất ổn. Vì tình thế đòi hỏi, Đức cha Pigneau đã cố gắng gửi 4 thừa sai vào Trung Việt. Ngài đã chọn và phong thừa sai Jean Labartette làm giám mục phó. Đồng thời, ngài cũng dời toà giám mục từ Hà Tiên về Biên Hoà.

Nguyễn Ánh không muốn trở lại đạo Công giáo, nhưng thường tham dự thánh lễ do giám mục dâng và nhờ có nhiều dịp tiếp xúc với ngài, nên chúa cũng bỏ được nhiều thành kiến không hay về đạo Công giáo.

1780.   Nguyá»…n Ánh xÆ°ng vÆ°Æ¡ng và nhất tâm trấn giữ Gia Định.

1782.   Vua Tây SÆ¡n Nguyá»…n Nhạc cùng Nguyá»…n Huệ Ä‘em quân từ Quy NhÆ¡n vào đánh và chiếm lại Gia Định. Nguyá»…n Ánh bỏ Gia Định trốn ra đảo Phú Quốc. Đức cha Pigneau và các thừa sai phải trở lại Hà Tiên.

1783.   Quân Tây SÆ¡n trấn thành Gia Định, rồi Ä‘em quân Ä‘uổi theo Nguyá»…n Ánh tại đảo Phú Quốc. Nguyá»…n Ánh thua, phải rút quân ra đảo Côn SÆ¡n, đợi dông bão để trốn chạy vào vịnh Thái Lan. Giám mục Pigneau đề nghị Nguyá»…n Ánh cầu viện vá»›i vua Pháp, Louis XVI, sau khi nhận thấy không thể cầu viện vá»›i Bồ Đào Nha và Anh được.

1784.   Giám mục Pigneau Ä‘em hoàng tá»­ Cảnh và phái Ä‘oàn của chúa Nguyá»…n sang Pháp cầu viện. Chúa Nguyá»…n cÅ©ng giao quốc ấn và uá»· toàn quyền cho Đức cha Pigneau thÆ°Æ¡ng nghị vá»›i Pháp. Còn Đức cha, vì hy vọng về sau Nguyá»…n Ánh sẽ dá»… dàng chấp thuận cho các thừa sai được tá»± do truyền giáo nên ngài cÅ©ng tha thiết, tận tình giúp chúa Nguyá»…n.

1787.   (28-11) Giám mục Pigneau, đại diện uá»· quyền của Nguyá»…n Phúc Ánh, ký hiệp Æ°á»›c Versailles.

1788.   Nhờ sá»± tận tâm của tÆ°á»›ng Võ Tánh, Nguyá»…n Ánh đã chiếm lại được thành Gia Định.

1789.   Tháng 7, chiến thuyền Méduse tiến vào VÅ©ng Tàu, trên đó có Giám mục Pigneau, hoàng tá»­ Cảnh và còn kèm theo mấy chiến thuyền, đạn dược do Đức cha vận Ä‘á»™ng ở Pondichéry gá»­i giúp chúa Nguyá»…n Ánh. Ngoài ra, còn có các ông: Chaigneau, Vannier, Forçant và Olivier là những cố vấn quân sá»± Ä‘i theo.

1798    Ở kinh đô Phú Xuân, vua Cảnh Thịnh chính thức ra lệnh cấm đạo, vì năm 1797 triều đình Tây SÆ¡n đã bắt được mật thÆ° của Nguyá»…n Ánh gá»­i cho giám mục Labartette tại Huế. Do thÆ° này, vua Cảnh Thịnh nghi ngờ người Công giáo có âm mÆ°u nổi loạn chống Tây SÆ¡n. Hậu quả của lệnh cấm đạo này: ngày 17-9, lm. Emmanuel Nguyá»…n Văn Triệu và ngày 28-10, lm. Gioan Đạt bị xá»­ trảm do lệnh vua Cảnh Thịnh.

1798-1800. Ngày 9-10-1799, Giám mục Pigneau từ trần tại Quy Nhơn. Thời vua Cảnh Thịnh là một thời kỳ gian khó của Giáo hội Công giáo: cấm cách, bắt bớ và bách hại. Giáo dân đã chạy vào La Vang, là nơi rừng hoang, nước độc, cách Quảng Trị khoảng 6 cây số để trốn tránh. Với tất cả lòng tin tưởng, tín hữu nguyện cầu cùng Trinh Nữ Maria, Mẹ đã hiện ra an ủi, nâng đỡ đoàn con đau khổ trong thử thách vì đức tin. Từ đây, Linh địa La Vang đi vào lịch sử Giáo hội Việt Nam.

Tóm lại:

Thời các chúa Trịnh, từ Trịnh Tạc (1657-1682) đến Trịnh Sâm (1767-1782) tại đất Bắc; chúa Nguyễn, từ Nguyễn Phúc Lan (1635-1648) đến Nguyễn Phúc Thuần (1765-1777) và vua Cảnh Thịnh (1782-1802): có ước chừng hơn 30.000 chứng nhân đã anh dũng lấy máu đào tuyên xưng đức tin.

Trang tiếp >>