Tìm hiểu dung mạo Chúa Giêsu
01.05.2010
Cách đây 2000 năm, Chúa Giêsu đã sống trên quả đất nà y. Chúa là ngÆ°á»i của lịch sá». Äó là má»™t sá»± thá»±c mà chỉ có những ngÆ°á»i hoặc cố tình phủ nháºn, hay xuyên tạc lịch sá» má»›i dám nói “Chúa Giêsu chỉ là má»™t huyá»n thoạiâ€.
NhÆ°ng
bao lâu thế giá»›i nà y còn, Chúa Giêsu luôn là đỠtà i là m tốn rất nhiá»u giấy má»±c
của báo chÃ, sách vở, là má»™t cái “tiêu Ä‘á»â€ ăn khách của phim ảnh. NhÆ° má»›i đây,
báo chÃ, sách vở Âu Châu đặt ra câu há»i là có
mấy bà Ma-Ä‘a-lê-na trong Phúc âm: “má»™t hay ba?â€.
Ba
bà , đó là :
- NgÆ°á»i
phụ nữ tá»™i lá»—i vô danh ráºp mình xuống dÆ°á»›i chân Chúa trong bữa tiệc do ông
Si-môn, thuộc nhóm biệt phái tổ chức ở Ga-li-lê.
- NgÆ°á»i
phụ nữ thứ hai là ngÆ°á»i chị của bà Mac-ta và ông La-za-rô. Há» là bạn của Chúa
và tiếp Chúa ngay trong nhà riêng của hỠở Bê-ta-ni, một là ng trong vùng Giu-đê,
rất gần phÃa đông Giêrusalem.
- NgÆ°á»i
thứ ba đó là bà Ma-ri Mac-Ä‘a-la, ngÆ°á»i đã đứng dÆ°á»›i chân Thánh giá lúc Chúa
chết, và là ngÆ°á»i có mặt sáng ngà y Chúa sống lại.
Các
câu trả lá»i thÆ°á»ng không giống nhau. Giáo Há»™i ChÃnh thống cho rằng ba ngÆ°á»i nà y là ba ngÆ°á»i khác nhau. Giáo há»™i La-tinh trái lại cho ba bà ấy chỉ là má»™t ngÆ°á»i nhÆ°ng đây không phải là má»™t
tÃn Ä‘iá»u.
Trong
lúc cái chuyện “má»™t hay baâ€, “ba hay má»™tâ€
còn là đỠtà i của nhiá»u giá»›i, nhiá»u nÆ¡i, nhất là trong mùa Phục sinh, thì từ Ä‘á»
tà i đó nảy ra má»™t Ä‘á» tà i khác “liá»u lÄ©nh†hÆ¡n. Äó là câu há»i: “Chúa Giêsu lúc còn sống có ngÆ°á»i yêu không?
và có phải bà Ma-ri Mac-Ä‘a-la là ngÆ°á»i yêu của Chúa không?â€.
Câu
há»i nà y đối vá»›i giá»›i trẻ hôm nay là má»™t câu há»i hiển nhiên, thiết tưởng nên Ä‘Æ°a
ra được câu trả lá»i cho vấn đỠ“má»›i mÃ
cũ, cũ mà mới†nà y.
NhÆ°ng
có má»™t vấn Ä‘á» mà cứ đến mùa ThÆ°Æ¡ng khó, Phục sinh, nhiá»u ngÆ°á»i Ä‘á» cáºp đến đó
là : Ngoại hình Chúa như thế nà o? Các
tượng ảnh thỠcó đúng diện mạo Chúa hay không? Chúa Giêsu đẹp hay xấu?
Dung mạo Chúa Giêsu
Các
nhân váºt lịch sá» cà ng xÆ°a cà ng khó phác há»a ra được. Lúc Chúa sống không có ai
vẽ hình ảnh Chúa, vì thế, Chúa đẹp hay xấu? cao lá»›n hay bình thÆ°á»ng? đôi mắt
xem có nhân từ hay không? buồn hay vui? khuôn mặt ra sao?... không khá»i là m Ä‘au
đầu các há»a sÄ©. Giáo Há»™i đã để cho con cái mình tá»± do, má»—i ngÆ°á»i có thể tưởng
tượng Chúa hay các sinh hoạt của Ngà i theo mức độ của lòng tin, theo sự khám
phá của từng ngÆ°á»i, từng trÆ°á»ng hợp.
