Má»™t nháºn định khác vá» Thánh Maria MaÄ‘alêna
09.10.2009
Cả bốn sách Phúc Âm chÃnh kinh Ä‘á»u viết vá» bà Maria MaÄ‘alêna, nhÆ°ng lại không là m sáng tá» vị thế đặc biệt của bà . Maria MaÄ‘alêna là ai? Tên tháºt của bà là Maria, bởi sinh trưởng ở xứ MaÄ‘ala nên được gá»i là Maria MaÄ‘alêna. Maria là má»™t tên nữ rất thông dụng của dân Do Thái. Ngay mẹ của Äức Giêsu cÅ©ng có tên là Maria. Äa số các bà theo Äức Giêsu Ä‘á»u có tên là Maria. Thánh Kinh khi nhắc đến há» thÆ°á»ng chỉ nói là “bà Maria.†Vì váºy ngÆ°á»i Ä‘á»c hầu nhÆ° không thể xác định được ngÆ°á»i được nhắc đến là bà Maria nà o.
MỘT NHẬN ÄỊNH KHÃC VỀ THÃNH MARIA MAÄALÊNA Trong chiá»u hÆ°á»›ng duy trà (intellectualism) và duy ngã (egoism) của thá»i hiện đại, ồn à o nhất là nhóm muốn phục hồi tÃn l‎ý‎ của Ngá»™ Giáo (Gnosticsm); tÃn l‎‎ý nà y cho rằng khi trà huệ của má»™t ngÆ°á»i nà o đó đạt tá»›i mức thượng trÃ, ngÆ°á»i ấy có thể tá»± cứu Ä‘á»™ cho mình. Äịnh hÆ°á»›ng Ä‘á» cao trà thức và năng lá»±c cá nhân của mô thức sống đạo nà y có sức hút rất mạnh nÆ¡i giá»›i thanh niên. Má»™t phần nó phù hợp vá»›i nếp sống phóng túng của ngÆ°á»i Ä‘Æ°Æ¡ng thá»i, phần khác nó rất gần vá»›i những niá»m tin dá»… dãi và o cõi huyá»n bÃ. Những vị sÆ° phụ “đắc đạo†thần thông gặp thá»i xuất hiện khắp nÆ¡i. Äã có nhiá»u bạn Việt gá»i sÆ° phụ của mình là Thượng Äế, mặc dù há» thuá»™c những nhóm tu khác nhau. Trong giá»›i lãnh tụ Tây PhÆ°Æ¡ng, hai nhà khoa bảng Robert Langdon và Leigh Teabing (1) là hai tay nổi báºt nhất. Việc là m của hai vị nà y có chủ trÆ°Æ¡ng và hệ thống chặt chẽ. TrÆ°á»›c hết hai ông phủ nháºn vị thế Äấng Cứu Äá»™ của Äức Giêsu. Nếu con ngÆ°á»i có thể tiếp xúc thẳng vá»›i ThÆ°Æ¡ng Äế thì đâu cần Äấng trung gian là Äức Giêsu. Sau đó há» phủ nháºn Giáo Há»™i Công Giáo vì hệ thống nà y không còn giá trị và không cần thiết. Äể hạ uy tÃn Äức Giêsu, hai ông vin và o kinh Ä‘iển Ngá»™ Giáo và 2 sách Phúc Âm theo PhilÃp và Maria [MaÄ‘alêna] của ngụy kinh, để Ä‘Æ°a ra luáºn chứng rằng Äức Giêsu đã có mối tình trần thế vá»›i bà Maria MaÄ‘alêna. Nhà văn Dan Brown phụ há»a theo sáng tác ra truyện Da Vinci Code. Brown viết rằng bà MaÄ‘alêna đã có con vá»›i Äức Giêsu. Brown khéo léo viết truyện theo dạng tà i liệu nghiên cứu nên cÅ©ng đã nổi danh khắp thế giá»›i má»™t thá»i. Äiện ảnh Hollywood chá»™p cÆ¡ há»™i là m thÆ°Æ¡ng mại, há» tung ra phim cùng tên Da Vinci Code để ăn có, nhÆ°ng không tạo ra thêm má»™t tiếng vang nà o. Sách và phim Da Vinci Code đã bị rất nhiá»u ngÆ°á»i lá»™t trần sá»± sai lầm của chúng nên xin miá»…n nhắc lại. Vấn Ä‘á» muốn nêu ra ở đây là ‎ý đồ há» muốn dùng bà Maria MaÄ‘alêna là