Linh mục với vấn đỠhồi tục
20.05.2010
Trong thá»i gian gần đây, vì những sách nhiá»…u tình dục của má»™t số các linh mục, chúng ta nghe nhiá»u qua các phÆ°Æ¡ng tiện truyá»n thông vá» những linh mục bị ká»· luáºt phải hồi tục. Chúng ta hiểu gì vá» tiến trình ká»· luáºt nà y? Và ý nghÄ©a của nó đối vá»›i chức linh mục thế nà o?
Minh Äịnh Danh Từ
Danh từ hồi tục được dùng để áp dụng cho những ngÆ°á»i đã lãnh nháºn chức thánh (linh mục hay phó tế), nhÆ°ng vì lý do chÃnh đáng, không còn được thi hà nh chức vụ thánh nữa. Trong danh từ đối thoại hằng ngà y, má»™t số gá»i là : “ông cha/ thầy đó vá» lại Ä‘á»i (hoà n tục)†hay “ông cha/ thầy đó hết tu.â€[1]
Trong Giáo luáºt, Giáo Há»™i dùng danh từ “bị khai trừ ra khá»i hà ng ngÅ© giáo sĩ†(số 290-293) để chỉ cùng má»™t ý tưởng nói đến những ngÆ°á»i nà y không còn được lãnh nháºn những quyá»n lợi của giáo sÄ©, trong đó có quyá»n được ban các bà tÃch.[2]
Vì bà i viết nhắm đến các linh mục, nên trong bà i nà y, tiến trình hồi tục chỉ nói đến các linh mục mà thôi.
Má»™t khi hồi tục, ngÆ°á»i đó không còn được thi hà nh các chức vụ linh mục trong Giáo Há»™i nhÆ° là m lá»…, ban các bà tÃch khác, không được mặc tu phục, và không được công nháºn mình là linh mục nÆ¡i công cá»™ng.
Thần Há»c Chức Linh Mục Äá»i Äá»i
Trong khi má»™t linh mục hồi tục, dù không còn được là m các bà tÃch, câu há»i là ngÆ°á»i đó có còn là má»™t Linh Mục của Chúa Kitô không? Câu trả lá»i là : Còn, vì chức linh mục là chức thánh muôn Ä‘á»i. NghÄ©a là , má»™t ngÆ°á»i khi đã lãnh nháºn chức linh mục thì không bao giá» mất được chức thánh đó.
Giáo luáºt 290 nói: “Chức thánh, má»™t khi đã được lãnh nháºn cách hữu hiệu, thì không bao giá» mất được. Tuy nhiên, giáo sÄ© có thể mất hà ng giáo sĩ…â€[3]
Giáo lý Công giáo số 1583 dạy: “NgÆ°á»i lãnh nháºn chức thánh thà nh sá»±, vì lý do hệ trá»ng, có thể được chÆ°á»›c miá»…n những bổn pháºn và chức vụ gắn liá»n vá»›i chức thánh hay bị cấm thi hà nh chức vụ, nhÆ°ng không thể trở vá» báºc giáo dân đúng nghÄ©a vì ấn tÃn bà tÃch Truyá»n Chức không thể xoá bỠđược. Æ n gá»i và sứ mạng đã lãnh nháºn trong ngà y chịu chức thánh vẫn tồn tại mãi mãi.â€
Chúng ta thÆ°á»ng hay Ä‘á»c: “Con là linh mục Ä‘á»i Ä‘á»i, theo hà m Melkisedeck†(Tv 110,4). Vì thế, trong đối thoại bình dân, khi ta nói là “cha đó hồi tục†hay “ông đó trÆ°á»›c đây là linh mục†là những lá»i nói tá»± nói đối nghịch vá»›i nhau. Vì cho dù được chấp thuáºn của Tòa Thánh để hồi tục, vị linh mục đó vẫn còn là linh mục.
Cần có sá»± phân biệt tinh tế khi nháºn xét vá» tình trạng hồi tục của má»™t linh mục: má»™t bên là thần há»c siêu tÃnh (ngÆ°á»i đó được thụ phong linh mục, và là linh mục Ä‘á»i Ä‘á»i), má»™t bên là luáºt Giáo Há»™i (linh mục được hay không được phép thi hà nh chức năng linh mục trong Giáo Há»™i, tạm thá»i hay vÄ©nh viá»…n). Chúng ta cần biết và phải phân biệt là giáo luáºt không nghịch vá»›i thần há»c.