TrÆ°á»›c
hết, dựa theo Phúc âm, chúng ta thấy có hai cái nhìn vỠChúa.
1. Cái nhìn thứ nhất: Chúa là má»™t ngÆ°á»i
bình thÆ°á»ng.
Chúa chỉ là má»™t ngÆ°á»i Na-za-rét thuá»™c giá»›i
hạ lÆ°u, không có gì đáng kÃnh sợ. Khi Ngà i vá» thăm quê ở Na-za-rét, thân thuá»™c
và là ng xóm xem thÆ°á»ng Ngà i, há» thì thầm vá»›i nhau “anh ta là con má»™t ông thợ
mộc†(thợ mộc thuộc một đẳng cấp xã hội thấp chứ không phải như các kinh sư,
luáºt sÄ©). Sau khi nghe Ngà i giảng ở Há»™i Ä‘Æ°á»ng (thá»i Chúa Giêsu trong các là ng
xóm của Palestine chá»— nà o cÅ©ng có Há»™i Ä‘Æ°á»ng, riêng ở Giêrusalem có 5000 Há»™i
Ä‘Æ°á»ng), má»™t số ngÆ°á»i không tin và tìm cách hại Ngà i. Há» lôi Ngà i ra khá»i thà nh
- thà nh nà y được xây trên núi cao - há» kéo Ngà i lên táºn đỉnh núi để xô Ngà i
xuống vực nhưng Ngà i đã thoát được. (Lc
4,20-22)
Chúa
là ngÆ°á»i bình thÆ°á»ng vì chÃnh Chúa muốn tá» ra tác phong của ngÆ°á»i bình dân, của
quần chúng chứ Chúa không tá» ra ngÆ°á»i có uy lá»±c để là m cho kẻ thù phải ngần
ngại. Vì thế, khi bị các kỳ mục nhạo báng, bị ngÆ°á»i đầy tá»› gái của tòa Thượng
phẩm tát và o mặt trÆ°á»›c mặt bá»n tùy tùng phục vụ mà Ngà i không nói gì. Dung mạo
Chúa, cách ăn mặc của Chúa không có gì khác lạ so vá»›i ngÆ°á»i khác vì Ngà i sống
hòa đồng với quần chúng, với các môn đệ. Ngà i ăn, ngủ cùng các môn đệ, như các
môn đệ. Trong đám đông nếu không được chỉ Ä‘iểm thì khó nháºn ra Chúa nên nhỠđó
Ngà i đã nhiá»u lần thoát được. CÅ©ng vì thế, khi binh lÃnh Ä‘i bắt Chúa, Judas không dặn há»
bắt Chúa là bắt lấy ngÆ°á»i có vóc dáng to lá»›n, tác phong uy nghi, đôi mắt sắc
sảo, tá»a ánh hà o quang hay ăn mặc ra sao… NhÆ°ng phải bắt má»™t ngÆ°á»i mà chÃnh Giu-Ä‘a
sẽ hôn vì mặc dù đèn đuốc sáng rực, Giu-đa vẫn sợ hỠbắt lầm, có thể không phân
biệt được Chúa và 11 môn đệ đứng quây quần xung quanh Ngà i.
Vì sao Chúa lại bị bắt?
NgÆ°á»i
ta thÆ°á»ng tá»± há»i: Tại sao Chúa là ngÆ°á»i nhân từ, sống hòa đồng, bình dân, là m
phúc cho kẻ câm được nói, cho ngÆ°á»i mù được sáng mà khi xÆ°ng mình là Äấng Cứu Thế
lại bị dân NgÆ°á»i xem thÆ°á»ng và còn bị hắt hủi, bị ngÆ°á»i ta tìm cách giết chết?