m đòn bẩy để hủy bá» vị thế “Äấng Cứu Thế Giêsuâ€. Thánh Maria MaÄ‘alêna trở thà nh vấn nạn cho “đức tin tôn giáo†khi cà ng ngà y cà ng có nhiá»u ngÆ°á»i lợi dụng sá»± má» nhạt lịch sá», cố ý Ä‘Æ°a ra những nháºn định hà m hồ (2). Vô tình, bà là vị tông đồ duy nhất chịu rất nhiá»u ngá»™ nháºn từ phÃa thế tục và , đáng tiếc, cả từ Giáo Há»™i. Bà Maria MaÄ‘alêna Trong Ngụy ThÆ° Các há»c giả công giáo cho rằng hai sách phúc âm của PhilÃp và Maria [MaÄ‘alêna] được viết và o khoảng cuối thế ká»· II hay đầu thế ká»· III. Äiá»u đáng nói là sách không do PhilÃp và Maria viết, vì lúc đó hỠđã qua Ä‘á»i. Susan A. Calef (3) có công khảo sát hai quyển sách trên để tìm hiểu vá» mối tình giữa Äức Giêsu và bà Maria MaÄ‘alêna. Trong sách của PhilÃp, bà chỉ thấy có chữ “cảm thÆ°Æ¡ng†khi diá»…n tả lòng nhân từ của Äức Giêsu dà nh cho bà Maria MaÄ‘alêna. Má»™t lối bá»™c lá»™ tình cảm rất bình thÆ°á»ng. Trong sách của Maria có má»™t Ä‘oạn nói rõ hÆ¡n. Äó là lần các tông đồ khiếu nại vá»›i Äức Giêsu rằng, “Tại sao Thầy lại yêu bà ấy hÆ¡n chúng tôi?†Câu nói nà y không đủ chứng cá»› để Ä‘Æ°a ra những nháºn xét ác ý. Ngoà i ra nếu phân tÃch kỹ câu nói, ngÆ°á»i ta sẽ thầy nhiá»u Ä‘iểm vô lý của nó. Nếu tháºt sá»± Äức Giêsu và bà Maria có tình nghÄ©a vợ chồng, không lẽ các Tông Äồ lại ganh tị vá»›i bà . Bà Maria MaÄ‘alêna Trong ChÃnh Kinh Cả bốn sách Phúc Âm chÃnh kinh Ä‘á»u viết vá» bà Maria MaÄ‘alêna, nhÆ°ng lại không là m sáng tá» vị thế đặc biệt của bà . Maria MaÄ‘alêna là ai? Tên tháºt của bà là Maria, bởi sinh trưởng ở xứ MaÄ‘ala nên được gá»i là Maria MaÄ‘alêna. Maria là má»™t tên nữ rất thông dụng của dân Do Thái. Ngay mẹ của Äức Giêsu cÅ©ng có tên là Maria. Äa số các bà theo Äức Giêsu Ä‘á»u có tên là Maria. Thánh Kinh khi nhắc đến há» thÆ°á»ng chỉ nói là “bà Maria.†Vì váºy ngÆ°á»i Ä‘á»c hầu nhÆ° không thể xác định được ngÆ°á»i được nhắc đến là bà Maria nà o. Theo các giáo phụ Hy Lạp, trong số những môn đồ nữ của Äức Giêsu, có ba vị trùng tên là Maria: 1. Bà Maria tá»™i lá»—i, ngÆ°á»i lấy nÆ°á»›c mắt rá»a chân cho Äức Giêsu (Luca 7:36-50). 2. Bà Maria chị của Martha và Lazaru (Gioan 11:1-3 và Luca 10:38-42). 3. Bà Maria xứ MaÄ‘ala, tức Maria MaÄ‘alêna, ngÆ°á»i bị 7 quỉ ám (Luc 8:2). Theo truyá»n thống Protestant chỉ có hai bà Maria. 1. Bà Maria xứ Bêthani, tức ngÆ°á»i Ä‘Ã n bà tá»™i lá»—i, cÅ©ng là chị em của Martha và Lazaru. 