CÆ¡ sở thần há»c của chức linh mục Ä‘á»i Ä‘á»i cÅ©ng cùng má»™t tÃn lý được Giáo Há»™i dạy trong bà tÃch Thánh Tẩy và Thêm Sức. Trong Giáo lý số 1582: “NhÆ° trÆ°á»ng hợp bà tÃch Thánh Tẩy và Thêm Sức, việc tham dá»± và o chức vụ của Ãức Kitô nhá» bà tÃch Truyá»n Chức dù được lãnh nháºn má»™t lần ở má»—i cấp. Bà tÃch Truyá»n Chức cÅ©ng in má»™t ấn tÃn thiêng liêng vÄ©nh viá»…n nên không thể lãnh nháºn nhiá»u lần hay lãnh nháºn tạm thá»i.â€[4]
Ấn tÃn thiêng liêng vÄ©nh viá»…n của má»™t ngÆ°á»i khi lãnh nháºn bà tÃch Thánh Tẩy sẽ không bao giá» bị xoá bá». Và dụ, trong những thế ká»· đầu của Giáo Há»™i, có nhiá»u Kitô hữu khi bị bách hại thì sợ sệt và công khai chối bỠđạo, có ngÆ°á»i chống đối Giáo Há»™i, bôi nhá» và bắt bá»› đạo… Nếu lúc nà o đó những ngÆ°á»i nà y ăn năn trở lại và xin gia nháºp Giáo Há»™i, há» không cần phải lãnh nháºn bà tÃch Thánh Tẩy nữa (không Rá»a tá»™i lại), vì dấu ấn Rá»a tá»™i chỉ lãnh nháºn má»™t lần mà thôi. Bà tÃch chức thánh linh mục cÅ©ng váºy.
Vì thế, nếu má»™t linh mục đã hồi tục, theo luáºt thì không được thi hà nh các chức năng linh mục. NhÆ°ng nếu ngÆ°á»i đó dâng thánh lá»…, thì thánh lá»… đó vẫn thà nh (có hiệu lá»±c -valid), mặc dù không hợp pháp (illicit).
Äối vá»›i những ngÆ°á»i tá»± nguyện xin hồi tục, nếu đến má»™t lúc nà o đó ngÆ°á»i ấy đổi ý và muốn được sống lại chức năng linh mục, ngÆ°á»i đó phải là m Ä‘Æ¡n xin và nếu được Tòa Thánh chấp nháºn thì sẽ được phục hồi trong hà ng giáo sÄ© (theo Giáo luáºt số 293).
Riêng vá»›i những ngÆ°á»i bị ká»· luáºt phải hồi tục, quyết định của hỠđược xét bởi Thánh Bá»™ Giáo Lý Äức Tin và được Äức Giáo Hoà ng phán quyết, và quyết định nà y không thay đổi được (nghÄ©a là , há» không bao giỠđược phục hồi trong hà ng giáo sÄ© nữa).[5]
Tất cả những quyết định hồi tục Ä‘á»u đến từ quyết định của cá nhân Äức Giáo Hoà ng.
Riêng trong tình trạng nguy tá», Giáo luáºt cho phép những linh mục dù đã hồi tục, vẫn được quyá»n ban bà tÃch Hòa Giải cách hiệu lá»±c (Giáo luáºt 986). Vì thế có nhiá»u linh mục đã hồi tục vẫn giữ trong xe hay trong nhà dây các phép (stola) và sách các bà tÃch… để khi cần thiết (nhÆ° có ngÆ°á»i bị tai nạn trên Ä‘Æ°á»ng, có ngÆ°á»i hấp hối ở dưỡng lão…..) thì há» có thể ban phép Giải tá»™i cách hợp lệ và hữu hiệu.
Lý Do Hồi Tục
Trong thá»i gian gần đây, những vụ xì-căng-Ä‘an của những linh mục phạm tá»™i liên hệ đến tình dục vá»›i tÃnh cách nghiêm trá»ng, đã bị Giáo Há»™i ká»· luáºt và loại bá» khá»i hà ng giáo sÄ©. NhÆ°ng tiến trình hồi tục không luôn luôn là kết qủa của những vi phạm ká»· luáºt.