Quả
thế, trong cuá»™c Ä‘á»i hoạt Ä‘á»™ng của Chúa, ngÆ°á»i ta ghét Ngà i vì Ngà i xÆ°ng mình là Äấng Cứu Thế, mà Äấng
Cứu Thế theo sá»± trình bà y của Chúa khác vá»›i quan niệm của ngÆ°á»i Do Thái. NgÆ°á»i
Do Thái lúc đó tin rằng Äấng cứu thế phải là má»™t ngÆ°á»i lá»—i lạc vá»›i khuôn mặt siêu quần bạt chúng. há» tin rằng Chúa
cứu thế phải là ngÆ°á»i ở má»™t nÆ¡i bà máºt trên cõi trần mà sau những ngà y ẩn dáºt,
Ngà i sẽ đột ngột xuất hiện oai phong lẫm
liệt. Äiá»u ngÆ°á»i Do Thái tưởng tượng và mong Æ°á»›c thá»i đó cÅ©ng dá»… hiểu vì
bấy giá» ngÆ°á»i Do Thái bị ngÆ°á»i La Mã cai trị, Ä‘Ã n áp, bị Hê-rô-đê xây dá»±ng má»™t
chÃnh quyá»n tà n bạo. ChÃnh trong bối cảnh đó ngÆ°á»i ta hi vá»ng đến má»™t Äấng Cứu
thế hùng dũng “râu hùm, hà m én, mà y ngà i.
vai năm tấc rá»™ng thân mÆ°á»i thÆ°á»›c cao†(Truyện
Kiá»u) và xây dá»±ng má»™t xã há»™i má»›i trên ná»n tảng dân tá»™c Do Thái. Trong lúc
đó, Chúa Giêsu xÆ°ng mình là Äấng cứu thế nhÆ°ng Ngà i sống Ä‘á»i bình thÆ°á»ng, diện
mạo bình thÆ°á»ng, ăn nói bình dân thì quá đối nghịch vá»›i sá»± mong đợi của ngÆ°á»i
Do Thái thì là m sao hỠtin được. Trong các hình ảnh của dân Do Thái nói lên sự
mong đợi má»™t Äấng cứu thế không có Ä‘iểm
nà o Ä‘á» cáºp đến má»™t Chúa Cứu thế Ä‘au khổ, bị khinh dể rồi bị giết. Ngay
những ngà y đầu hoạt Ä‘á»™ng, Chúa đã tiên báo Äấng Cứu Thế phải là con ngÆ°á»i chịu
nhiá»u Ä‘au khổ, bị các thượng tế, kỳ mục, kinh sÆ° loại bá», bị giết chết và ngà y
thứ ba sẽ trá»—i dáºy (Lu-ca 9,22). Lần
thứ hai Ngà i cũng nói chuyện đó sau khi chữa cho đứa trẻ bị kinh phong, Ngà i
nói: “Phần anh em hãy lắng tai nghe những
lá»i sau đây: Con NgÆ°á»i sắp bị ná»™p và o tay ngÆ°á»i Ä‘á»i (Lu-ca 9,43-45). Lần
thứ ba Chúa nói riêng vá»›i 12 môn đệ trÆ°á»›c khi lên Ä‘Æ°á»ng Ä‘i Giêrusalem “Nà y chúng ta lên Giêrusalem và tất cả những
gì Ngôn sứ viết vá» Con NgÆ°á»i được hoà n tất. Ngà i sẽ bị ná»™p cho dân ngoại, sẽ bị
nhạo báng, nhục mạ, khạc nhổ. Sau khi đánh đòn há» sẽ giết ngÆ°á»i và ngà y thứ ba
NgÆ°á»i sẽ sống lại†(Mat-thêu 20,
17-19)
Vì
thế, nội dung các bà i giảng của Chúa quả
là đối nghịch vá»›i quan niệm của há». Há» chấp nháºn Äấng cứu thế có thể chết
nhÆ° má»i ngÆ°á»i nhÆ°ng trÆ°á»›c tiên Ngà i phải thống trị thế giá»›i, mang lại má»™t thá»i
đại phồn thịnh, hiển vinh. ChÃnh vì thế khi Chúa Giêsu loan báo Äấng cứu thế sẽ
chịu sỉ nhục, chịu chết để cứu chuá»™c má»i ngÆ°á»i thì há» cho đó là má»™t Ä‘iá»u Ä‘iên
dại và ngu xuẩn.