2. Bà Maria xứ MaÄ‘ala, tức ngÆ°á»i bị 7 quỉ ám. Theo truyá»n thống Latin ba nhân váºt nói trên chỉ là má»™t ngÆ°á»i, đó là bà Maria MaÄ‘alêna. Ngoà i ra Thánh Kinh còn nói tá»›i má»™t cô gái giang hồ, tức ngÆ°á»i Ä‘Ã n bà phạm tá»™i ngoại tình (Gio 8:1-11). CÅ©ng theo truyá»n thống Latin, Maria MaÄ‘alêna bị đồng hóa vá»›i cô gái nà y. Chúng ta hãy lần theo sá» liệu để thấy rõ tại sao lại có vấn Ä‘á» bất nhất vá» sá»± nháºn diện vá» bà . TrÆ°á»›c hết theo thánh sá» Luca, Äức Giêsu gặp bà Maria lần đầu tiên tại miá»n Galilê. Bà Maria nà y được nháºn diện là ngÆ°á»i Ä‘Ã n bà tá»™i lá»—i, ngÆ°á»i rá»a chân cho Äức Giêsu (Luc 7:36-50). Kế đó Äức Giêsu rá»i Galilê đến má»™t tỉnh nà o đó và Ngà i đã là m phép Ä‘uổi 7 quỉ ám ra khá»i bà Maria MaÄ‘alêna (Luc 8:1-3). Tuy Thánh Kinh không nêu địa danh nÆ¡i Äức Giêsu là m phép Ä‘uổi quỉ, nhÆ°ng căn cứ và o địa danh MaÄ‘ala, ngÆ°á»i ta có thể biết Äức Giêsu đã Ä‘i vá» hÆ°á»›ng Bắc của xứ Galilê. Thánh Luca không nói gì đến sá»± đồng nhất giữa bà Maria bị quỉ ám và bà Maria “tá»™i lá»—i†ở Galilê. Sau đó Äức Giêsu đến má»™t tỉnh khác, ta có thể phá»ng Ä‘oán là tỉnh Bêthani. Tại đây Ngà i gặp bà Maria chị em của Martha và Lazaru (Luc 10:38-42). Căn cứ và o 3 địa Ä‘iểm khác biệt và cách quãng, nên đã có khuynh hÆ°á»›ng tin rằng có 3 nhân váºt Maria khác nhau. Tuy nhiên thánh sá» Gioan lại khảng định 3 nhân váºt trên chỉ là má»™t ngÆ°á»i, đó chÃnh là bà Maria MaÄ‘alêna (Gio 11:1-3; 12:1-3). Vì váºy sá»± lẫn lá»™n hà m hồ bắt đầu từ đấy. Äã có nhiá»u giả thuyết giải thÃch vá» sá»± khác biệt của sá» liệu, nhằm mục Ä‘Ãch thống nhất những cá biệt vá» má»™t mối. Chẳng hạn có thuyết cho rằng Bà Maria MaÄ‘alêna vốn là ngÆ°á»i xứ MaÄ‘ala nhÆ°ng sinh sống ở Bêthani và có má»™t thá»i cÆ° ngụ ở Galilê. Thần há»c gia Elizabeth A. Johnson phủ nháºn ý nà y vì nó đầy vẻ gượng ép. Elizabeth nháºn xét rằng vì thánh Gioan khẳng định 3 nhân váºt nói trên là má»™t ngÆ°á»i, nên tÃn hữu đã có khuynh hÆ°á»›ng uốn nắn lối nhìn theo chiá»u hÆ°á»›ng ấy. Theo Elizabeth, thánh Gioan viết Phúc Âm khoảng 50-80 năm sau khi Äức Giêsu chịu nạn. Thá»i gian 50-80 năm đủ để là m phai nhạt trà nhá»› vá» Ä‘á»™ chÃnh xác của sá»± kiện. HÆ¡n nữa thánh sỠđặt trá»ng tâm và o sứ mạng truyá»n bá đạo lý hÆ¡n là việc ghi chép sá» liệu. Do đó má»i tình tiết phụ thÆ°á»ng chỉ dá»±a và o truyá»n thuyết mà viết lại chỉ cốt cho câu truyện được đầy đủ mà thôi. Và o lúc ấy bà Maria MaÄ‘alêna đã qua Ä‘á»i. Những gì viết vá» bà dù không được chÃnh xác cÅ©ng không còn ai Ä‘Ãnh chÃnh nữa. Má»™t dẫn chứng vá» Ä‘á»™ chÃnh xác của thánh sá» Gioan là biến cố bà Maria MaÄ‘alêna rá»a chân cho Äức Giêsu. Cả hai thánh Máccô và Mátthêu Ä‘á»u nhất trà cho biết trÆ°á»›c ngà y lá»… Vượt Qua 2 ngà y, Äức Giêsu ở trong nhà ông Simon thuá»™c tỉnh Bêthani. Tại đây bà Maria MaÄ‘alêna đã rá»a chân cho Äức Giêsu (Mac 14: 1-3; Mat 26: 