Lược sá» Giáo Há»™i Việt Nam - 1. Nháºp Ä‘á»
18.05.2008
.
LƯỢC SỬ GIÃO HỘI CÔNG GIÃO TẠI VIỆT
NAM
1.
Nháºp Ä‘á» 2.
Thá»i kỳ khai sinh (1533-1659) 3.
Thá»i kỳ hình thà nh (1659-1802) 4.
Thá»i kỳ thá» thách (1892-1885) 5.
Thá»i kỳ phát triển (1885-1960) 6.
Thá»i kỳ trưởng thà nh (1960 đến nay)
Như Giáo
Há»™i toà n cầu được sinh ra từ cạnh sÆ°á»n bị đâm thâu của Äức Giêsu trên tháºp giá
và phát triển theo từng giai đoạn với những cuộc bách hại, Giáo hội Việt Nam
cÅ©ng Ä‘i lại những quãng Ä‘Æ°á»ng gian khổ nhÆ° thế trong lịch sá» Ä‘á»i mình. Ôn lại
lịch sỠđó không phải là chúng ta muốn khơi lại những kỷ niệm đau buồn, những
mối bất hoà , nhÆ°ng là để giúp nhau nháºn ra hồng ân Thiên Chúa trong má»i biến cố
thăng trầm, tạo nên sá»± cảm thông giữa má»i thà nh phần dân tá»™c và xây dá»±ng Giáo
há»™i Việt Nam, theo Ä‘Æ°á»ng hÆ°á»›ng hiệp thông và đối thoại của Công đồng Vatican II
đã được Äức Thánh Cha Gioan Phaolô II nhiá»u lần nhắc đến (x. Tông huấn Giáo Há»™i
tại châu Ã, số 1,6,24-31).
Từ mầu nhiệm Nháºp
Thể...
Mầu nhiệm
Con Thiên Chúa Nháºp Thể đã dạy cho ngÆ°á»i tÃn hữu Việt Nam khám phá ra giá trị
của bối cảnh lịch sá» trong cuá»™c Ä‘á»i và sứ mạng của từng ngÆ°á»i cÅ©ng nhÆ° của Giáo
há»™i Việt Nam. Tháºt váºy, “nÆ¡i Äức Giêsu, ngÆ°á»i Nazareth, Thiên Chúa đã nháºn lấy
những yếu tố đặc thù của bản tÃnh nhân loại, kể cả việc thuá»™c vá» má»™t dân tá»™c
nhất định và má»™t xứ sở nhất định... Nét đặc thù váºt lý của xứ sở và những yếu tố
địa lý của miá»n đất ấy là điá»u không thể tách rá»i được vá»›i sá»± tháºt là Ngôi Lá»i
đã nháºn lấy thân xác con ngÆ°á»i†(ÄTC Gioan Phaolô II, Tông huấn Giáo há»™i tại
châu Ã, số 5). Trong tinh thần ấy, ngÆ°á»i tÃn hữu Việt Nam gắn bó vá»›i đất nÆ°á»›c vÃ
dân tộc của mình.
Äất nÆ°á»›c
Việt Nam có dáng hình cong chữ S, thuá»™c khu vá»±c Äông Nam Ã, trong vùng khà háºu
nhiệt Ä‘á»›i. Lãnh thổ dà i và hẹp mở rá»™ng vá» phÃa Tây. Vùng hẹp nhất là tỉnh Quảng
Bình, khoảng 50km, vùng rá»™ng nhất tÃnh từ ngã ba biên giá»›i Việt – Là o – Trung
đến Móng Cái, rá»™ng trên 300km. PhÃa Bắc có các đồng bằng rá»™ng lá»›n nằm dá»c theo
lÆ°u vá»±c sông Hồng, sông Lô và sông Chảy. PhÃa Nam có đồng bằng sông Cá»u Long tạo
nên vá»±a lúa lá»›n nhất cho cả nÆ°á»›c. Miá»n Trung nằm giữa hai miá»n Bắc Nam, có dãy
núi TrÆ°á»ng SÆ¡n ở phÃa Tây chạy dá»c theo bá» biển vá»›i các con sông ngắn, tạo nên
nhiá»u đồng bằng nhá» hẹp vá» phÃa Äông. PhÃa Tây Nam là các cao nguyên rá»™ng lá»›n
vá»›i Ä‘á»™ cao trên 1.000m, có lá»›p đất bazan mà u mỡ thÃch hợp vá»›i nhiá»u loại cây
công nghiệp như cao su, trà , cà phê, ca cao.