Chúng
ta không biết có bao nhiêu phần trăm ngÆ°á»i dân Do Thái tin và o Chúa Kitô nhÆ°ng
có thể nói đa số là không tin hoặc chưa tin, nhất là nhóm “Biệt phái†(Pha-ri-sêu),
Chúa cÅ©ng không nể há». Chúa kết án bệnh giả hình, kiêu căng, ghen tị của há» (Mt 23, 13-31). Vì thế há» rất căm
phẫn, hỠluôn luôn tìm cách bắt Chúa.
Trong
dân Do Thái còn có nhóm ngÆ°á»i Samari, nhóm Sa-du-kêu, nhóm nịnh thần Hê-rô-đê…
Giữa các nhóm nà y có mâu thuẫn vá»›i nhau cả vá» mặt đạo lý, nhÆ°ng trong trÆ°á»ng
hợp nà y thì há» Ä‘á»u nhất trà tìm cách giết được Chúa vì các Ä‘iá»u Chúa giảng không
hợp vá»›i lòng tin của há».
NhÆ°
thế, có thể nói phe ghét Chúa mà đa số
là ngÆ°á»i Do Thái đã thà nh công. HỠđã xóa bá» hình ảnh tốt đẹp của Chúa
trong lòng ngÆ°á»i dân, đã tạo ra dÆ° luáºn xấu vá» NgÆ°á»i, nói ngÆ°á»i bị quá»· ám, Ä‘iên
rồ, là ngÆ°á»i phạm thượng. Khi bắt được Chúa há» dùng đòn tra tấn giáng oan, nhạo
báng Chúa, dùng Chúa là m trò cÆ°á»i cho thiên hạ. Diện mạo Chúa chỉ còn là hình
ảnh má»™t con ngÆ°á»i chịu má»i cá»±c hình, máu me đầy đầu, chân tay bị đóng Ä‘inh, đầu
đội mũ gai, chết một mình trên Thánh giá. Lúc nà y không còn vấn đỠChúa đẹp hay
xấu nữa mà chỉ còn là má»™t con ngÆ°á»i bị
bá» rÆ¡i, má»™t ngÆ°á»i trần truồng, chết má»™t cách tủi nhục hÆ¡n má»™t tên ăn cÆ°á»›p.
Dung
mạo Chúa lúc đó là nhÆ° thế, váºy tại sao trong các Thánh Ä‘Æ°á»ng, các bức há»a lại
là má»™t hình ảnh Chúa nhân từ, đẹp đẽ và oai phong? Äó là cái nhìn thứ hai vá»
Chúa.
2.
Cái nhìn thứ hai: Chúa là má»™t vị cứu thế vinh hiển, vẻ vang, là ngÆ°á»i đẹp nhất
trong các Con NgÆ°á»i. NhÆ°ng trÆ°á»›c đó phải chịu khổ hình, phải chết má»™t cách tủi
nhục sau đó má»›i sống lại khải hoà n, là Äấng Cứu chuá»™c muôn dân.
Nếu
đặt câu há»i cho má»™t giáo hữu Việt Nam là “Chúa có đẹp không?â€. Câu
trả lá»i dứt khoát là “Chúa phải đẹp chứ, không đẹp sao là Chúaâ€.
Trong
các kinh cầu nguyện hằng ngà y, Chúa Giêsu được khen ngợi không phải chỉ đẹp bên
ngoà i thôi mà còn có cái đẹp bên trong vá»›i các đức tÃnh: hiá»n là nh, khiêm
nhÆ°á»ng, khoan dung, nhân háºu…
Ở
miá»n Bắc Việt Nam,
trong các gia đình Công giáo thÆ°á»ng có thói quen treo tranh ảnh, tượng của Chúa
hoặc Äức Maria, Mẹ Chúa. Há» tin rằng treo những tranh ảnh đẹp đó thì trong gia
đình khi đứa đứa trẻ sinh ra sẽ rất xinh đẹp và ngoan ngoãn.
