Giáo Há»™i nhÆ° là Gia Äình Thiên Chúa
26.03.2016
GIÃO HỘI NHƯ LÀ GIA ÄÃŒNH THIÊN CHÚA
Dẫn Nháºp
Mặc khải Kinh Thánh Cá»±u Ước cho chúng ta biết rằng, từ nguyên thủy, Thiên Chúa sáng tạo muôn váºt muôn loà i, đồng thá»i, sáng tạo con ngÆ°á»i theo hình ảnh Thiên Chúa, để hỠđược chia sẻ sá»± sống và tình yêu của NgÆ°á»i. Tuy nhiên, bản tÃnh và phẩm giá con ngÆ°á»i trên bình diện cá nhân cÅ©ng nhÆ° gia đình đã bị hÆ° tổn vì tá»™i lá»—i. Äể thá»±c hiện chÆ°Æ¡ng trình phục hồi và cứu Ä‘á»™ con ngÆ°á»i, Thiên Chúa bắt đầu bằng việc chá»n Dân Do Thái là m Dân Riêng của NgÆ°á»i, đồng thá»i, NgÆ°á»i cho há» biết, NgÆ°á»i là Cha của há» và là Cá»™i Nguồn của muôn váºt muôn loà i. Từ Dân Riêng của NgÆ°á»i, Äức Giê-su Ki-tô, Con Thiên Chúa đã đến vá»›i gia đình nhân loại, qua gia đình Na-da-rét.
Trong sứ mệnh của mình ở trần gian, Äức Giê-su mặc khải rằng Thiên Chúa là Cha của NgÆ°á»i Con Duy Nhất là chÃnh NgÆ°á»i, đồng thá»i, NgÆ°á»i cÅ©ng mặc khải vá» Chúa Thánh Thần. Äức Giê-su còn mặc khải vá» sá»± duy nhất của Chúa Cha, Chúa Thánh Thần và NgÆ°á»i trong chÆ°Æ¡ng trình cứu Ä‘á»™ nhân loại. Cùng vá»›i Chúa Cha, NgÆ°á»i gá»i Chúa Thánh Thần đến vá»›i các môn đệ NgÆ°á»i để tiếp tục chÆ°Æ¡ng trình của Thiên Chúa. NhÆ° váºy, theo mặc khải của Äức Giê-su, Thiên Chúa vừa là Má»™t, vừa là Ba Ngôi, vừa là Duy Nhất, vừa là Gia Äình và sá»± hiện diện của Äức Giê-su ở trần gian chÃnh là sá»± hiện diện của Gia Äình Thiên Chúa. Các giao Æ°á»›c giữa Thiên Chúa và nhân loại trong lịch sá» diá»…n ra trong bối cảnh gia đình (gia đình A-Ä‘am, gia đình Nô-ê, gia đình Ãp-ra-ham, gia đình Mô-sê, gia đình Äa-vÃt) là những hình ảnh báo trÆ°á»›c giao Æ°á»›c má»›i giữa Gia Äình Thiên Chúa và gia đình nhân loại được thá»±c hiện bởi Äức Giê-su Ki-tô, Con Thiên Chúa là m ngÆ°á»i. Trong sứ mệnh dÆ°Æ¡ng thế của mình, Äức Giê-su Ki-tô đã thiết láºp Giáo Há»™i, để Giáo Há»™i tiếp tục sá»± hiện diện của NgÆ°á»i ở trần gian.
Chủ Ä‘á» bà i viết ‘Giáo Há»™i nhÆ° là Gia Äình Thiên Chúa’ là chủ Ä‘á» rá»™ng lá»›n, liên quan đến nhiá»u khÃa cạnh khác nhau từ thần há»c đến nhân loại há»c, từ xã há»™i há»c đến đạo đức há»c. Chúng ta giá»›i hạn việc tìm hiểu chủ Ä‘á» thông qua những Ä‘iểm chÃnh yếu thuá»™c ná»™i dung đức tin Ki-tô Giáo, đồng thá»i, khai triển hình ảnh Giáo Há»™i nhÆ° là Gia Äình Thiên Chúa và sứ mệnh của Gia Äình Thiên Chúa giữa lòng nhân loại. Ná»™i dung bà i viết theo thứ tá»± nhÆ° sau: (1) Khái niệm gia đình, (2) Gia Äình Thiên Chúa theo mặc khải Kinh Thánh, (3) Giáo Há»™i nhÆ° là Gia Äình Thiên Chúa, (4) Gia Äình Giáo Há»™i loan báo Tin Mừng Gia Äình Thiên Chúa, (5) Gia Äình Giáo Há»™i phục vụ gia đình nhân loại và (6) Ưu Ä‘iểm trong việc hiểu Giáo Há»™i nhÆ° là Gia Äình Thiên Chúa.
1. Khái niệm gia đình
Là con ngÆ°á»i, ai cÅ©ng có kinh nghiệm vá» gia đình, tuy nhiên, sẽ không bao giá» có câu trả lá»i xác đáng cho câu há»i ‘gia đình là gì?’, bởi vì, khái niệm nà y diá»…n tả thá»±c thể (hay những thá»±c thể) vừa tÄ©nh, vừa Ä‘á»™ng, vừa cụ thể, vừa trừu tượng, vừa thuá»™c phạm trù văn hóa xã há»™i, vừa thuá»™c phạm trù kinh tế chÃnh trị, vừa thuá»™c phạm trù triết há»c, vừa thuá»™c phạm trù thần há»c. Dạng thức chÃnh yếu của gia đình, gia đình cÆ¡ bản, gia đình theo nghÄ©a thuần túy, gia đình nhÆ° là tế bà o của xã há»™i (cell of society) hay gia đình hạt nhân (nuclear family) là gia đình bao gồm má»™t vợ má»™t chồng (monogamous model) và con cái của há» chÆ°a đến tuổi thà nh hôn. Äây là môi trÆ°á»ng, nÆ¡i các đặc tÃnh của con ngÆ°á»i nhÆ° ngôi vị, tÆ°Æ¡ng quan, xã há»™i, văn hóa, truyá»n thống được đón nháºn, sống và chuyển tải.
Gia đình mở rá»™ng bao gồm gia đình cÆ¡ bản cùng vá»›i những ngÆ°á»i liên quan khác theo huyết tá»™c, chẳng hạn, ông, bà , cháu, chắt. Gia đình mở rá»™ng cÅ©ng bao gồm những ngÆ°á»i há» hà ng khác nữa, chẳng hạn, chú, bác, cáºu, dì. Gia đình mở rá»™ng còn có nghÄ©a là gia đình của những ngÆ°á»i thuá»™c cùng chủng tá»™c, bá»™ tá»™c hay thị tá»™c. Ngoà i gia đình cÆ¡ bản, gia đình mở rá»™ng còn có gia đình há»—n hợp. Äây là hình thức gia đình mà vợ hoặc chồng hoặc cả hai có những hôn nhân má»›i cùng vá»›i con cái và các thà nh phần trong gia đình chung sống vá»›i nhau. Má»™t số dân tá»™c trên thế giá»›i còn duy trì hình thức gia đình Ä‘a thê (polygynous family), là gia đình trong đó ngÆ°á»i chồng cùng lúc có nhiá»u ngÆ°á»i vợ hay Ä‘a phu (polyandrous family), là gia đình trong đó ngÆ°á»i vợ cùng lúc có nhiá»u ngÆ°á»i chồng.[1]
Trong những tháºp ká»· gần đây, nghÄ©a gia đình cÆ¡ bản truyá»n thống bị biến dạng, ngÆ°á»i ta hiểu và sống bầu khà gia đình theo cảm nháºn tá»± do của mình. Ở má»™t số nÆ¡i, pháp luáºt dân sá»± cho phép há» thá»±c hiện Ä‘iá»u đó nhân danh tá»± do, nhân phẩm và dân quyá»n. Theo nghÄ©a nà y, gia đình không nhất thiết bao gồm cha mẹ và con cái chÆ°a kết hôn mà còn bất cứ hình thức nà o, có thể là gia đình của những ngÆ°á»i đồng ý sống vá»›i nhau và lìa bá» nhau bất cứ lúc nà o hay những ngÆ°á»i sống vá»›i nhau theo lối ‘hợp đồng’. Khi ly thân, há» có thể sống má»™t mình hoặc nếu có con, há» trở thà nh cha Ä‘Æ¡n thân nuôi con (single daddy) hay mẹ Ä‘Æ¡n thân nuôi con (single mom). Xem ra, xã há»™i hiện đại dá»… dà ng cổ xúy cho các hình thức gia đình nà y.
Ngoà i gia đình liên quan đến vợ chồng, con cái, ngÆ°á»i ta còn dùng khái niệm gia đình để chỉ những thá»±c thể khác trong môi trÆ°á»ng nhân loại. Chẳng hạn, gia đình gắn liá»n yếu tố địa lý, nhÆ° gia đình của những ngÆ°á»i trong má»™t thôn, má»™t xã, má»™t huyện, má»™t tỉnh, má»™t quốc gia, má»™t châu lục, toà n thế giá»›i (gia đình nhân loại). NgÆ°á»i ta cÅ©ng thÆ°á»ng dùng khái niệm gia đình để chỉ các há»™i Ä‘oà n, tổ chức, tôn giáo, chẳng hạn, gia đình những ngÆ°á»i trong giáo há», giáo xứ, giáo pháºn, gia đình đại chủng viện, gia đình dòng tu. Má»—i hình thức gia đình nà y lại bao gồm nhiá»u ‘lá»›p gia đình’ khác nữa, chẳng hạn, gia đình các tu sÄ© chiêm niệm, gia đình các tu sÄ© ẩn tu, gia đình các tu sÄ© lo việc bác ái tông đồ.[2]
Gia đình không chỉ mang tÃnh sinh há»c, văn hóa, xã há»™i mà còn mang tÃnh tâm linh và tôn giáo sâu sắc. Nhiá»u ngÆ°á»i, nhiá»u dân tá»™c trên thế giá»›i xem mình là ‘háºu duệ của các thần minh’ và há» có tÆ°Æ¡ng quan máºt thiết vá»›i các thần minh. Äá»i sống của há» mang Ä‘áºm âm hưởng của các thần minh. HỠđón nháºn, sống và chuyển tải những giá trị niá»m tin, truyá»n thống và thá»±c hà nh liên quan đến thần minh qua các thế hệ. Hình thức gia đình nà y có thể bao gồm những ngÆ°á»i cùng hay không cùng huyết tá»™c, bởi vì, sá»± liên kết giữa há» không dá»±a và o những gì thuá»™c thế giá»›i khả giác mà thuá»™c thế giá»›i thần minh. Những yếu tố thần minh nà y quan trá»ng hÆ¡n là những yếu tố huyết tá»™c hay bất cứ yếu tố nà o trong thế giá»›i khả giác.
Äối vá»›i há», những ngÆ°á»i trong gia đình qua Ä‘á»i không Ä‘i và o cõi tiêu diệt, nhÆ°ng được vinh thăng cùng thế giá»›i thần minh, thế giá»›i đáng trân trá»ng và đáng sống hÆ¡n thế giá»›i khả giác. Việc tưởng nhá»› ông bà tổ tiên không phải là quay vá» vá»›i ká»· niệm xa xÆ°a mà là hiện thá»±c hóa sá»± liên kết giữa ngÆ°á»i sống và ngÆ°á»i qua Ä‘á»i trong cùng gia đình. Các thà nh phần của gia đình có thể xa táºn thủy tổ và kéo dà i mãi trong dòng lịch sá». Chẳng hạn, việc tưởng nhá»› ông bà tổ tiên của nhiá»u dân tá»™c Châu à là dịp để má»i ngÆ°á»i tá» lòng tri ân, báo hiếu thế hệ trÆ°á»›c, đồng thá»i, xin sá»± bầu cá» của thế hệ trÆ°á»›c cho mình và các thế hệ mai sau. Sá»± suy vong hay phồn thịnh của thế hệ sau được xem là hệ quả của thế hệ trÆ°á»›c hay sá»± bất xứng của thế hệ sau đối vá»›i thế hệ trÆ°á»›c. Theo há», gia đình hữu hình là tạm thá»i, còn gia vô hình luôn bá»n vững.
Mặc khải Ki-tô Giáo cho chúng ta biết rằng gia đình là thể chế đầu tiên, ngay từ buổi đầu sáng tạo và là thể chế căn bản nhất của nhân loại. Gia đình là hình thức táºp thể, hình thức cá»™ng Ä‘oà n bá»n vững hÆ¡n bất cứ hình thức táºp thể, hình thức cá»™ng Ä‘oà n nà o khác trong nhân loại. Gia đình được thiết láºp, hiện diện, hoạt Ä‘á»™ng và tiếp tục trong dòng lịch sá» cho đến táºn thế. Chúng ta có thể nói rằng ‘cÅ© nhÆ° gia đình’ và cÅ©ng có thế nói rằng ‘má»›i nhÆ° gia đình’. Gia đình cÅ© vì ‘tuổi của gia đình’ nhiá»u hÆ¡n tuổi của bất cứ thể chế nà o. TÆ°Æ¡ng tá»± nhÆ° thế, gia đình luôn má»›i, vì tÆ°Æ¡ng lai của gia đình dà i hÆ¡n bất cứ tÆ°Æ¡ng lai của thể chế nà o. Khi gia đình suy vong cÅ©ng là khi nhân loại không còn tồn tại.
Ná»™i dung đức tin Ki-tô Giáo cho chúng ta biết rằng gia đình được thiết láºp để đón nháºn, sống và chuyển tải mặc khải của Thiên Chúa. Má»i ngÆ°á»i trong gia đình bình đẳng vá»›i nhau vá» phẩm giá và được má»i gá»i cá»™ng tác vá»›i Thiên Chúa trong việc sáng tạo cÅ©ng nhÆ° chăm sóc thế giá»›i thụ tạo. Mầu nhiệm tình yêu của Thiên Chúa đối vá»›i nhân loại và toà n thể thụ tạo được diá»…n tả qua hình ảnh gia đình.
Con ngÆ°á»i không thể hiện diện mà không có gia đình. Con ngÆ°á»i không thể là mình đúng nghÄ©a nếu không có kinh nghiệm vá» gia đình. Con ngÆ°á»i không thể là thà nh phần của xã há»™i đúng nghÄ©a bao lâu chÆ°a ý thức rằng mình thuá»™c vá» gia đình và có trách nhiệm đối vá»›i gia đình. Theo Công Äồng Vatican II, “gia đình là má»™t trÆ°á»ng há»c phát triển nhân tÃnh.â€[3] Từ gia đình, ná»n tảng cấu trúc xã há»™i (social foundation), má»—i ngÆ°á»i được nuôi dưỡng, được há»c hà nh, được là m quen vá»›i chuẩn má»±c xã há»™i và được định hình vá» nhân cách cÅ©ng nhÆ° những kinh nghiệm quà giá cho cuá»™c sống trong xã há»™i.[4] Giáo Lý Giáo Há»™i Công Giáo khẳng định rằng “chÃnh trong gia đình, ngÆ°á»i ta há»c biết là m việc vá»›i sá»± nhẫn nại và niá»m vui, yêu thÆ°Æ¡ng huynh đệ, quảng đại tha thứ luôn, nhất là phụng thá» Thiên Chúa qua kinh nguyện và hy lá»… Ä‘á»i sống.â€[5] Gia đình là nÆ¡i con ngÆ°á»i nháºn ra căn tÃnh của mình nhÆ° là thá»±c tại có khả năng thể hiện tình yêu và cảm nháºn tình yêu từ những ngÆ°á»i khác cách đúng nghÄ©a nhất.
Không nghi ngá» gì nữa, lịch sá» gia đình nhân loại có được sá»± chuyển biến tÃch cá»±c nhá» mặc khải Ki-tô Giáo. Quả tháºt, Kinh Thánh Ki-tô Giáo đặt ná»n tảng cho những khám phá, suy tÆ° và thá»±c hà nh Ä‘á»i sống gia đình cách đúng nghÄ©a nhất. HÆ¡n ai hết, Äức Giê-su Ki-tô đã mặc khải vá» Gia Äình Thiên Chúa và đặt ná»n tảng vững chắc cho gia đình cÆ¡ bản cÅ©ng nhÆ° các hình thức gia đình khác trên thế giá»›i. NgÆ°á»i thiết láºp Gia Äình Thiên Chúa ở trần gian là Giáo Há»™i để phục vụ tất cả má»i ngÆ°á»i. Trong bối cảnh thế giá»›i khủng hoảng vá» gia đình hay không có ý thức đủ vá» tầm quan trá»ng của gia đình, việc tìm hiểu ná»™i dung đức tin Ki-tô Giáo cho phép chúng ta nháºn thức đúng đắn hÆ¡n vá» căn tÃnh, Ä‘á»i sống và sứ mệnh của các hình thức gia đình trong hà nh trình dÆ°Æ¡ng thế.
2. Gia Äình Thiên Chúa theo mặc khải Kinh Thánh
a. Gia đình Thiên Chúa trong Cựu Ước
Theo Kinh Thánh Cá»±u Ước, trong buổi đầu sáng tạo, Thiên Chúa không nói rằng "ta hãy là m ra con ngÆ°á»i theo hình ta, giống nhÆ° ta, để con ngÆ°á»i là m bá chủ cá biển, chim trá»i, gia súc, dã thú, tất cả mặt đất và má»i giống váºt bò dÆ°á»›i đất", nhÆ°ng nói rằng "chúng ta hãy là m ra con ngÆ°á»i theo hình ảnh chúng ta, giống nhÆ° chúng ta, để con ngÆ°á»i là m bá chủ cá biển, chim trá»i, gia súc, dã thú, tất cả mặt đất và má»i giống váºt bò dÆ°á»›i đất" (St 1,26). Ở Ä‘oạn khác trong Sách Sáng Thế cÅ©ng tÆ°Æ¡ng tá»± nhÆ° váºy, Thiên Chúa nói rằng "nà y con ngÆ°á»i đã trở thà nh nhÆ° má»™t kẻ trong chúng ta, biết Ä‘iá»u thiện Ä‘iá»u ác†(St 3,22). Chủ từ của hà nh Ä‘á»™ng ‘nói’ là Thiên Chúa ở số nhiá»u (chúng ta). Các nhà chú giải tranh luáºn sôi nổi vá» những câu Kinh Thánh trong đó Thiên Chúa diá»…n tả chÃnh mình ở số nhiá»u, ngôi thứ nhất. Những ngÆ°á»i muốn bảo vệ niá»m tin Ä‘á»™c thần cách nghiêm ngặt cho rằng Thiên Chúa nói nhÆ° váºy vá»›i các thiên thần trong tâm trà hoặc cho rằng tác giả Sách Sáng Thế, cách nà o đó, còn ảnh hưởng não trạng Ä‘a thần. Tuy nhiên, chúng ta có thể xem đây nhÆ° là ‘những mặc khải sÆ¡ khởi’ vá» Gia Äình Thiên Chúa. Mặc khải nà y dần được biểu lá»™ trong các sách khác của Kinh Thánh Cá»±u Ước và rõ rà ng hÆ¡n trong Biến Cố Äức Ki-tô của Tân Ước.
Chúng ta biết rằng từ ‘gia đình’ theo cách hiểu hiện đại không được dùng trong Kinh Thánh Cá»±u Ước, tuy nhiên, nghÄ©a ‘gia đình’ lại rất phổ biến, ngay từ những trang đầu của Sách Sáng Thế.[6] ‘Con ngÆ°á»i được dá»±ng nên theo hình ảnh Thiên Chúa’ được xem là mặc khải tá»™t đỉnh vá» căn tÃnh và phẩm giá con ngÆ°á»i theo Kinh Thánh Cá»±u Ước. Con ngÆ°á»i không phải là Thiên Chúa, nhÆ°ng cÅ©ng không xa lạ vá»›i Thiên Chúa. Con ngÆ°á»i là thụ tạo của Thiên Chúa, nhÆ°ng trổi vượt trên tất cả thụ tạo khác. Tác giả Thánh Vịnh đã thốt lên rằng ‘Chúa cho con ngÆ°á»i chẳng thua kém thần linh là mấy’ (Tv 8,6). Chúng ta có thể giải thÃch ‘hình ảnh Thiên Chúa’ ở đây không chỉ nói vá» những con ngÆ°á»i Ä‘Æ¡n lẻ, những cá nhân, những ngôi vị riêng biệt, mà còn là hình ảnh ‘con ngÆ°á»i táºp thể’, ‘con ngÆ°á»i cá»™ng Ä‘oà n’, con ngÆ°á»i trong tÆ°Æ¡ng quan, hiệp nhất, yêu thÆ°Æ¡ng, nói cách khác ‘con ngÆ°á»i gia đình’. Theo nghÄ©a nà y, chúng ta có thể suy luáºn rằng ‘Thiên Chúa sáng tạo con ngÆ°á»i theo hình ảnh Thiên Chúa’, đồng thá»i, NgÆ°á»i cÅ©ng ‘sáng tạo gia đình con ngÆ°á»i theo hình ảnh Gia Äình Thiên Chúa’.
Cả hai trình thuáºt sáng thế (St 1,1-2,4 và St 2,5-25) Ä‘á»u diá»…n tả gia đình đầu tiên, trong đó, trình thuáºt thứ nhất nói đến ngÆ°á»i nam và ngÆ°á»i nữ rằng “Thiên Chúa sáng tạo con ngÆ°á»i theo hình ảnh mình, Thiên Chúa sáng tạo con ngÆ°á»i theo hình ảnh Thiên Chúa, Thiên Chúa sáng tạo con ngÆ°á»i có nam có nữ†(St 1,27), còn trình thuáºt thứ hai nói đến ‘con ngÆ°á»i’ và ‘vợ mình’ rằng “Äức Chúa là Thiên Chúa lấy cái xÆ°Æ¡ng sÆ°á»n đã rút từ con ngÆ°á»i ra, là m thà nh má»™t ngÆ°á»i Ä‘Ã n bà và dẫn đến vá»›i con ngÆ°á»i†(St 2,22). Trình thuáºt thứ nhất nhấn mạnh đến sá»± phân biệt giữa nam và nữ, đồng thá»i, Ä‘á» cao sá»± kết hợp của nam và nữ trong việc sinh hoa kết trái để là m cho gia đình nhân loại ngà y cà ng phát triển. Trình thuáºt thứ hai nhấn mạnh đến sá»± bổ trợ cần thiết giữa nam và nữ vì ‘con ngÆ°á»i ở má»™t mình thì không tốt’ (St 2,18). NgÆ°á»i nam cần ngÆ°á»i nữ và ngược lại, ngÆ°á»i nữ cần ngÆ°á»i nam và há» trở nên ‘má»™t xÆ°Æ¡ng má»™t thịt’ nhằm là m cho Ä‘á»i sống của hỠđược phong phú và cá»™ng tác vá»›i Thiên Chúa trong chÆ°Æ¡ng trình của NgÆ°á»i.[7]
Trong khi chúng ta có Ãt kinh nghiệm vá» Gia Äình Thiên Chúa, chúng ta lại có nhiá»u kinh nghiệm vá» gia đình con ngÆ°á»i, bởi vì, tất cả chúng ta ai cÅ©ng là ‘con ngÆ°á»i của gia đình’. Sách Sáng Thế không dùng từ ‘gia đình’, tuy nhiên, nghÄ©a của gia đình thá»±c sá»± đã được diá»…n tả cách cụ thể rằng “ngÆ°á»i Ä‘Ã n ông lìa cha mẹ mà gắn bó vá»›i vợ mình và cả hai thà nh má»™t xÆ°Æ¡ng má»™t thịt†(St 2,24). HỠđược má»i gá»i để tạo nên gia đình và “sinh sôi nảy nở tháºt nhiá»u, cho đầy mặt đất và thống trị mặt đất… là m bá chủ cá biển, chim trá»i và má»i giống váºt bò trên mặt đất" (St 1,28). Cấu trúc cÆ¡ bản của gia đình bao gồm cha mẹ và con cái đã được Thiên Chúa thiết láºp và chúc phúc ngay từ buổi đầu sáng tạo và cấu trúc nà y tiếp tục trong hà nh trình lịch sá» nhân loại cho đến táºn thế.
Trong công trình sáng tạo của Thiên Chúa, muôn váºt muôn loà i không được tạo dá»±ng nhÆ° là những thá»±c tại riêng lẻ, nhÆ°ng là những thá»±c tại liên Ä‘á»›i, lệ thuá»™c lẫn nhau và hiệp thông vá»›i nhau. Äối vá»›i con ngÆ°á»i, sá»± hiệp thông và phụ thuá»™c lẫn nhau được diá»…n tả qua bối cảnh gia đình của A-Ä‘am và E-và , gia đình đầu tiên của nhân loại. Gia đình nà y vừa là hình ảnh của gia đình cÆ¡ bản, gia đình hạt nhân, tế bà o xã há»™i, vừa là hình ảnh của gia đình nhân loại rá»™ng lá»›n. Nói cách khác, A-Ä‘am và E-và trở thà nh thủy tổ của nhân loại và những gì thuá»™c vá» A-Ä‘am và E-và cÅ©ng thuá»™c vá» toà n thể nhân loại trên bình diện cá nhân cÅ©ng nhÆ° táºp thể.
Câu chuyện A-Ä‘am và E-và , câu chuyện của gia đình đầu tiên vẫn còn nguyên giá trị đối vá»›i các hình thức gia đình trong nhân loại. Sá»± yếu Ä‘uối, tá»± do, phẩm giá và trách nhiệm của A-Ä‘am và E-và vẫn còn đó trong tâm tÃnh của tất cả má»i ngÆ°á»i qua muôn thế hệ. NhÆ° A-Ä‘am và E-và , con ngÆ°á»i có thể chá»n lá»±a giữa trung tÃn và bất tÃn, giữa tình yêu chân thá»±c của Thiên Chúa và cám dá»— của ma quỉ, thế gian, xác thịt: Cám dá»— để khám phá, cám dá»— để khẳng định mình, cảm dá»— để được tá»± lá»±c tá»± cÆ°á»ng, tá»± quyết định số mệnh của mình, cám dá»— để không còn bị rà ng buá»™c nà o, cảm dá»— để thoát khá»i các tÆ°Æ¡ng quan là nh mạnh.