Äất nÆ°á»›c
thân yêu nà y là chốn nÆ°Æ¡ng thân của nhiá»u dân tá»™c vá»›i những ná»n văn hoá khác
nhau trong suốt dòng lịch sá»: từ những ngÆ°á»i Việt cổ ở Bắc Bá»™ vá»›i ná»n văn hoá
Sơn Vi cách đây khoảng 23.000 năm trước Công Nguyên (CN), văn hoá Hoà Bình - Bắc
SÆ¡n 10.000 năm trÆ°á»›c CN, đến ná»n văn hoá Äông SÆ¡n ở Bắc Bá»™ và Bắc Trung Bá»™ vá»›i
hiện váºt tiêu biểu là những chiếc trống đồng lá»›n, có trang trà hoa văn, và o
khoảng 2.700 năm trÆ°á»›c CN. Các dân tá»™c sống thuáºn hoà vá»›i nhau trong quốc gia
Văn Lang của các vua Hùng cho đến khi An DÆ°Æ¡ng VÆ°Æ¡ng Thục Phán láºp nÆ°á»›c Âu Lạc
vá»›i thà nh Cổ Loa và o thế ká»· III (TCN). Trong khi đó, nhiá»u dân tá»™c ở Nam Trung
bá»™, từ Thừa Thiên đến lÆ°u vá»±c sông Äồng Nai, đã xây dá»±ng thà nh ná»n văn hoá Sa
Huỳnh. Há» có thể là tổ tiên của ngÆ°á»i Chăm, đã xây dá»±ng thà nh vÆ°Æ¡ng quốc Champa
sau nà y. Ná»n văn hoá Óc Eo ở miá»n cá»±c Nam vá»›i vÆ°Æ¡ng quốc Phù Nam ở các tỉnh Kiên
Giang, Long An, Äồng Tháp (bây giá») và ná»n văn hoá của ngÆ°á»i KhÆ¡ Me ở các tỉnh
khác của đồng bằng Nam bá»™ trải rá»™ng khắp vùng châu thổ sông Cá»u Long. Tất cả các
dân tá»™c ấy tạo thà nh cá»™ng đồng ngÆ°á»i Việt hiện nay vá»›i 54 thà nh phần dân tá»™c
khác nhau, trong đó dân tộc Kinh chiếm gần 90% tổng dân số cả nước.
Trong quá
trình xây dựng đất nước, tất cả các dân tộc ấy đã đổ biết bao công sức, mồ hôi,
nước mắt trên mảnh đất quê hương để khai hoang, phục hoá, phá rừng là m rẫy, đắp
đê chống lÅ©, ngăn mặn lấn biển… Chúng ta phải thà nh tháºt nhìn nháºn rằng các dân
tá»™c Ä‘á»u nhân danh giang sÆ¡n gấm vóc để đấu tranh chống kẻ thù xâm lược, hay nhân
danh dân tộc mình để mở rộng biên cương. Cuối cùng, đất nước, núi sông vẫn còn
đó, không phải dà nh riêng cho ai, nhÆ°ng cho tất cả má»i ngÆ°á»i.
