Giải đáp phụng vụ: Có thể Rá»a tay thay vì Rá»a chân trong ngà y thứ Năm Tuần Thánh được không?
21.03.2017
|
|
Giải đáp của Cha Edward McNamara, Dòng Äạo Binh Chúa Kitô (LC), Khoa trưởng Thần há»c và giáo sÆ° phụng vụ của Äại há»c Regina Apostolorum (Nữ VÆ°Æ¡ng các Thánh Tông Äồ), Rôma.
Há»i: Trong nhà thá» của con, linh mục chánh xứ không còn cho phép rá»a
chân trong Thánh Lá»… Tiệc Ly của Chúa. Thay và o đó, má»i ngÆ°á»i Ä‘á»u được
má»i rá»a tay cho nhau vì cha xứ cảm thấy bối rối khi rá»a chân 12 ngÆ°á»i
Ä‘Ã n ông mà không có ngÆ°á»i nữ nà o. Äể giải quyết vấn Ä‘á», việc rá»a chân đã
được thay thế bằng rá»a tay - tuy nhiên, con không cảm thấy thoải mái
vá»›i việc nà y chút nà o. XÆ°a kia, Chúa Giêsu không rá»a tay cho các môn đệ
của Ngà i; Ngà i chỉ rá»a chân cho há» mà thôi. - G. L., Giáo pháºn
Middlesbrough, Anh Quốc.
Äáp: Trong câu trả lá»i trÆ°á»›c đây cho
các câu há»i tÆ°Æ¡ng tá»±, chúng tôi đã trả lá»i theo đúng luáºt phụng vụ thá»i
bấy giá», vốn chỉ tiên liệu việc rá»a chân cho Ä‘Ã n ông mà thôi.
Do đó, trong năm 2006 chúng tôi đã viết:
"Các
biến thể của việc rá»a chân của toà n bá»™ cá»™ng Ä‘oà n, hoặc của việc má»i
ngÆ°á»i rá»a chân (hoặc tay) cho nhau, hoặc là m nhÆ° váºy trong các trÆ°á»ng
hợp mà má»i ngÆ°á»i không nhìn thấy được - có xu hÆ°á»›ng là m suy yếu ý nghÄ©a
của nghi thức nà y trong bối cảnh cụ thể của Thánh Lễ Tiệc Ly của Chúa.
"Các
thá»±c hà nh nhÆ° váºy, bằng cách kéo dà i thá»i gian cần thiết, có xu hÆ°á»›ng
chuyển má»™t nghi thức, có ý nghÄ©a nhÆ°ng tùy chá»n, thà nh tâm Ä‘iểm của buổi
cá» hà nh. Và điá»u đó là m giảm sá»± chú ý và o lá»… tưởng niệm việc thiết láºp
Bà TÃch Thánh Thể và o Thứ Năm Tuần Thánh, Ä‘á»™ng cÆ¡ chÃnh của buổi cá»
hà nh".
Chúng tôi có thể nói thêm rằng không linh mục nà o nên bối
rối khi tuân theo chữ Ä‘á», đặc biệt nếu ngà i dà nh cho nghi thức má»™t ý
nghĩa độc nhất, mà nó không bao giỠđược ý định có.
Chúng tôi
cÅ©ng có thể nói thêm rằng, Ãt nhất là trong khuôn khổ phụng vụ theo nghi
lá»… Rôma, việc rá»a tay biểu tượng thÆ°á»ng có tÃnh chất sám hối, nhÆ° khi
linh mục rá»a tay sau khi dâng lá»… váºt trong lúc nói: "Lạy Chúa, xin rá»a
con sạch hết lá»—i lầm, tá»™i con phạm, xin Ngà i thanh tẩyâ€. Có các việc rá»a
tay khác, vốn chỉ Ä‘Æ¡n giản là thá»±c tế. Bên ngoà i phụng vụ, việc rá»a tay
là một dấu hiệu phục vụ và chà o đón trong một số cộng đồng tu viện,
nhưng nó không dà nh riêng cho các ngà y đặc biệt.