Tháºt ra, phần lá»›n những quyết định Giáo Há»™i chấp nháºn cho hồi tục là do yêu cầu của các linh mục tá»± nguyện ná»™p Ä‘Æ¡n xin. Vì lý do riêng, những ngÆ°á»i ná»™p Ä‘Æ¡n nói rằng há» không thể tiếp tục Ä‘á»i sống linh mục được. Và dụ, những biến cố xảy ra trong Ä‘á»i sống, những yếu tố tâm lý, sức khoẻ, cái chết của ngÆ°á»i thân, những sá»± kiện xảy ra trong Ä‘á»i linh mục hay trong gia đình, sá»± căng thẳng của công việc…nghÄ©a là có rất nhiá»u nguyên nhân dẫn đến quyết định hồi tục của má»™t linh mục khi ngÆ°á»i đó không thể tiếp tục Ä‘á»i sống và chức năng linh mục hữu hiệu nữa.
Vá»›i những ngÆ°á»i bị ká»· luáºt, Giáo Há»™i bắt há» hồi tục nhằm “cổ Ä‘á»™ng và bảo vệ giáo huấn Giáo Há»™i trong đức tin và luân lý trong Giáo Há»™i Công giáo.â€[6] Tại Hoa Kỳ, nhiá»u linh mục phạm tá»™i nghiêm trá»ng đã bị các Giám mục địa phÆ°Æ¡ng ná»™p Ä‘Æ¡n xin ká»· luáºt hồi tục cho những linh mục đó.
Dù bất cứ lý do gì, hồi tục luôn là bÆ°á»›c cuối cùng dà nh cho những trÆ°á»ng hợp nghiêm trá»ng.
Giáo Luáºt Hiện Hà nh và Tiến Trình Hồi Tục
Sau Công đồng Vatican II, con số những linh mục bá» chức vụ linh mục lên cao (ở đây tôi chÆ°a nói đến linh mục xin hồi tục mà là những linh mục bá» nhiệm sở linh mục – hoặc má»™t thá»i gian, hoặc vÄ©nh viá»…n).
Theo tà i liệu của Tòa Thánh, Äức Giáo Hoà ng Phaolô VI (1963-1978) đã lo lắng nhiá»u khi con số của các giáo sÄ© xin hồi tục quá cao. Äức Giáo Hoà ng Gioan Phaolô II (1978-2005) đã tìm má»i cách ngăn chặn sá»± leo thang nà y. Äến năm 2000, ngÆ°á»i ta Æ°á»›c Ä‘oán có đến gần 100.000 linh mục đã bá» chức linh mục.
Và o giữa năm 2007, má»™t tá» báo của Dòng Tên bên à mang tên La Civilta Cattolica đã xuất bản má»™t bà i viết báo cáo rằng từ năm 1964 đến năm 2004 có 69.063 linh mục đã bá» chức vụ linh mục, nhÆ°ng có 11.213 linh mục đã trở lại nhiệm sở. Tá» báo cÅ©ng nói rằng từ năm 2000 đến năm 2006, má»—i năm có chừng 1.000 linh mục bá» chức vụ linh mục, nhÆ°ng chỉ chừng má»™t ná»a ná»™p Ä‘Æ¡n xin hồi tục. Và từ tháng 8 năm 2005 đến tháng 10 năm 2006, Tòa Thánh nháºn 904 Ä‘Æ¡n xin hồi tục, trong đó có má»™t số là của phó tế.
Trong cuốn Giáo luáºt hiện hà nh (từ năm 1983) ghi rõ là các linh mục có thể được hồi tục nếu xin và được chấp nháºn. Cuốn Giáo luáºt nà y được chÃnh Äức Gioan Phaolô II ban hà nh, nhÆ°ng ai cÅ©ng biết chÃnh Äức Gioan Phaolô II là ngÆ°á»i nhiá»u năm từ chối không cho phép, hay nói đúng hÆ¡n tạo má»i Ä‘iá»u kiện khó khăn trong tiến trình xin hồi tục.
