Trong một bộ phim dựa trên tiểu thuyết kinh điển của Jane Austen, ‘Lý trí và tình cảm’ có một đoạn rất cảm động khi một nhân vật nữ chính trẻ tuổi bị viêm phổi nặng, đang nằm trên giường, hấp hối giữa sống và chết. Một thanh niên, yêu cô say đắm, cứ bước lui bước tới, kích động mạnh, tuyệt vọng vì bất lực không làm gì được.

Không thể giữ nổi sự kích động của mình hơn nữa, chàng thanh niên tìm đến mẹ của cô gái và hỏi xem liệu mình có thể làm gì có ích hay không. Bà trả lời rằng anh chẳng thể làm được gì, tình trạng hiện thời vượt quá tầm tay họ. Không thể sống với một câu trả lời như thế, anh nói với bà: ‘Cho con việc gì đó để làm, không thì con điên mất.’

Chúng ta, ai ai cũng nhiều lúc có cảm giác này, khi đối diện với tình thế thảm khốc cần phải làm gì đó, nhưng ai chẳng có gì có thể làm, không có phép màu nào để cho mọi chuyện tốt đẹp hơn.

Nhưng có một việc chúng ta có thể làm.

Tôi nhớ lại một việc trong đời tôi cách đây vài năm. Lúc đó tôi đang dạy khóa hè ở Bỉ, và một tối nọ, khi vừa chuẩn bị đi ngủ, tôi nhận được một email báo là hai người bạn của tôi, một nam một nữ, vừa mới đính hôn, đã gặp một tai nạn giao thông thảm khốc. Anh ấy chết ngay lập tức, còn cô thì đang nguy kịch trong bệnh viện. Tôi thì đang ở trong một đại học, cách xa hàng ngàn dặm với người mà tôi mong muốn chia sẻ nỗi đau buồn này. Cô độc, kích động, hoang mang, và tuyệt vọng cần phải làm gì đó, nhưng lại bất lực tuyệt đối chẳng thể làm gì, tôi gục xuống. Không thể làm được gì khác, tôi cầm quyển kinh sách và cầu nguyện, đọc kinh cầu cho người đã mất. Khi đọc xong, nỗi buồn của tôi không tan biến, bạn của tôi vẫn chết, nhưng cơn kích động của tôi đã lắng xuống, và mong mỏi tuyệt vọng muốn làm gì đó trong tôi cũng vơi đi.

Lời kinh đêm hôm đó cho tôi nhận thức được đôi chút rằng, người bạn đã chết hôm đó đang ổn, đang an toàn ở nơi nào đó vượt ngoài chúng ta. Và lời kinh cũng xoa dịu tôi khỏi sự kích động và hoang mang muốn làm gì đó trước sự bất lực khốn khổ của mình. Tôi chỉ làm việc tôi có thể làm, việc tôi đã làm trước sự bất lực và cái chết có từ muôn đời, tôi đặt mình trong lời cầu nguyện và trong nghi lễ của cộng đoàn, của đức tin.

Lời kinh và nghi lễ là điều chúng ta có thể viện đến trong những thời điểm tuyệt vọng như trong quyển Lý trí và Tình cảm, khi khẩn thiết cần làm điều gì đó nếu không sẽ phát điên. Điều này không chỉ đúng trong những trường hợp đau buồn, khi người thân yêu bệnh năng, hay qua đời, và chúng ta khẩn thiết muốn làm gì đó, nhưng chẳng có gì có thể làm. Trong cả những lúc vui mừng, lời kinh và nghi lễ cũng giúp chúng ta mừng đón niềm vui. Chúng ta nên làm gì khi con cái kết hôn? Trong nhiều việc, có việc cử hành nghi lễ hôn phối, bởi không một nhà tổ chức đám cưới nào có thể làm được cho chúng ta một điều tương tự như nghi lễ hôn phố trong nhà thờ. Lễ cưới, cũng như lễ tang, là một ví dụ điển hình nhất cho thấy chúng ta cần nghi lễ.

Đáng buồn thay, ngày nay chúng ta là một nền văn hóa điếc đặc phần nhiều với nghi lễ. Chúng ta không hiểu nghi lễ và do đó hầu như không biết làm gì khi khẩn thiết muốn làm gì đó mà chẳng biết làm gì. Đây là một khiếm khuyết, một sự bần cùng đau đớn trong nhận thức của chúng ta.

Các thầy dòng Xitô đã tá»­ đạo ở Algeria vào năm 1996, đã bị những người Hồi giáo cá»±c Ä‘oan bắt cóc và giết hại. TrÆ°á»›c đó, những kẻ này đã ập đến, vào đêm Giáng Sinh, khi cả nhà dòng Ä‘ang chuẩn bị cá»­ hành thánh lá»… Giáng Sinh. Sau khi Ä‘e dọa, họ bỏ Ä‘i. Các thầy chấn Ä‘á»™ng, kinh hoàng. Họ quy tụ lại má»™t lúc để phân định tình hình.  Rồi, biết rằng chẳng thể làm được gì trÆ°á»›c mối Ä‘e dọa này, các thầy đã cá»­ hành thánh lá»… Giáng Sinh. Theo lời của Ä‘an viện phụ, thì ‘Đây là việc chúng tôi phải làm, Đây là tất cả những gì chúng tôi có thể làm! Đây là Ä‘iều đúng đắn.’ Cha cÅ©ng chia sẻ rằng các thầy thấy việc cá»­ hành thánh lá»… ngay khi đối diện vá»›i ná»—i sợ hãi và hoang mang, giúp cho các thầy dịu lại ná»—i sợ và Ä‘em trở lại sá»± Ä‘iều đặn vững vàng cho cuá»™c sống.

Chúng ta thấy được bài học ở đây là, khi chúng ta tuyệt vọng cần phải làm điều gì đó, mà chẳng có gì có thể làm, thì có một điều có thể cho chúng ta sự điều đặn và điềm tĩnh:

Nghi lễ. Đây là những gì chúng ta phải làm, Đây là tất cả những gì chúng ta có thể làm! Là điều đúng đắn.