Khi Äức Thánh
Cha Piô XII đặt nghi thức rá»a chân trong khuôn khổ Thánh Lá»… Tiệc Ly của
Chúa và o ngà y Thứ Năm Tuần Thánh và o năm 1955, một số chuyên viên phụng
vụ không đồng tình. Thuở đầu, nó đã là một nghi thức được tổ chức bên
ngoà i Thánh lá»… trong nhà nguyện, hay ở má»™t nÆ¡i khác nhÆ° há»™i trÆ°á»ng công
hội. Trong nghi thức, Giám mục, Viện phụ hoặc ngay cả Viện mẫu (trong nữ
Ä‘an viện) rá»a chân cho Ä‘Ã n ông hoặc Ä‘Ã n bà . Còn việc Ä‘Æ°a nghi thức rá»a
chân và o Thánh lễ là một sự mới lạ.
Tuy nhiên, khi đó, nó phản
ánh má»™t cách tá»± nhiên cá» chỉ của việc phục vụ Äức Kitô đối vá»›i các tông
đồ, và do đó dà nh cho nam giới hay trẻ em nam.
Sự thực hà nh nà y
đã được xác nháºn bởi các quy tắc thá»±c tiá»…n của Giáo Há»™i. Thà dụ, thÆ°
luân lưu năm 1988 "Paschales Solemnitatis", trong số 51, nêu rõ:
"Việc
rá»a chân cho các ngÆ°á»i nam được chá»n, theo truyá»n thống, được thá»±c hiện
và o ngà y nà y, tượng trưng cho việc phục vụ và bác ái của Chúa Kitô,
NgÆ°á»i đến "không phải để được phục vụ, nhÆ°ng để phục vụ". Truyá»n thống
nà y cần được duy trì, và ý nghÄ©a riêng của nó cần được giải thÃch".
à tưởng nà y cũng được nhắc lại trong chữ đỠcủa Sách Lễ Rôma La Tinh năm 2002.
Ã
nghÄ©a của nghi thức có thể được phát triển thêm, và do đó, Äức Thánh
Cha Phanxicô, nhà láºp pháp tối cao của Giáo Há»™i, đã quyết định trong năm
2016 là sá»a đổi chữ Ä‘á» cho Thánh Lá»… Tiệc Ly của Chúa để việc rá»a chân
không còn dà nh riêng cho phái nam nữa. Sắc lệnh "In Missa in Cena
Domini" (ngà y 6-1-2016) thông báo thay đổi nà y như sau:
"Việc
canh tân Phụng Vụ Tuần Thánh, với Sắc Lệnh Maxima Redemptionis nostrae
mysteria (Các Mầu nhiệm quan trá»ng nhất của Æ¡n cứu chuá»™c chúng ta), ngà y
30-11-1955, cho phép rá»a chân cho 12 ngÆ°á»i Ä‘Ã n ông trong Thánh Lá»… Tiệc
Ly, sau bà i Tin Mừng Gioan, cỠchỉ nà y bà y tỠsự khiêm hạ và tình yêu
của Chúa Kitô dà nh cho các môn đệ của Ngà iâ€.
"Trong phụng vụ
Roma, nghi thức nà y được lÆ°u lại vá»›i danh xÆ°ng Mandatum (Ä‘iá»u răn, giá»›i
luáºt) của Chúa Giêsu vỠđức ái huynh đệ theo chÃnh lá»i Ngà i (xem Ga
13,34), được diá»…n tả trong Ä‘iệp ca lúc rá»a chân.