Tuy nhiên
không giá»t mồ hôi nà o vì yêu thÆ°Æ¡ng đồng bà o đổ xuống trên mặt đất nà y lại trở
thà nh vô nghÄ©a, không giá»t máu hồng nà o vì chÃnh nghÄ©a thấm và o lòng đất nà y lại
không có giá trị vô song. Má»i sá»± Ä‘á»u được biến đổi trong Äức Giêsu Kitô là Ngôi
Lá»i Thiên Chúa đã nháºp thể là m ngÆ°á»i. NgÆ°á»i đã Ä‘Æ°a thần tÃnh vô hạn, vÄ©nh hằng
của Thiên Chúa và o trong thế giá»›i váºt chất hữu hạn, nhất thá»i của con ngÆ°á»i để
biến đổi và thăng hoa tất cả trong cuá»™c Phục Sinh của NgÆ°á»i.
... đến Giáo hội Việt Nam trong lòng dân
tá»™c
Tin và o
Äức Giêsu Kitô, ngÆ°á»i dân Việt Nam sẽ nhìn đất nÆ°á»›c mình bằng má»™t ánh mắt má»›i.
NgÆ°á»i dân Việt hôm nay, dù là ngÆ°á»i Kinh hay dân tá»™c thiểu số, sẽ nhìn nhau vá»›i
ánh mắt đầy tin tưởng và hy vá»ng, bao dung và nhân ái, vì sá»± sống bất diệt trong
mình được khởi đầu từ chÃnh đất nÆ°á»›c nà y. Tháºt váºy, những cây lúa, ngá»n rau rút
tinh hoa từ lòng đất nÆ°á»›c đã ngấm bao mồ hôi, xÆ°Æ¡ng máu của cả ngÆ°á»i Việt, ngÆ°á»i
Hoa lẫn ngÆ°á»i Chăm, ngÆ°á»i KhÆ¡ Me,... trong suốt dòng lịch sá» Ä‘ang nuôi sống tất
cả… Do đó, ta có thể nói rằng, tất cả Ä‘á»u cùng chung má»™t huyết thống, Ä‘á»u là anh
em ruá»™t thịt của nhau. Sá»± sống tá»± nhiên nà y, nhá» lòng tin và o Äức Giêsu, sẽ biến
đổi thà nh sự sống siêu nhiên.
Những nét
khác biệt của má»—i dân tá»™c trong dòng lịch sá» chỉ biểu lá»™ những giá»›i hạn của váºt
chất và con ngÆ°á»i. ChÃnh Äức Giêsu Cứu Thế sẽ quy tụ và biến đổi má»i ngÆ°á»i để
không còn là Kinh hay Hoa, Chăm hay Thượng, “Do Thái hay Hy Lạp, nô lệ hay tự
do, Ä‘Ã n ông hay Ä‘Ã n bà ; nhÆ°ng tất cả chỉ là má»™t trong Äức Giêsu Kitô†(x. Gl
3,28). Äiá»u nà y Chúa Thánh Thần đã thá»±c hiện trong ngà y NgÆ°á»i hiện xuống để quy
tụ tất cả những con ngÆ°á»i thuá»™c các ngôn ngữ khác nhau là m thà nh Giáo Há»™i của
Äức Giêsu (x. Cv 2,1-12).
Từ hạt
giống Tin Mừng được các thừa sai nước ngoà i gieo vãi và o thế kỷ XVI, Giáo Hội
Äức Kitô đã sinh những ngÆ°á»i con ở Việt Nam. Những ngÆ°á»i con ấy đã lá»›n lên, đã
trưởng thà nh và rồi lại tiếp tục sinh ra những ngÆ°á»i con má»›i cho Thiên Chúa, cho
Äức Giêsu Kitô để trở thà nh Giáo há»™i Mẹ Việt Nam. Giáo Há»™i ấy được thể hiện cách
cụ thể trên mảnh đất quê hÆ°Æ¡ng hôm nay vá»›i hÆ¡n 80 triệu ngÆ°á»i dân Việt, trong đó
có 5.667.428 tÃn hữu Công giáo gồm đủ các dân tá»™c. Giáo há»™i ở Việt Nam tÃnh đến
31-12-2003 có: 2.518 giáo xứ thuá»™c 25 giáo pháºn và tổng giáo pháºn, vá»›i 42 giám
mục và tổng giám mục, 2.460 linh mục triá»u, 467 linh mục dòng, 1.833 nam tu,
11.421 nữ tu, 1.419 chủng sinh và 52.513 giáo lý viên.