Câu há»i đặt ra ‘đâu là hình ảnh Thiên Chúa Ä‘iển hình nhất trong nhân loại’? ThÆ°a đó chÃnh là tình yêu. NgÆ°á»i nam và ngÆ°á»i nữ yêu thÆ°Æ¡ng nhau, bổ túc cho nhau. Tình yêu của há» trổ sinh bông hạt là con cái diá»…n tả rõ nét nhất tình yêu của Thiên Chúa. Cấu trúc gia đình bá»n vững và được Thiên Chúa đặt ở báºc ‘giao Æ°á»›c’ chứ không phải ở báºc ‘liên kết’, ‘hợp đồng’, ‘tÆ°Æ¡ng quan tạm thá»i’ hay bất cứ thứ báºc nà o trong xã há»™i loà i ngÆ°á»i. Mục Ä‘Ãch của ‘giao Æ°á»›c’ là để ngÆ°á»i nam và ngÆ°á»i nữ trá»n Ä‘á»i hiệp nhất yêu thÆ°Æ¡ng nhau, đồng thá»i, trở thà nh chá»— dá»±a vững chắc cho con cái. NhÆ° thế, hình ảnh ngÆ°á»i nam, ngÆ°á»i nữ và con cái hỠđược xem là hình ảnh rõ nhất cho phép chúng ta suy niệm và tiếp cáºn Thiên Chúa. Kinh Thánh nói rằng ‘con ngÆ°á»i được dá»±ng nên theo hình ảnh Thiên Chúa’ chứ không nói rằng ‘ngÆ°á»i nam (hay ngÆ°á»i nữ) được dá»±ng nên theo hình ảnh Thiên Chúa’.
Phần đầu Sách Sáng Thế (St 1-11) trình bà y việc sáng tạo muôn loà i cÅ©ng nhÆ° con ngÆ°á»i vá»›i những nhân váºt nhÆ° A-Ä‘am và E-và , Ca-in và A-ben, Nô-ê và con cháu ông cùng những ngÆ°á»i xây tháp Ba-ben mang nghÄ©a tiên trÆ°ng và ẩn dụ.[8] Phần kế tiếp của Sách Sáng Thế trình bà y lịch sá» của dân tá»™c được Thiên Chúa tuyển chá»n vá»›i ngÆ°á»i đại diện là Ãp-ra-ham, trong đó Thiên Chúa diá»…n tả mình nhÆ° ngÆ°á»i Cha, còn Ãp-ra-ham và con cháu ông là Dân NgÆ°á»i (St 12-50). TÆ°Æ¡ng quan giữa Thiên Chúa và Dân NgÆ°á»i là tÆ°Æ¡ng quan gia đình. Äây là điá»u má»›i mẻ của mặc khải Do Thái Giáo so vá»›i các tôn giáo tồn tại trong lịch sá» nhân loại trÆ°á»›c đó hay cùng thá»i. Äối vá»›i Ä‘a số các tôn giáo quanh vùng Äịa Trung Hải lúc bấy giá», Hữu Thể Tối Cao, Thượng Äế, Thiên Chúa, Äấng Siêu Việt hoặc là quá xa xôi đối vá»›i con ngÆ°á»i hoặc mang những đặc tÃnh nhÆ° con ngÆ°á»i váºy, nghÄ©a là , có giáºn há»n, ghen ghét, tranh già nh ảnh hưởng trong thế giá»›i thụ tạo. Thiên Chúa của Dân Do Thái là Thiên Chúa yêu thÆ°Æ¡ng, Thiên Chúa của tÆ°Æ¡ng quan là nh thánh, Thiên Chúa của Ãp-ra-ham, I-xa-ác, Gia-cóp và ‘nhà Ãt-ra-en’ là ‘nÆ¡i Thiên Chúa ngự’.
Kinh Thánh Cá»±u Ước còn cho chúng ta biết vá» Ãp-ra-ham và vai trò của ông trong lịch sá» của Thiên Chúa đối vá»›i Dân Do Thái. Hình ảnh Ãp-ra-ham không phải là hình ảnh của má»™t hoà ng đế hay vua chúa. Hình ảnh của Ãp-ra-ham cÅ©ng không phải là hình ảnh của ngÆ°á»i chỉ huy hay ngÆ°á»i lãnh đạo, không phải hình ảnh má»™t tÆ° tế hay ngôn sứ. TrÆ°á»›c hết, hình ảnh Ãp-ra-ham là hình ảnh của ngÆ°á»i cha trong gia đình. HÆ¡n thế nữa, Ãp-ra-ham không chỉ là hình ảnh của ngÆ°á»i cha trong má»™t gia đình Ä‘Æ¡n lẻ, gia đình cÆ¡ bản, mà còn là ngÆ°á»i cha chung của muôn ngÆ°á»i (St 12,3).
Thiên Chúa bà y tá» mục Ä‘Ãch của NgÆ°á»i đối vá»›i Ãp-ra-ham rằng “Ta đã chá»n nó, để nó truyá»n cho con cái nó và gia tá»™c nó sau nà y phải giữ Ä‘Æ°á»ng lối của Äức Chúa mà thá»±c hiện Ä‘iá»u công minh chÃnh trá»±c†(St 18,19). Thiên Chúa yêu thÆ°Æ¡ng, kêu gá»i và là m cho Ãp-ra-ham trở thà nh cha của Dân NgÆ°á»i, cha của tất cả những kẻ tin.[9] NhÆ° thế, chÆ°Æ¡ng trình của Thiên Chúa đối vá»›i Ãp-ra-ham, đối vá»›i Dân Do Thái là chÆ°Æ¡ng trình gia đình trÆ°á»›c bất cứ chÆ°Æ¡ng trình nà o khác. Äến lượt mình, Ãp-ra-ham ý thức Ä‘iá»u đó, đồng thá»i, ông luôn vâng lệnh Thiên Chúa trong má»i hoà n cảnh, ngay cả việc sát tế đứa con duy nhất nối dõi tông Ä‘Æ°á»ng, để duy trì sá»± tồn tại và phát triển của gia đình, ông vẫn không chối từ.
Äiá»u đáng chúng ta quan tâm là gia đình Do Thái trong Cá»±u Ước được hiểu theo nghÄ©a gia đình mở rá»™ng hÆ¡n là gia đình cÆ¡ bản, chẳng hạn, Thiên Chúa nói vá»›i Mô-sê rằng "Ta là Thiên Chúa của cha ngÆ°Æ¡i, Thiên Chúa của Ãp-ra-ham, Thiên Chúa của I-xa-ác, Thiên Chúa của Gia-cóp" (Xh 3,6). Ãp-ra-ham, I-xa-ác, Gia-cóp không trá»±c tiếp sinh ra Mô-sê, tuy nhiên, há» là cha của Mô-sê cÅ©ng nhÆ° cha của toà n thể con cái Ãt-ra-en cho dù khoảng cách giữa những con ngÆ°á»i nà y là hà ng trăm năm lịch sá». Ãp-ra-ham luôn được hiểu là tổ phụ của Dân Do Thái theo huyết thống và là tổ phụ của tất cả má»i ngÆ°á»i tin và o Thiên Chúa mà Ãp-ra-ham và con cháu ông tin, nhá» Ãp-ra-ham muôn dân được phúc là nh của Thiên Chúa.[10]
Khi Ä‘á» cáºp đến các giá»›i răn trong Cá»±u Ước, đặc biệt đối vá»›i Mô-sê, chúng ta thấy rằng lá»i của Mô-sê vá»›i Dân Do Thái được đặt trong bối cảnh gia đình mở rá»™ng. Chẳng hạn, đối vá»›i giá»›i răn quan trá»ng nhất, giá»›i răn mến Chúa, Mô-sê nói rằng “nghe đây, hỡi Ãt-ra-en! Äức Chúa, Thiên Chúa chúng ta, là Äức Chúa duy nhất. Hãy yêu mến Äức Chúa, Thiên Chúa của anh (em), hết lòng hết dạ, hết sức anh (em). Những lá»i nà y tôi truyá»n cho anh (em) hôm nay, anh (em) phải ghi tạc và o lòng. Anh (em) phải lặp lại những lá»i ấy cho con cái, phải nói lại cho chúng, lúc ngồi trong nhà cÅ©ng nhÆ° lúc Ä‘i Ä‘Æ°á»ng, khi Ä‘i ngủ cÅ©ng nhÆ° khi thức dáºy†(Dnl 6,4-7). Mô-sê luôn quan tâm đến hiệu lá»±c của giá»›i răn Thiên Chúa trong Ä‘á»i sống của gia đình Dân Do Thái. Mô-sê hiểu rằng giá»›i răn luôn đồng hà nh cùng gia đình Dân Do Thái trong khi các cá nhân lần lượt ra Ä‘i.
Kinh Thánh Cá»±u Ước còn dùng hình ảnh hôn nhân gia đình để diá»…n tả tÆ°Æ¡ng quan giữa Thiên Chúa và Dân Do Thái. Hôn nhân giữa Thiên Chúa và Dân Do Thái bá»n vững vá» phÃa Thiên Chúa, nhÆ°ng lại dá»… bị tổn thÆ°Æ¡ng vá» phÃa Dân Do Thái. NgÆ°á»i chồng yêu thÆ°Æ¡ng ngÆ°á»i vợ diá»…n tả Thiên Chúa yêu thÆ°Æ¡ng Dân Do Thái. Sá»± trung tÃn vợ chồng diá»…n tả sá»± trung tÃn của Dân Do Thái đối vá»›i Thiên Chúa. TÆ°Æ¡ng tá»± nhÆ° váºy, sá»± bất tÃn vợ chồng diá»…n tả sá»± bất tÃn của Dân Do Thái đối vá»›i Thiên Chúa. Trong má»i hoà n cảnh, Thiên Chúa sống tinh thần giao Æ°á»›c còn Dân Do Thái sống tinh thần hợp đồng. Thiên Chúa Ä‘á» cao những giá trị vÄ©nh cá»u, Dân Do Thái Ä‘á» cao những giá trị tạm thá»i và chạy theo bóng dáng của những gì vinh hoa thế tục hão huyá»n. Trong Sách Tiên Tri Giê-rê-mi-a, Thiên Chúa nói rằng “ngÆ°á»i Ä‘Ã n bà thất trung vá»›i bạn mình là m sao, thì, hỡi nhà Ãt-ra-en, các ngÆ°Æ¡i cÅ©ng thất trung vá»›i Ta nhÆ° váºy†(Gr 3,20). Tuy nhiên, lịch sá» Cá»±u Ước cho chúng ta thấy rằng sá»± bất tÃn của Dân Do Thái nói riêng và toà n thể nhân loại nói chung không thể phá vỡ chÆ°Æ¡ng trình tình yêu của Thiên Chúa đối vá»›i nhân loại và thế giá»›i thụ tạo. Gia đình nhân loại bị méo mó, băng hoại, tuy nhiên, không bị triệt tiêu, trái lại, được khôi phục nhá» tình yêu vô biên của Thiên Chúa, tình yêu vượt thắng tá»™i lá»—i nhân loại.
Dân Do Thái nháºn thức rằng Thiên Chúa là Cha của dân tá»™c há». Do đó, Thiên Chúa luôn yêu thÆ°Æ¡ng há» cho dù há» lắm phen ngá»— nghịch, bất xứng. Äối vá»›i há», sá»± trở vá» vá»›i Thiên Chúa, sá»± trở vá» vá»›i Cha mình luôn là điá»u cần thiết để đón nháºn sá»± tha thứ và phúc là nh của NgÆ°á»i, bởi vì, cà ng xa rá»i Thiên Chúa bao nhiêu, há» cà ng lâm cảnh lầm than cÆ¡ cá»±c bấy nhiá»u. HÆ¡n thế nữa, cà ng xa rá»i Thiên Chúa, há» cà ng dá»… rÆ¡i và o tay của những thế lá»±c ngoại bang và gần hÆ¡n vá»›i sá»± hủy diệt. Kinh nghiệm lịch sá» dạy cho há» rằng Thiên Chúa luôn kiên nhẫn vá»›i há» và giữ lá»i hứa vá»›i cha ông há» qua muôn ngà n thế hệ.
b. Gia đình Thiên Chúa trong Tân Ước
NhÆ° đã được Ä‘á» cáºp ở trên, trong Cá»±u Ước, Thiên Chúa mặc khải là Cha của Dân Do Thái và là nguồn gốc của muôn váºt muôn loà i.[11] Những ngÆ°á»i thuá»™c Do Thái Giáo và Ki-tô Giáo Ä‘á»u tuyên xÆ°ng Thiên Chúa duy nhất, nhÆ°ng ý niệm Thiên Chúa Ba Ngôi thì chÆ°a há» tồn tại trong Do Thái Giáo. HÆ¡n thế nữa, khi nói Thiên Chúa là gia đình và Äức Giê-su Ki-tô từ Gia Äình Thiên Chúa đến vá»›i gia đình nhân loại để thiết láºp Gia Äình Thiên Chúa ở trần gian thì lại cà ng xa lạ đối vá»›i những ngÆ°á»i Do Thái Giáo. Thá»±c ra, việc nháºn thức Thiên Chúa là Gia Äình và Thiên Chúa thiết láºp Gia Äình của NgÆ°á»i trong môi trÆ°á»ng nhân loại không phát xuất từ suy tÆ° của con ngÆ°á»i, nhÆ°ng từ mặc khải căn bản của Tân Ước.
Chúng ta biết rằng tÆ°Æ¡ng quan giữa Thiên Chúa và Dân Do Thái trong bối cảnh gia đình đạt tá»›i đỉnh Ä‘iểm trong Biến Cố Äức Ki-tô, khi thá»i gian tá»›i hồi viên mãn. Vá»›i Biến Cố nà y, Thiên Chúa thiết láºp gia đình NgÆ°á»i ở trần gian để gia đình NgÆ°á»i lá»›n mạnh và lan rá»™ng khắp nÆ¡i. Gia Äình Thiên Chúa đã được tiên báo ngay từ buổi đầu sáng tạo (St 3,15), hiện diện trong lịch sá» nhân loại, đặc biệt, lịch sá» gia đình Dân Do Thái. Vá»›i Biến Cố Äức Ki-tô, Thiên Chúa mặc khải rằng NgÆ°á»i không chỉ là Thiên Chúa của Ãp-ra-ham, I-xa-ác, Gia-cóp và con cháu của há», mà còn là Thiên Chúa của muôn dân muôn nÆ°á»›c.
Vá»›i Gia Äình Thiên Chúa hiện diện ở trần gian, Thiên Chúa ‘không liên lạc vá»›i nhân loại từ xa’ nhÆ° NgÆ°á»i đã thá»±c hiện qua những ngÆ°á»i lãnh đạo Do Thái hay các tiên tri trong Cá»±u Ước, nhÆ°ng qua Con của NgÆ°á»i, Äức Giê-su Ki-tô. Nhá» Äức Giê-su Ki-tô, Thiên Chúa đã trở thà nh Em-ma-nu-en, Thiên Chúa trở thà nh Thiên-Chúa-ở-cùng-chúng-ta. NgÆ°á»i hiện diện và hoạt Ä‘á»™ng trong gia đình nhân loại để thông phần bấp bênh, bất hòa hợp và đau khổ của gia đình nhân loại trong hà nh trình tiến vá» Gia Äình Thiên Chúa sung mãn. Äức Giê-su Ki-tô mặc khải cho nhân loại biết rằng gia đình nhân loại được hình thà nh, hiện diện và tiếp tục trong dòng lịch sá» là nhá» Gia Äình Thiên Chúa.
Äức Giê-su cÅ©ng tá» cho nhân loại thấy rằng NgÆ°á»i là Con Thiên Chúa, Äấng là nguyên ủy và cứu cánh của má»i ngÆ°á»i cùng toà n thể thế giá»›i thụ tạo. HÆ¡n thế nữa, Äức Giê-su còn mặc khải vá» Chúa Thánh Thần. TrÆ°á»›c khi bÆ°á»›c và o cuá»™c khổ nạn, Äức Giê-su nói vá»›i các môn đệ rằng “Thầy sẽ xin Chúa Cha và NgÆ°á»i sẽ ban cho anh em má»™t Äấng Bảo Trợ khác đến ở vá»›i anh em luôn mãi†(Ga 14,16) và rằng “Äấng Bảo Trợ là Thánh Thần Chúa Cha sẽ sai đến nhân danh Thầy, Äấng đó sẽ dạy anh em má»i Ä‘iá»u và sẽ là m cho anh em nhá»› lại má»i Ä‘iá»u Thầy đã nói vá»›i anh em†(Ga 14,26). Thiên Chúa là Cha của Äức Giê-su Ki-tô và Chúa Thánh Thần phát xuất từ Thiên Chúa Cha và từ Äức Giê-su Ki-tô. Karl Rahner (1904-1984), nhà thần há»c xuất chúng thế ká»· XX, thuá»™c Dòng Tên, nói rằng “Chúa Ba Ngôi cứu Ä‘á»™ chÃnh là Chúa Ba Ngôi ná»™i tại và ngược lại.â€[12] Theo cách hiểu của Karl Rahner và vá»›i ngôn ngữ gia đình, chúng ta có thể nói rằng ‘Gia Äình Chúa Ba Ngôi trong chÆ°Æ¡ng trình cứu Ä‘á»™ cÅ©ng chÃnh là Gia Äình Chúa Ba Ngôi ná»™i tại’. NhÆ° váºy, nhá» Äức Giê-su Ki-tô và trong Chúa Thánh Thần, Thiên Chúa mặc khải cho nhân loại những Ä‘iá»u mà vá»›i khả năng tá»± nhiên, nhân loại không thể nháºn thức được. Thiên Chúa duy nhất và Ba Ngôi, Thiên Chúa là má»™t và là cá»™ng Ä‘oà n các Ngôi Vị, Thiên Chúa là gia đình.
Từ muôn thuở, Äức Giê-su thuá»™c Gia Äình Thiên Chúa. Vá»›i Biến Cố Nháºp Thể, NgÆ°á»i cÅ©ng thuá»™c gia đình nhân loại và trở thà nh thà nh phần trong gia đình nhân loại.[13] Vốn dÄ© thuá»™c vá» môi trÆ°á»ng Thiên Chúa, Äức Giê-su mặc khải cho nhân loại vá» môi trÆ°á»ng nà y, đồng thá»i, NgÆ°á»i là m cho toà n thể má»i ngÆ°á»i trong gia đình nhân loại được nối kết vá»›i Gia Äình Thiên Chúa. Khi thuá»™c vá» môi trÆ°á»ng gia đình nhân loại, Äức Giê-su đã há»c cho biết môi trÆ°á»ng nà y. Tác giả ThÆ° Gá»i TÃn Hữu Do Thái nói rằng “dầu là Con Thiên Chúa, NgÆ°á»i đã phải trải qua nhiá»u Ä‘au khổ má»›i há»c được thế nà o là vâng phục†(Dt 5,8). Vá»›i NgÆ°á»i, gia đình nhân loại không còn phải bÆ°á»›c Ä‘i trong cảnh mù tối của thế gian, của sá»± dữ, nhÆ°ng được bÆ°á»›c Ä‘i trong ánh sáng ban sá»± sống của NgÆ°á»i. Äồng thá»i, Äức Giê-su còn mở ra cho nhân loại hừng đông má»›i vá» Gia Äình Thiên Chúa viên mãn.
Äức Giê-su sinh ra và lá»›n lên trong gia đình Na-da-rét. DÆ°á»›i nhãn quan những ngÆ°á»i Ä‘Æ°Æ¡ng thá»i, NgÆ°á»i có bố là m nghá» thợ má»™c, tên là Giu-se, mẹ là Ma-ri-a, anh chị em há» hà ng của NgÆ°á»i là Gia-cô-bê, Giô-xếp, Si-môn, Giu-Ä‘a (Mt 13,55). Äức Giê-su lịch sá» hiện diện ở trần gian 33 năm thì 30 năm sống vá»›i gia đình.[14] NgÆ°á»i sinh ra và lá»›n lên trong bối cảnh tôn giáo và văn hóa Do Thái. NgÆ°á»i được giáo dục để tuân giữ và thá»±c hà nh các táºp tục Do Thái. Thánh Giu-se và Äức Ma-ri-a thi hà nh đầy đủ các bổn pháºn của những ngÆ°á»i Do Thái đối vá»›i bản thân mình cÅ©ng nhÆ° đối vá»›i Äức Giê-su. Khi trưởng thà nh, Äức Giê-su và o Ä‘á»n thá» trong những ngà y Sa-bát. NgÆ°á»i tuân giữ và khuyến khÃch ngÆ°á»i khác tuân giữ luáºt Thiên Chúa. HÆ¡n thế nữa, Äức Giê-su chỉ cho má»i ngÆ°á»i biết đâu là điểm căn bản trong việc tuân giữ lá» luáºt Thiên Chúa (Mt 5,17-48).
Äức Giê-su cho chúng ta biết sá»± liên kết giữa NgÆ°á»i và Chúa Cha sâu thẳm đến ná»—i NgÆ°á»i vá»›i Chúa Cha là má»™t (Ga 10,30; Ga 17,22). NgÆ°á»i cÅ©ng muốn rằng tất cả nhân loại, cùng vá»›i NgÆ°á»i, trở nên má»™t trong Chúa Cha. Sá»± liên kết nà y bá»n vững và sâu nhiệm hÆ¡n bất cứ sá»± liên kết gia đình nà o mà chúng ta có thể cảm nháºn được. Äó là lý do tại sao NgÆ°á»i nói “anh em cÅ©ng đừng gá»i ai dÆ°á»›i đất nà y là cha của anh em, vì anh em chỉ có má»™t Cha là Cha trên trá»i†(Mt 23,9). Chúng ta đạt được sá»± liên kết nà y khi chúng ta thá»±c thi giá»›i răn má»›i của NgÆ°á»i (Ga 13,34-35; Ga 15,15). NgÆ°á»i dạy các môn đệ cÅ©ng nhÆ° những ai theo NgÆ°á»i qua muôn thế hệ cầu nguyện vá»›i câu mở đầu thân thÆ°Æ¡ng rằng ‘lạy Cha chúng con ở trên trá»i’. Câu mở đầu nà y gợi lên hai Ä‘iểm chÃnh: (1) Thiên Chúa là Cha của tất cả má»i ngÆ°á»i và (2) má»i ngÆ°á»i là anh chị em của nhau. NhÆ° thế, má»—i ngÆ°á»i trong nhân loại vừa là con cái của má»™t gia đình cá biệt nà o đó hay thuá»™c vá» những hình thức gia đình mở rá»™ng nà o đó, vừa là con cái của Gia Äình Thiên Chúa.
TÆ°Æ¡ng quan giữa nhân loại và Thiên Chúa là tÆ°Æ¡ng quan Cha con, tÆ°Æ¡ng quan gia đình chứ không là tÆ°Æ¡ng quan của những ngÆ°á»i trong má»™t há»™i Ä‘oà n hay tổ chức văn hóa xã há»™i nà o đó, cÅ©ng không phải là tÆ°Æ¡ng quan giữa vua chúa vá»›i thần dân, cÅ©ng không phải tÆ°Æ¡ng quan giữa những ngÆ°á»i lãnh đạo và thuá»™c cấp của mình. Do đó, khi nói sá»± yêu thÆ°Æ¡ng của Thiên Chúa đối vá»›i nhân loại cần được hiểu là sá»± yêu thÆ°Æ¡ng được diá»…n tả qua hình ảnh của ngÆ°á»i cha hay ngÆ°á»i mẹ đối vá»›i con cái chứ không phải là sá»± yêu thÆ°Æ¡ng theo má»™t hình thức nà o khác. Sá»± tha thứ của Thiên Chúa đối vá»›i nhân loại cÅ©ng váºy, cần được hiểu qua hình ảnh sá»± tha thứ của ngÆ°á»i cha hay ngÆ°á»i mẹ đối vá»›i con cái mình, chứ không phải là sá»± tha thứ nà o khác.
Dụ ngôn NgÆ°á»i Cha Nhân Háºu (Lc 15,11-32) kể vá» sá»± bất xứng ‘hết thuốc chữa’ của ngÆ°á»i con và lòng nhân từ ‘không thể hÆ¡n nữa’ của ngÆ°á»i cha. NgÆ°á»i con nháºn ra sá»± bất xứng của mình đến ná»—i không dám nháºn mình là con của ngÆ°á»i cha. Trong khi đó, tâm trà ngÆ°á»i cha không bao giá» vắng bóng ngÆ°á»i con, hình ảnh ngÆ°á»i con vẫn còn đó cho dù ngÆ°á»i con bất tuân và ngá»— nghịch tá»™t Ä‘á»™. NgÆ°á»i con đánh mất phẩm giá của mình vì sá»± tá»± do Ãch ká»·, còn ngÆ°á»i cha hồi phục phẩm giá cho ngÆ°á»i con theo cách mà ngÆ°á»i con không bao giá» nghÄ© tá»›i.
Dụ ngôn nà y cho phép chúng ta suy tÆ° vá» A-Ä‘am, ngÆ°á»i con hoang Ä‘Ã ng trong buổi đầu sáng tạo, vá» Dân Do Thái và toà n thể nhân loại trong dòng lịch sá», hiện tại cÅ©ng nhÆ° tÆ°Æ¡ng lai. Thiên Chúa chÃnh là ngÆ°á»i Cha nhân háºu luôn kiên nhẫn chỠđợi sá»± trở vá» của những ngÆ°á»i con, những ngÆ°á»i con xa lánh ngÆ°á»i Cha vì Tá»™i Nguyên Tổ, tá»™i cá nhân, tá»™i táºp thể. Gia đình của ngÆ°á»i cha còn trống trải, còn giá lạnh bao lâu những ngÆ°á»i con hoang Ä‘Ã ng chÆ°a trở vá» sum há»p. Hình ảnh ngÆ°á»i con hoang Ä‘Ã ng là hình ảnh của tất cả chúng ta, bởi vì, không ai trong chúng ta lại miá»…n nhiá»…m tÃnh cách của ngÆ°á»i con hoang Ä‘Ã ng trong dụ ngôn Äức Giê-su trình bà y.
Vá»›i dụ ngôn nà y, Äức Giê-su cho chúng ta thấy rằng Tình yêu Thiên Chúa đối vá»›i con ngÆ°á»i không phải là thứ tình yêu trừu tượng, tình yêu xa lạ, nhÆ°ng là tình yêu mà con ngÆ°á»i có thể cảm nghiệm được, bởi vì, ai cÅ©ng có kinh nghiệm vá» tình yêu của những ngÆ°á»i trong gia đình, đặc biệt, tình yêu giữa cha mẹ và con cái. Trong bối cảnh văn hóa Do Thái, Äức Giê-su dùng hình ảnh tình yêu giữa ngÆ°á»i cha đối vá»›i ngÆ°á»i con để diá»…n tả tình yêu Thiên Chúa đối vá»›i con ngÆ°á»i. Äiá»u nà y không ngăn cản chúng ta hiểu cách tÆ°Æ¡ng tá»± rằng tình yêu giữa ngÆ°á»i mẹ và ngÆ°á»i con cÅ©ng là hình ảnh diá»…n tả tình yêu Thiên Chúa đối vá»›i con ngÆ°á»i. Vá»›i dụ ngôn nà y cùng nhiá»u hình ảnh hay biểu tượng khác, Äức Giê-su mở ra cho chúng ta thấy tình yêu vô biên của Thiên Chúa đối vá»›i con ngÆ°á»i, tình yêu tha thứ vô Ä‘iá»u kiện.