"Khi cỠhà nh
nghi thức nà y, các Giám mục và các linh mục được má»i gá»i trở nên giống
Chúa Giêsu, “Äấng đã đến không phải để được phục vụ, nhÆ°ng để phục vụâ€
(Mt 20, 28), và được tình yêu ‘đến cùng’ (Ga 13, 1) thúc đẩy, hiến thân
cho phần rá»—i của toà n thể nhân loại. Äể diá»…n tả ý nghÄ©a tròn đầy của
nghi thức nà y đối vá»›i những ai tham dá»± và o, Äức Thánh Cha Phanxicô đã
quyết định luáºt phụng vụ được ghi trong Missale Romanum (Sách Lá»… Rôma,
trg. 300, số 11): “Các ngÆ°á»i giúp lá»… sẽ hÆ°á»›ng dẫn những ngÆ°á»i Ä‘Ã n ông đã
được tuyển chá»n …†phải được được thay đổi nhÆ° sau: “Các ngÆ°á»i giúp lá»…
sẽ hÆ°á»›ng dẫn những ngÆ°á»i được tuyển chá»n trong Dân Chúa…†(và cÅ©ng liên
hệ đến Caeremoniali Episcoporum (Nghi Thức Giám Mục), số 301 và số 299
b: “các ghế dà nh cho các ngÆ°á»i được chá»nâ€). NhÆ° váºy, các mục tá» có thể
chá»n má»™t nhóm nhá» các tÃn hữu đại diện các thà nh phần dân Chúa. Nhóm nhá»
ấy có thể gồm cả Ä‘Ã n ông lẫn phụ nữ, ngÆ°á»i trẻ, ngÆ°á»i già , ngÆ°á»i là nh
mạnh và bệnh nhân, giáo sĩ, tu sĩ và giáo dân.
"Do năng quyá»n Äức
Thánh Cha ban, Bá»™ Phụng Tá»± và Ká»· Luáºt Bà TÃch áp dụng sá»± thay đổi nà y
và o các sách phụng vụ và nhắc nhớ các vị mục tỠvỠnghĩa vụ giáo huấn
thÃch hợp cho các tÃn hữu được chá»n (rá»a chân) cÅ©ng nhÆ° cho những ngÆ°á»i
khác, để há» tham dá»± và o nghi thức nà y má»™t cách ý thức, tÃch cá»±c và hiệu
quả. Bất chấp những quy định trái ngược†(Bản dịch Việt ngữ của Ủy ban
Phụng tá»± thuá»™c Há»™i Äồng Giám Mục Việt Nam).
Nháºn định và trình
bà y sá»± thay đổi nà y, Äức Tổng Giám Mục Arthur Roche, ThÆ° ký của Bá»™ Phụng
Tá»± và Ká»· luáºt Bà TÃch, đã viết nhÆ° sau và o tháng 1-2016:
"Thầy
đã nêu gương cho anh em (Ga 13,15). Sắc Lệnh In Missa in cena Domini
(Thánh Lá»… Tiệc Ly) của Bá»™ Phụng Tá»± và Ká»· Luáºt Bà TÃch, liên quan tá»›i
việc Äức Thánh Cha Phanxicô sá»a lại luáºt phụng vụ trong Sách Lá»… Rôma
(trg. 300, số 11) vá» nghi thức rá»a chân. Từ nhiá»u thế ká»·, nghi thức nà y
gắn liá»n vá»›i thứ Năm Tuần Thánh, và từ cuá»™c canh tân phụng vụ Tuần Thánh
năm 1955, nghi thức nà y được Ä‘Æ°a và o Thánh Lá»… chiá»u thứ Năm Tuần Thánh,
thá»i Ä‘iểm khởi đầu Tam nháºt thánh.
"Äược Tin Mừng Gioan soi
sáng, nghi thức có tÃnh cách truyá»n thống nà y mang ý nghÄ©a kép: bắt
chÆ°á»›c việc rá»a chân mà Chúa Giêsu đã là m cho các Tông Äồ trong Bữa Tiệc
Ly, và diá»…n tả việc tá»± trao ban chÃnh mình Ngà i qua việc phục vụ. Tên
gá»i của nghi thức nà y là Mandatum (Ä‘iá»u răn, giá»›i luáºt) được lấy từ Ä‘iệp
ca được Ä‘á»c hay hát trong lúc rá»a chân (“Mandatum novum do vobis, ut
diligatis invicem, sicut dilexi vos, dicit Dominus†– “Thầy ban cho anh
em má»™t Ä‘iá»u răn má»›i là anh em phải yêu thÆ°Æ¡ng nhau, nhÆ° Thầy đã yêu
thÆ°Æ¡ng anh em†[Ga 13,13]). Tháºt váºy, giá»›i răn yêu thÆ°Æ¡ng thôi thúc tất
cả các môn đệ của Chúa Giêsu, không phân biệt, loại trừ ai.