DÄ©
nhiên đây không phải là hình ảnh nguyên thủy của Chúa. Những hình ảnh chúng ta
thÆ°á»ng thấy vá» dung mạo Chúa là do các há»a sÄ© dá»±a và o Thánh kinh mà vẽ ra tùy
theo sự tưởng tượng và tình cảm, nội tâm cũng như lòng tin của hỠđối với Chúa
và o thá»i Ä‘iểm đó. Trong triển lãm tranh vá» dung mạo Chúa Kitô ở Nhà thá» Äức Bà (1)
trong mùa ThÆ°Æ¡ng khó, mùa Phục sinh, chúng ta thấy 32 bức tranh thuá»™c 6 trÆ°á»ng
phái: Ã, Pháp, Äức, Bỉ, Hà Lan, Tây Ban Nha vá»›i gần 30 há»a sÄ© danh tiếng. Há»a sÄ©
Rembrandt, ngÆ°á»i được xem là vẽ Chúa Kito má»™t cách sâu xa và ý nghÄ©a nhất, sát
với Phúc âm nhất. Chẳng hạn bức tranh trưng bà y ở Bảo tà ng Louvre, Paris, bức
tranh trong đó vẽ Chúa xanh xao và kiệt sức được hai môn đệ nháºn ra Chúa khi
thấy Ngà i bẻ bánh ở quán ăn ở Emmaus. Äây là cái nhìn của những ngÆ°á»i được Chúa
soi sáng. Há»a sÄ© Leonard de Vinci vẽ hình ảnh Chúa lúc còn là má»™t thanh niên Do
Thái vá»›i khuôn mặt đẹp đẽ, thánh thiện nhÆ°ng hÆ¡i buồn. Há»a sÄ© Valasquez, ngÆ°á»i
Tây Ban Nha vẽ cảnh Chúa bị tra tấn với khuôn mặt đau khổ, ánh mắt khẩn cầu
trÆ°á»›c khi nói lá»i cuối cùng. Tranh hiện được trÆ°ng bà y ở Bảo tà ng quốc gia.
Vẽ
khuôn mặt Ä‘au thÆ°Æ¡ng của má»™t con ngÆ°á»i
không có gì đặc biệt cả. Thế nhưng vẽ khuôn mặt đau thương mà phản chiếu được
thứ ánh sáng mà nguồn gốc là từ tình yêu của Äức Chúa Cha, không phải ai cÅ©ng
vẽ được, đó là trÆ°á»ng hợp bức tranh của há»a sÄ© Valasquez
NhÆ°
thế, các khuôn mặt của Chúa đã được các há»a sÄ© thuá»™c các TrÆ°á»ng phái mô tả má»™t
cách đặc biệt. Ai cÅ©ng cố gắng phản ánh, không dừng lại ở cái nhìn bên ngoà i mÃ
đi sâu và o nội tâm bên trong..
Khăn liệm Turin
Tìm
hiểu vá» dung mạo Chúa không thể nà o không nói đến Khăn liệm Turin. Quả thế, thá»i gian gần đây, có má»™t sá»±
kiện gây xúc Ä‘á»™ng trong dÆ° luáºn đó là Khăn liệm Turin. Hiện nay, ở thà nh phố Turin có má»™t di sản quý
báu đó là tấm khăn liệm được coi là Khăn liệm Chúa Giesu. Khăn liệm mang lại
cho chúng ta nhiá»u yếu tố má»›i vá» cuá»™c khổ nạn của Äức Giêsu, và giúp chúng ta
suy ngắm ná»—i khổ Ä‘au, cái chết và sá»± Phục sinh của NgÆ°á»i.
Trên khăn liệm Turin
ta thấy hiện lên má»™t ngÆ°á»i có sắc đẹp bên ngoà i mặc dù máu và bụi bặm thá»i gian
đã phủ lên đó.
Ngắm
khăn liệm Turin,
ngÆ°á»i ta thấy mặc dầu bị đánh đòn, bị tra tấn, bị tát, bị nhổ và o mặt nhÆ°ng
cũng không ảnh hưởng gì đến dung mạo của Chúa. Khăn liệm Turin chứng tỠChúa có một dung mạo uy nghi
là m cho ngÆ°á»i ta phải yêu mến và muốn quỳ lạy, tôn thá».