1-8). Tuy nhiên thánh Gioan lại kể rằng sá»± kiện rá»a chân xảy ra tại nhà bà Martha trÆ°á»›c lá»… Vượt Qua 6 ngà y (Gio 12: 1-3). Nếu không muốn chấp nháºn có hai lần rá»a chân, chúng ta Ä‘Ã nh phải lá»±a má»™t bá» má»™t. Trong trÆ°á»ng hợp nà y sá» liệu của hai thánh Máccô và Mátthêu chÃnh xác hÆ¡n của thánh Gioan. Bởi vì hai vị Ä‘á»u tÆ°á»ng thuáºt nhÆ° nhau. HÆ¡n nữa sách của hỠđược viết sau biến cố phục sinh khoảng 10 - 20 năm, thá»i gian rất gần vá»›i biến cố nêu ra và còn được há»— trợ bởi nhiá»u nhân chứng còn sống. Äi tìm Chân Dung Thánh Maria MaÄ‘alêna NhÆ° váºy những gì chúng ta có thể biết chÃnh xác vá» bà Maria MaÄ‘alêna là : bà là ngÆ°á»i xứ MaÄ‘ala và là ngÆ°á»i bị 7 quỉ ám (Mac 16:9). Bà phụ giúp Äức Giêsu trong má»i hà nh trình rao giảng tin mừng (Luc 8:2-3). Bà là ngÆ°á»i đứng dÆ°á»›i chân Tháºp Tá»± giá lúc Äức Giêsu tÆ°Ì€ trần (Mac 15:40; Mat 27:56; Luc 23:49; Gio 19:25). Bà chứng kiến cảnh táng xác Äức Giêsu (Mac 15:47). Bà là nhân chứng đầu tiên của biến cố Äức Giêsu phục sinh (Gio 20:1-18). Vá»›i những sá»± kiện nà y, xét theo cÆ°Æ¡ng vị môn đồ, bà phải là má»™t vị Tông Äồ có má»™t vị thế rất cao trá»ng. Sáu trăm năm sau, đại chúng dá»±a và o truyá»n thuyết cho rằng bà Maria MaÄ‘alêna là “ngÆ°á»i Ä‘Ã n bà tá»™i lá»—i†và là “ngÆ°á»i Ä‘Ã n bà ngoại tình.†Sá»± kiện nà y được hợp thức hóa bởi Giáo Hoà ng Gregory Cả (590-604). Lá»—i lầm vá» sá»± ngá»™ nháºn nà y có thể hiểu là do sá»± vô ý hÆ¡n là chủ ý. Và o thá»i đó giáo há»™i không có lợi Ä‘iểm lãnh há»™i sá»± Ä‘a dạng thâm sâu của thần há»c nhÆ° ngà y nay. Nháºn định của Giáo Hoà ng Gregory Cả chỉ là phản ảnh niá»m tin của đại chúng. Theo truyá»n thống, tÃn hữu công giáo tin rằng ngÆ°á»i bị 7 quỉ ám phải là ngÆ°á»i tá»™i lá»—i nặng ná». Giáo hoà ng Gregory Cả nháºn định 7 quỉ tượng trÆ°ng cho 7 tá»™i, trong đó nặng nhất là tá»™i dâm ô. Trong chiá»u hÆ°á»›ng ấy giáo lý vá» 7 mối tá»™i đã được giáo há»™i khai triển ra. Nghiên cứu vá» lịch sá», các há»c giả thấy rằng và o thá»i đó giáo hoà ng Gregory Cả khởi xÆ°á»›ng chÆ°Æ¡ng trình cải tổ ná»n luân lý Kitô giáo. Vì nhu cầu lợi Ãch cho giáo dân, giáo hoà ng đặt bà Maria MaÄ‘alêna và o địa vị gÆ°Æ¡ng mẫu cho chủ thuyết của ngà i. Ngà i muốn đại chúng thấy má»™t bằng chứng Ä‘iển hình để chứng minh kẻ tá»™i lá»—i nhất cÅ©ng có thể cải hóa. Trên thá»±c tế Thánh Kinh nói rất nhiá»u vá» trÆ°á»ng hợp Ä‘Ã n ông bị quỉ ám, nhÆ°ng không có trÆ°á»ng hợp nà o nam nạn nhân bị gán là kẻ tá»™i lá»—i. Các thánh sá» không hỠđồng hóa sá»± việc bị quỉ ám vá»›i tá»™i lá»—i. Thần há»c cÅ©ng không thấy có sá»± liên hệ giữa hiện tượng quỉ ám và tá»™i lá»—i. Tại