DÆ°á»›i triá»u đại Äức Gioan Phaolô II, rất hiếm thấy Ä‘Æ¡n xin hồi tục được chấp nháºn. Äức Gioan Phaolô II nổi tiếng là ngÆ°á»i rất khó trong vấn Ä‘á» nà y, ngay cả vá»›i tình trạng bị ká»· luáºt. Khi má»™t Giám mục viết Ä‘Æ¡n lên Tòa Thánh để xin hồi tục cho má»™t linh mục trong địa pháºn vì lý do ká»· luáºt nghiêm trá»ng, Tòa Thánh nhiá»u khi đòi há»i những thủ tục hà nh chÃnh kéo dà i, và quyết định thÆ°á»ng đến muá»™n.
ChÃnh vì thế, trong má»™t số những vụ kiện gần đây tại Hoa Kỳ, ngÆ°á»i ta cho rằng Tòa Thánh Roma đã không mau mắn trong việc thi hà nh ká»· luáºt đối vá»›i những linh mục vi phạm những luáºt lệ nghiêm trá»ng.
Từ năm 2002, sau những xì-căng-Ä‘an ở Hoa Kỳ và gần đây ở Âu Châu, Tòa Thánh muốn bảo vệ sá»± trong trắng của Giáo Há»™i nên đã ná»›i rá»™ng quyá»n xét xá» cho các cấp giáo pháºn, và Tòa Thánh cÅ©ng thÆ°á»ng nhanh chóng đáp ứng yêu cầu của Giám mục địa phÆ°Æ¡ng. NghÄ©a là , ngà y nay khi có những trÆ°á»ng hợp vi phạm ká»· luáºt mà Giáo Há»™i địa phÆ°Æ¡ng ná»™p Ä‘Æ¡n xin cho má»™t linh mục hồi tục, thủ tục được tiến hà nh nhanh chóng, và có khi có hiệu lá»±c ngay tức khắc.
Hồi Tục và Việc Láºp Gia Äình
Có phải những linh mục hồi tục là đương nhiên được phép láºp gia đình không? ThÆ°a Không. Má»™t linh mục hồi tục, nghÄ©a là không được thi hà nh chức linh mục, không có nghÄ©a là được phép láºp gia đình. Nếu muốn láºp gia đình, linh mục ấy phải ná»™p Ä‘Æ¡n xin chuẩn nghÄ©a vụ Ä‘á»™c thân, chiếu theo Ä‘iá»u luáºt 291, và chỉ có Äức Giáo Hoà ng má»›i có quyá»n ban đặc ân nà y.
Vì thế, những linh mục hồi tục không ná»™p Ä‘Æ¡n xin chuẩn luáºt Ä‘á»™c thân mà cÆ°á»›i vợ (dÄ© nhiên là ngoà i Ä‘á»i, vì không được chấp nháºn của Giáo Há»™i) là vi phạm lá»i hứa tiá»n kết, theo Ä‘iá»u luáºt 1394.[7] Theo Ä‘iá»u luáºt số 1087: “Những ngÆ°á»i đã chịu chức thánh không thể kết hôn hữu hiệu.â€
Giáo Dân với Các Linh Mục Hồi Tục
Vá»›i những linh mục tá»± ý xin hồi tục, thÆ°á»ng há» không thi hà nh chức năng linh mục nÆ¡i công cá»™ng. NhÆ°ng có nhiá»u linh mục bị ká»· luáºt phải hồi tục, vẫn tiếp tục phản đối quyết định của Giáo Há»™i bằng cách cá» hà nh thánh lá»… hay ban các bà tÃch cho giáo dân.
Là giáo dân, chúng ta không được phép, và dÄ© nhiên không nên, tham dá»± những thánh lá»… đó, hay ủng há»™ tiá»n bạc, công sức cho những việc là m đó, vì những việc là m nà y đối nghịch vá»›i tÃnh hợp nhất trong Giáo Há»™i. Là con cái Giáo Há»™i, chúng ta không thể ủng há»™ những ngÆ°á»i không hiệp nhất mà còn gây chia rẽ trong Giáo Há»™i (và có thể là bÆ°á»›c đầu của ly giáo). Vì thế, khi tham dá»± hay ủng há»™ cho những việc là m nà y, chúng ta cÅ©ng đặt mình đối nghịch vá»›i quyá»n bÃnh Giáo Há»™i, nhất là vá»›i Giáo Há»™i địa phÆ°Æ¡ng.