Tân Ước mặc khải rằng Thiên Chúa đã cho thế gian chÃnh Con của NgÆ°á»i để má»i ngÆ°á»i có thể trở thà nh con Thiên Chúa. Khi Äức Giê-su ở tuổi mÆ°á»i hai, lần đầu tiên lên Giê-ru-sa-lem, NgÆ°á»i mặc khải chÃnh mình là Con Thiên Chúa (Lc 2,41-52) trÆ°á»›c sá»± ngỡ ngà ng của Äức Ma-ri-a và thánh Giu-se. Äức Giê-su đã nói vá»›i Äức Ma-ri-a và thánh Giu-se rằng “sao cha mẹ lại tìm con? Cha mẹ không biết là con có bổn pháºn ở nhà của Cha con sao? NhÆ°ng ông bà không hiểu lá»i NgÆ°á»i vừa nói†(Lc 2,49-50). Chúng ta thấy rằng trong khi Äức Ma-ri-a và thánh Giu-se chỉ để tâm đến Äức Giê-su là con của mình mà chÆ°a ý thức đủ rằng, trÆ°á»›c hết, NgÆ°á»i là Con Thiên Chúa và cần thi hà nh bổn pháºn Gia Äình Thiên Chúa, còn bổn pháºn gia đình Na-da-rét là hiệu quả của bổn pháºn Gia Äình Thiên Chúa.
Thánh Mác-cô kể lại rằng, khi đám đông Ä‘ang ngồi chung quanh Äức Giê-su thì có mẹ và anh em của NgÆ°á»i đứng ở ngoà i báo tin vá» sá»± hiện diện của há», Äức Giê-su đã đặt câu há»i: "Ai là mẹ tôi? Ai là anh em tôi?" (Mc 3,33). Sau đó, NgÆ°á»i nói vá»›i những ngÆ°á»i chung quanh rằng “ai thi hà nh ý muốn của Thiên Chúa, ngÆ°á»i ấy là anh em chị em tôi, là mẹ tôi†(Mc 3,35). Chúng ta thấy rằng trong khi Äức Giê-su không há» xem nhẹ gia đình tá»± nhiên, NgÆ°á»i không há» nói rằng Äức Ma-ri-a không phải là mẹ mình hoặc rằng ngÆ°á»i mẹ tá»± nhiên không quan trá»ng bằng ngÆ°á»i mẹ siêu nhiên. Thá»±c ra, Äức Giê-su mặc khải cho chúng ta biết rằng ngoà i gia đình tá»± nhiên, còn có gia đình siêu nhiên. Trong khi gia đình tá»± nhiên bị giá»›i hạn bởi không gian, thá»i gian, huyết tá»™c và nhiá»u yếu tố khác nữa, thì gia đình siêu nhiên là gia đình không biên giá»›i, gia đình siêu vượt không gian thá»i gian, gia đình bao gồm ngÆ°á»i sống, kẻ chết, ngÆ°á»i thánh thiện, kẻ bất lÆ°Æ¡ng, gia đình mà không má»™t chuẩn má»±c nà o trong thế giá»›i thụ tạo có thể Ä‘o lÆ°á»ng được. Dù váºy, theo má»™t nghÄ©a nà o đó, Tân Ước cho chúng ta thấy rằng dÆ°á»ng nhÆ° có sá»± ‘căng thẳng’ giữa gia đình theo nghÄ©a chặt, gia đình tá»± nhiên và gia đình theo nghÄ©a rá»™ng, gia đình siêu nhiên mà Äức Giê-su má»i gá»i má»i ngÆ°á»i.
Trong sứ mệnh của mình, Äức Giê-su quan tâm đặc biệt tá»›i những nạn nhân của gia đình đổ vỡ, những ngÆ°á»i ‘bên lá»â€™ của gia đình chÃnh thống hay những ngÆ°á»i bị loại bá», khinh chê. Chẳng hạn, Äức Giê-su thăm nhà ông Gia-kêu, ở lại ăn uống vá»›i má»i ngÆ°á»i trong gia đình ông. NgÆ°á»i quan tâm đến những ngÆ°á»i đầu Ä‘Æ°á»ng xó chợ, những ngÆ°á»i lang thang phiêu bạt, những ngÆ°á»i nghèo khổ không có nhà đúng nghÄ©a. Cuá»™c sống của Äức Giê-su trong thá»i gian rao giảng cÅ©ng là ‘cuá»™c sống không nhà ’. ChÃnh NgÆ°á»i nói rằng “con chồn có hang, chim trá»i có tổ, nhÆ°ng Con NgÆ°á»i không có chá»— tá»±a đầu" (Mt 8,20). Äức Giê-su đã trải qua kinh nghiệm cuá»™c sống không nhà để để dạy cho má»i ngÆ°á»i ngôi nhà đúng nghÄ©a nhất, Nhà Thiên Chúa, đồng thá»i, NgÆ°á»i dạy các môn đệ của mình xÆ°a kia cÅ©ng nhÆ° tất cả má»i ngÆ°á»i trong dòng lịch sá» biết mở rá»™ng tâm hồn đón nháºn gia đình của NgÆ°á»i.
Äức Giê-su kêu gá»i các môn đệ đầu tiên khi há» Ä‘ang thi hà nh công việc gia đình mình (Mc 1,16-20; Mt 4,18-22; Lc 5,1-11). NgÆ°á»i ở vá»›i hỠđể dạy dá»—, hÆ°á»›ng dẫn và trao ban sứ mệnh tiếp tục chÆ°Æ¡ng trình của NgÆ°á»i ở trần gian. Äức Giê-su cÅ©ng quan tâm đặc biệt tá»›i gia đình của há», chẳng hạn, NgÆ°á»i đến thăm gia đình mẹ vợ Phê-rô (Mt 8,14-15). NgÆ°á»i yêu mến má»i ngÆ°á»i trong gia đình Ma-ri-a, Mác-ta và La-da-rô (Ga 11,1-44). Chúng ta nháºn thức rằng tÆ°Æ¡ng quan gia đình trong cá»™ng Ä‘oà n của Äức Giê-su là tÆ°Æ¡ng quan chiếm Æ°u thế so vá»›i các tÆ°Æ¡ng quan khác, chẳng hạn, tÆ°Æ¡ng quan giữa thầy và trò, tÆ°Æ¡ng quan giữa ngÆ°á»i đứng đầu và những ngÆ°á»i còn lại trong cá»™ng Ä‘oà n. Äây được xem là giai Ä‘oạn khởi đầu của việc Äức Giê-su thiết láºp Gia Äình Thiên Chúa ở trần gian. Äối vá»›i Äức Giê-su, Gia Äình Thiên Chúa siêu vượt các biên giá»›i và rà o cản của gia đình nhân loại: Biên giá»›i huyết tá»™c, bá»™ tá»™c, dân tá»™c, quốc gia, châu lục, phái tÃnh, đẳng cấp trong xã há»™i loà i ngÆ°á»i. Các thà nh phần của Gia Äình Thiên Chúa cần mở rá»™ng tâm hồn đối vá»›i gia đình nà y, đồng thá»i, trung tÃn vá»›i gia đình nà y trong cuá»™c sống và ơn gá»i của há».
Theo tÆ°á»ng thuáºt của thánh Gio-an, thì dấu lạ đầu tiên Äức Giê-su thá»±c hiện trong sứ mệnh rao giảng Tin Mừng của NgÆ°á»i đó là dấu lạ xảy ra trong bối cảnh gia đình, dấu lạ là m cho nÆ°á»›c trở nên rượu tại tiệc cÆ°á»›i Ca-na (Ga 2,1-12). ChÃnh Äức Ma-ri-a là ngÆ°á»i nháºn ra sá»± khó xá» của gia chủ tổ chức đám cÆ°á»›i đối vá»›i khách tá»›i dá»± và nhá» Äức Ma-ri-a, dấu lạ nÆ°á»›c trở nên rượu được thá»±c hiện và đem lại niá»m vui cho cả gia chủ lẫn thá»±c khách. Kinh nghiệm dấu lạ nà y là động lá»±c thúc đẩy má»i ngÆ°á»i tham dá»± tiệc cÆ°á»›i Ca-na xÆ°a kia cÅ©ng nhÆ° tất cả chúng ta hôm nay quan tâm hÆ¡n đến những khó khăn trong Ä‘á»i sống gia đình và sá»± cần thiết nâng đỡ nhau để có thể vượt qua những khó khăn nà y. CÅ©ng trong tiệc cÆ°á»›i Ca-na, Äức Giê-su gá»i Äức Ma-ri-a là ‘bà ’. NgÆ°á»i muốn mặc khải rằng gia đình của NgÆ°á»i siêu vượt gia đình huyết thống hay các hình thức gia đình mở rá»™ng theo nghÄ©a nhân há»c.
Chúng ta tìm được khá nhiá»u trình thuáºt trong Kinh Thánh Cá»±u Ước rằng tất cả má»i ngÆ°á»i Ä‘á»u được kêu má»i trở thà nh con cái trong Gia Äình Thiên Chúa. Chẳng hạn, Äức Giê-su nói rằng “phúc thay ai xây dá»±ng hoà bình, vì há» sẽ được gá»i là con Thiên Chúa†(Mt 5,9). Thánh Gio-an Tông Äồ thì nói rằng “những ai đón nháºn, tức là những ai tin và o danh NgÆ°á»i [Äức Giê-su], thì NgÆ°á»i cho há» quyá»n trở nên con Thiên Chúa†(Ga 1,12). Thánh nhân cÅ©ng nói vá»›i các tÃn hữu rằng “anh em hãy xem Chúa Cha yêu chúng ta dÆ°á»ng nà o: NgÆ°á»i yêu đến ná»—i cho chúng ta được gá»i là con Thiên Chúa, mà thá»±c sá»± chúng ta là con Thiên Chúa†(1 Ga 3,1). Thánh Phao-lô chỉ ra rằng “nhỠđức tin, tất cả anh em Ä‘á»u là con cái Thiên Chúa trong Äức Giê-su Ki-tô†(Gl 3,26). Thánh nhân cÅ©ng Ä‘á» cáºp đến vai trò của Chúa Thánh Thần trong việc là m cho các môn đệ của Äức Giê-su trở thà nh con cái của Thiên Chúa rằng “phà m ai được Thần Khà Thiên Chúa hÆ°á»›ng dẫn, Ä‘á»u là con cái Thiên Chúa†(Rm 8,14) hay “chÃnh Thần Khà chứng thá»±c cho thần trà chúng ta rằng chúng ta là con cái Thiên Chúa†(Rm 8,16). Những trÃch Ä‘oạn nà y giúp chúng ta nháºn thức rằng Thiên Chúa luôn yêu thÆ°Æ¡ng toà n thể má»i ngÆ°á»i. Vấn Ä‘á» còn lại là sá»± đáp trả của má»—i ngÆ°á»i đối vá»›i tình yêu của Thiên Chúa. Sá»± hiện diện của Äức Giê-su là để “quy tụ con cái Thiên Chúa Ä‘ang tản mác khắp nÆ¡i vá» má»™t mối†(Ga 11,52). NhÆ° váºy, khi so sánh mặc khải Thiên Chúa trong Cá»±u Ước và Tân Ước, chúng ta thấy rằng mặc khải con ngÆ°á»i là ‘con Thiên Chúa’, ‘em Äức Giê-su Ki-tô’, ‘bạn Äức Giê-su Ki-tô’ của Tân Ước trổi vượt hÆ¡n mặc khải ‘con ngÆ°á»i là hình ảnh của Thiên Chúa’ trong Cá»±u Ước.[15]
Bữa Tiệc Ly của Äức Giê-su và các môn đệ NgÆ°á»i chÃnh là bữa ăn gia đình xét trên bình diện tá»± nhiên cÅ©ng nhÆ° siêu nhiên. Trên bình diện tá»± nhiên, đây cÅ©ng tÆ°Æ¡ng tá»± nhÆ° bao bữa ăn khác trong các gia đình. Trên bình diện siêu nhiên, đây là bữa ăn trÆ°á»›c khi Äức Giê-su bÆ°á»›c và o cuá»™c khổ nạn, bữa ăn nà y không chỉ ‘ăn để nuôi sống thể xác’ mà còn ‘ăn để nuôi sống tâm hồn’. HÆ¡n nữa, Äức Giê-su nhắc nhở các môn đệ rằng ‘hãy là m việc nà y mà nhá»› đến Thầy’. Äây chÃnh là bữa ăn tưởng nhá»› Biến Cố Äức Ki-tô, bữa ăn quá khứ, bữa ăn hiện tại, bữa ăn tÆ°Æ¡ng lai, bữa ăn cánh chung. Äức Giê-su nói vá»›i các môn đệ NgÆ°á»i rằng trong khi hỠăn nhiá»u thứ trong cuá»™c sống, há» cần ‘ăn chÃnh NgÆ°á»i’ để được sống Ä‘á»i Ä‘á»i.[16] Bữa ăn nà y nối kết trá»i vá»›i đất, nối kết tất cả má»i ngÆ°á»i vá»›i nhau trong quá khứ, hiện tại và tÆ°Æ¡ng lai, đồng thá»i, định dạng căn tÃnh, Ä‘á»i sống và sứ mệnh của những ngÆ°á»i ăn trên bình diện cá nhân cÅ©ng nhÆ° táºp thể. Bữa ăn nà y diá»…n tả sứ mệnh của Äức Giê-su Ki-tô là “tôi đến để cho chiên được sống và sống dồi dà o†(Ga 10,10).
Tác giả ThÆ° Gá»i TÃn Hữu Do Thái diá»…n tả Äức Giê-su Ki-tô là ‘con đầu của nhà Thiên Chúa’ (Dt 3,6). Ở nÆ¡i khác, Äức Giê-su Ki-tô được giá»›i thiệu là ‘tÆ° tế cao trá»ng đứng đầu nhà Thiên Chúa’(Dt 10,21). Thánh Phao-lô nói vá» tÆ°Æ¡ng quan giữa Äức Giê-su Ki-tô và các tÃn hữu rằng “những ai NgÆ°á»i đã biết từ trÆ°á»›c, thì NgÆ°á»i đã tiá»n định cho há» nên đồng hình đồng dạng vá»›i Con của NgÆ°á»i, để Con của NgÆ°á»i là m trưởng tá» giữa má»™t Ä‘Ã n em đông đúc†(Rm 8,29). Thánh nhân còn diá»…n tả cách rõ rà ng hÆ¡n vá» Gia Äình Giáo Há»™i, cá»™ng Ä‘oà n được Äức Giê-su Ki-tô thiết láºp rằng “NgÆ°á»i cÅ©ng là đầu của thân thể, nghÄ©a là đầu của Há»™i Thánh; NgÆ°á»i là khởi nguyên, là trưởng tá» trong số những ngÆ°á»i từ cõi chết sống lại, để trong má»i sá»± NgÆ°á»i đứng hà ng đầu†(Cl 1,18). Trong bất cứ hoà n cảnh nà o Äức Giê-su cÅ©ng là ngÆ°á»i của gia đình, Gia Äình Thiên Chúa vÄ©nh cá»u và Gia Äình Thiên Chúa trong lịch sá» nhân loại là chÃnh Giáo Há»™i để qua Giáo Há»™i, NgÆ°á»i tiếp tục chÆ°Æ¡ng trình cứu Ä‘á»™ của Thiên Chúa cho đến táºn thế.
3. Giáo Há»™i nhÆ° là Gia Äình Thiên Chúa
a. Ná»n tảng thần há»c và đặc tÃnh Gia Äình Giáo Há»™i
NhÆ° đã được Ä‘á» cáºp ở trên, Kinh Thánh Cá»±u Ước cho chúng ta biết rằng các giao Æ°á»›c giữa Thiên Chúa và nhân loại dá»… bị tổn thÆ°Æ¡ng do sá»± bất tÃn của nhân loại. Khi thá»i gian tá»›i hồi viên mãn, Thiên Chúa thiết láºp giao Æ°á»›c vÄ©nh cá»u giữa Thiên Chúa và nhân loại nhá» Äức Giê-su Ki-tô, Con Thiên Chúa là m ngÆ°á»i. Thông thÆ°á»ng, các giao Æ°á»›c trong xã há»™i nhân loại được thiết láºp giữa các bên tÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°Æ¡ng vá» phẩm giá, quyá»n lợi và trách nhiệm. Các giao Æ°á»›c giữa Thiên Chúa và nhân loại được diá»…n tả trong Kinh Thánh không theo thể thức đó, nhÆ°ng là do Thiên Chúa khởi xÆ°á»›ng vá»›i tÆ° cách và phẩm vị trổi vượt ngà n trùng. Äiá»u đáng chúng ta quan tâm là các giao Æ°á»›c giữa Thiên Chúa và nhân loại luôn diá»…n ra trong bối cảnh gia đình.
Các giao Æ°á»›c nà y gắn liá»n vá»›i Lá»i của Thiên Chúa: Lá»i sáng tạo, Lá»i sá»± sống, Lá»i phục hồi, Lá»i hi vá»ng, Lá»i cứu chuá»™c, Lá»i thánh hóa. Thiên Chúa tạo dá»±ng muôn loà i bằng Lá»i của NgÆ°á»i, Thiên Chúa đối thoại vá»›i nhân loại bằng Lá»i của NgÆ°á»i và Thiên Chúa cứu chuá»™c nhân loại cÅ©ng bằng chÃnh Lá»i của NgÆ°á»i, Lá»i Nháºp Thể. Ở đây, chúng ta để ý đến ‘năm Lá»i’ quan trá»ng trong Kinh Thánh, cả năm Lá»i Ä‘á»u thá»±c hiện qua gia đình. Lá»i thứ nhất liên quan đến việc khởi đầu gia đình nhân loại: “Chúng ta hãy là m ra con ngÆ°á»i theo hình ảnh chúng ta, giống nhÆ° chúng ta" (St 1,26). Lá»i thứ hai, liên quan đến gia đình Nô-ê: “Hãy sinh sôi nảy nở tháºt nhiá»u, cho đầy mặt đất†(St 9,1). Lá»i thứ ba liên quan đến gia đình Ãp-ra-ham: “Hãy rá»i bá» xứ sở, há» hà ng và nhà cha ngÆ°Æ¡i, mà đi tá»›i đất Ta sẽ chỉ cho ngÆ°Æ¡i†(St 12,1). Lá»i thứ tÆ° liên quan đến gia đình Äức Giê-su, được ngôn sứ I-sai-a tiên báo: “Nà y đây, Trinh Nữ sẽ thụ thai và sinh hạ má»™t con trai, ngÆ°á»i ta sẽ gá»i tên con trẻ là Em-ma-nu-en, nghÄ©a là ‘Thiên-Chúa-ở-cùng-chúng-ta’" (Mt 1,23; Is 7,14).[17] Lá»i thứ năm là chÃnh Lá»i của Äức Giê-su liên quan đến Gia Äình thiêng liêng, gia đình mở rá»™ng của NgÆ°á»i: "ThÆ°a Bà , đây là con của Bà " (Ga 19,26).
Lá»i thứ năm được hiểu là Lá»i thiết láºp Gia Äình Giáo Há»™i, để qua Giáo Há»™i, Gia Äình Thiên Chúa tiếp tục hiện diện và hoạt Ä‘á»™ng giữa trần gian nhằm phục hồi căn tÃnh và phẩm giá gia đình nhân loại bị biến dạng và hÆ° hoại bởi Tá»™i Nguyên Tổ và hệ lụy của tá»™i nà y. Lá»i thứ năm được Äức Giê-su thốt ra trong bối cảnh dÆ°á»›i chân tháºp giá khi Äức Giê-su trao phó Äức Ma-ri-a cho thánh Gio-an và thánh Gio-an cho Äức Ma-ri-a, để từ đây gia đình Äức Giê-su cÅ©ng chÃnh là gia đình của Äức Maria và thánh Gio-an cùng tất cả những ai nháºn là môn đệ của Äức Giê-su qua muôn thế hệ. Sau lá»i trăng trối nà y, Äức Giê-su lịch sá» thuá»™c gia đình Na-da-rét hoà n thà nh sứ mệnh của mình và nói rằng ‘thế là đã hoà n tất’. Rồi ‘NgÆ°á»i gục đầu xuống và trao Thần KhÃ’ (Ga 19,30). Từ đây, Chúa Thánh Thần tiếp tục công việc của Äức Giê-su qua Giáo Há»™i mà Äức Giê-su thiết láºp. Chúa Thánh Thần trở thà nh ‘linh hồn’ của gia đình nà y và là m cho gia đình nà y luôn sống Ä‘á»™ng giữa lòng thế giá»›i.
Trong Tin Mừng Äức Giê-su Ki-tô theo thánh Mát-thêu, việc thiết láºp Giáo Há»™i nhÆ° là gia đình còn được hiểu qua Biến Cố Äức Giê-su há»i các môn đệ: "NgÆ°á»i ta nói Con NgÆ°á»i là ai?â€. Thánh Phê-rô được Thiên Chúa linh ứng và trả lá»i rằng "Thầy là Äấng Ki-tô, Con Thiên Chúa hằng sống" (Mt 16,16). Äây chÃnh là lá»i tuyên xÆ°ng vá» gia đình Äức Giê-su. Thánh Phê-rô biết rõ rằng Äức Giê-su thuá»™c gia đình Na-da-rét, NgÆ°á»i là con Äức Ma-ri-a và thánh Giu-se, tuy nhiên, thánh Phê-rô nháºn được linh ứng quan trá»ng rằng Äức Giê-su là Äấng Ki-tô, ‘Con Thiên Chúa’ và thuá»™c vá» Gia Äình Thiên Chúa. Äó là lý do giải thÃch tại sao sau lá»i tuyên xÆ°ng của thánh Phê-rô, Äức Giê-su nói rằng “nà y anh Si-môn con ông Giô-na, anh tháºt là ngÆ°á»i có phúc, vì không phải phà m nhân mặc khải cho anh Ä‘iá»u ấy, nhÆ°ng là Cha của Thầy, Äấng ngá»± trên trá»i. Còn Thầy, Thầy bảo cho anh biết: anh là Phê-rô, nghÄ©a là Tảng Äá, trên tảng đá nà y, Thầy sẽ xây Há»™i Thánh của Thầy và quyá»n lá»±c tá» thần sẽ không thắng nổi†(Mt 16,17-18). NhÆ° thế, Äức Giê-su thiết láºp Giáo Há»™i trên ná»n tảng thánh Phê-rô, ná»n tảng thể hiện qua lá»i tuyên xÆ°ng của thánh Phê-rô rằng Äức Giê-su chÃnh là Äấng Ki-tô, Äấng được Thiên Chúa xức dầu, Äấng là Con Thiên Chúa đến mặc khải cho nhân loại vá» Gia Äình Thiên Chúa, đồng thá»i là Äấng thiết láºp Gia Äình Thiên Chúa ở trần gian nà y.
Chúng ta cÅ©ng nháºn thức rằng hình ảnh Giáo Há»™i nhÆ° là gia đình không phải là hình ảnh má»›i mẻ, mà là hình ảnh bén rá»… sâu trong lịch sá» cứu Ä‘á»™ của Thiên Chúa. Công Äồng Vatican II chỉ ra rằng “trong Cá»±u Ước, việc mạc khải NÆ°á»›c Thiên Chúa thÆ°á»ng được trình bà y bằng hình bóng; cÅ©ng thế, ngà y nay bản tÃnh thâm sâu của Giáo Há»™i được diá»…n tả bằng nhiá»u hình ảnh lấy từ Ä‘á»i sống du mục, canh nông, kiến trúc, hoặc gia đình và hôn lá»….â€[18] Äồng thá»i, Công Äồng cÅ©ng chỉ ra rằng “Giáo Há»™i cÅ©ng thÆ°á»ng được gá»i là tòa nhà của Thiên Chúa (1 Cr 3,9). Chúa Ki-tô đã tá»± và NgÆ°á»i nhÆ° viên đá mà các thợ xây loại bá», nhÆ°ng đã trở thà nh viên đá góc (Mt 21,42). Trên ná»n móng nà y, các Tông Ãồ đã xây dá»±ng Giáo Há»™i (1 Cr 3,11) và Giáo Há»™i được bá»n vững, liên kết nhá» ná»n móng đó. Tòa nhà nà y còn được gá»i bằng nhiá»u tên khác: Nhà Thiên Chúa (1 Tm 3,15), nÆ¡i gia đình NgÆ°á»i cÆ° ngụ.â€[19] Việc Ä‘Ã o sâu và diá»…n tả Giáo Há»™i nhÆ° là Nhà Thiên Chúa hay Gia Äình Thiên Chúa được các Giáo Phụ cÅ©ng nhÆ° truyá»n thống Giáo Há»™i quan tâm qua dòng thế ká»·.[20]
Hình ảnh Giáo Há»™i nhÆ° là gia đình được quảng diá»…n cách mạnh mẽ trong 4 thế ká»· đầu của Ki-tô Giáo, đặc biệt, trong những tháºp niên đầu khi Giáo Há»™i vừa khai sinh. Dần dần, Giáo Há»™i được ‘xã há»™i hóa’ hay ‘luáºt hóa’ và trở thà nh tổ chức qui cÅ© nhÆ° các tổ chức khác giữa lòng nhân loại để có thể diá»…n tả căn tÃnh, Ä‘á»i sống và sứ mệnh Ä‘Ãch thá»±c của mình.[21] Tuy nhiên, chúng ta thấy rằng những yếu tố bên ngoà i của Giáo Há»™i, hay nói cách khác, chiá»u kÃch hữu hình của Giáo Há»™i nhÆ° là má»™t ‘xã há»™i có phẩm tráºt’ không thể che khuất tÃnh gia đình của Giáo Há»™i. Những yếu tố xã há»™i hay những yếu tố bên ngoà i phát sinh trong sá»± tiến triển của Giáo Há»™i nhằm là m cho Giáo Há»™i có thể phục vụ nhân loại cách xứng hợp hÆ¡n. Giáo Há»™i có được kinh nghiệm rằng khi Giáo Há»™i dá»±a và o cấu trúc và coi cấu trúc là căn bản, Giáo Há»™i gặp muôn và n khó khăn. Chúng ta tiếp tục khai triển thêm để trả lá»i cho câu há»i: ‘Äâu là ná»n tảng của Gia Äình Giáo Há»™i?’.