sao lại có thà nh kiến xấu vá» phÃa nữ nạn nhân bị quỉ ám. Thánh Kinh ghi rằng Äức Giêsu chữa là nh bệnh quỉ ám cho bà Maria MaÄ‘alêna chứ không nói tha tá»™i cho bà . Vá» vấn Ä‘á» cô gái giang hồ, không há» có phúc âm nà o, kể cả Phúc Âm theo thánh Gioan, cho biết ngÆ°á»i Ä‘Ã n bà ngoại tình là bà Maria MaÄ‘alêna (Gio 8:1-11). Tại sao chúng ta phải gán cho bà những tá»™i mà chứng cá»› sá» liệu không có. Các giáo phụ thá»i giáo há»™i sÆ¡ khai không há» nói bà Maria MaÄ‘alêna là ngÆ°á»i tá»™i lá»—i, trái lại các ngà i rất tôn trá»ng bà . Câu tuyên bố nổi tiếng của bà vá»›i các Tông Äồ: “Tôi đã thấy Chúa†(Gio 20:18) khiến các Tông Äồ cho bà là kẻ nói sảng (Luc 24:11). NhÆ°ng chÃnh câu tuyên bố ấy là ná»n móng xây dá»±ng giáo há»™i Kitô và là bản tuyên xÆ°ng khải hoà n của giáo há»™i phục sinh. Cảm phục thà nh tÃch của bà , thánh Hippolytus Thà nh Lamã (khoảng năm 200) đã đặt cho bà tÆ°á»›c hiệu “Apostolorum Apostola†(Tông Äồ của các Tông Äồ). Hợp lòng vá»›i thánh Hippolytus, thánh Augustine (354-430) nói, “ChÃnh Chúa Thánh Thần đã khiến bà Maria MaÄ‘alêna trở nên Tông Äồ của các Tông Äồ.†Vá»›i má»™t vị thế nhÆ° váºy, tại sao Maria MaÄ‘alêna không được Kinh Thánh lÆ°u ý má»™t cách đúng mức? Thá»±c ra Thánh Kinh đã có nêu tên bà má»™t cách đặc biệt, nhÆ°ng vẫn còn vÆ°á»›ng mắc trong vấn Ä‘á» văn hóa trá»ng nam khinh nữ. Và o thá»i đó ngÆ°á»i phụ nữ không có chá»— đứng trong xã há»™i. Ngay cả mẹ Äức Giêsu cÅ©ng Ãt được nhắc đến. Há» không được nêu tên ra trÆ°á»›c công chúng. Các thánh sá» thÆ°á»ng dùng cách nói trống nhÆ° “có mấy ngÆ°á»i phụ nữ†để gá»i há» (Luc 23:55). Nếu có nhắc đến má»™t cá nhân đặc biệt nà o, ngÆ°á»i ấy thÆ°á»ng được xác nháºn nÆ°Æ¡ng và o tên của ngÆ°á»i Ä‘Ã n ông. Chẳng hạn “bà Maria vợ của Clôbátâ€, “bà Maria mẹ của Giacôbê†(Gio 19:25; Mac 15:40; Luc 24:10). Tuy thế tên của bà Maria MaÄ‘alêna đã được các thánh sá» nhắc đến nhiá»u lần. Äiá»u đó chứng tá» bà là ngÆ°á»i nổi báºt không thể bá» qua. Nhiá»u khi có nhiá»u bà hiện diện, nhÆ°ng thánh sá» vẫn chỉ nêu danh của riêng bà : “có bà Maria MaÄ‘alêna và những bà Maria khác†(Mat 28:1). Các há»c giả và thần há»c gia Công Giáo kêu gá»i tÃn hữu hãy có má»™t nháºn định má»›i vá» thánh Maria MaÄ‘alêna (4). XÆ°a kia bà đã là nạn nhân của sá»± ngá»™ nháºn gán cho bà là kẻ đầy tá»™i lá»—i. Ngà y nay bà lại là nạn nhân trong sá»± lợi dụng của phong trà o Ä‘á» cao cá nhân và giải phóng phụ nữ. Chủ thuyết Ngá»™ Giáo Ä‘á» cao năng lá»±c cá nhân, nhÆ°ng con ngÆ°á»i không thể nà o là chÃnh mình. Ta là má»™t cá nhân bất toà n, tá»™i lá»—i, má»™t con ngÆ°á»i chÆ°a trá»n vẹn. Muốn vÆ°Æ¡n lên để