"Sách phụng vụ thế kỷ VII viết: “Pontifex suis cubicularibus pedes lavat
et unusquisque clericorum in domo sua. ‘Äức Thánh Cha rá»a chân cho các
cáºn vệ của ngà i và cho hà ng giáo sÄ© trong dinh thá»± của ngà i’â€. Sách
Phụng Vụ Roma (Pontificale Romano) thế ká»· XII ghi lại nhiá»u hình thức
rá»a chân khác được thá»±c hiện trong các giáo pháºn và các Ä‘an viện và o
thá»i Ä‘iểm sau Kinh chiá»u thứ Năm Tuần Thánh. Sang thế ká»· XIII, việc rá»a
chân được thá»±c hiện trong Giáo triá»u Roma (‘facit mandatum duodecim
subdiaconos’, Rá»a chân cho 12 phó tế). Việc rá»a chân cÅ©ng được ghi lại
trong Sách Lá»… Rôma của Äức Thánh Cha Piô V (1570): “Post denudationem
altarium, hora competenti, facto signo cum tabula, conveniunt clerici ad
faciendum mandatum. Maior abluit pedes minoribus: tergit et osculatur.
‘Sau khi lá»™t khăn bà n thá», và o thá»i Ä‘iểm thÃch hợp, theo quyết định của
những ngÆ°á»i hữu trách, các giáo sÄ© thá»±c hiện việc rá»a chân. NgÆ°á»i có địa
vị cao rá»a chân cho ngÆ°á»i có địa vị thấp, lau chân và hôn chân’. Khi
rá»a chân hát Ä‘iệp ca, Ä‘iệp ca cuối là “Äâu có tình yêu thÆ°Æ¡ng†(Ubi
caritas), nghi thức kết thúc vá»›i Kinh Lạy Cha và lá»i nguyện liên kết vá»›i
mệnh lệnh phục vụ và việc thanh tẩy tội lỗi: “Adesto Domine, quaesumus,
officio servitutis nostrae: et quia tu discipulis tuis pedes lavare
dignatus es, ne despicias opera manuum tuarum, quae nobis retinenda
mandasti: ut sicut hic nobis, et a nobis exterioria abluuntur
inquinamenta; sic a te omnium nostrum interiora laventur peccata. Quod
ipse praestare digneris, qui vivis et regnas, Deus, per omnia saecula
saeculorum. ‘Lạy Chúa, xin lắng nghe lá»i khẩn và sá»± phục vụ của chúng
con…â€. NhÆ° váºy, việc rá»a chân dà nh riêng cho hà ng giáo sÄ© (‘conveniunt
clerici’). à nghÄ©a cá» chỉ nà y được soi sáng bởi Ä‘oạn Tin Mừng được Ä‘á»c
trong Thánh Lá»… ban sáng. Không ấn định con số 12, dÆ°á»ng nhÆ° Ä‘iá»u đó cho
thấy rằng, vấn đỠkhông chỉ là bắt chước những gì Chúa Giêsu đã là m
trong bữa Tiệc ly, nhưng hơn thế nữa là sống theo mẫu gương mà Ngà i đã
để lại luôn thÃch hợp và cần thiết cho tất cả các môn đệ của Ngà i.