Trong bà i giảng tại Äại Chủng Viện Palafox, Puebla de Los Angeles (Mexico), ngà y 28 tháng 1 năm 1979, thánh Giáo Hoà ng Gio-an Phao-lô II nói rằng trong mầu nhiệm sâu thẳm nhất, Thiên Chúa không phải là Äấng cô Ä‘á»™c, nhÆ°ng là Gia Äình, đồng thá»i, ngà i cÅ©ng nhấn mạnh rằng căn tÃnh Gia Äình Thiên Chúa là tình yêu. Giáo lý Chúa Ba Ngôi của Ki-tô Giáo cho chúng ta nháºn thức rằng trong Gia Äình Thiên Chúa, không Ngôi nà o hÆ¡n, không Ngôi nà o kém: Ba Ngôi cùng má»™t bản tÃnh, phẩm giá, phân biệt vá» Ngôi Vị, đồng thá»i, Ba Ngôi luôn hiệp thông, luôn mở ra và luôn trao ban tình yêu vô táºn. Chúa Cha chỉ có thể là mình đúng nghÄ©a trong sá»± hiệp thông vá»›i Chúa Con và Chúa Thánh Thần. Chúa Con chỉ có thể là mình đúng nghÄ©a trong sá»± hiệp thông vá»›i Chúa Cha và Chúa Thánh Thần. TÆ°Æ¡ng tá»± nhÆ° thế, Chúa Thánh Thần chỉ có thể là mình đúng nghÄ©a trong sá»± hiệp thông vá»›i Chúa Cha và Chúa Con. Gia Äình Chúa Ba Ngôi là khởi nguyên của gia đình thế giá»›i thụ tạo, tuy nhiên, gia đình thế giá»›i thụ tạo bị biến dạng và bất hòa hợp do sá»± bất tuân và lạm dụng tá»± do của con ngÆ°á»i. Niá»m hi vá»ng của toà n thể nhân loại cÅ©ng nhÆ° thế giá»›i thụ tạo đạt đỉnh Ä‘iểm trong Biến Cố Äức Ki-tô, Biến Cố bởi đó Gia Äình Chúa Ba Ngôi hiện diện và tiếp tục trong Giáo Há»™i.
Tại há»™i nghị đặc biệt năm 1994, các Giám Mục Châu Phi nói rằng Gia Äình Giáo Há»™i có nguồn gốc từ Chúa Ba Ngôi và Chúa Thánh Thần là mối dây hiệp thông trong Giáo Há»™i. Vì Giáo Há»™i nhÆ° là gia đình, Chúa Cha đã Ä‘i bÆ°á»›c trÆ°á»›c trong việc tạo dá»±ng A-Ä‘am. Vì Giáo Há»™i nhÆ° là gia đình, Äức Ki-tô, A-Ä‘am Má»›i và NgÆ°á»i Thừa Kế các dân tá»™c, thiết láºp Giáo Há»™i bởi Mình và Máu NgÆ°á»i. Vì Giáo Há»™i nhÆ° là gia đình biểu lá»™ giữa lòng thế giá»›i, Chúa Thánh Thần được Chúa Con gá»i tá»›i từ Chúa Cha để tất cả được thông hiệp vá»›i nhau.[22] Những ý tưởng của các Giám Mục Châu Phi gợi lên trong chúng ta căn tÃnh, Ä‘á»i sống và vai trò của Giáo Há»™i trong việc diá»…n tả kinh nghiệm của mình vá» Gia Äình Chúa Ba Ngôi cho toà n thể nhân loại.[23]
Là hình ảnh của Gia Äình Chúa Ba Ngôi, Gia Äình Thiên Chúa, Giáo Há»™i giúp má»i ngÆ°á»i nháºn thức rằng tÆ°Æ¡ng quan của tất cả má»i ngÆ°á»i trong nhân loại vá»›i Thiên Chúa không phải là tÆ°Æ¡ng quan được diá»…n tả bằng ngôn ngữ triết lý, trừu tượng, chẳng hạn, tÆ°Æ¡ng quan giữa con ngÆ°á»i vá»›i Äấng Tuyệt Äối, Äấng Tối Cao, Äấng Toà n Năng, nhÆ°ng là tÆ°Æ¡ng quan giữa con cái vá»›i Cha mình. Mặc khải Thiên Chúa là Cha đối vá»›i Dân Do Thái trong Cá»±u Ước và Thiên Chúa là Cha của Äức Giê-su Ki-tô và là Cha của tất cả má»i ngÆ°á»i trong Tân Ước là trá»ng tâm của ná»™i dung đức tin Ki-tô Giáo mà Giáo Há»™i diá»…n tả, sống và loan truyá»n. Hà nh trình của Gia Äình Giáo Há»™i cÅ©ng chÃnh là hà nh trình của Gia Äình Thiên Chúa đối vá»›i Dân Má»›i, Dân được Äức Giê-su Ki-tô cứu chuá»™c bằng chÃnh Máu châu báu của mình.
Sá»± duy nhất và đa dạng của Chúa Ba Ngôi chÃnh là nguồn gốc và khuôn mẫu cho sá»± duy nhất và đa dạng của Giáo Há»™i. Hiển nhiên, sá»± duy nhất và đa dạng của Chúa Ba Ngôi là sá»± duy nhất và đa đạng hoà n hảo, còn sá»± duy nhất và đa dạng của Giáo Há»™i là sá»± duy nhất và đa dạng được định hÆ°á»›ng vá» sá»± hoà n hảo trong Chúa Ba Ngôi. Bao lâu, Giáo Há»™i còn trên Ä‘Æ°á»ng lữ hà nh trần thế, bấy lâu Giáo Há»™i cần đến sá»± nâng đỡ của Chúa Ba Ngôi trong việc duy trì cách hòa hợp giữa tÃnh duy nhất và đa dạng để Giáo Há»™i có thể thánh hóa nhân loại cÅ©ng nhÆ° các thá»±c thể trong thế giá»›i thụ tạo.
Vá» mặt thá»±c hà nh, Giáo Há»™i luôn ý thức rằng trong trÆ°á»ng hợp có sá»± xung khắc giữa ‘duy nhất’ và ‘đa dạng’ thì Æ°u tiên hÆ°á»›ng vá» duy nhất. Chẳng hạn, sá»± duy nhất vá» giáo lý phải là ưu tiên so vá»›i sá»± Ä‘a dạng trong cách hiểu giáo lý đó, bằng không, tÃnh công giáo (catholicity) và tÃnh toà n thể (universaltiy) của giáo lý Giáo Há»™i Công Giáo sẽ bị phÆ°Æ¡ng hại. Äó cÅ©ng là lý do giúp chúng ta hiểu tại sao trong Kinh Tin KÃnh không có câu ‘Giáo Há»™i Ä‘a dạng’. Không Ä‘á» cáºp đến tÃnh Ä‘a dạng trong Kinh Tin KÃnh, nhÆ°ng ai cÅ©ng nháºn thức và kinh nghiệm thá»±c trạng nà y của Giáo Há»™i. Giáo Há»™i luôn duy nhất trong Ä‘a dạng, do đó, vấn đỠđặt ra không phải là Giáo Há»™i hoặc là duy nhất hoặc là đang dạng.
Giáo Há»™i diá»…n tả chÃnh mình là Ãt-ra-en Má»›i, là Dân Má»›i của Thiên Chúa. Ãt-ra-en hay Dân Thiên Chúa cÅ© được thiết láºp trên ná»n tảng đức tin của gia đình Ãp-ra-ham vá»›i háºu duệ là mÆ°á»i hai chi tá»™c và toà n bá»™ con cái huyết tá»™c Ãt-ra-en. Giáo Há»™i, Dân Thiên Chúa má»›i, được thiết láºp trên ná»n tảng Äức Giê-su vá»›i háºu duệ là mÆ°á»i hai tông đồ và tất cả những ai đón nháºn Äức Giê-su và thá»±c thi giáo huấn của NgÆ°á»i. Dân của Gia Äình Giáo Há»™i, Dân Thiên Chúa là tất cả những ai được sinh lại bởi Bà TÃch Rá»a Tá»™i nhân danh Chúa Ba Ngôi.[24] Dân nà y cùng tuyên xÆ°ng rằng ‘chỉ có má»™t thân thể, má»™t Thần KhÃ, má»™t niá»m hy vá»ng, má»™t Chúa, má»™t niá»m tin, má»™t phép rá»a, má»™t Thiên Chúa, Cha của má»i ngÆ°á»i, Äấng ngá»± trên má»i ngÆ°á»i, qua má»i ngÆ°á»i và trong má»i ngÆ°á»i’ (Ep 4,4-6).[25]
NhÆ° đã được Ä‘á» cáºp ở trên, trong sứ mệnh của mình, Äức Giê-su bà y tá» cho các môn đệ rằng há» không chỉ là con cái của những gia đình Ä‘Æ¡n lẻ ở trần gian, mà còn là con cái của cùng má»™t Cha ở trên trá»i. Äiá»u nà y được Äức Giê-su minh chứng và thá»±c hiện trong hà nh trình rao giảng của NgÆ°á»i. Các môn đệ sống vá»›i gia đình má»›i của Äức Giê-su nhÆ° là những anh em trong má»™t nhà . Há» cÅ©ng nháºn thức sá»± khác biệt giữa há» và Äức Giê-su so vá»›i những phe nhóm, tổ chức hay các há»™i Ä‘oà n Ä‘Æ°Æ¡ng thá»i. HỠđược Äức Giê-su mặc khải rằng NgÆ°á»i là Thầy, là Chúa, là Bạn Hữu của há» (Ga 13,13; Ga 15,15). Những lá»i trăng trối của Äức Giê-su trÆ°á»›c khi bÆ°á»›c và o cuá»™c khổ nạn biểu lá»™ tình yêu táºn cùng của NgÆ°á»i đối vá»›i há» hÆ¡n cả tình yêu của ngÆ°á»i trong gia đình đối vá»›i thân quyến trÆ°á»›c khi Ä‘i xa.
Äức Giê-su Ä‘i và o lịch sỠđể con ngÆ°á»i là m quen vá»›i Thiên Chúa và NgÆ°á»i thiết láºp Gia Äình Giáo Há»™i để con ngÆ°á»i là m quen vá»›i Gia Äình Thiên Chúa. Hoa trái của Biến Cố Äức Ki-tô là chÃnh Giáo Há»™i, gia đình được tái tạo. Trong nhãn quan của thánh Phao-lô, Äức Giê-su thiết láºp Gia Äình Giáo Há»™i để đón nháºn mặc khải, sống mặc khải và chuyển tải mặc khải đến vá»›i tất cả má»i ngÆ°á»i. Giáo Há»™i tiếp tục sá»± hiện diện của Äức Giê-su Ki-tô, Con Thiên Chúa ở trần gian. Giáo Há»™i minh chứng rằng Con Thiên Chúa sinh ra từ gia đình, sống trong bầu khà gia đình, chết trong bầu khà gia đình, Phục Sinh trong bầu khà gia đình và thiết láºp Giáo Há»™i nhÆ° là gia đình để tiếp tục công trình cứu Ä‘á»™ của NgÆ°á»i. NhÆ° thế, ‘dấu ấn gia đình’ không khi nà o vắng bóng hay đứt quãng trong Biến Cố Äức Ki-tô giữa lòng nhân loại từ Nháºp Thể tá»›i Phục Sinh. Gia đình Thiên Chúa tiếp tục hiện diện và hoạt Ä‘á»™ng giữa lòng nhân thế trong Gia Äình Giáo Há»™i.[26]
Gia Äình Giáo Há»™i vừa Ä‘á» cao tÆ°Æ¡ng quan cá nhân, vừa Ä‘á» cao tÆ°Æ¡ng quan cá»™ng Ä‘oà n. Trên bình diện cá nhân, các tÃn hữu được má»i gá»i Ä‘i và o sá»± hiệp thông thân tình vá»›i Thiên Chúa. Mối tÆ°Æ¡ng quan giữa há» vá»›i Thiên Chúa là mối tÆ°Æ¡ng quan liên vị. Trên bình diện cá»™ng Ä‘oà n, gia đình Äức Giê-su thiết láºp đòi há»i má»i ngÆ°á»i chung tay xây dá»±ng Ä‘á»i sống cá»™ng Ä‘oà n. Các thà nh phần trong cá»™ng Ä‘oà n được liên kết vá»›i nhau chặt chẽ hÆ¡n các thà nh phần trong các tổ chức hay há»™i Ä‘oà n khác. Các thà nh phần trong cá»™ng Ä‘oà n là m nên Thân Thể Mầu Nhiệm Äức Ki-tô mà má»—i ngÆ°á»i là chi thể. Các chi thể cần cho nhau nhÆ° các bá»™ pháºn trong má»™t thân thể cần cho nhau váºy. Trong thân thể nà y, Äức Giê-su vừa là đầu, vừa là toà n thể. Äiá»u nà y được thánh Phao-lô diá»…n tả mạch lạc rằng “NgÆ°á»i cÅ©ng là đầu của thân thể, nghÄ©a là đầu của Há»™i Thánh†(Cl 1,18) và rằng “cÅ©ng nhÆ° trong má»™t thân thể, chúng ta có nhiá»u bá»™ pháºn, mà các bá»™ pháºn không có cùng má»™t chức năng, thì chúng ta cÅ©ng váºy: tuy nhiá»u nhÆ°ng chỉ là má»™t thân thể trong Äức Ki-tô, má»—i ngÆ°á»i liên Ä‘á»›i vá»›i những ngÆ°á»i khác nhÆ° những bá»™ pháºn của má»™t thân thể†(Rm 12,4-5). ChÃnh Äức Giê-su Ki-tô trao ban, nuôi dưỡng và là m tăng trưởng sá»± sống của các thà nh phần trong thân thể NgÆ°á»i.
Ngôn ngữ Giáo Há»™i là ngôn ngữ gia đình. Do đó, nói rằng ‘chúng ta là con cái trong Gia Äình Giáo Há»™i’ xem ra phù hợp vá»›i kinh nghiệm của chúng ta hÆ¡n nói rằng ‘chúng ta là những ngÆ°á»i trong cá»™ng Ä‘oà n Giáo Há»™i’. Nói rằng ‘chúng ta là con cái Thiên Chúa’ xem ra phù hợp vá»›i kinh nghiệm chúng ta hÆ¡n nói rằng ‘chúng ta được Thiên Chúa tạo dá»±ng’. Nói rằng ‘chúng ta là em của Äức Giê-su’ xem ra phù hợp hÆ¡n nói rằng ‘Äức Giê-su là Vua chúng ta’. TÆ°Æ¡ng tá»± nhÆ° thế, nói rằng ‘toà n thể gia đình thế giá»›i thụ tạo ngóng trông sá»± hòa nháºp trong Gia Äình Thiên Chúa’ xem ra phù hợp hÆ¡n nói rằng ‘vÅ© trụ sẽ được biến đổi trá»n vẹn bởi Thiên Chúa trong thá»i cánh chung’.
Mầu nhiệm gia đình Na-da-rét cÅ©ng chÃnh là mầu nhiệm của Gia Äình Giáo Há»™i. Äiá»u nà y có nghÄ©a là những khó khăn, trăn trở của những ngÆ°á»i trong gia đình Na-da-rét cách đây hÆ¡n hai ngà n năm cÅ©ng chÃnh là những khó khăn, trăn trở của con cái Giáo Há»™i trong thế giá»›i hôm nay, có khác chăng cÅ©ng là hình thức và mức Ä‘á»™. NhÆ° thế, bao lâu Giáo Há»™i còn trên Ä‘Æ°á»ng lữ hà nh, bấy lâu Giáo Há»™i còn Ä‘Æ°Æ¡ng đầu vá»›i nhiá»u gian truân, bất cáºp, thách đố. Quãng Ä‘Æ°á»ng từ là ng quê Na-da-rét tá»›i kinh thà nh Giê-ru-sa-lem không xa xôi lắm, tuy nhiên, hà nh trình của Äức Giê-su lên Giê-ru-sa-lem là hà nh trình khó khăn, Ä‘au khổ: Hà nh trình đúc kết lịch sá» má»—i cá nhân, lịch sá» Giáo Há»™i của NgÆ°á»i, lịch sá» nhân loại, lịch sá» vÅ© trụ từ Ä‘au khổ tá»›i vinh quang trong NÆ°á»›c Thiên Chúa viên mãn.
Gia Äình Giáo Há»™i chÃnh là NÆ°á»›c Thiên Chúa ở trần gian, NÆ°á»›c gắn liá»n vá»›i Biến Cố Äức Ki-tô và tiếp tục hiện diện giữa lòng nhân loại. NÆ°á»›c Thiên Chúa không thể hiện bằng trÆ°Æ¡ng Ä‘á»™ nhÆ°ng bằng những giá trị vÄ©nh cá»u. Äức Giê-su nói rằng ngÆ°á»i ta không thể chỉ NÆ°á»›c Thiên Chúa ở đây hay ở kia, nhÆ°ng những ai đón nháºn NgÆ°á»i và sống theo giáo huấn của NgÆ°á»i thì trở thà nh công dân của NÆ°á»›c nà y. Khi những ngÆ°á»i Pha-ri-sêu há»i Äức Giê-su bao giá» NÆ°á»›c Thiên Chúa đến thì NgÆ°á»i trả lá»i: "NÆ°á»›c Thiên Chúa không đến nhÆ° má»™t Ä‘iá»u có thể quan sát được. Và ngÆ°á»i ta sẽ không nói: ‘Ở đây nà y!’ hay ‘Ở kia kìa!’, vì nà y NÆ°á»›c Thiên Chúa Ä‘ang ở giữa các ông" (Lc 17,19-21). NÆ°á»›c Thiên Chúa ở giữa nhân loại, nhÆ°ng câu há»i đặt ra: ‘Có chăng toà n thể má»i ngÆ°á»i trong nhân loại ở trong NÆ°á»›c Thiên Chúa?’ Äây là câu há»i lá»›n cho Giáo Há»™i cÅ©ng nhÆ° con cái Giáo Há»™i.
NhÆ° là Gia Äình Thiên Chúa hay NÆ°á»›c Thiên Chúa ở trần gian, Giáo Há»™i luôn là thá»±c thể năng Ä‘á»™ng và tiến triển giữa những mÆ°u mô ác Ä‘á»™c của ma quỉ và thế lá»±c sá»± dữ. à thức mình là dấu chỉ và khà cụ của NÆ°á»›c Thiên Chúa, Giáo Há»™i không bao giá» dừng lại để ‘chiêm ngắm mình’ nhÆ°ng là chiêm ngắm NÆ°á»›c Thiên Chúa. Bao lâu Giáo Há»™i trên Ä‘Æ°á»ng lữ hà nh cùng vá»›i các thá»±c thể khác trong thế giá»›i thụ tạo, bấy lâu Giáo Há»™i không đánh mất ý thức sá»± cần thiết của Æ¡n là nh từ Thiên Chúa. Do đó, Giáo Há»™i không ngừng dạy bảo con cái mình luôn tin tưởng cáºy trông và o Thiên Chúa. Giáo Há»™i không ngừng giúp con cái mình biết hÆ°á»›ng vá» phÃa trÆ°á»›c, biết nhìn xa trông rá»™ng hÆ¡n những gì hiện tại và biết mở rá»™ng cá»a lòng cho sá»± hiện diện và hoạt Ä‘á»™ng của Thiên Chúa.
Giáo Há»™i vừa nhÆ° là Gia Äình Thiên Chúa giữa thế gian, vừa là Mẹ và là Hiá»n Thê của Äức Ki-tô. Do đó, Giáo Há»™i hoà n toà n lệ thuá»™c và o Äức Ki-tô. Ãnh mắt, con tim và toà n bá»™ cuá»™c sống của Giáo Há»™i dõi theo Äức Ki-tô để nhá» Äức Ki-tô hÆ°á»›ng dẫn, Giáo Há»™i có đủ năng lá»±c để tồn tại và phát triển bá»n vững giữa thế gian. Gia sản của Giáo Há»™i thuá»™c Gia Äình Thiên Chúa, do đó, Giáo Há»™i không thể tầm thÆ°á»ng hóa mình trong những gì thuá»™c vá» thế gian. Äiá»u nà y được Äức Giê-su tá» bà y cách thân thÆ°Æ¡ng và sâu nhiệm cùng Chúa Cha trong những giây phút cuối cùng trÆ°á»›c khi bÆ°á»›c và o cuá»™c khổ nạn (Ga 17,12-19). Trên Ä‘Æ°á»ng lữ hà nh, Giáo Há»™i diá»…n tả căn tÃnh, Ä‘á»i sống và sứ mệnh của Giáo Há»™i cho tất cả má»i ngÆ°á»i trong khi vẫn luôn thi hà nh đầy đủ bổn pháºn đối vá»›i con cái mình.
b. Gia Äình Giáo Há»™i thông ban sá»± sống và nuôi dưỡng con cái mình
Giáo Há»™i được má»i gá»i để thông ban sá»± sống, phục vụ sá»± sống và mở ra cho sá»± sống.[27] NhÆ° đã được Ä‘á» cáºp ở trên, Gia Äình Giáo Há»™i được hình thà nh vá»›i Biến Cố Tháºp Giá khi ngÆ°á»i lÃnh lấy lưỡi đòng đâm thâu cạnh sÆ°á»n Äức Giê-su, máu và nÆ°á»›c chảy ra trÆ°á»›c sá»± chứng kiến của Äức Ma-ri-a và ngÆ°á»i môn đệ Chúa yêu. Hình ảnh nÆ°á»›c và máu là hình ảnh của Bà TÃch Rá»a Tá»™i và Bà TÃch Thánh Thể, trong đó, Bà TÃch Rá»a Tá»™i là bà tÃch nhỠđó ngÆ°á»i lãnh nháºn trở thà nh con cái trong Gia Äình Giáo Há»™i, còn Bà TÃch Thánh Thể là bà tÃch nhỠđó con cái Gia Äình Giáo Há»™i được nuôi dưỡng bằng chÃnh Mình và Máu Äức Giê-su Ki-tô. Cả hai bà tÃch nà y diá»…n tả tình yêu của Thiên Chúa đối vá»›i con ngÆ°á»i, tình yêu Thiên Chúa tha thứ tá»™i lá»—i và tình yêu nuôi dưỡng con ngÆ°á»i bằng của ăn thiêng liêng.[28]
Kinh Thánh Tân Ước nói vá» việc cần thiết của Bà TÃch Rá»a Tá»™i để trở thà nh con cái trong Gia Äình Giáo Há»™i. Thánh Mát-thêu trình bà y lá»i của Äức Giê-su căn dặn các môn đệ mình sau khi Phục Sinh rằng “anh em hãy Ä‘i và là m cho muôn dân trở thà nh môn đệ, là m phép rá»a cho há» nhân danh Chúa Cha, Chúa Con và Chúa Thánh Thần†(Mt 28,19). Còn thánh Gio-an nói vá» việc thánh Gio-an Tẩy Giả thá»±c hà nh Phép Rá»a kêu gá»i sá»± ăn năn thống hối (Ga 1,24-28; Ga 3,22–23; Ga 10,40–41). Thánh Gio-an Tẩy Giả cÅ©ng Ä‘á» cáºp đến việc Äức Giê-su là m Phép Rá»a trong Thánh Thần (Ga 1,33). Äặc biệt, trong cuá»™c đối thoại vá»›i Ni-cô-đê-mô, Äức Giê-su khẳng định việc ‘sinh ra má»™t lần nữa bởi Æ¡n trên’, ‘sinh ra bởi nÆ°á»›c và Thần KhÃ’ (Ga 3,2-8).
Trong sứ mệnh của mình, ngay từ buổi sÆ¡ khai, các Tông Äồ Äức Giê-su đã thá»±c hà nh việc thông ban sá»± sống thần linh cho những ngÆ°á»i gia nháºp Gia Äình Giáo Há»™i qua việc cá» hà nh Bà TÃch Rá»a Tá»™i. Thánh Phê-rô nói vá»›i các tÃn hữu sÆ¡ khai vá» hình ảnh gia đình ông Nô-ê được cứu thoát khá»i nÆ°á»›c lÅ© rằng “nÆ°á»›c đó là hình bóng phép rá»a nay cứu thoát anh em. Lãnh nháºn phép rá»a, không phải là được tẩy sạch vết nhÆ¡ thể xác, mà là cam kết vá»›i Thiên Chúa sẽ giữ lÆ°Æ¡ng tâm trong trắng, nhá» sá»± phục sinh của Äức Giê-su Ki-tô†(1 Pr 3,21). Chúng ta gặp nhiá»u trình thuáºt vá» việc các môn đệ Äức Giê-su cá» hà nh Bà TÃch Rá»a Tá»™i (Cv 3,28; Cv 8,12; 1 Cr 12,13; Tt 3,5). NhÆ° thế, ngay từ buổi đầu, Giáo Há»™i đã ý thức vá» sá»± cần thiết của Bà TÃch Rá»a Tá»™i trong việc thông ban sá»± sống cho con cái mình. Giáo Há»™i ý thức rằng nhá» Bà TÃch Rá»a Tá»™i, ngÆ°á»i lãnh nháºn được tháp nháºp và o Gia Äình Giáo Há»™i. Há» trở thà nh thà nh phần của Giáo Há»™i và góp phần mình cho sá»± tăng trưởng của Giáo Há»™i vá» má»i mặt.
Việc cá» hà nh bà tÃch nà y đặt ná»n tảng trên sá»± nháºn thức rằng má»—i ngÆ°á»i sinh ra ở trần gian nà y Ä‘á»u mang tá»™i lá»—i của gia đình đầu tiên, gia đình A-Ä‘am và E-và . Äể gia nháºp gia đình má»›i, Gia Äình Giáo Há»™i, Gia Äình Thiên Chúa, há» phải được tẩy rá»a tá»™i lá»—i để trở nên những thụ tạo má»›i. Giáo Há»™i cho con cái mình biết rằng má»—i ngÆ°á»i sinh ra trong trần gia nà y là hồng ân cao quÃ, tuy nhiên, được tái sinh trong Gia Äình Giáo Há»™i lại là hồng ân cao quà hÆ¡n. NgÆ°á»i lãnh nháºn Nhá» Bà TÃch Rá»a Tá»™i thuá»™c vá» Gia Äình Thiên Chúa ở trần gian là chÃnh Giáo Há»™i, trong khi vẫn thuá»™c gia đình huyết thống của mình. Nhá» Bà TÃch Rá»a Tá»™i, cuá»™c sống của hỠđược sung mãn hÆ¡n vì được thông phần ân sủng dồi dà o của Thiên Chúa qua Gia Äình Giáo Há»™i.