hòa nháºp vá»›i Thiên Chúa, con ngÆ°á»i cần sá»± cứu chuá»™c của Äức Giêsu để trở nên hoà n hảo. Vá» vấn Ä‘á» nữ quyá»n, gần đây đã có phòng trà o yêu cầu giáo há»™i Công Giáo phong chức linh mục cho nữ giá»›i. Sá»± yêu cầu, phần nà o liên hệ đến chủ Ä‘á» bình quyá»n giá»›i tÃnh, nhÆ°ng phần lá»›n đặt căn bản trên nhu cầu thiếu hụt nhân số trong giá»›i chức phụng vụ. Giáo hoà ng Gioan Phaolô II và tiếp nối là Giáo Hoà ng Bênêđic XVI cho rằng việc truyá»n chức linh mục cho nam giá»›i là má»™t cổ tục thuá»™c lãnh vá»±c truyá»n thống, vốn do Äức Giêsu láºp ra. Nghi thức nà y không đặt trên sá»± kỳ thị giá»›i tÃnh, nhÆ°ng vì Giáo Há»™i không đủ tÆ° cách để thay đổi thể thức của Äức Giêsu. Bà Maria MaÄ‘alêna đã được các há»c giả và thần há»c gia Công Giáo nháºn diện là má»™t trong những vị sáng láºp ra giáo há»™i sÆ¡ khai. Bà là ngÆ°á»i duy nhất chia sẻ vá»›i Äức Giêsu trong hà nh trình giảng đạo từ Galilê, trung thà nh vá»›i Ngà i cho đến phút cuối cùng của cuá»™c khổ nạn, và đón chà o Ngà i lúc phục sinh. Äó là những kho tà ng ẩn dấu cần khai quáºt hÆ¡n là trÆ°ng bà y những gán ghép lấy từ dã sá» và truyá»n thuyết. Theo truyá»n thống Giáo Há»™i ChÃnh Thống Äông PhÆ°Æ¡ng, thánh Maria MaÄ‘alêna cùng thánh Gioan và Äức Mẹ Maria di chuyển vá» miá»n Êphêsô, Tiểu Ã. Thánh Maria MaÄ‘alêna sống má»™t cuá»™c Ä‘á»i sám hối đúng vá»›i chân lý Phúc Âm rồi qua Ä‘á»i ở đó. Lá»… kÃnh thánh nhằm ngà y 22 tháng Bảy. Từ năm 1970, Giáo há»™i Công Giáo đã Ä‘iá»u chỉnh bà i phúc âm trong thánh lá»… kÃnh thánh Maria MaÄ‘alêna. Bà i Ä‘á»c vá» câu truyện “ngÆ°á»i Ä‘Ã n bà ngoại tình†được thay thế bằng câu truyện bà gặp Äức Giêsu phục sinh (Gio 20:11-20). Äáng tiếc sá»± sá»a sai nà y đã không được đại chúng chú ý đúng mức. Äại chúng vẫn thấy bà vốn là má»™t cô gái giang hồ, ngÆ°á»i bị 7 quỉ ám, hÆ¡n là má»™t vị Tông Äồ, ngÆ°á»i đần tiên gặp Äức Giêsu phục sinh. Kitô hữu chúng ta hãy rá»a chân cho sạch bụi bặm của những bÆ°á»›c Ä‘i lạc Ä‘Æ°á»ng, để đứng cúi đầu tôn kÃnh má»™t vị thánh cao cả. ____________________________________ (1) Robert Langdon là gÃáo sÆ° môn Ký Hiệu Tôn giáo (Religious Symbology) tại Harvard University. Leigh Teabing là nhà sá» há»c của hoà ng gia Anh (2) Phim “the Last Temptation of Christ†của Hollywood và sách “The Da Vinci Code†của Dan Brown có thể coi là tiêu biểu cho khuynh hÆ°á»›ng sai lạc hiện nay. (3) Susan A. Calef, Ph.D. thà nh viên trong ban giám đốc khoa thần há»c tại Creighton University, Omaha, bang Nebraska. (4) Xin coi sách “Cracking The Da Vinci Code: Theologian Elizabeth Johnson on Mari Magdaleneâ€
Äá»— Trân Duy
(Nguồn: www.nguoitinhuu.com) |