"Việc
rá»a chân “De Mandato seu lotione pedum†(Mandato – giá»›i răn, hoặc việc
rá»a chân) cÅ©ng được ghi lại rất rõ rà ng trong Nghi thức giám mục
(Caeremoniale Episcoporum) năm 1600. Sách nà y cho biết, việc rá»a chân
được thá»±c hiện sau Kinh Chiá»u, hoặc sau bữa ăn trÆ°a, trong nhà thá» hoặc
trong phòng há»™i hoặc nÆ¡i nà o đó phù hợp, Giám mục rá»a chân, lau và hôn
chân 13 ngÆ°á»i nghèo, sau khi cho hỠáo mặc, thức ăn và giúp đỡ há». Hoặc
Giám mục, thay vì rá»a chân cho 13 ngÆ°á»i nghèo, ngà i rá»a chân cho 13 kinh
sĩ, theo thói quen địa phương, hoặc theo ý muốn của ngà i, có thể ngà i
thÃch rá»a chân cho ngÆ°á»i nghèo hÆ¡n là rá»a chân cho các kinh sÄ©, ngay cả ở
những nÆ¡i có thói quen rá»a chân cho các kinh sÄ©, vì: “videtur enim eo
pacto maiorem humilitatem, et charitatem prae se ferre, quam lavare
pedes Canonicis. ‘Khi rá»a chân cho ngÆ°á»i nghèo, Giám mục bà y tá» sá»± khiêm
hạ và đức ái hÆ¡n khi rá»a chân cho các kinh sĩ’â€. NhÆ° váºy, việc rá»a chân
dà nh cho hà ng giáo sÄ©, không loại trừ thói quen địa phÆ°Æ¡ng coi trá»ng
ngÆ°á»i nghèo và trẻ em nam (thà dụ Sách Lá»… Paris, Missale Parisiense),
việc rá»a chân là cá» chỉ mang ý nghÄ©a, nhÆ°ng không có sá»± hiện diện của
dân Chúa. Nghi thức giám mục (Caeremoniale Episcoporum) quy định rõ rà ng
việc rá»a chân tại các nhà thá» chÃnh tòa và tại các trÆ°á»ng há»c.
"Phụng
vụ canh tân được thá»±c hiện dÆ°á»›i triá»u Äức Thánh Cha Piô XII (1955) đã
chuyển Thánh Lá»… Tiệc Ly “Missa in cena Domini†và o buổi chiá»u thứ Năm
Tuần Thánh, việc rá»a chân được Ä‘Æ°a và o Thánh Lá»… nà y, diá»…n ra sau bà i
giảng, dà nh cho “12 ngÆ°á»i Ä‘Ã n ông được chá»nâ€. Vị chủ sá»± rá»a và lau chân
cho các ngÆ°á»i được chá»n. Không nói tá»›i việc hôn chân. NhÆ° váºy, quy định
má»›i vá» việc rá»a chân không chỉ còn liên hệ vá»›i hà ng giáo sÄ© và không còn
tÃnh cách riêng tÆ° nữa, nhÆ°ng có sá»± hiện diện của cá»™ng Ä‘oà n. Ấn định
con số “12 ngÆ°á»i Ä‘Ã n ông†rõ rà ng là má»™t cá» chỉ bắt chÆ°á»›c, nhÆ° là má»™t
đại diện thánh, những yếu tố đó gợi lên trong tâm trà cỠchỉ Chúa Giêsu
đã thá»±c hiện và o chiá»u thứ Năm Tuần Thánh đầu tiên.
"Sách Lễ Rôma
năm 1970 lấy lại nghi thức nà y, nhÆ°ng sá»a đổi đôi chút, là m Ä‘Æ¡n giản
hóa má»™t và i chi tiết: Không ấn định con số 12. Chỉ cá» hà nh nghi thức rá»a
chân nếu lý do mục vụ khuyên là m. BỠđi một điệp ca và thay các điệp ca
khác và o đó. Äiệp ca Äâu có tình bác ái “Ubi caritas†được dá»i và o lúc
dâng của lá»…. Bá» phần kết thúc gồm Kinh Lạy Cha, và lá»i nguyện. Phần nà y
gắn liá»n vá»›i nghi thức rá»a chân vốn được cá» hà nh ngoà i Thánh Lá»…. Tuy
nhiên, Sách Lá»… Roma 1970 duy trì những ngÆ°á»i được rá»a chân là “các ngÆ°á»i
Ä‘Ã n ôngâ€.
"Thay đổi hiện nay dá»± trù, những ngÆ°á»i được rá»a chân
là những ngÆ°á»i được tuyển chá»n trong các thà nh phần của dân Chúa. Ã
nghÄ©a việc rá»a chân không chỉ còn là bắt chÆ°á»›c cá» chỉ bên ngoà i mà Chúa
Giêsu đã thực hiện cho bằng ý nghĩa cỠchỉ mà Ngà i đã thực hiện, với ý
nghÄ©a rá»™ng lá»›n hÆ¡n, nghÄ©a là Ngà i đã trao ban chÃnh mình đến cùng vì
phần rá»—i của nhân loại. Tình yêu của Ngà i ôm ấp hết thảy má»i ngÆ°á»i. Tất
cả má»i ngÆ°á»i được má»i gá»i sống theo mẫu gÆ°Æ¡ng của Ngà i.