Là thà nh phần trong gia đình của Dân Thiên Chúa má»›i, những ngÆ°á»i lãnh nháºn Bà TÃch Rá»a Tá»™i được hiệp thông vá»›i Thiên Chúa và hiệp thông vá»›i anh chị em mình. Äồng thá»i, hỠđược trở nên thà nh phần trong Nhiệm Thể Äức Ki-tô và Äá»n Thá» Chúa Thánh Thần. Cùng nhau, há» tham dá»± các buổi cầu nguyện, cá» hà nh phụng vụ để diá»…n tả căn tÃnh và đá»i sống mình, đặc biệt, cùng nhau há» cá» hà nh các bà tÃch, nhất là Bà TÃch Thánh Thể để lãnh nháºn của ăn thiêng liêng nuôi sống há» trên Ä‘Æ°á»ng lữ hà nh. Ở đâu Bà TÃch Thánh Thể được cá» hà nh ở đó có Gia Äình Giáo Há»™i, ở đâu có Gia Äình Giáo Há»™i, ở đó có Gia Äình Thiên Chúa. NhÆ° thế, Gia Äình Giáo Há»™i, Gia Äình Thiên Chúa không còn lệ thuá»™c và o Ä‘iá»u kiện địa lý hay xã há»™i, nhÆ°ng hiện diện bất cứ nÆ¡i đâu Bà TÃch Thánh Thể được cá» hà nh.
Các Tin Mừng Nhất Lãm Ä‘á»u trình bà y việc Äức Giê-su láºp Bà TÃch Thánh Thể trong bối cảnh gia đình, trÆ°á»›c khi NgÆ°á»i bÆ°á»›c và o cuá»™c khổ nạn (Mt 26,25-29; Mc 14,22-25; Lc 22,19-20). Thánh Phao-lô cÅ©ng tÆ°á»ng thuáºt cách cặn kẽ việc Äức Giê-su thiết láºp bà tÃch nà y (1 Cr 11,23-25). Thánh Gio-an không trình bà y việc Äức Giê-su thiết láºp Bà TÃch Thánh Thể nhÆ° các tác giả Tin Mừng Nhất Lãm. Theo ý kiến của má»™t số nhà chú giải Kinh Thánh, thánh Gio-an viết Tin Mừng và o những năm cuối thế ká»· thứ nhất, sau khi đã có các bản văn của Tin Mừng Nhất Lãm, Æ°u tiên của thánh Gio-an là những Ä‘iá»u má»›i mẻ khởi Ä‘i từ suy tÆ° và kinh nghiệm của mình, ngÆ°á»i môn đệ Chúa yêu. Và o thá»i Ä‘iểm thánh nhân viết Tin Mừng, các tÃn hữu đã là m quen vá»›i việc cá» hà nh Bà TÃch Thánh Thể. Äiá»u đáng chúng ta quan tâm vá» Bà TÃch Thánh Thể theo thánh Gio-an là trình thuáºt của thánh nhân trong ‘Diá»…n Từ Bánh TrÆ°á»ng Sinh’ (Ga 6,1-15.22-66). Chẳng hạn, “ai ăn thịt và uống máu tôi, thì được sống muôn Ä‘á»i và tôi sẽ cho ngÆ°á»i ấy sống lại và o ngà y sau hết, vì thịt tôi tháºt là của ăn và máu tôi tháºt là của uống. Ai ăn thịt và uống máu tôi, thì ở lại trong tôi và tôi ở lại trong ngÆ°á»i ấy… Ai ăn bánh nà y, sẽ được sống muôn Ä‘á»i" (Ga 6,54-58). Trong Diá»…n Từ nà y, Äức Giê-su bà y tá» mình nhÆ° là Mô-sê má»›i và chÃnh NgÆ°á»i là Man-na má»›i, Man-na Ä‘Ãch thá»±c, Man-na vÄ©nh cá»u của Gia Äình Thiên Chúa ở trần gian. NgÆ°á»i cÅ©ng là Äấng ‘khÆ¡i nguồn sá»± sống’, đồng thá»i, là Äấng nuôi sống muôn ngÆ°á»i (Cv 3,15).
Äối vá»›i thánh Gio-an, thay vì tÆ°á»ng thuáºt việc Äức Giê-su thiết láºp Bà TÃch Thánh Thể trong bữa ăn tối, bữa ăn cuối cùng giữa Äức Giê-su và các môn đệ của NgÆ°á»i, thánh nhân tÆ°á»ng thuáºt tinh thần phục vụ lẫn nhau trong gia đình của những ngÆ°á»i theo Äức Giê-su Ki-tô. ChÃnh trong bữa ăn cuối cùng nà y, Äức Giê-su quì xuống rá»a chân cho các môn đệ. CÅ©ng trong bữa ăn nà y, Äức Giê-su mặc khải cho các ông ‘giá»›i răn má»›i’: “Thầy ban cho anh em má»™t Ä‘iá»u răn má»›i là anh em hãy yêu thÆ°Æ¡ng nhau; anh em hãy yêu thÆ°Æ¡ng nhau nhÆ° Thầy đã yêu thÆ°Æ¡ng anh em†(Ga 13,34).
Hai bà i há»c quan trá»ng cho những ai thuá»™c gia đình Äức Giê-su Ki-tô và được nuôi dưỡng bởi Mình và Máu của NgÆ°á»i là (1) khiêm nhÆ°á»ng phục vụ anh chị em mình và (2) thÆ°Æ¡ng yêu anh chị em mình nhÆ° chÃnh Äức Giê-su đã yêu thÆ°Æ¡ng. Trong thá»±c tế, chúng ta thấy rằng ai trong chúng ta cÅ©ng có thể thá»±c hiện được má»™t số cá» chỉ khiêm nhÆ°á»ng, tuy nhiên, khiêm nhÆ°á»ng nhÆ° Äức Giê-su, Vị Thiên Chúa cúi xuống rá»a chân cho môn đệ mình là điá»u không thể tưởng ná»—i. TÆ°Æ¡ng tá»± nhÆ° thế, ai trong chúng ta cÅ©ng có kinh nghiệm vá» tình yêu, tuy nhiên, yêu nhÆ° Äức Giê-su yêu, yêu đến ná»—i hi sinh mạng sống vì ngÆ°á»i mình yêu, là điá»u vượt quá khả năng chúng ta. Khiêm nhÆ°á»ng và yêu thÆ°Æ¡ng nhÆ° Äức Giê-su luôn là khuôn mẫu tối thượng cho tất cả con cái trong Gia Äình Giáo Há»™i cÅ©ng nhÆ° toà n thể nhân loại qua muôn thế hệ. Ai khiêm nhÆ°á»ng nhÆ° Äức Giê-su thì cÅ©ng yêu thÆ°Æ¡ng nhÆ° NgÆ°á»i và ngược lại, ai yêu thÆ°Æ¡ng nhÆ° Äức Giê-su thì cÅ©ng khiêm nhÆ°á»ng nhÆ° NgÆ°á»i. Äối vá»›i Äức Giê-su, khiêm nhÆ°á»ng và yêu thÆ°Æ¡ng trở nên má»™t. Mục Ä‘Ãch của việc Äức Giê-su thiết láºp Bà TÃch Thánh Thể là cho tất cả má»i ngÆ°á»i trong Gia Äình Giáo Há»™i không chỉ lãnh nháºn những ân sủng do NgÆ°á»i ban tặng mà còn lãnh nháºn chÃnh mình NgÆ°á»i để ngà y cà ng được NgÆ°á»i biến đổi nhiá»u hÆ¡n.
Vá»›i Bà TÃch Thánh Thể, tình yêu của Äức Giê-su Ki-tô, Äấng hôm qua, hôm nay và luôn mãi được biểu lá»™.[29] Äức Giê-su ban tặng chÃnh mình NgÆ°á»i cho tất cả con cái Gia Äình Giáo Há»™i. Bà tÃch nà y lôi kéo tất cả má»i ngÆ°á»i trong Gia Äình Giáo Há»™i đến vá»›i NgÆ°á»i và đến vá»›i nhau, đồng thá»i, nhắc nhở má»i ngÆ°á»i rằng lối sống gia đình phải là lối sống Æ°u tiên hÆ¡n các lối sống khác trong xã há»™i loà i ngÆ°á»i. Các thà nh phần trong Gia Äình Giáo Há»™i chỉ có thể là mình khi biết ‘ra khá»i mình’ để sống cho ngÆ°á»i khác theo khuôn mẫu của các Ngôi Vị Thiên Chúa. Giáo Há»™i xét nhÆ° là má»™t gia đình chỉ có thể là mình thá»±c thụ khi biết trông cáºy hoà n toà n và o Thiên Chúa và khi má»i ngÆ°á»i sống vá»›i nhau và cho nhau trong tình anh em.
VÆ°Æ¡ng Quốc Thiên Chúa được trình bà y qua hình ảnh tất cả má»i ngÆ°á»i Ä‘á»u chung nhau trong bữa tiệc cánh chung, bữa tiệc gia đình.[30] NhÆ° đã được Ä‘á» cáºp ở trên, khởi thủy của Bà TÃch Thánh Thể chÃnh là bữa ăn cuối cùng giữa Äức Giê-su và các môn đệ của NgÆ°á»i, trÆ°á»›c khi Äức Giê-su bÆ°á»›c và o cuá»™c khổ nạn. ChÃnh Bà TÃch Thánh Thể là bữa tiệc của Gia Äình Thiên Chúa ở trần gian, trong đó, má»i ngÆ°á»i được nếm thá» bữa tiệc vÄ©nh cá»u trong NÆ°á»›c Thiên Chúa, bởi vì, hỠđược nháºn lấy Äức Giê-su, được liên kết vá»›i NgÆ°á»i và anh chị em mình má»™t cách máºt thiết nhất. Äồng thá»i, cùng nhau há» chia sẻ niá»m hi vá»ng và o ‘bữa tiệc vÄ©nh cá»u’ trong trá»i má»›i đất má»›i khi Thiên Chúa qui tụ và đổi má»›i muôn váºt muôn loà i trong Con yêu dấu của NgÆ°á»i, Äức Giê-su Ki-tô.
NhÆ° thế, dấu chỉ rõ nét nhất của Giáo Há»™i nhÆ° là gia đình được thể hiện qua việc cá» hà nh Bà TÃch Thánh Thể. Các thà nh phần trong Gia Äình Giáo Há»™i cùng nhau qui tụ trong tinh thần cầu nguyện, Ä‘á»c Lá»i Chúa và suy niệm Lá»i Chúa. Há» hiệp thông, chia sẻ vá»›i nhau trong cùng má»™t Bánh và má»™t Chén, chÃnh là Mình và Máu Äức Giê-su Ki-tô. Trong Bà TÃch Thánh Thể, hỠđược rÆ°á»›c lấy Äức Giê-su Ki-tô, cÅ©ng chÃnh là rÆ°á»›c lấy Gia Äình Giáo Há»™i trong đó mình là thà nh phần. Ở đây, Giao Ước Sá»± Sống VÄ©nh Cá»u được cá» hà nh, được chia sẻ, được lãnh nháºn. HÆ¡n thế nữa, cá»™ng Ä‘oà n cá» hà nh Bà TÃch Thánh Thể cÅ©ng là cá»™ng Ä‘oà n sống hiệu quả của bà tÃch nà y cách đầy đủ nhất. Tác giả Sách Công Vụ Tông Äồ kể rằng “tất cả các tÃn hữu hợp nhất vá»›i nhau và để má»i sá»± là m của chung. Há» Ä‘em bán đất Ä‘ai, của cải, lấy tiá»n chia cho má»—i ngÆ°á»i tuỳ theo nhu cầu. HỠđồng tâm nhất trÃ, ngà y ngà y chuyên cần đến Äá»n Thá». Khi là m lá»… bẻ bánh tại tÆ° gia, há» dùng bữa vá»›i lòng Ä‘Æ¡n sÆ¡ vui vẻ. Há» ca tụng Thiên Chúa và được toà n dân thÆ°Æ¡ng mến. Và Chúa cho cá»™ng Ä‘oà n má»—i ngà y có thêm những ngÆ°á»i được cứu độ†(Cv 2,44-47).
Giáo Há»™i cho con cái mình biết rằng hÆ¡n cả các thà nh phần trong gia đình nữa, há» là các bá»™ pháºn của cùng thân thể hay nói nhÆ° thánh Phao-lô rằng các Ki-tô hữu ‘là phần thân thể của nhau’ (Ep 4,25).[31] Do đó, bổn pháºn của há» là nâng đỡ nhau trong má»i hoà n cảnh. Vá» phần mình, Giáo Há»™i luôn quan tâm đến má»i ngÆ°á»i trong gia đình mình, đặc biệt những ngÆ°á»i khó khăn, thiếu thốn nhu cầu váºt chất cÅ©ng nhÆ° tinh thần. Äức Giáo Hoà ng Bê-nê-Ä‘Ãch-tô XVI nói rằng, là Gia Äình Thiên Chúa ở trần gian, trong khi thi hà nh tác vụ diá»…n tả tình yêu hoà n vÅ© của Thiên Chúa, Giáo Há»™i đặc biệt quan tâm đến các thà nh phần con cái mình và không để bất cứ ai trong con cái mình phải túng thiếu. Äể diá»…n tả rõ hÆ¡n Ä‘iá»u nà y, Äức Giáo Hoà ng Bê-nê-Ä‘Ãch-tô XVI trÃch dẫn ThÆ° thánh Phao-lô gá»i tÃn hữu Ga-lát rằng “bao lâu còn thá»i giá», chúng ta hãy là m Ä‘iá»u thiện cho má»i ngÆ°á»i, nhất là cho những anh em trong cùng đại gia đình đức tin†(Gl 6,10).[32] NhÆ° thế, việc cá» hà nh Bà TÃch Thánh Thể Ä‘i đôi vá»›i việc thá»±c thi công lý, công bình và bác ái.
Giáo Há»™i vừa nhÆ° là Gia Äình Thiên Chúa ở trần gian, vừa là Thầy và là Mẹ đối vá»›i toà n thể con cái mình.[33] Trong tÆ° cách là Thầy, Giáo Há»™i không ngừng dạy bảo con cái mình dá»±a trên ná»™i dung đức tin đã được Thiên Chúa ủy thác để suy tÆ°, khai triển và áp dụng. Giáo Há»™i chỉ cho con cái mình đâu là những hiểm nguy tiá»m tà ng có thể phÆ°Æ¡ng hại đức tin chân chÃnh của há». Giáo Há»™i luôn đặt mình dÆ°á»›i sá»± hÆ°á»›ng dẫn của Chúa Thánh Thần và nhá» Chúa Thánh Thần, Giáo Há»™i thi hà nh sứ vụ của mình cách trung tÃn nhất. Trong tÆ° cách là Mẹ, Giáo Há»™i luôn gần gÅ©i con cái mình để nháºn biết, để cảm thông, để đồng hà nh, để nâng đỡ con cái mình trong má»i hoà n cảnh, đặc biệt, trong những lúc con cái mình gặp khó khăn thiếu thốn. Giáo Há»™i, ngÆ°á»i Mẹ khôn ngoan và dồi dà o kinh nghiệm biết trao ban những gì tốt đẹp nhất nhằm là m cho cuá»™c sống con cái mình luôn được bình an giữa những khó khăn của cuá»™c sống hằng ngà y.
Giáo Há»™i là nÆ¡i con cái mình cùng chia sẻ những buồn vui và hi vá»ng. Giáo Há»™i cÅ©ng là nÆ¡i con cái mình nháºn thức tầm quan trá»ng của bản thân và tầm quan trá»ng của ngÆ°á»i khác cÅ©ng nhÆ° sẵn sà ng nâng đỡ nhau trong cuá»™c sống. Giáo Há»™i luôn ý thức vá» căn tÃnh và phẩm giá của con cái mình, đồng thá»i, Giáo Há»™i cÅ©ng biết rằng con cái mình là những ngÆ°á»i yếu Ä‘uối, lầm lỡ và tá»™i lá»—i cần được sá»a dạy. Giáo Há»™i hiểu rằng những vấn Ä‘á» nảy sinh liên quan đến con cái mình không chỉ được giải quyết dá»±a và o ngôn ngữ Giáo Luáºt, mà còn dá»±a và o ngôn ngữ Kinh Thánh, ngôn ngữ mục vụ và đặc biệt ngôn ngữ gia đình nữa. Chúng ta có kinh nghiệm rằng Æ°u tiên trong hà nh Ä‘á»™ng của cha mẹ đối vá»›i con cái là yêu thÆ°Æ¡ng. Do đó, khi con cái lầm lá»—i, bổn pháºn của cha mẹ là đưa con cái trở vỠ‘đưá»ng ngay nẻo chÃnh’ hÆ¡n là dá»±a và o những luáºt lệ định sẵn để áp dụng cho con cái hay phó thác con cái cho pháp luáºt dân sá»± hay bất cứ hình thức pháp luáºt nà o khác. Äây cÅ©ng là phÆ°Æ¡ng cách mà Thiên Chúa đã áp dụng vá»›i Dân NgÆ°á»i trong Cá»±u Ước, trong đó, Thiên Chúa không phó thác Dân NgÆ°á»i cho các thế lá»±c bên ngoà i, nhÆ°ng rá»™ng lòng tha thứ và đón nháºn Dân NgÆ°á»i trở vá» quÄ© đạo yêu thÆ°Æ¡ng của NgÆ°á»i.
Trong khi sinh hạ con cái mình nhá» Bà TÃch Rá»a Tá»™i, nuôi dưỡng con cái mình nhá» Bà TÃch Thánh Thể và thánh hóa con cái mình qua các bà tÃch khác, Giáo Há»™i đồng hà nh vá»›i con cái mình trên má»i nẻo Ä‘Æ°á»ng. Giáo Há»™i luôn ý thức rằng mình được má»i gá»i để không ngừng trao ban sá»± sống cho tất cả má»i ngÆ°á»i. DÄ© nhiên, đây không phải là sá»± sống tá»± thân, nghÄ©a là sá»± sống bởi chÃnh Giáo Há»™i mà là sá»± sống của Thiên Chúa được trao ban cho nhân loại thông qua Giáo Há»™i. Trong khi thi hà nh các tác vụ giảng dạy, quản trị và thánh hóa, Giáo Há»™i đặc biệt quan tâm đến gia đình của con cái mình, bởi vì, gia đình con cái mình chÃnh là môi trÆ°á»ng diá»…n tả căn tÃnh, Ä‘á»i sống và sứ mệnh của Giáo Há»™i cách cụ thể nhất.
c. Gia Äình Giáo Há»™i chăm sóc mục vụ gia đình con cái mình
NhÆ° đã được Ä‘á» cáºp ở trên, Giáo Há»™i nháºn thức rằng theo mặc khải Kinh Thánh khi nam nữ kết hợp vá»›i nhau, há» không chỉ nên má»™t xÆ°Æ¡ng má»™t thịt mà còn nên má»™t gia đình.[34] Giáo Há»™i vừa đóng vai trò quan trá»ng trong việc khai sinh gia đình con cái mình nhá» Bà TÃch Hôn Nhân, vừa phục vụ gia đình con cái mình trong suốt hà nh trình sống của há». Phục vụ gia đình con cái mình luôn là ưu tiên trong Ä‘á»i sống Giáo Há»™i, bởi vì, gia đình con cái mình diá»…n tả tình yêu Thiên Chúa cách cụ thể trong môi trÆ°á»ng thụ tạo.
Trong Tông Huấn Familiaris Consortio, thánh Giáo Hoà ng Gio-an Phao-lô II nói rằng “gia đình có sứ mệnh gìn giữ, biểu lá»™, thông truyá»n tình yêu và đây là sá»± phản chiếu sinh Ä‘á»™ng và chia sẻ Ä‘Ãch thá»±c tình yêu Thiên Chúa cho nhân loại và tình yêu của Äức Ki-tô cho Giáo Há»™i, Hiá»n Thê của NgÆ°á»i.â€[35] Vá»›i Thông Äiệp Deus Caritas Est, Äức Giáo Hoà ng Bê-nê-Ä‘Ãch-tô XVI diá»…n tả cách khúc chiết rằng tình yêu mang nhiá»u hình thức khác nhau, tuy nhiên, tình yêu giữa ngÆ°á»i nam và ngÆ°á»i nữ khi hồn xác của há» liên kết vá»›i nhau bất khả phân ly trở thà nh mẫu hình cho các hình thức tình yêu khác.[36] CÅ©ng trong Thông Äiệp nà y, Äức Giáo Hoà ng nói rằng “hôn nhân đặt ná»n tảng trên tình yêu Ä‘Æ¡n nhất và dứt khoát trở thà nh hình ảnh của tÆ°Æ¡ng quan giữa Thiên Chúa và Dân NgÆ°á»i và ngược lại. Cách thức Thiên Chúa yêu thÆ°Æ¡ng trở thà nh tiêu chuẩn cho tình yêu nhân loại.â€[37]
Giáo Há»™i không ngừng dạy bảo con cái mình rằng nhá» tình yêu Thiên Chúa tạo dá»±ng gia đình nhân loại. Cá»™ng Ä‘oà n đầu tiên nà y là cá»™ng Ä‘oà n thông hiệp sá»± sống của Thiên Chúa và được má»i gá»i cá»™ng tác vá»›i Thiên Chúa trong việc trao ban sá»± sống, trao ban tình yêu. Thánh Giáo Hoà ng Gio-an Phao-lô II nhấn mạnh rằng “con ngÆ°á»i không thể sống mà không có tình yêu. Con ngÆ°á»i vẫn là hữu thể không hiểu được đối vá»›i chÃnh mình, cuá»™c sống con ngÆ°á»i vô nghÄ©a, nếu con ngÆ°á»i không nháºn được mặc khải tình yêu, nếu con ngÆ°á»i không gặp gỡ tình yêu, nếu con ngÆ°á»i không kinh nghiệm tình yêu và sở đắc tình yêu, nếu con ngÆ°á»i không tham dá»± cách máºt thiết và o tình yêu.â€[38] Tình yêu mà thánh Giáo Hoà ng Gio-an Phao-lô II nói ở đây là tình yêu Thiên Chúa, tình yêu vÄ©nh cá»u, tình yêu sáng tạo, tình yêu mà con ngÆ°á»i vừa có thể cảm nghiệm được, vừa luôn khao khát trong hà nh trình trần thế của mình.
Giáo Há»™i, hình ảnh Chúa Ba Ngôi có hình thức cụ thể nÆ¡i gia đình con cái mình. Äiá»u nà y đã được thể hiện qua giáo huấn của Giáo Há»™i cùng những khai triển của nhiá»u thần há»c gia. Trong Tông Huấn Giáo Há»™i Châu Äại DÆ°Æ¡ng Ecclesia in Oceania, thánh Giáo Hoà ng Gio-an Phao-lô II nói rằng gia đình là hình ảnh sá»± hiệp thông khôn dò của Chúa Ba Ngôi.[39] NhÆ° đã được Ä‘á» cáºp ở trên rằng con ngÆ°á»i được dá»±ng nên theo hình ảnh Thiên Chúa không chỉ trên bình diện cá nhân, mà còn trên bình diện cá»™ng Ä‘oà n, bình diện gia đình nữa. Gia đình mang trong mình dấu ấn của Äấng Sáng Tạo và là hình ảnh yêu thÆ°Æ¡ng của Thiên Chúa Ba Ngôi. Các cá nhân riêng lẻ trong gia đình không thể diá»…n tả mầu nhiệm Chúa Ba Ngôi cách đầy đủ bằng sá»± kết hợp giữa há». CÅ©ng nhÆ° Chúa Thánh Thần là Tình Yêu của Chúa Cha và Chúa Con, con cái là tình yêu của ngÆ°á»i chồng và ngÆ°á»i vợ. Chúa Thánh Thần liên kết Chúa Cha và Chúa Con, con cái liên kết ngÆ°á»i chồng và ngÆ°á»i vợ. Gia đình được xem là hình ảnh tốt nhất cho phép chúng ta tiếp cáºn mầu nhiệm Chúa Ba Ngôi, mầu nhiệm của sá»± duy nhất trong Ä‘a dạng trá»n hảo.
Sá»± nên má»™t của A-Ä‘am và E-và , sá»± nên má»™t của Äức Ki-tô và Giáo Há»™i và sá»± nên má»™t của chồng và vợ trong gia đình liên kết chặt chẽ vá»›i nhau để trao ban sá»± sống, trao ban tình yêu và trao ban hi vá»ng. Giáo Há»™i ý thức rằng ngÆ°á»i nam và ngÆ°á»i nữ là những ngÆ°á»i phân biệt nhau, nhÆ°ng trong bối cảnh gia đình, há» là chồng, là vợ, há» trở nên má»™t thân xác, cái ‘tôi’ của má»—i ngÆ°á»i tìm được trong cái ‘chúng ta’ của gia đình. Khi trở thà nh ‘chúng ta’, thá»±c thể nà y trổ sinh hoa trái và cùng vá»›i con cái, ‘chúng ta’ của gia đình ngà y cà ng lá»›n mạnh hÆ¡n. Những ‘ngÆ°á»i khác’ trong gia đình phân biệt vá»›i những ‘ngÆ°á»i khác’ trong các tổ chức dân sá»±, chÃnh trị, xã há»™i. Tình liên Ä‘á»›i, tình yêu thÆ°Æ¡ng của các thà nh phần trong gia đình phân biệt vá»›i tình liên Ä‘á»›i, tình yêu thÆ°Æ¡ng của những ‘ngÆ°á»i khác’ không thuá»™c gia đình.
Tầm quan trá»ng của gia đình luôn được Giáo Há»™i Ä‘á» cao và bảo vệ. Trong Thông Äiệp Centesimus Annus, thánh Giáo Hoà ng Gio-an Phao-lô II nói: “Tháºt là cần thiết để nhìn nháºn gia đình nhÆ° là cung thánh của cuá»™c sống. Gia đình thá»±c sá»± là thánh thiêng: Äó là nÆ¡i mà sá»± sống – quà tặng của Thiên Chúa - có thể được đón nháºn cách đúng đắn cÅ©ng nhÆ° được bảo vệ khá»i những cuá»™c tấn công phá hủy và có thể phát triển phù hợp nhằm là m cho con ngÆ°á»i trưởng thà nh Ä‘Ãch thá»±c. Äối diện vá»›i văn hóa sá»± chết, gia đình là trung tâm văn hóa sá»± sống.â€[40] Vá»›i Giáo Há»™i, bảo vệ sá»± toà n vẹn gia đình theo mặc khải Ki-tô Giáo nhÆ° là bảo vệ chÃnh Giáo Há»™i váºy, bởi vì, nhÆ° đã được Ä‘á» cáºp ở trên rằng căn tÃnh, Ä‘á»i sống và sứ mệnh của Gia Äình Giáo Há»™i thể hiện nÆ¡i căn tÃnh, Ä‘á»i sống và sứ mệnh của gia đình con cái mình.