“Là Hội
Thánh trong lòng dân tá»™c Việt Nam, chúng ta quyết tâm gắn bó vá»›i váºn mạng quê
hÆ°Æ¡ng, noi theo truyá»n thống dân tá»™c, hoà mình và o cuá»™c sống hiện tại của đất
nÆ°á»›c... Quê hÆ°Æ¡ng nà y là nÆ¡i chúng ta được Thiên Chúa má»i gá»i để sống là m con
của NgÆ°á»i, đất nÆ°á»›c nà y là lòng mẹ cÆ°u mang chúng ta trong quá trình thá»±c hiện
Æ¡n gá»i là m con Thiên Chúa, dân tá»™c nà y là cá»™ng đồng mà Chúa trao cho chúng ta để
phục vụ...†(HÄGM VN, ThÆ° Chung 1980, số 9). NgÆ°á»i tÃn hữu Việt Nam luôn gắn bó
vá»›i quê hÆ°Æ¡ng, dân tá»™c và liên kết sâu xa vá»›i Giáo há»™i Mẹ Việt Nam, vì chÃnh
ngÆ°á»i mẹ nà y đã sinh ra mình trong đức tin và biến đổi mình từ con ngÆ°á»i thà nh
con Chúa.
Với tâm
tình con cái, trong Ãt trang sau đây, chúng ta cùng ôn lại má»™t và i Ä‘oạn Ä‘á»i của
Mẹ từ lúc khai sinh, hình thà nh, cho đến khi phát triển, trưởng thà nh. Nhiá»u
ngÆ°á»i đã từng kể lại Ä‘á»i Mẹ, kẻ Ãt ngÆ°á»i nhiá»u, Ä‘iá»u đúng Ä‘iá»u sai. NhÆ°ng nếu
không nhìn dÆ°á»›i ánh sáng Tin Mừng, Ä‘á»i Mẹ vẫn chỉ là những biến cố rá»i rạc,
những con số vô hồn, những năm tháng tủi nhục vô nghÄ©a, nhÆ° nhìn những giá»t nÆ°á»›c
rÆ¡i từ đôi mắt của má»™t ngÆ°á»i xa lạ. Chỉ có những ngÆ°á»i con gần gÅ©i thân thÆ°Æ¡ng
má»›i hiểu được ý nghÄ©a và cảm nháºn được niá»m vui hay ná»—i khổ từ những giá»t nÆ°á»›c
mắt nà y. Trong tâm tình ấy, chúng tôi kể lại Ä‘á»i Mẹ, để má»i ngÆ°á»i cảm thông vá»›i
chúng tôi và đồng cảm vá»›i Mẹ Giáo há»™i Việt Nam qua các thá»i kỳ:
- Khai
sinh (1533 - 1659)
- Hình
thà nh (1659 - 1802)
- Thá»
thách (1802 - 1885)
- Phát
triển (1885 - 1960)
- Trưởng
thà nh (1960 đến nay)
Chúng tôi
chá»n cách phân chia các thá»i kỳ nhÆ° trên dá»±a theo mốc thá»i gian vá»›i những biến
cố quan trá»ng đánh dấu sá»± thay đổi lá»›n lao của cÆ¡ cấu Giáo há»™i Việt
Nam.
2.
Thá»i kỳ khai sinh (1533-1659) 3.
Thá»i kỳ hình thà nh (1659-1802) 4.
Thá»i kỳ thá» thách (1892-1885) 5.
Thá»i kỳ phát triển (1885-1960) 6.
Thá»i kỳ trưởng thà nh (1960 đến nay)
Lm. Antôn Nguyá»…n Ngá»c SÆ¡n
|