Äiá»u
lạ lùng là với một “sợi dây mầu nhiệm†nà o đó, tất cả những hình ảnh Chúa khải
hoà n được các há»a sÄ© tưởng tượng ra-từ hình ảnh đầu tiên thá»i byzantines cho
đến những há»a ảnh vá» Chúa của Giotto, Angelico, Raphael, Mesys…đá»u giống hình
ảnh trong khăn liệm mà không má»™t há»a sÄ© nà o trong số các há»a sÄ© đó hồ nghi tÃnh
chất lịch sá» của nó. Äó là tÃp ngÆ°á»i mà tất cả Ä‘á»u nhất trà và khi thấy giống
hình ảnh đó thì ngÆ°á»i ta thÆ°Æ¡ng nói: “Ông
ấy có cái đầu của Chúa†nghĩa là có dung mạo của Chúa.
Trong
bà i nói vè khăn liệm Turin nhân dịp trưng bà y
khăn liệm trÆ°á»›c công chúng năm 1998,2000, Äức Giáo Hoà ng Phaolo II đã phát biểu:
“Khăn liệm thà nh Turin không chỉ là má»™t thứ vải khảo cổ, mÃ
còn là thà nh tÃch huy hoà ng nhất vá» cuá»™c ThÆ°Æ¡ng khó và Phục sinh của Äức Giêsuâ€(2)
Má»™t
sá»± kiện thứ hai không thuá»™c phạm vi Äức tin đó là ông J.H Mielle đã cho biết
Vatican có một tà i liệu rất quý giá đó là bức thư được cho là của ông Lentulus,
Chủ tịch Nhân dân Giêrusalem, tổng trấn Rôma thá»i vua Tibère mà tiá»n nhiệm lÃ
Pilate, trong thÆ° tả: “Có má»™t ngÆ°á»i đặc biệt đạo đức đã xuất hiện và sống vá»›i
chúng ta, những ngÆ°á»i theo ông ta thì gá»i ông ta là con Thiên Chúa, ông chữa
được bệnh táºt, là m ngÆ°á»i chết sống lại. Ông là ngÆ°á»i cao lá»›n, thu hút sá»± chú ý
của ngÆ°á»i khác, khuôn mặt ông gợi lên cùng lúc tình thÆ°Æ¡ng và sá»± sợ hãi, tóc
mà u đồng, phÃa trên dà i thẳng xuống ngang tai, từ hai tai xuống vai hÆ¡i xoăn vÃ
cuốn tròn, Ä‘Æ°á»ng chải ở giữa chia tóc thà nh hai bên theo truyá»n thống của ngÆ°á»i
Na-za-rét, má hồng, mÅ©i miệng cân xứng, râu nhiá»u mà u hạt dẻ chÃn gần giống vá»›i
mà u tóc. cái nhìn của ông ta chứng tá» sá»± khôn ngoan và trong sạch. Äôi mắt xanh
sáng lên. NgÆ°á»i nà y thÆ°á»ng được yêu mến trong cách ăn nói nhÆ°ng cÅ©ng rất nghiêm
khắc khi ông quở phạt. ChÆ°a ai thấy ông cÆ°á»i nhÆ°ng đã có ngÆ°á»i trông thấy ông
khóc, giá»ng nói của ông sang sảng và ông rất khiêm tốn...â€(3)
Chỉ
còn chá» tuyên bố chÃnh thức của Tòa Thánh nói tà i liệu nà y là tà i liệu có tháºt,
có giá trị lịch sá» và được Giáo Há»™i Rôma công nháºn thì lúc đó chúng ta sẽ thõa
mãn vỠdung mạo của Chúa.
---------------------------------
Chú thÃch:
(1): Triển lãm vỠ“Thánh
diện Chúa Kitô†tại Nhà thá» Äức Bà từ ngà y 28/3/2010 đến ngà y 23/5/2010.
(2): TrÃch từ nguồn
Internet-bà i viết của tác giả Nghi Phụng
(3): TrÃch dịch từ
cuốn “Le visage du Christâ€- PIERRE MORNAND-NXB Bibliothèque Francaise des Arts,
Paris, năm 1938.
Lm G.B. Nguyá»…n Äình Thi
|