Tân Ước cho chúng ta biết rằng gia đình chÃnh là thá»±c tại đầu tiên, địa chỉ đầu tiên của Äấng Em-ma-nu-en, Con Thiên Chúa Nháºp Thể, Äức Giê-su Ki-tô. Gia đình con cái Giáo Há»™i là địa chỉ đầu tiên đón nháºn, sống và diá»…n tả các giá trị Tin Mừng cÅ©ng nhÆ° công bố ná»™i dung đức tin của Giáo Há»™i. Tác giả Sách Công Vụ Tông Äồ tÆ°á»ng thuáºt rằng “má»—i ngà y, trong Äá»n Thá» và tại tÆ° gia, các ông không ngừng giảng dạy và loan báo Tin Mừng vá» Äức Ki-tô Giê-su†(Cv 5,42). Thánh Phao-lô giải bà y vá»›i các Ki-tô hữu sÆ¡ khai rằng “anh em biết tôi đã không bá» qua má»™t Ä‘iá»u gì có Ãch cho anh em; trái lại tôi đã giảng cho anh em và dạy anh em ở nÆ¡i công cá»™ng cÅ©ng nhÆ° tại chốn tÆ° gia†(Cv 20,20) hay “tôi còn là m phép rá»a cho gia đình Tê-pha-na nữa. Ngoà i ra, tôi không biết có là m phép rá»a cho ai khác nữa hay chăng†(1 Cr 1,16). Thánh Phao-lô còn quan tâm đến từng cá nhân trong các gia đình, chẳng hạn, “các Há»™i Thánh A-xi-a gá»i lá»i chà o anh em. A-qui-la và PÆ¡-rÃt-ca cùng vá»›i Há»™i Thánh há»p tại nhà há» gá»i lá»i chà o anh em trong Chúa†(1 Cr 16,19) hay “Phao-lô, kẻ bị tù vì Äức Ki-tô Giê-su, cùng vá»›i ngÆ°á»i anh em là Ti-mô-thê, gá»i anh Phi-lê-môn, cá»™ng sá»± viên thân mến của chúng tôi, cùng chị Ãp-phi-a và anh Ãc-khÃp-pô, chiến hữu của chúng tôi, đồng thá»i kÃnh gá»i Há»™i Thánh há»p tại nhà anh†(Plm 1-2). Má»™t lần nữa, chúng ta cần lặp lại rằng mô hình chÃnh yếu của Giáo Há»™i sÆ¡ khai là gia đình chứ không là gì khác. Mô hình gia đình nà y không chỉ hiện diện ở Palestine mà còn nhiá»u nÆ¡i quanh vùng Äịa Trung Hải.[41]
Theo Công Äồng Vatican II, “chÃnh gia đình đã lãnh nháºn từ Thiên Chúa sứ mệnh trở nên tế bà o đầu tiên và sống Ä‘á»™ng của xã há»™i. Gia đình sẽ chu toà n được sứ mệnh đó nếu gia đình tá» ra nhÆ° má»™t Ä‘á»n thá» của Giáo Há»™i trong nhà mình nhá» yêu thÆ°Æ¡ng nhau và cùng nhau dâng lá»i cầu nguyện lên Thiên Chúa.â€[42] Trong Tông Huấn Ecclesia in Asia, thánh Giáo Hoà ng Gio-an Phao-lô II nói rằng gia đình là nÆ¡i sá»± tháºt của Tin Mừng trở thà nh chuẩn má»±c cho Ä‘á»i sống của những ngÆ°á»i trong đó. CÅ©ng theo Tông Huấn Ecclesia in Asia, gia đình không chỉ là đối tượng của việc truyá»n giáo, tái truyá»n giáo, chăm sóc mục vụ của Giáo Há»™i mà còn là nhân tố của việc truyá»n giáo. Những ngÆ°á»i trong gia đình được má»i gá»i là m chứng cho Tin Mừng giữa những khó khăn của cuá»™c sống.[43] Gia đình là m cho Äức Giê-su Ki-tô và Tin Mừng của NgÆ°á»i được tiếp cáºn, được lắng nghe, được suy niệm, được thá»±c hà nh trong những hoà n cảnh cụ thể.[44]
Lịch sá» Giáo Há»™i luôn Ä‘á» cao vai trò của gia đình, bởi vì, nhÆ° Công Äồng Vatican II nhấn mạnh: ‘Gia đình nhÆ° má»™t Giáo Há»™i nhá»â€™, Giáo Há»™i tại gia (ecclesia domestica).[45] Giáo Há»™i và gia đình định dạng lẫn nhau. Giáo Há»™i hiện diện và hoạt Ä‘á»™ng nÆ¡i giáo há»™i tại gia và là m cho giáo há»™i tại gia trở thà nh những viên đá sống Ä‘á»™ng xây nên Giáo Há»™i nhÆ° là Gia Äình Thiên Chúa. Giáo há»™i tại gia ý thức rằng căn tÃnh và đá»i sống của mình được diá»…n tả đúng nghÄ©a chỉ khi hiệp thông vá»›i Giáo Há»™i nhÆ° là Gia Äình Thiên Chúa. Nói cách rõ hÆ¡n, giáo há»™i tại gia không phải là thá»±c thể Ä‘á»™c láºp, nhÆ°ng là thá»±c thể liên Ä‘á»›i và hiệp thông vá»›i Giáo Há»™i nhÆ° là Gia Äình Thiên Chúa, Gia Äình Giáo Há»™i hoà n vÅ©.[46]
Trong bối cảnh thế giá»›i hôm nay, giữa những bão táp phÆ°Æ¡ng hại đến căn tÃnh hôn nhân gia đình, Giáo Há»™i khẳng định sá»± bất khả phân ly vợ chồng theo giáo huấn Äức Giê-su. Khi những ngÆ°á»i Pha-ri-sêu há»i Äức Giê-su vá» sá»± ly dị, NgÆ°á»i trả lá»i há» rằng vợ chồng trong giao Æ°á»›c hôn nhân trở nên ‘má»™t xÆ°Æ¡ng má»™t thịt (Mt 19,5) và rằng ‘sá»± gì Thiên Chúa đã phối hợp, loà i ngÆ°á»i không được phân ly’ (Mt 19,6). Những ngÆ°á»i Pha-ri-sêu viện cá»› Mô-sê cho phép ly dị để bắt bẻ Äức Giê-su và NgÆ°á»i trả lá»i há» rằng “vì các ông lòng chai dạ đá, nên ông Mô-sê đã cho phép các ông rẫy vợ, chứ thuở ban đầu, không có thế đâu†(Mt 19,8). Äối vá»›i thánh Phao-lô, gia đình Ki-tô Giáo đặt ná»n tảng yêu thÆ°Æ¡ng trên khuôn mẫu yêu thÆ°Æ¡ng giữa Äức Ki-tô và Giáo Há»™i. Theo thánh nhân, chồng ‘hãy yêu thÆ°Æ¡ng vợ, nhÆ° chÃnh Äức Ki-tô yêu thÆ°Æ¡ng Há»™i Thánh và hiến mình vì Há»™i Thánh’, hay ‘chồng phải yêu vợ nhÆ° yêu chÃnh thân thể mình. Yêu vợ là yêu chÃnh mình’ (Ep 5,25-32). Con cái ‘hãy vâng lá»i cha mẹ theo tinh thần của Chúa’; cha mẹ ‘hãy giáo dục chúng thay mặt Chúa bằng cách khuyên răn và sá»a dạy’ (Ep 6,1-4).
NhÆ° thế, trong gia đình, ngÆ°á»i vợ là hình ảnh của Giáo Há»™i, ngÆ°á»i chồng là hình ảnh Äức Ki-tô. Vợ chồng cùng phẩm giá, tuy nhiên, tráºt tá»± giữa vợ và chồng vẫn luôn tồn tại, dá»±a trên khuôn mẫu Äức Ki-tô và Giáo Há»™i. Trong gia đình, hình ảnh của ngÆ°á»i vợ là hình ảnh của sá»± bao dung, nhẹ nhà ng để chăm sóc con cái, còn hình ảnh ngÆ°á»i chồng là hình ảnh mạnh mẽ, quyết Ä‘oán để hÆ°á»›ng dẫn và bảo đảm sá»± an toà n cho tất cả các thà nh phần. Ở nhiá»u dân tá»™c trên thế giá»›i, thông thÆ°á»ng, ngÆ°á»i vợ đảm Ä‘Æ°Æ¡ng những việc nhẹ nhà ng ở nhà , còn ngÆ°á»i chồng đảm Ä‘Æ°Æ¡ng những việc nặng nhá»c khác để lo cuá»™c sống cho các thà nh phần trong gia đình. Sá»± tÆ°Æ¡ng đồng vá» quyá»n và phẩm giá của ngÆ°á»i chồng và ngÆ°á»i vợ không là m phÆ°Æ¡ng hại tÃnh đặc thù của ngÆ°á»i chồng và ngÆ°á»i vợ trong gia đình, nghÄ©a là ngÆ°á»i chồng và ngÆ°á»i vợ không nhất thiết phải có chức năng giống nhau trong gia đình cÅ©ng nhÆ° ngoà i xã há»™i. Giáo Há»™i ý thức sá»± phân công lao Ä‘á»™ng phù hợp giữa chồng và vợ, đồng thá»i, chống lại sá»± phân biệt đối xá» bất công giữa há».
Khi chăm sóc mục vụ, Giáo Há»™i ý thức vá» những khó khăn trong các gia đình con cái mình giữa trà o lÆ°u và những quan niệm sai lạc vá» hôn nhân gia đình, chẳng hạn, ly dị, tái hôn, gia đình Ä‘Æ¡n lẻ.[47] Trong thế giá»›i hôm nay, nhiá»u ngÆ°á»i xem hôn nhân nhÆ° là má»™t khế Æ°á»›c cá nhân, há» không mà ng sá»± chứng nháºn của bất cứ thẩm quyá»n nà o. Có những ngÆ°á»i xem hôn nhân nhÆ° là bản hợp đồng (contract) chứ không nhÆ° là giao Æ°á»›c (covenant) được Thiên Chúa thiết láºp và chúc phúc. Có những ngÆ°á»i xem hôn nhân nhÆ° là sá»± biểu lá»™ cảm tÃnh, khi không còn nữa thì có thể bá» nhau bất cứ lúc nà o, bởi vì, cảm tÃnh thay đổi tùy theo lứa tuổi cÅ©ng nhÆ° những bấp bênh trong Ä‘á»i sống cá nhân, xã há»™i. Lại có những ngÆ°á»i chủ trÆ°Æ¡ng rằng hôn nhân má»™t vợ má»™t chồng xem ra chỉ đúng cho quá khứ, không đúng cho thế giá»›i hiện đại nữa. Hôn nhân được xem nhÆ° má»™t công việc (job) toà n thá»i hoặc bán thá»i chứ không phải là ơn gá»i (vocation) yêu thÆ°Æ¡ng, chung thủy, duy nhất và trá»n Ä‘á»i.
NhÆ° đã được Ä‘á» cáºp ở trên, Äức Giê-su Ki-tô quan tâm cách đặc biệt đến các gia đình trong sứ mệnh lịch sá» của mình. Từ Biến Cố Nháºp Thể đến Biến Cố Phục Sinh, tất cả những gì liên quan đến Äức Giê-su Ä‘á»u gắn liá»n vá»›i gia đình. Do đó, chăm sóc mục vụ gia đình luôn là bổn pháºn của Giáo Há»™i, bà tÃch của Äức Giê-su Ki-tô. Äây không phải là bổn pháºn tạm thá»i hay bán thá»i mà là bổn pháºn gắn liá»n vá»›i căn tÃnh, Ä‘á»i sống và sứ mệnh của Giáo Há»™i. Do đó, bao lâu Giáo Há»™i trên Ä‘Æ°á»ng lữ hà nh, bấy lâu Giáo Há»™i chăm sóc mục vụ gia đình cách chu đáo theo gÆ°Æ¡ng Äức Giê-su Ki-tô. Kinh Thánh Tân Ước cho chúng ta biết rằng Äức Giê-su Ki-tô không đến để gặp gỡ và qui tụ những ngÆ°á»i khác nhÆ° gặp gỡ và qui tụ má»™t đám đông, nhÆ°ng là đến vá»›i há» cách máºt thiết, quan tâm đến gia đình của há», đồng thá»i, cho há» biết hỠđược má»i gá»i để sống những giá trị của Gia Äình Thiên Chúa ở trần gian.
Kinh nghiệm lịch sá» cho Giáo Há»™i ý thức rằng gia đình con cái Giáo Há»™i không chỉ mong muốn Giáo Há»™i thi hà nh vai trò lãnh đạo, mà cần thiết hÆ¡n là vai trò đồng hà nh. Có nhÆ° thế, Giáo Há»™i thá»±c sá»± là Giáo Há»™i lữ hà nh cùng vá»›i gia đình, nghÄ©a là những biến cố xảy ra trong Ä‘á»i sống gia đình Ä‘á»u có sá»± hiện diện và nâng đỡ của Giáo Há»™i. Những khó khăn hay thuáºn lợi trong gia đình cÅ©ng chÃnh là những khó khăn hay thuáºn lợi của Giáo Há»™i. Sá»± cảm thông chia sẻ của Giáo Há»™i đối vá»›i những thách đố của gia đình giúp Giáo Há»™i má»™t mặt thể hiện ‘lòng thÆ°Æ¡ng xót’ của Chúa đối vá»›i gia đình, mặt khác, giúp Giáo Há»™i có được những kinh nghiệm quà báu để phục vụ gia đình cách tốt đẹp hÆ¡n.
NhÆ° đã được Ä‘á» cáºp ở trên, Giáo Há»™i ý thức rằng gia đình con cái mình là hình ảnh Gia Äình Thiên Chúa. Tuy nhiên, gia đình con cái mình dá»… bị tổn thÆ°Æ¡ng vì chÃnh tá»™i lá»—i của các thà nh phần trong gia đình cÅ©ng nhÆ° trong môi trÆ°á»ng nhân loại. Giáo Há»™i má»i gá»i những ngÆ°á»i trong gia đình sống giá trị Tin Mừng giữa muôn và n khó khăn nảy sinh từ những quan niệm lệch lạc vá» phái tÃnh hay những sai lầm khác không chỉ theo nghÄ©a đạo đức, luân lý mà còn theo nghÄ©a tá»± nhiên, tâm lý, bệnh hoạn. Gia Äình Giáo Há»™i cÅ©ng nhÆ° gia đình con cái mình không ngừng hÆ°á»›ng vá» Gia Äình Thiên Chúa để kÃn múc năng lá»±c cần thiết cho cuá»™c sống hằng ngà y.
Trong Thông Äiệp Äấng Cứu Chuá»™c Con NgÆ°á»i Redemptor Hominis (1979), thánh Giáo Hoà ng Gio-an Phao-lô II nói rằng con ngÆ°á»i là con Ä‘Æ°á»ng của Giáo Há»™i.[48] Cách tÆ°Æ¡ng tá»±, trong ThÆ° Gá»i Các Gia Äình Letter to Families, thánh Giáo Hoà ng Gio-an Phao-lô II nói rằng gia đình là con Ä‘Æ°á»ng của Giáo Há»™i.[49] Quả tháºt, con ngÆ°á»i là con Ä‘Æ°á»ng của Giáo Há»™i, tuy nhiên, con ngÆ°á»i được sinh ra và trưởng thà nh từ gia đình. Do đó, con ngÆ°á»i phải Ä‘i con Ä‘Æ°á»ng của gia đình và được triển nở từ con Ä‘Æ°á»ng gia đình. Gia đình quan trá»ng đến mức, theo lá»i của thánh Giáo Hoà ng Gio-an Phao-lô II, gia đình chÃnh là tÆ°Æ¡ng lai của Giáo Há»™i cÅ©ng nhÆ° thế giá»›i.[50] Do đó, gia đình phải là nÆ¡i lòng thÆ°Æ¡ng xót Chúa hiện diện và hoạt Ä‘á»™ng, đồng thá»i, cÅ©ng là nÆ¡i quan trá»ng nhất, từ đó lòng thÆ°Æ¡ng xót Chúa được loan báo và chuyển tải. NhÆ° váºy, Giáo Há»™i vừa chăm sóc mục vụ gia đình con cái mình, vừa khuyến khÃch con cái mình biết luôn cá»™ng tác vá»›i nhau và vá»›i toà n thể Gia Äình Giáo Há»™i để loan báo Tin Mừng Gia Äình Thiên Chúa cho toà n thể nhân loại.
4. Gia Äình Giáo Há»™i loan báo Tin Mừng Gia Äình Thiên Chúa
Gia Äình Giáo Há»™i loan báo Tin Mừng Gia Äình Thiên Chúa, Tin Mừng Sá»± Sống cho toà n thể nhân loại rằng háºu duệ của A-Ä‘am bị tổn thÆ°Æ¡ng do tá»™i lá»—i, tuy nhiên, được cứu sống nhá» Äức Giê-su Ki-tô. Con ngÆ°á»i được Thiên Chúa yêu thÆ°Æ¡ng đến ná»—i Con Thiên Chúa đã Nháºp Thể để thông phần Ä‘au khổ vá»›i há» và qui tụ há» vá» vá»›i Gia Äình Thiên Chúa. Gia Äình Giáo Há»™i loan báo Tin Mừng rằng tình yêu của Thiên Chúa mạnh hÆ¡n sá»± chết và lòng thÆ°Æ¡ng xót của Thiên Chúa lá»›n hÆ¡n tá»™i lá»—i của con ngÆ°á»i. Vá»›i Äức Giê-su Ki-tô, sá»± chết không còn là tiếng nói cuối cùng của con ngÆ°á»i nữa, nhÆ°ng là sá»± sống, sá»± phục sinh vinh hiển theo khuôn mẫu của NgÆ°á»i. Quê hÆ°Æ¡ng của toà n thể nhân loại không còn là quê hÆ°Æ¡ng của Ä‘au khổ và thất vá»ng, nhÆ°ng là Quê HÆ°Æ¡ng của sá»± công chÃnh, bình an và hoan lạc vÄ©nh cá»u trong Thánh Thần.[51] Tin Mừng mà Gia Äình Giáo Há»™i loan báo chÃnh là Tin Mừng vá» việc con ngÆ°á»i được trở thà nh con Thiên Chúa nhá» Äức Giê-su Ki-tô và giáo huấn của NgÆ°á»i.
NhÆ° đã được Ä‘á» cáºp ở trên, trong sứ vụ rao giảng của mình, Äức Giê-su mặc khải rằng Thiên Chúa là Cha của NgÆ°á»i cÅ©ng là Cha của những ai theo NgÆ°á»i. Không chỉ má»™t mình Äức Giê-su gá»i Thiên Chúa là Cha mà tất cả những ai đến vá»›i Äức Giê-su và sống giáo huấn của NgÆ°á»i cÅ©ng được gá»i Thiên Chúa là Cha (Abba/Daddy). Chẳng hạn, NgÆ°á»i căn dặn các môn đệ trở nên nhân chứng của Thiên Chúa Cha rằng “anh em là ánh sáng cho trần gian… ánh sáng của anh em phải chiếu giãi trÆ°á»›c mặt thiên hạ, để há» thấy những công việc tốt đẹp anh em là m, mà tôn vinh Cha của anh em, Äấng ngá»± trên trá»i†(Mt 5,14-16). Äá» cáºp đến những ngÆ°á»i tá»™i lá»—i, Äức Giê-su nói rằng “Cha của anh em, Äấng ngá»± trên trá»i, không muốn cho má»™t ai trong những kẻ bé má»n nà y phải hÆ° mất†(Mt 18,14). Khi dạy dá»— các môn đệ tránh thói giả hình, Äức Giê-su nói rằng “anh em chỉ có má»™t Cha là Cha trên trá»i†(Mt 23,9). Liên quan đến việc tha thứ, Äức Giê-su khuyên bảo há» rằng “nếu anh em không tha thứ, thì Cha của anh em là Äấng ngá»± trên trá»i, cÅ©ng sẽ không tha lá»—i cho anh em†(Mc 11,26).[52] Các môn đệ ý thức rằng hỠđược kêu gá»i trở nên thà nh phần trong cá»™ng Ä‘oà n được Äức Giê-su thiết láºp và ủy thác nhằm là m cho Tin Mừng của NgÆ°á»i thấm nháºp tất cả các chiá»u kÃch của cuá»™c sống con ngÆ°á»i.
Theo thánh ký Gio-an, sau khi Phục Sinh, Äức Giê-su gặp bà Ma-ri-a Mác-Ä‘a-la và dặn bà rằng “hãy Ä‘i gặp anh em Thầy và bảo há»: "Thầy lên cùng Cha của Thầy, cÅ©ng là Cha của anh em, lên cùng Thiên Chúa của Thầy, cÅ©ng là Thiên Chúa của anh emâ€â€ (Ga 20,17). Lá»i của Äức Giê-su ‘Cha của Thầy cÅ©ng là Cha của anh em’ chÃnh là Tin Mừng Gia Äình Thiên Chúa được mặc khải cách cụ thể nhất cho các môn đệ của Äức Giê-su Phục Sinh. Äức Giê-su chÃnh là Con Thiên Chúa, thuá»™c Gia Äình Thiên Chúa và NgÆ°á»i mặc khải cho các môn đệ của NgÆ°á»i rằng chÃnh hỠđược má»i gá»i trở nên con cái trong Gia Äình nà y.
Ngay từ buổi đầu, trong sứ vụ loan báo Tin Mừng Gia Äình Thiên Chúa, các môn đệ Äức Giê-su hiểu rằng hỠđược má»i gá»i để trở thà nh “những kẻ lÆ°á»›i ngÆ°á»i nhÆ° lÆ°á»›i cá" (Mt 4,19). Há» sẵn lòng từ bá» gia đình huyết tá»™c của mình để loan báo Gia Äình Thiên Chúa, gia đình vô biên vô táºn. HỠý thức sứ mệnh của mình là là m cho Gia Äình Thiên Chúa ngà y cà ng được nháºn biết giữa lòng thế giá»›i. Äể sứ mệnh nà y được thá»±c hiện, các môn đệ Äức Giê-su luôn ý thức phẩm giá cao trá»ng của mình là môn đệ và tông đồ của Äức Giê-su Ki-tô giữa lòng thế giá»›i. Há» nhiệt tâm loan báo Tin Mừng Gia Äình Thiên Chúa trong những hoà n cảnh khó khăn, nguy hiểm nhất. Äặc biệt, há» luôn sẵn sà ng chịu chết để Tin Mừng Gia Äình Thiên Chúa được đón nháºn, được sống và chuyển tải từ thế hệ nà y đến thế hệ khác.
HÆ¡n ai hết, thánh Phao-lô đã cảm nghiệm được Tin Mừng Gia Äình Thiên Chúa và trình bà y cách cụ thể trong các ThÆ° của mình. Trong lá»i mở đầu ThÆ° Gá»i TÃn Hữu Rô-ma, thánh Phao-lô viết “xin Thiên Chúa là Cha chúng ta và xin Chúa Giê-su Ki-tô ban cho anh em ân sủng và bình an†(Rm 1,7). Chúng ta cÅ©ng gặp những lá»i tÆ°Æ¡ng tá»± trong các ThÆ° khác nữa, chẳng hạn, 1 Cr 1,3; 2 Cr 1,2; Gl 1,3; Ep 1,2; Pl 1,2. Thánh Phao-lô còn diá»…n tả tÆ°Æ¡ng quan giữa Thiên Chúa Cha và Äức Giê-su Ki-tô trong việc sáng tạo và gìn giữ con ngÆ°á»i cÅ©ng nhÆ° vạn váºt. Thánh nhân nói rằng “chỉ có má»™t Thiên Chúa là Cha, Äấng tạo thà nh vạn váºt và là cùng Ä‘Ãch của chúng ta; và cÅ©ng chỉ có má»™t Chúa là Äức Giê-su Ki-tô, nhá» NgÆ°á»i mà vạn váºt được tạo thà nh và nhá» NgÆ°á»i mà chúng ta được hiện hữu†(1 Cr 8,6). NhÆ° váºy, chúng ta có thể nói rằng, đối vá»›i thánh Phao-lô, Tin Mừng của Äức Giê-su cÅ©ng chÃnh là Tin Mừng Gia Äình Thiên Chúa. Ngà i cảnh báo tÃn hữu Ga-lát rằng “nếu có ai, kể cả chúng tôi, hoặc má»™t thiên thần nà o từ trá»i xuống, loan báo cho anh em Tin Mừng khác vá»›i Tin Mừng chúng tôi đã loan báo cho anh em, thì xin Thiên Chúa loại trừ kẻ ấy Ä‘i!†(Gl 1,8). Tin Mừng Gia Äình Thiên Chúa, Tin Mừng Bình An, còn được trình bà y trong các ThÆ° khác nữa trong thá»i Giáo Há»™i sÆ¡ khai, chẳng hạn, Tt 1,4; Dt 1,5; Gc 3,9; 1 Pr 1,17; 2 Ga 1,3; GÄ‘ 1,1.
Sau cuá»™c khổ nạn và sá»± chết của Äức Giê-su, thay vì thất vá»ng để trở vá» vá»›i gia đình riêng của mình, các môn đệ Äức Giê-su tụ há»p cùng nhau để cầu nguyện trong bầu khà gia đình và Äức Giê-su Phục Sinh đã đến cùng há». Vá»›i sá»± hiện diện của Chúa Thánh Thần trong ngà y lá»… NgÅ© Tuần, hỠđã loan báo Tin Mừng Gia Äình Thiên Chúa cho má»i dân nÆ°á»›c (Cv 2,1-13). Äể có thể thá»±c hiện sứ mệnh của mình, các môn đệ Äức Giê-su cÅ©ng nhÆ° các tÃn hữu sÆ¡ khai đã sống vá»›i nhau nhÆ° là anh chị em trong cùng gia đình và tình hiệp thông liên Ä‘á»›i giữa há» còn hÆ¡n tình hiệp thông liên Ä‘á»›i của anh chị em trong gia đình huyết thống nữa. Tác giả Sách Tông Äồ Công Vụ kể lại rằng “các tÃn hữu thá»i bấy giỠđông đảo, mà chỉ có má»™t lòng má»™t ý. Không má»™t ai coi bất cứ cái gì mình có là của riêng, nhÆ°ng đối vá»›i há», má»i sá»± Ä‘á»u là của chung...Trong cá»™ng Ä‘oà n, không ai phải thiếu thốn, vì tất cả những ngÆ°á»i có ruá»™ng đất nhà cá»a, Ä‘á»u bán Ä‘i, lấy tiá»n, Ä‘em đặt dÆ°á»›i chân các Tông Äồ. Tiá»n ấy được phân phát cho má»—i ngÆ°á»i, tuỳ theo nhu cầu†(Cv 4,32-35). NhÆ° thế, Tin Mừng Gia Äình không chỉ được loan báo mà còn được minh chứng bằng chÃnh cuá»™c sống và hà nh Ä‘á»™ng cụ thể của các Tông Äồ và những ngÆ°á»i má»›i gia nháºp đạo.