Tất cả
hãy là m như Ngà i đã là m cho chúng ta (x. Ga 13,14-15). Và vượt lên trên
việc rá»a chân hữu hình cho ngÆ°á»i khác, để hiểu trá»n vẹn ý nghÄ©a mà cá»
chỉ nà y diễn tả trong việc phục vụ và yêu mến anh chị em mình. Trong
Thánh Lá»…, tất cả các Ä‘iệp ca, được Ä‘á» nghị lúc rá»a chân nhắc nhá»› và diá»…n
tả ý nghÄ©a của cá» chỉ nà y, cho những ai cá» hà nh và những ai lãnh nháºn,
cho những ai chiêm ngắm và suy niệm trong tâm trà cỠchỉ nà y bằng các
bà i hát.
"Trong Thánh Lá»… Tiệc Ly không bó buá»™c phải rá»a chân. Các
mục tá» cân nhắc sá»± thÃch hợp tùy theo hoà n cảnh và nhu cầu mục vụ, để
không thá»±c hiện việc rá»a chân má»™t cách máy móc, là m giảm và mất Ä‘i ý
nghÄ©a của cá» chỉ nà y. HÆ¡n nữa, không là m cho cá» chỉ nà y thà nh quan trá»ng
đối với toà n thể Thánh Lễ Tiệc Ly, được cỠhà nh trong “ngà y cực thánh,
ngà y Chúa Giêsu tá»± phó ná»™p vì chúng taâ€. Trong chỉ dẫn vá» bà i giảng lÆ°u ý
tá»›i đặc tÃnh căn bản của Thánh Lá»… nà y, thiết láºp bà tÃch Thánh Thể,
chức tÆ° tế và điá»u răn má»›i vá» tình bác ái huynh đệ, đây là điá»u răn quan
trá»ng nhất đối vá»›i tất cả má»i ngÆ°á»i và dà nh cho tất cả má»i thà nh phần
trong Giáo Hội.
"Các mục tá» nên chá»n má»™t nhóm nhá» tÃn hữu đại
diện cho các thà nh phần dân Chúa: giáo dân, những ngÆ°á»i có chức thánh,
những ngÆ°á»i đã kết hôn, những ngÆ°á»i Ä‘á»™c thân, các tu sÄ©, những ngÆ°á»i
khá»e mạnh và những ngÆ°á»i Ä‘au yếu, trẻ em, thanh niên và những ngÆ°á»i già .
Không nên chá»n chỉ má»™t nhóm, má»™t thà nh phần nà o đó (thà dụ: Chỉ chá»n
má»™t nhóm thiếu niên, hoặc chỉ chá»n má»™t nhóm ngÆ°á»i già – giải thÃch của
ngÆ°á»i dịch). Cần thiết, ngÆ°á»i được chá»n là ngÆ°á»i sẵn sà ng đón nháºn sá»±
chá»n lá»±a trong sá»± chân thà nh. Những ai thu xếp việc cá» hà nh phụng vụ,
cần chuẩn bị và sắp xếp má»i sá»± để giúp tất cả và từng ngÆ°á»i tham dá»± cách
sốt sáng và o cá» hà nh nà y: vì Ä‘á»i sống của má»—i môn đệ của Chúa Giêsu lÃ
tưởng niệm (anamnesis) “điá»u răn má»›i†được lắng nghe trong Tin Mừngâ€
(Bản dịch Việt ngữ của Ủy ban Phụng tá»± thuá»™c Há»™i Äồng Giám Mục Việt
Nam).
Hy vá»ng rằng vá»›i Ä‘iá»u khoản má»›i nà y, nghi thức có thể khôi
phục lại ý nghĩa ban đầu của nó, và do đó các sáng kiến cá nhân, chẳng
hạn việc rá»a tay, phải bá» lại má»™t bên. (Zenit.org 14-3-2017)
Nguyá»…n Trá»ng Äa
(Nguồn: VietCatholic) |