Kết Luáºn
Chức thánh linh mục là má»™t ấn tÃn vÄ©nh viá»…n, và thần há»c Công giáo luôn nhấn mạnh đến tÃnh vÄ©nh viá»…n của chức năng nà y. Tuy nhiên, trong thá»±c tế, có nhiá»u linh mục vì nhiá»u lý do khác nhau, đã không thể tiếp tục Ä‘á»i sống linh mục nên đã tá»± ý xin hồi tục. Có má»™t số khác bị ká»· luáºt phải hồi tục. Tất cả Ä‘á»u là giải pháp “cuối cùng cho những quyết định nghiêm trá»ng.â€
Dù bất cứ lý do gì, tình trạng hồi tục không là m mất Ä‘i căn tÃnh linh mục vÄ©nh viá»…n của há». Vì thế trong Năm Linh Mục, chúng ta cầu nguyện nhiá»u hÆ¡n nữa cho các linh mục ý thức căn tÃnh chức thánh vÄ©nh viá»…n của mình: cho những ngÆ°á»i Ä‘ang phục vụ biết luôn trung thà nh vá»›i Giáo Há»™i và vá»›i Chúa Kitô; cho những ngÆ°á»i đã tá»± ý xin hồi tục được bình an; cho những ngÆ°á»i đã gây gÆ°Æ¡ng xấu, biết ăn năn, sám hối để hoà giải vá»›i Thiên Chúa và Giáo Há»™i.
-----------------------------------------------
[1] Danh từ hồi tục của tiếng Việt được dịch từ laicization (tiếng Anh), laicisation (tiếng Pháp) từ gốc Latin Laicus nghÄ©a là giáo dân (má»™t thÆ°á»ng dân).
[2] Trong Bá»™ Giáo luáºt số 290-293 chỉ nhắc đến việc tuyên bố tÃnh vô hiệu của chức thánh đối vá»›i phó tế và linh mục mà không nhắc đến Ä‘Ãch danh giám mục. Gần đây, khi giám mục Fernando Lugo của Paraguay được Äức Thánh Cha chấp nháºn cho “hồi tục†để tranh cá» là m tổng thổng nÆ°á»›c nà y năm 2008, má»™t số nhà giáo luáºt cÅ©ng đặt câu há»i: liệu giám mục có “hồi tục†theo cùng phÆ°Æ¡ng thức nhÆ° linh mục hay phó tế không. Câu trả lá»i là tùy thuá»™c hoà n toà n và o quyết định của Äức Thánh Cha, và phÆ°Æ¡ng thức cÅ©ng có thể không mấy khác nhau.
[3] Xem thêm Giáo luáºt số 1336, 1338.
[4] Xem Công đồng Trentô: DS 1767; Lumen Gentium 21; 28;29; Presbyterorum Ordinis, 2).
[5] Các linh mục Ä‘á»u có quyá»n có luáºt sÆ° để biện há»™ trÆ°á»›c toà án Giáo Há»™i, và được những quyá»n căn bản để bảo vệ danh dá»± và sá»± tháºt. Tuy nhiên, má»™t khi Tòa Thánh đã phán quyết vá» ká»· luáºt (khi giám mục địa phÆ°Æ¡ng xét thấy những bằng chứng đáng tin, và Tòa Thánh đồng ý) thì không còn được kháng án.
[6] Lá»i giải thÃch của Äức Hồng y William Levada, Bá»™ trưởng Thánh Bá»™ Giáo Lý Äức Tin, giải thÃch tình trạng ká»· luáºt những linh mục phải bị hồi tục, ngà y 29 tháng 3 năm 2010.
[7] CÅ©ng nên biết rằng có nhiá»u linh mục hồi tục và láºp gia đình trÆ°á»›c khi bá»™ luáºt hiện hà nh được áp dụng năm 1983, nghÄ©a là lúc đó, nhiá»u ngÆ°á»i hiểu ngầm rằng cứ hồi tục là đương nhiên được láºp gia đình. Äức Gioan Phaolô II đã thay đổi cách hiểu nà y trong bá»™ luáºt hiện hà nh.
Lm. Nguyễn Khắc Hy, pss
(Nguồn: Xuân BÃch VN) |