Cuá»™c sống của thánh Phao-lô sau khi trở lại là cuá»™c sống diá»…n tả mặc khải Gia Äình Thiên Chúa cho các dân tá»™c quanh vùng Äịa Trung Hải. Chúng ta nháºn thức rằng những hình ảnh hay Ä‘á»i sống gia đình đã được thánh nhân quan tâm khi diá»…n tả thá»±c tại được Äức Giê-su thiết láºp là Giáo Há»™i, chẳng hạn, Giáo Há»™i là Hiá»n Thê của Äức Ki-tô, Giáo Há»™i là Dân Thiên Chúa, Giáo Há»™i là Tòa Nhà của Thiên Chúa. Äặc biệt, thánh nhân trình bà y Giáo Há»™i là Thân Thể Mầu Nhiệm Äức Ki-tô và sá»± liên kết của má»i ngÆ°á»i trong Gia Äình Giáo Há»™i chÃnh là sá»± liên kết của há» trong Thân Thể Mầu Nhiệm Äức Ki-tô. Khi dùng hình ảnh con cái trong Gia Äình Giáo Há»™i nhÆ° là các bá»™ pháºn trong má»™t thân thể, thánh Phao-lô cho thấy sá»± liên kết của con cái trong Gia Äình Giáo Há»™i máºt thiết vá»›i nhau hÆ¡n các thà nh phần trong gia đình huyết thống hay bất cứ hình thức gia đình nà o mà con ngÆ°á»i có thể kinh nghiệm trong môi trÆ°á»ng văn hóa, xã há»™i. “Anh em là thân thể Äức Ki-tô và má»—i ngÆ°á»i là má»™t bá»™ pháºn†(1 Cr 12,27), thánh Phao-lô nói váºy. Do đó, Tin Mừng mà thánh nhân loan báo tháºt là Tin Mừng lá»›n lao cho tất cả má»i ngÆ°á»i, bởi vì, há» không chỉ được kêu gá»i để trở thà nh thà nh phần của má»™t hình thức gia đình mở rá»™ng nà o đó, mà là gia đình trong đó má»—i ngÆ°á»i là bá»™ pháºn của nhau trong Thân Thể Mầu Nhiệm Äức Ki-tô.
Äối vá»›i thánh Phao-lô, rao giảng Tin Mừng và là m cho má»i ngÆ°á»i trở thà nh con cái trong Gia Äình Thiên Chúa cÅ©ng chÃnh là là m cho há» trở thà nh thà nh phần trong Thân Thể Mầu Nhiệm Äức Ki-tô. Vá»›i tÃn hữu Ê-phê-xô, ngà i viết “chÃnh NgÆ°á»i [Äức Ki-tô] là bình an của chúng ta: NgÆ°á»i đã liên kết đôi bên, dân Do-thái và dân ngoại, thà nh má»™t†(Ep 2,14) và “trong Äức Ki-tô Giê-su và nhá» Tin Mừng, các dân ngoại được cùng thừa kế gia nghiệp vá»›i ngÆ°á»i Do-thái, cùng là m thà nh má»™t thân thể và cùng chia sẻ Ä‘iá»u Thiên Chúa hứa†(Ep 3,6). Vá»›i tÃn hữu Ga-lát, thánh nhân viết “nếu anh em thuá»™c vá» Äức Ki-tô, thì anh em là dòng dõi ông Ãp-ra-ham, những ngÆ°á»i thừa kế theo lá»i hứa†(Gl 3,29). NhÆ° thế, trong nhãn quan của thánh Phao-lô, hình ảnh Giáo Há»™i nhÆ° là Gia Äình Thiên Chúa và nhÆ° là Thân Thể Mầu Nhiệm Äức Ki-tô bổ túc và giải thÃch cho nhau để nói lên sá»± liên kết nhiệm mầu và phẩm vị của con cái Thiên Chúa giữa lòng nhân loại.
Là thá»±c thể tiếp tục sứ mệnh của Äức Giê-su Ki-tô ở trần gian, Giáo Há»™i luôn ý thức việc loan báo Tin Mừng Gia Äình Thiên Chúa rằng tÆ°Æ¡ng quan giữa con ngÆ°á»i và Thiên Chúa là tÆ°Æ¡ng quan Cha – con. Äiá»u nà y cÅ©ng đồng nghÄ©a vá»›i việc nháºn thức rằng tÆ°Æ¡ng quan giữa con ngÆ°á»i vá»›i nhau là tÆ°Æ¡ng quan anh chị em. HÆ¡n thế nữa, tÆ°Æ¡ng quan Cha – con hay tÆ°Æ¡ng quan anh chị em trong Gia Äình Giáo Há»™i là tÆ°Æ¡ng quan sâu nhiệm hÆ¡n bất cứ tÆ°Æ¡ng quan nà o trong thế giá»›i thụ tạo. Tin Mừng nà y quan trá»ng, bởi vì, Thiên Chúa không chỉ cho phép con ngÆ°á»i được hiện hữu theo hình ảnh NgÆ°á»i, mà còn cho phép há» trở thà nh con cái Thiên Chúa, trở thà nh má»™t thân thể, trong khi con ngÆ°á»i hoà n toà n bất xứng. Thân pháºn con ngÆ°á»i yếu Ä‘uối nhÆ°ng phẩm giá con ngÆ°á»i tháºt cao trá»ng, bởi vì, Con Thiên Chúa đã mang lấy thân pháºn con ngÆ°á»i để mặc khải cho há» biết vá» Gia Äình Thiên Chúa, đồng thá»i, hy sinh mạng sống mình để cứu chuá»™c há».
Khi loan báo Tin Mừng, Giáo Há»™i ý thức rằng đặc tÃnh công giáo (catholicity) của mình gắn liá»n vá»›i đặc tÃnh công giáo của Gia Äình Thiên Chúa được thá»±c hiện qua Biến Cố Äức Ki-tô để cứu chuá»™c muôn ngÆ°á»i. Do đó, đặc tÃnh công giáo nà y thuá»™c vá» bản chất và sứ mệnh của Giáo Há»™i. Äặc tÃnh nà y nà y mang chiá»u kÃch vÄ©nh cá»u, siêu vượt không gian, thá»i gian, bao trùm thế giá»›i hữu hình và vô hình, đồng thá»i, hÆ°á»›ng tá»›i tất cả má»i ngÆ°á»i từ tạo thiên láºp địa cho đến táºn thế. Äặc tÃnh công giáo của Gia Äình Giáo Há»™i không lệ thuá»™c hay bị cản trở bởi bất cứ môi trÆ°á»ng thụ tạo nà o, chẳng hạn, môi trÆ°á»ng địa lý, văn hóa, chủng tá»™c, xã há»™i.[53] Gia Äình Giáo Há»™i được ủy thác đến vá»›i má»i ngÆ°á»i trong hoà n cảnh sống của há» và cho há» biết rằng Giáo Há»™i nhÆ° là Gia Äình Thiên Chúa ở trần gian để kêu má»i và qui tụ tất cả má»i ngÆ°á»i.[54]
Giáo Há»™i loan báo Tin Mừng rằng sá»± hiện diện của Äức Giê-su chÃnh là sá»± hiện diện của Gia Äình Thiên Chúa ở trần gian. Khi rao giảng vá» NÆ°á»›c Thiên Chúa, cÅ©ng chÃnh là Gia Äình Thiên Chúa, Äức Giê-su thÆ°á»ng dùng những dụ ngôn để diá»…n tả sá»± phát triển của gia đình nà y, chẳng hạn, Äức Giê-su dùng dụ ngôn hạt cải, ruá»™ng lúa, men trong bá»™t (Mt 13,24-30, Mc 4,26-34, Lc 13,18-21). à thức sá»± hiện diện của mình chÃnh là sá»± hiện diện của NÆ°á»›c Thiên Chúa, của Gia Äình Thiên Chúa ở trần gian, Giáo Há»™i sống và đỠcao những giá trị của Gia Äình Thiên Chúa, đồng thá»i, là m cho những giá trị của Gia Äình Thiên Chúa ngà y cà ng thấm đượm má»i chiá»u kÃch của cuá»™c sống con ngÆ°á»i trong hà nh trình trần thế của há».
Giáo Há»™i ý thức rằng Gia Äình Giáo Há»™i không ngừng lá»›n lên nhá» sá»± tham dá»± và đóng góp nhiệt tâm của các thà nh phần trong Giáo Há»™i. Äiá»u nà y đã được thánh Phao-lô diá»…n tả rất khúc chiết rằng “Äức Ki-tô đã ban Æ¡n cho kẻ nà y là m Tông Äồ, ngÆ°á»i ná» là m ngôn sứ, kẻ khác là m ngÆ°á»i loan báo Tin Mừng, kẻ khác nữa là m ngÆ°á»i coi sóc và dạy dá»—. NhỠđó, dân thánh được chuẩn bị để là m công việc phục vụ, là xây dá»±ng thân thể Äức Ki-tô, cho đến khi tất cả chúng ta đạt tá»›i sá»± hợp nhất trong đức tin và trong sá»± nháºn biết Con Thiên Chúa, tá»›i tình trạng con ngÆ°á»i trưởng thà nh, tá»›i tầm vóc viên mãn của Äức Ki-tô†(Ep 4,11-13). Trên Ä‘Æ°á»ng dÆ°Æ¡ng thế, sá»± lá»›n lên của Gia Äình Giáo Há»™i lệ thuá»™c và o sá»± song hà nh giữa sứ mệnh bên trong (missio ad intra), tức là Giáo Há»™i chăm lo Ä‘á»i sống con cái mình, cÅ©ng nhÆ° sứ mệnh bên ngoà i (missio ad extra), tức là Giáo Há»™i loan báo Tin Mừng Gia Äình Thiên Chúa cho tất cả má»i ngÆ°á»i. Gia Äình Giáo Há»™i luôn ý thức rằng chÃnh sứ mệnh bên trong của Giáo Há»™i đặt ná»n tảng và có tÃnh quyết định cho sứ mệnh bên ngoà i của Giáo Há»™i.
Äể có thể loan báo Tin Mừng Gia Äình Thiên Chúa cách hữu hiệu hÆ¡n, Giáo Há»™i không ngừng xây dá»±ng Ä‘á»i sống ná»™i tại của gia đình mình dá»±a trên khuôn mẫu của Giáo Há»™i sÆ¡ khởi. Chẳng hạn, thánh Phao-lô khuyên dạy các thà nh phần trong Giáo Há»™i rằng há» phải “thÆ°Æ¡ng mến nhau vá»›i tình huynh đệ, coi ngÆ°á»i khác trá»ng hÆ¡n mình†(Rm 12,10) hay “mang gánh nặng cho nhau†(Gl 6,2) hay “dạy dá»— khuyên bảo nhau vá»›i tất cả sá»± khôn ngoan†(Cl 3,16). Äể ngà y cà ng xứng đáng hÆ¡n là con cái trong Gia Äình Thiên Chúa, tác giả ThÆ° Gá»i TÃn Hữu Do Thái Ä‘Æ°a ra lá»i khuyên “anh em hãy kiên trì để cho Thiên Chúa sá»a dạy. NgÆ°á»i đối xá» vá»›i anh em nhÆ° vá»›i những ngÆ°á»i con. Tháºt váºy, có đứa con nà o mà ngÆ°á»i cha không sá»a dạy?†(Dt 12,7) hay “anh em hãy vâng lá»i những ngÆ°á»i lãnh đạo anh em và hãy phục tùng há»â€ (Dt 13,17). Gia Äình Giáo Há»™i luôn xác tÃn rằng các tÃn hữu chỉ có thể loan báo Tin Mừng Gia Äình Thiên Chúa khi chÃnh bản thân há» là những ngÆ°á»i đầu tiên sống những giá trị của Tin Mừng ấy má»™t cách trung tÃn và quảng đại nhất trong môi trÆ°á»ng cụ thể của mình giữa lòng nhân loại.
5. Gia Äình Giáo Há»™i phục vụ gia đình nhân loại
Là Bà TÃch của Äức Giê-su Ki-tô, Giáo Há»™i chÃnh là món quà Thiên Chúa ban cho gia đình nhân loại để đồng hà nh và phục vụ gia đình nhân loại. Nhá» Giáo Há»™i và qua Giáo Há»™i, tất cả má»i ngÆ°á»i có khả năng đến vá»›i Thiên Chúa và trở thà nh con cái của NgÆ°á»i. Công Äồng Vatican II nhấn mạnh rằng “khi nháºn lấy bản tÃnh nhân loại chÃnh NgÆ°á»i đã nối kết toà n thể nhân loại vá»›i NgÆ°á»i thà nh má»™t gia đình bằng má»™t tình liên Ä‘á»›i siêu nhiên.â€[55] Äồng thá»i, Công Äồng cÅ©ng khẳng định rằng “Chúa Ki-tô, khi bị treo lên khá»i đất, đã kéo má»i ngÆ°á»i đến vá»›i mình. Khi từ kẻ chết sống lại, NgÆ°á»i đã sai Thánh Thần ban sá»± sống đến vá»›i các môn đệ và nhá» Thánh Thần thiết láºp thân thể NgÆ°á»i là Giáo Há»™i nhÆ° bà tÃch phổ quát cứu rá»—i.â€[56] NhÆ° váºy, sá»± hiện diện của Giáo Há»™i là để phục vụ cho Æ¡n cứu Ä‘á»™ hoà n vÅ© của Thiên Chúa được Äức Giê-su Ki-tô thá»±c hiện.
Thiên Chúa hằng hoạt Ä‘á»™ng trong Giáo Há»™i, để nhá» Giáo Há»™i toà n thể nhân loại nháºn biết căn nguyên và cứu cánh của mình là từ Thiên Chúa và đến vá»›i Thiên Chúa.[57] Tại há»™i nghị đặc biệt năm 1994, các Giám Mục Châu Phi nói rằng “Thiên Chúa hằng sống, Äấng tạo dá»±ng trá»i đất và Chúa của lịch sá» là Cha của gia đình nhân loại rá»™ng lá»›n trong đó tất cả chúng ta là thà nh phần.â€[58] Äiá»u nà y cÅ©ng được thánh Giáo Hoà ng Gio-an Phao-lô II lặp lại trong Tông Huấn Ecclesia in Africa (2000).[59] Vá»›i sá»± hiện diện của Chúa Thánh Thần, Giáo Há»™i được má»i gá»i để phục vụ và qui tụ tất cả má»i ngÆ°á»i trong nhân loại. Äức Giáo Hoà ng Bê-nê-Ä‘Ãch-tô XVI khẳng định rằng “Chúa Thánh Thần cÅ©ng là nguồn lá»±c biến đổi ‘tâm hồn’ của cá»™ng Ä‘oà n Giáo Há»™i, để cá»™ng Ä‘oà n nà y trở thà nh nhân chứng tình yêu của Chúa Cha giữa lòng thế giá»›i, Äấng muốn là m cho nhân loại thà nh má»™t gia đình trong Con Yêu Dấu của NgÆ°á»i.â€[60] Nhá» Chúa Thánh Thần, Thiên Chúa hoà n tất chÆ°Æ¡ng trình cứu Ä‘á»™ của NgÆ°á»i trong Biến Cố Äức Ki-tô và được tiếp diá»…n bởi Giáo Há»™i để Giáo Há»™i Ä‘em lại sá»± sống Ä‘á»i Ä‘á»i cho má»i ngÆ°á»i trong gia đình nhân loại.
NhÆ° đã được Ä‘á» cáºp ở trên, Giáo Há»™i là thá»±c tại không ngừng lá»›n lên. Bao lâu còn trên Ä‘Æ°á»ng lữ hà nh, Giáo Há»™i vẫn là thá»±c tại rồi mà chÆ°a (already and not yet) cÅ©ng nhÆ° tất cả má»i ngÆ°á»i trên dÆ°Æ¡ng gian Ä‘á»u là những thá»±c tại ‘rồi mà chÆ°a’, bởi vì, bao lâu còn sống trên dÆ°Æ¡ng gian, bấy lâu con ngÆ°á»i còn bất xứng, tá»™i lá»—i, còn xa vá»›i con ngÆ°á»i thá»±c thụ nhÆ° lòng Chúa mong muốn. Giáo Há»™i chỉ đạt đến tầm mức viên mãn trong thá»i cánh chung cÅ©ng nhÆ° tất cả má»i ngÆ°á»i đạt tầm mức viên mãn trong thá»i cánh chung khi Thiên Chúa qui tụ muôn loà i muôn váºt trong Äức Giê-su Ki-tô (Ep 1,3-10). Gia Äình Giáo Há»™i hiện diện và hoạt Ä‘á»™ng để dưỡng nuôi và thánh hóa con cái mình cÅ©ng nhÆ° thi hà nh sứ mệnh loan báo Tin Mừng của Thiên Chúa và phục vụ xã há»™i loà i ngÆ°á»i theo tinh thần của Tin Mừng.
Gia Äình Giáo Há»™i hiện diện trong lịch sá» nhÆ°ng siêu vượt lịch sá»: Lịch sá» Do Thái Giáo, lịch sá» Ki-tô Giáo, lịch sá» các tôn giáo và cả lịch sá» thế giá»›i thụ tạo. Gia Äình Giáo Há»™i siêu vượt không gian, thá»i gian cÅ©ng nhÆ° má»i nháºn thức và diá»…n tả của con ngÆ°á»i. VÆ°Æ¡ng quốc Thiên Chúa mà Giáo Há»™i là dấu chỉ siêu vượt tất cả vÆ°Æ¡ng quốc đã, Ä‘ang và sẽ hiện diện trong dòng lịch sá». TÃnh hoà n vÅ© của Giáo Há»™i bao trùm tất cả má»i ngÆ°á»i từ tạo thiên láºp địa cho đến táºn thế. TÃnh hoà n vÅ© nà y hiện diện cách cụ thể tại Biến Cố Chúa Thánh Thần Hiện Xuống và siêu vượt tất cả những gì thuá»™c trÆ°Æ¡ng Ä‘á»™ mà nhân loại có thể kinh nghiệm được.
Gia Äình Giáo Há»™i không ngừng quan tâm đến tất cả chiá»u kÃch của Ä‘á»i sống con ngÆ°á»i. Tinh thần phục vụ con ngÆ°á»i cách toà n thể của Giáo Há»™i căn bản dá»±a trên giáo huấn của Äức Giê-su là đem lại sá»± sống sung mãn cho tất cả má»i ngÆ°á»i (Ga 1,4; Ga 3,16; Ga 11,25). Trong Thông Äiệp Dives in Misericordia, thánh Giáo Hoà ng Gio-an Phao-lô II khẳng định rằng chÆ°Æ¡ng trình của Thiên Chúa vỠ‘dân được tuyển chá»n’ không chỉ dà nh cho những ai thuá»™c dòng tá»™c Ãp-ra-ham theo huyết thống, mà là tất cả má»i ngÆ°á»i trong gia đình nhân loại.[61] Chúng ta có thể khai triển ý tưởng nà y rằng Gia Äình Giáo Há»™i lá»›n hÆ¡n và siêu việt hÆ¡n gia đình của những ngÆ°á»i thuá»™c Ki-tô Giáo hay gia đình của những ngÆ°á»i thuá»™c các tôn giáo trên thế giá»›i hay gia đình toà n thể nhân loại Ä‘ang trên Ä‘Æ°á»ng lữ hà nh, bởi vì, Gia Äình Giáo Há»™i tiếp tục thông ban Æ¡n cứu Ä‘á»™ mà Äức Giê-su thá»±c hiện má»™t lần cho tất cả ‘once and for all’ (Rm 6,10; Dt 7,27; Dt 10,10).
NhÆ° là Gia Äình Thiên Chúa ở trần gian, Giáo Há»™i là thá»±c tại sống Ä‘á»™ng (a living reality) mở ra vá»›i tất cả má»i ngÆ°á»i và luôn quan tâm đến căn tÃnh và phẩm giá cao trá»ng của há». Thánh Giáo Hoà ng Gio-an Phao-lô II nói rằng “tất cả má»i ngÆ°á»i nam nữ Ä‘á»u mang hình ảnh Thiên Chúa và được má»i gá»i sum há»p trong cùng gia đình được cứu Ä‘á»™ nhá» Máu của Äức Ki-tô.â€[62] NhÆ° là thá»±c tại sống Ä‘á»™ng, Giáo Há»™i có má»™t trái tim, Giáo Há»™i được Thiên Chúa ủy thác đến vá»›i má»i ngÆ°á»i bằng cả trái tim mình để cảm thông, để chia sẻ, để hÆ°á»›ng dẫn và đồng hà nh vá»›i tất cả má»i ngÆ°á»i. Sứ mệnh của Giáo Há»™i là kêu má»i há» sống đúng vá»›i căn tÃnh, phẩm giá, cÅ©ng nhÆ° Æ¡n gá»i của mình qua sá»± hiệp nhất, liên Ä‘á»›i, yêu thÆ°Æ¡ng và hòa hợp vá»›i nhau bất luáºn sá»± khác biệt vá» tôn giáo, văn hóa và nhiá»u hình thức xã há»™i khác.
Giữa thế giá»›i đầy dẫy những bất công, lãnh đạm, Giáo Há»™i là khà cụ Ä‘em lại công lý và thông truyá»n lòng thÆ°Æ¡ng xót của Gia Äình Thiên Chúa. Theo Äức Giáo Hoà ng Phan-xi-cô, “chúng ta cần nhấn mạnh niá»m xác tÃn rằng chúng ta là má»™t gia đình nhân loại. Không có bất cứ biên giá»›i hay rà o cản nà o, chÃnh trị hay xã há»™i, mà chúng ta có thể ẩn mình, lại cà ng Ãt khoảng trống cho toà n cầu hóa sá»± lãnh đạm.â€[63] Tại há»™i nghị đặc biệt năm 1994, các Giám Mục Châu Phi nói rằng “Giáo Há»™i nhÆ° là Gia Äình được định hÆ°á»›ng tá»›i việc xây dá»±ng xã há»™i mà Giáo Há»™i thổi và o đó luồng sinh khà của các Mối Phúc [Beatitudes].â€[64] Äức Giáo Hoà ng Bê-nê-Ä‘Ãch-tô XVI thì khẳng định rằng lòng bác ái yêu thÆ°Æ¡ng của Gia Äình Thiên Chúa giữa lòng thế giá»›i phải luôn vượt qua các biên giá»›i của Giáo Há»™i và rằng dụ ngôn ngÆ°á»i Sa-ma-ri tốt là nh luôn là tiêu chuẩn diá»…n tả tình yêu hoà n vÅ© của Giáo Há»™i cho những ngÆ°á»i thiếu thốn, Ä‘au khổ, bất hạnh.[65]
Trong khi phục vụ gia đình nhân loại, Giáo Há»™i luôn khÆ¡i dáºy ý thức cá»™ng Ä‘oà n trong gia đình nà y, bởi vì, giữa lòng thế giá»›i, không ai là má»™t ốc đảo.[66] Theo thánh Giáo Hoà ng Gio-an Phao-lô II, “con ngÆ°á»i không được tạo dá»±ng để sống má»™t mình. HỠđược sinh ra trong má»™t gia đình và từ gia đình nà y há» lá»›n lên, dần dần tham gia và o xã há»™i thông qua hoạt Ä‘á»™ng của há».â€[67] Chúng ta cÅ©ng có thể nói nhÆ° váºy vá» Giáo Há»™i rằng Giáo Há»™i không được thiết láºp ‘để sống má»™t mình’ vá»›i những ngÆ°á»i đã được xác định, mà cho tất cả má»i ngÆ°á»i trong gia đình nhân loại. Do đó, Giáo Há»™i có sứ mệnh kêu gá»i má»i ngÆ°á»i hãy ra khá»i vá» bá»c của mình để đến vá»›i ngÆ°á»i khác trong gia đình nhân loại rá»™ng lá»›n nà y. Descartes cho rằng ‘ego cognito, ego sum’ (tôi suy tÆ° nên tôi hiện hữu).[68] Trong thá»±c tế, chúng ta thấy đúng hÆ¡n là ‘tôi thuá»™c vá» gia đình, nên tôi hiện hữu’. NhÆ° đã được Ä‘á» cáºp ở trên, mặc khải Ki-tô Giáo cho chúng ta biết rằng trÆ°á»›c khi có cái ‘tôi’ của con ngÆ°á»i thì đã có ‘Chúng Ta VÄ©nh Cá»u’ là Thiên Chúa: "Chúng ta hãy là m ra con ngÆ°á»i theo hình ảnh chúng ta†(St 1,26). ‘Tôi thuá»™c vá» gia đình, nên tôi hiện hữu’, Ä‘iá»u nà y đúng, bởi vì, không ai có thể hiện hữu và tồn tại Ä‘á»™c láºp vá»›i gia đình. Chúng ta nháºn thức rằng tất cả má»i ngÆ°á»i là ‘sản phẩm của gia đình’. Tất cả má»i ngÆ°á»i Ä‘á»u sinh ra từ gia đình, lá»›n lên từ gia đình và từ biệt cõi Ä‘á»i trong bối cảnh gia đình. Äiá»u nà y có nghÄ©a rằng sống là ‘sống vá»›i’, sống là liên vị, sống là tÆ°Æ¡ng quan, sống luôn mang nghÄ©a cá»™ng Ä‘oà n trÆ°á»›c khi mang nghÄ©a cá nhân.
Giáo Há»™i luôn ý thức rằng mình không phải là má»™t tổ chức, phe nhóm hay bất cứ hình thức tổ chức văn hóa xã há»™i đặc thù nà o của nhân loại để cạnh tranh quyá»n lợi hay vị thế.[69] Trong khi thi hà nh tác vụ chÃnh yếu của mình là đem lại Æ¡n cứu Ä‘á»™ muôn Ä‘á»i cho toà n thể gia đình nhân loại, Giáo Há»™i đặc biệt chú tâm đến những ai bị bá» rÆ¡i bên lá» xã há»™i, những nạn nhân của bất công và muôn hình thức bất hòa hợp khác trong gia đình nhân loại. Giáo Há»™i luôn ghi nhá»› rằng trong khi rao giảng Tin Mừng, Äức Giê-su Ki-tô Æ°u tiên những ngÆ°á»i nghèo, những ngÆ°á»i cô thế cô thân, những ngÆ°á»i bị bách hại hay nạn nhân của các hình thức áp bức trong xã há»™i loà i ngÆ°á»i. Do đó, dung mạo Giáo Há»™i là dung mạo của Äức Giê-su Ki-tô, ‘NgÆ°á»i Tôi Tá»› Ä‘au khổ’ của Thiên Chúa, giữa lòng nhân loại, để chia sẻ, cảm thông, đồng hà nh và an ủi há».[70]
Trong bối cảnh hiện tại, gia đình nhân loại Ä‘ang phải trải qua những khó khăn và lạm dụng nảy sinh do những nháºn thức phiến diện vá» con ngÆ°á»i. Nhân phẩm, nhân quyá»n và tá»± do của con ngÆ°á»i Ä‘ang bị tổn thÆ°Æ¡ng nghiêm trá»ng vì sá»± phân biệt đối xá» bất công của những ngÆ°á»i nhân danh chủ nghÄ©a duy váºt, chủ nghÄ©a thá»±c dụng, lợi Ãch quốc gia, đảng phái hay thể chế chÃnh trị. Ná»n văn hóa sá»± chết lan tá»a đến má»i ngõ ngách của cuá»™c sống con ngÆ°á»i. Phục vụ gia đình nhân loại, Giáo Há»™i cổ vÅ© ná»n văn hóa sá»± sống, khởi Ä‘i từ gia đình, trung tâm của ná»n văn hóa nà y.[71] Trong Tông Huấn Ecclesia in Asia, thánh Giáo Hoà ng Gio-an Phao-lô II nói rằng “trong khi phục vụ gia đình nhân loại, Giáo Há»™i quan tâm đến tất cả má»i ngÆ°á»i nam nữ mà không phân biệt đối xá», cố gắng cùng há» xây dá»±ng ná»n văn minh tình thÆ°Æ¡ng đặt ná»n tảng trên những giá trị hoà n vÅ© vá» hòa bình, công lý, liên Ä‘á»›i và tá»± do tìm được sá»± sung mãn của chúng trong Äức Ki-tô.â€[72] Trong Tông Huấn Ecclesia in Africa, thánh Giáo Hoà ng Gio-an Phao-lô II nhấn mạnh rằng “má»—i cá nhân cần được bảo đảm tiếp cáºn các nguồn lá»±c tà i nguyên của thế giá»›i mà Thiên Chúa tặng ban tất cả má»i ngÆ°á»i.â€[73] NhÆ° là Gia Äình Thiên Chúa hiện diện ở trần gian, Giáo Há»™i má»i gá»i tất cả má»i ngÆ°á»i cùng chung tay góp sức nhằm là m cho thế giá»›i ngà y má»™t tốt đẹp và nhân bản hÆ¡n để phẩm giá và ơn gá»i của má»—i ngÆ°á»i được tôn trá»ng cách xứng hợp.
Giáo Há»™i nháºn thức rằng nhá» và o truyá»n thông, phÆ°Æ¡ng tiện di chuyển và trao đổi thÆ°Æ¡ng mại trên thế giá»›i, tần suất giao thoa văn hóa ngà y cà ng tăng, các biểu tượng hay tÃnh đặc sắc của má»—i ná»n văn hóa ngà y cà ng được há»c há»i, tÃch hợp và chia sẻ cách rá»™ng rãi. Äó đây vẫn còn xung Ä‘á»™t, phân cách, chia rẽ, nhÆ°ng nhân loại trở nên má»™t gia đình ngà y cà ng rõ nét hÆ¡n và không thể đảo ngược.[74] Chúng ta thấy rằng trong bối cảnh hiện nay, con ngÆ°á»i có thể thá»±c hiện tình yêu thÆ°Æ¡ng bác ái mà không quá bị lệ thuá»™c nhiá»u và o không gian thá»i, gian nhÆ° trÆ°á»›c. Những ngÆ°á»i ở xa vá» mặt địa lý có thể là ngÆ°á»i thân cáºn của mình, trong khi những ngÆ°á»i ở gần, ngay sát vách tÆ°á»ng nhà mình cÅ©ng có thể là ngÆ°á»i xa lạ.[75] Theo Công Äồng Vatican II, trong khi phục vụ gia đình nhân loại, “Giáo Há»™i khuyến cáo các con cái mình và hết má»i ngÆ°á»i: hãy vượt qua má»i tranh chấp giữa các quốc gia, chủng tá»™c trong tinh thần gia đình con cái Thiên Chúa và củng cố các hiệp há»™i nhân loại chÃnh đáng.â€[76] Thánh Giáo Hoà ng Gio-an Phao-lô II nói rằng “nhÆ° là Gia Äình Thiên Chúa ở trần gian, Giáo Há»™i phải là dấu chỉ sống Ä‘á»™ng và công cụ hiệu quả của tình liên Ä‘á»›i hoà n vÅ© trong việc xây dá»±ng má»™t cá»™ng đồng thế giá»›i yêu chuá»™ng công lý và hòa bình. Má»™t thế giá»›i tốt đẹp hÆ¡n sẽ xuất hiện chỉ khi được đặt ná»n tảng vững chắc trên các nguyên lý đạo đức và tinh thần là nh mạnh.â€[77]
Trong khi phục vụ gia đình nhân loại, Giáo Há»™i ý thức rằng tÆ°Æ¡ng quan giữa Giáo Há»™i cÅ©ng nhÆ° tất cả má»i ngÆ°á»i trong nhân loại không phải tÆ°Æ¡ng quan theo hình ảnh Ä‘Æ°á»ng má»™t chiá»u (one-way traffic), nghÄ©a là từ Giáo Há»™i tá»›i má»i ngÆ°á»i mà là tÆ°Æ¡ng quan hai hay nhiá»u chiá»u (two-way traffic or multi-way traffic). Giáo Há»™i không chỉ sống và chuyển tải những giá trị thuá»™c ná»™i dung đức tin của mình, mà còn há»c há»i từ môi trÆ°á»ng nhân loại những giá trị luân lý và tôn giáo cÅ©ng nhÆ° những Ä‘iá»u tốt đẹp, là nh thánh mà Thiên Chúa đã gieo vãi trong môi trÆ°á»ng nhân loại nhằm là m cho Giáo Há»™i ngà y cà ng được ‘già u có thêm’ trong hà nh trình dÆ°Æ¡ng thế của mình.[78] Do đó, sứ mệnh phục vụ gia đình nhân loại cÅ©ng là sứ mệnh há»™i nháºp văn hóa của Giáo Há»™i theo nghÄ©a đầy đủ nhất.
Nhiá»u nguyên nhân dẫn tá»›i sá»± xuống cấp của các gia đình trong thế giá»›i hôm nay, tuy nhiên, chúng ta có thể nêu lên má»™t số nguyên nhân chÃnh sau đây: (1) chủ nghÄ©a cá nhân, (2) chủ nghÄ©a thế tục, (3) không nháºn thức đủ vá» sá»± thánh thiêng và phẩm giá của gia đình, (4) những khó khăn xuất phát từ Ä‘á»i sống gia đình, chẳng hạn, Ä‘iá»u kiện kinh tế, công ăn việc là m, trách nhiệm đối vá»›i con cái. Äây không nhất thiết là những rà o cản sứ mệnh của Giáo Há»™i, mà là cÆ¡ há»™i cho phép Giáo Há»™i suy tÆ°, lượng định, đánh giá tÆ°Æ¡ng quan giữa Giáo Há»™i và các gia đình trong thế giá»›i, để Giáo Há»™i có thể phục vụ các gia đình cách tốt hÆ¡n. Tiếng nói ngôn sứ của Giáo Há»™i vá» gia đình không chỉ là tiếng nói sá»a dạy, chỉ trÃch, phê bình mà còn là tiếng nói chia sẻ, cảm thông, khÃch lệ các gia đình giữa những khó khăn của há», đồng thá»i, cung cấp cho các gia đình viá»…n cảnh phù hợp vá»›i ná»™i dung đức tin mà Giáo Há»™i có sứ mệnh loan truyá»n giữa những biến chuyển của thá»i đại.
Trong bà i giảng khai mạc Thượng Há»™i Äồng Giám Mục Ngoại ThÆ°á»ng vá» Gia Äình tại Vatican (05-10-2014), Äức Giáo Hoà ng Phan-xi-cô nói rằng Chúa kêu má»i chúng ta chăm sóc gia đình, thá»±c thể ngay từ ban đầu là phần thiết yếu trong chÆ°Æ¡ng trình tình yêu của NgÆ°á»i cho toà n thể nhân loại.[79] Giáo Há»™i luôn ý thức rằng gia đình chÃnh là địa chỉ phục vụ của Giáo Há»™i. Do đó, những gì liên quan đến gia đình Ä‘á»u liên quan đến Giáo Há»™i. Trong bối cảnh hiện tại, khi các gia đình phải Ä‘Æ°Æ¡ng đầu vá»›i muôn và n thách đố, cÅ©ng là khi Giáo Há»™i và toà n thể nhân loại trên khắp hoà n cầu được má»i gá»i xem xét, lượng định, đánh giá tác vụ của mình. TÆ°Æ¡ng lai nhân loại lệ thuá»™c và o sá»± nháºn diện, đánh giá và đưa ra những giải pháp cụ thể để trả lá»i cho những thách đố nhằm duy trì sá»± thánh thiêng và phát triển ổn định của gia đình.
NhÆ° đã được Ä‘á» cáºp ở trên, mầu nhiệm gia đình Na-da-rét tiếp tục hiện diện trong gia đình nhân loại. Äiá»u nà y có nghÄ©a là không giây phút nà o gia đình nhân loại miá»…n nhiá»…m những bấp bênh, thách đố trên Ä‘Æ°á»ng dÆ°Æ¡ng thế. Giáo Há»™i thâm tÃn rằng gia đình Na-da-rét là khuôn mẫu cho gia đình nhân loại. NghÄ©a là , những thay đổi, bấp bênh, Ä‘au khổ do háºu quả của tá»™i lá»—i mà tất cả má»i gia đình trong nhân loại gặp phải cÅ©ng là những thay đổi, bấp bênh, Ä‘au khổ mà gia đình Na-da-rét xÆ°a kia phải hứng chịu cho dù gia đình Na-da-rét là ‘Thánh Gia’. Gia Äình Giáo Há»™i được má»i gá»i cá»™ng tác vá»›i Thiên Chúa để khôi phục và đổi má»›i những gì biến dạng do Tá»™i Nguyên Tổ và những hệ lụy của Tá»™i Nguyên Tổ trong gia đình nhân loại. HÆ¡n nữa, Gia Äình Giáo Há»™i được má»i gá»i trở thà nh kim chỉ nam cho toà n thể nhân loại trong việc nháºn ra hÆ°á»›ng Ä‘Ãch phải tá»›i của tất cả má»i ngÆ°á»i.
Gia Äình Giáo Há»™i không bao giá» vÆ¡i niá»m hi vá»ng và o sá»± thà nh toà n chung cuá»™c của Giáo Há»™i nhá» và o Æ¡n Chúa.[80] Trong khi phục vụ gia đình nhân loại, Giáo Há»™i diá»…n tả mình nhÆ° là dấu chỉ của niá»m hi vá»ng Ä‘Ãch thá»±c giữa những thất vá»ng, chán chÆ°á»ng của nhiá»u ngÆ°á»i trong gia đình nhân loại. Những cÆ¡n khủng hoảng xảy ra trong môi trÆ°á»ng gia đình, môi trÆ°á»ng xã há»™i, môi trÆ°á»ng văn hóa, môi trÆ°á»ng thiên nhiên đã là m cho nhiá»u ngÆ°á»i mất niá»m hi vá»ng và o má»™t tÆ°Æ¡ng lai tốt đẹp hÆ¡n. Giáo Há»™i ý thức vá» những khủng hoảng đó và hiểu được nguyên nhân sâu xa của những khủng hoảng đó trong nhãn quan của mặc khải Ki-tô Giáo, trong đó, nguyên nhân chÃnh vẫn là ‘bóng đêm của tá»™i lá»—i và sá»± dữ’ trong thế giá»›i thụ tạo cÅ©ng nhÆ° những yếu Ä‘uối của con ngÆ°á»i. Äồng thá»i, Giáo Há»™i cÅ©ng ý thức và vững tin rằng mình được ủy thác để trao ban niá»m hi vá»ng cho toà n thể nhân loại, niá»m hi vá»ng rằng tÆ°Æ¡ng lai của nhân loại được định hÆ°á»›ng và tiếp tục triển nở tốt đẹp nhỠân sủng và sá»± quan phòng của Thiên Chúa.[81]
Trong khi phục vụ gia đình nhân loại, Giáo Há»™i luôn ý thức rằng Thiên Chúa là nguồn gốc từ đó muôn váºt muôn loà i được dá»±ng nên, tồn tại, biến đổi và phát triển (1 Cr 8,6; Ep 4,6). Do đó, việc qui tụ ‘con cái’ của mình trong Biến Cố Äức Ki-tô bao gồm việc qui tụ và đổi má»›i toà n thể thế giá»›i thụ tạo nữa. Thánh Phao-lô diá»…n tả rằng “muôn loà i đã lâm và o cảnh hÆ° ảo, không phải vì chúng muốn, nhÆ°ng là vì Thiên Chúa bắt chịu váºy; tuy nhiên, vẫn còn niá»m trông cáºy là có ngà y cÅ©ng sẽ được giải thoát, không phải lệ thuá»™c và o cảnh hÆ° nát, mà được cùng vá»›i con cái Thiên Chúa chung hưởng tá»± do và vinh quang†(Rm 8,20-21). Tác giả sách Khải Huyá»n trình bà y vá» sá»± biến đổi chung cuá»™c bao gồm sá»± biến đổi của toà n thể thế giá»›i thụ tạo rằng “bấy giá» tôi thấy trá»i má»›i đất má»›i, vì trá»i cÅ© đất cÅ© đã biến mất và biển cÅ©ng không còn nữa… Äấng ngá»± trên ngai phán: "Nà y đây Ta đổi má»›i má»i sá»±" (Kh 21,1-5).[82] Giáo Há»™i luôn má»i gá»i tất cả má»i ngÆ°á»i chăm sóc và bảo vệ môi trÆ°á»ng tá»± nhiên, môi trÆ°á»ng sinh thái, môi trÆ°á»ng cho phép gia đình nhân loại hiện diện và hoạt Ä‘á»™ng trong hà nh trình dÆ°Æ¡ng thế của mình.
Tiếp tục truyá»n thống các Giáo Phụ, Giáo Lý Giáo Há»™i Công Giáo khẳng định rằng “vÅ© trụ được tạo dá»±ng vì Giáo Há»™i. Thiên Chúa đã sáng tạo để vÅ© trụ được hiệp thông và o Ä‘á»i sống thần linh của NgÆ°á»i.â€[83] Thiên Chúa thiết láºp gia đình của NgÆ°á»i ở trần gian có tên là ‘Giáo Há»™i’, để qua Giáo Há»™i, nhân loại cÅ©ng nhÆ° muôn loà i muôn váºt nháºn biết và ngợi khen Thiên Chúa. à tưởng của Công Äồng Vatican II cách đây hÆ¡n 50 năm vẫn còn nguyên giá trị rằng “tình trạng thế giá»›i hiện nay đặt nhân loại trong má»™t hoà n cảnh má»›i, vì thế, Giáo Há»™i, là muối đất và ánh sáng trần gian, cà ng được kêu má»i khẩn thiết hÆ¡n để cứu rá»—i và canh tân má»i loà i, hầu má»i sá»± được tái láºp trong Chúa Ki-tô và nÆ¡i Ngà i má»i ngÆ°á»i há»p thà nh má»™t gia đình và má»™t Dân Chúa duy nhất.†Dù mang trong mình những phần tá» tá»™i lá»—i, bất xứng, nhÆ°ng Gia Äình Giáo Há»™i được má»i gá»i không ngừng thanh luyện để trở nên gÆ°Æ¡ng phản chiếu tình yêu, sá»± trung tÃn và lòng bao dung của Thiên Chúa cÅ©ng nhÆ° chÆ°Æ¡ng trình của Thiên Chúa đối vá»›i tất cả má»i ngÆ°á»i cùng toà n thể thế giá»›i thụ tạo.
6. Ưu Ä‘iểm trong việc hiểu Giáo Há»™i nhÆ° là Gia Äình Thiên Chúa
Những khai triển và trình bà y trên đây cho phép chúng ta hiểu thêm rằng hình ảnh Giáo Há»™i nhÆ° là Gia Äình Thiên Chúa ở trần gian vừa có ná»n tảng Kinh Thánh, Truyá»n Thống, Huấn Quyá»n vững chắc, vừa phù hợp vá»›i kinh nghiệm của tất cả má»i ngÆ°á»i trong nhân loại. Hình ảnh nà y được Ä‘á» cáºp nhiá»u trong những tháºp ká»· gần đây được xem nhÆ° là hiệu quả tất yếu của Công Äồng Vatican II và sá»± khai triển của Huấn Quyá»n Giáo Há»™i. Hình ảnh Giáo Há»™i nhÆ° là Gia Äình Thiên Chúa cho phép chúng ta hiểu rõ hÆ¡n bản chất của Giáo Há»™i và quan tâm hÆ¡n tá»›i các tÆ°Æ¡ng quan trong Ä‘á»i sống Giáo Há»™i trên bình diện thần há»c cÅ©ng nhÆ° mục vụ. Äây cÅ©ng là hình ảnh giúp Giáo Há»™i ý thức hÆ¡n vá» vai trò của Giáo Há»™i giữa lòng thế giá»›i là liên Ä‘á»›i và đồng hà nh vá»›i tất cả má»i ngÆ°á»i trong gia đình nhân loại để xây dá»±ng má»™t thế giá»›i nhân bản hÆ¡n.
Hình ảnh Giáo Há»™i nhÆ° là Gia Äình Thiên Chúa không tÆ°Æ¡ng phản hay đối nghịch vá»›i bất cứ hình ảnh Giáo Há»™i nà o từ ná»™i dung đức tin của Giáo Há»™i cÅ©ng nhÆ° sá»± đón nháºn, sống và diá»…n tả ná»™i dung đức tin đó theo dòng lịch sá» Giáo Há»™i. Xem ra hình ảnh Giáo Há»™i nhÆ° là Gia Äình Thiên Chúa tÃch hợp được nhiá»u yếu tố từ các hình ảnh Giáo Há»™i khác, chẳng hạn, Ä‘oà n chiên, những viên đá sống Ä‘á»™ng, tòa nhà , hiá»n thê, ngÆ°á»i mẹ, thụ tạo má»›i, hiệp nhất giữa những ngÆ°á»i Do Thái và dân ngoại. Äặc biệt, hình ảnh nà y liên kết chặt chẽ vá»›i bốn hình ảnh được Công Äồng Vatican II nhấn mạnh: VÆ°Æ¡ng Quốc Thiên Chúa ở trần gian, Dân Thiên Chúa, Thân Thể Äức Ki-tô và Äá»n Thá» Chúa Thánh Thần.[84]
Trong Tông Huấn Ecclesia in Africa, thánh Giáo Hoà ng Gio-an Phao-lô II nói rằng Giáo Há»™i nhÆ° là Gia Äình Thiên Chúa được xem là việc diá»…n tả đúng đắn căn tÃnh của Giáo Há»™i, đặc biệt trong bối cảnh Giáo Há»™i Châu Phi. Theo thánh Giáo Hoà ng, việc loan báo Tin Mừng nhằm mục Ä‘Ãch xây dá»±ng Giáo Há»™i nhÆ° là Gia Äình Thiên Chúa là cách tốt nhất để trả lá»i cho những chủ trÆ°Æ¡ng sai lạc vá» chủng tá»™c cÅ©ng nhÆ° chủ nghÄ©a vị chủng ‘ethnocentrism’ khá thịnh hà nh ở đại lục nà y. Äồng thá»i, việc hiểu Giáo Há»™i nhÆ° là Gia Äình Thiên Chúa sẽ là câu trả lá»i đúng đắn nhất cho những ai chủng trÆ°Æ¡ng chủ nghÄ©a đặc thù ‘particularism’ nhằm Ä‘á» cao các đặc tÃnh văn hóa địa phÆ°Æ¡ng trong việc diá»…n tả đức tin của Giáo Há»™i hÆ¡n là tÃnh chất hoà n vÅ© của đức tin nà y. Chúng ta biết rằng niá»m tin của Giáo Há»™i không lệ thuá»™c và o cách diá»…n tả đặc thù nà o, trái lại, phù hợp vá»›i tất cả các ná»n văn hóa trên thế giá»›i. Do đó, bổn pháºn của các tÃn hữu trong các ná»n văn hóa địa phÆ°Æ¡ng là cần Ä‘Ã o sâu và diá»…n tả tÃnh duy nhất và tÃnh hoà n vÅ© của niá»m tin Ki-tô Giáo cÅ©ng nhÆ° thá»±c thể Giáo Há»™i sao cho phù hợp vá»›i ná»n văn hóa mình.[85]
Khi Giáo Há»™i được hiểu là gia đình của Thiên Chúa ở trần gian thì không có sá»± ngăn cách nà o giữa những ngÆ°á»i trong gia đình nà y. Tất cả má»i ngÆ°á»i Ä‘á»u đồng tâm nhất trà xây dá»±ng Gia Äình Giáo Há»™i và ý thức rằng căn tÃnh, Ä‘á»i sống và sứ mệnh của Gia Äình Giáo Há»™i cÅ©ng chÃnh là căn tÃnh, Ä‘á»i sống và sứ mệnh của con cái Giáo Há»™i. Biên giá»›i tuổi tác, trình Ä‘á»™ văn hóa hay những dị biệt khác không còn quan trá»ng nữa mà là sá»± hòa hợp của những con ngÆ°á»i cùng phẩm giá, nhÆ°ng khác biệt vá» chức năng trong Gia Äình Giáo Há»™i. Theo thánh Phao-lô, tÆ°Æ¡ng quan giữa những ngÆ°á»i lãnh đạo và các tÃn hữu cÅ©ng là tÆ°Æ¡ng quan trong gia đình. Ngà i nói vá»›i tÃn hữu Cô-rin-tô rằng “tôi nói vá»›i anh em nhÆ° nói vá»›i con cái: anh em cÅ©ng hãy mở rá»™ng tấm lòng†(2 Cr 6,13).
Việc Ä‘Ã o sâu, tìm hiểu căn tÃnh, Ä‘á»i sống và sứ mệnh của Giáo Há»™i nhÆ° là Gia Äình Thiên Chúa cho phép Giáo Há»™i trả lá»i cho những thách đố nảy sinh trong thế giá»›i hôm nay liên quan đến Ä‘á»i sống ná»™i tại của Giáo Há»™i, chẳng hạn, (1) vai trò của cá nhân trong Giáo Há»™i, (2) vai trò của Gia Äình Giáo Há»™i, (3) vai trò của các hình thức gia đình khác trong Giáo Há»™i. Việc Ä‘Ã o sâu, tìm hiểu nà y cÅ©ng giúp Gia Äình Giáo Há»™i trả lá»i cho những thách đố khác đối vá»›i các gia đình cÆ¡ bản nói chung, chẳng hạn, (1) thách đố vá» quan niệm gia đình, (2) thách đố vá» Ä‘á»i sống gia đình, (3) thách đố vá» thần há»c gia đình, (4) thách đố vá» mục vụ gia đình, (5) thách đố vỠđịnh Ä‘Æ°á»ng hÆ°á»›ng gia đình, (6) thách đố vá» vai trò của gia đình trong xã há»™i. HÆ¡n thế nữa, việc Ä‘Ã o sâu, tìm hiểu căn tÃnh, Ä‘á»i sống và sứ mệnh của Giáo Há»™i nhÆ° là Gia Äình Thiên Chúa còn cho phép Giáo Há»™i cung cấp hi vá»ng và viá»…n cảnh chÃnh xác hÆ¡n cho toà n thể má»i ngÆ°á»i trong gia đình nhân loại. Äồng thá»i, cho phép Giáo Há»™i có được tiếng nói trong những vấn Ä‘á» cụ thể nhÆ° phân biệt đối xá» bất công dá»±a trên văn hóa, sắc tá»™c, mà u da, phái tÃnh, đẳng cấp, tuổi tác hay hạn chế sinh sản bằng các phÆ°Æ¡ng thức trái tá»± nhiên, trái đạo lý hay nạn ly dị, tái hôn, lạm dụng tÃnh dục và các hình thức ‘bần cùng hóa gia đình’ Ä‘ang nảy sinh trong xã há»™i hôm nay.[86]
Kinh nghiệm cuá»™c sống cho chúng ta nháºn thức rằng những ngÆ°á»i trong gia đình yêu thÆ°Æ¡ng và liên Ä‘á»›i vá»›i nhau cách chân thà nh và đúng đắn hÆ¡n những ngÆ°á»i thuá»™c các tổ chức táºp thể khác. Bởi vì, ngôn ngữ gia đình là ngôn ngữ both/and (cả hai/và ), ngôn ngữ của tÆ°Æ¡ng quan, liên Ä‘á»›i, phụ thuá»™c lẫn nhau, nói cách khác, ngôn ngữ gia đình là ngôn ngữ tình yêu. Khi các Ki-tô hữu ý thức rằng há» là anh chị em trong cùng má»™t gia đình thì trách nhiệm của hỠđối vá»›i nhau luôn cụ thể và thiết thá»±c. ‘Máu loãng hÆ¡n nÆ°á»›c lã’, các Ki-tô hữu là những ngÆ°á»i cùng chung ‘dòng máu’, cùng chung ‘dòng sá»± sống’ khởi từ Thiên Chúa. ‘Dòng máu’, ‘dòng sá»± sống’ nà y tÃch hợp và định hình ‘dòng máu sinh há»c’, ‘dòng máu chủng tá»™c’, ‘dòng máu quốc gia’ hay bất cứ dòng máu nà o khác.
Khi các Ki-tô hữu hiểu Giáo Há»™i nhÆ° là gia đình thì sá»± quan tâm của hỠđối vá»›i Giáo Há»™i sẽ khác Ä‘i. Há» không đến vá»›i Giáo Há»™i nhÆ° đến vá»›i má»™t câu lạc bá»™. Há» không đến vá»›i Giáo Há»™i nhÆ° là khán giả của má»™t buổi hòa nhạc hay thể thao. Há» không đến vá»›i Giáo Há»™i nhÆ° là má»™t nghÄ©a vụ. Há» không đến vá»›i Giáo Há»™i theo những thá»i Ä‘iểm rá»i rạc, nhÆ°ng là toà n bá»™ sá»± hiện hữu và cuá»™c sống há». Các Ki-tô hữu đến vá»›i Giáo Há»™i bằng con tim đầy nhiệt tâm, yêu mến của há», đồng thá»i, há» vững tin rằng chÃnh nhá» Giáo Há»™i và qua Giáo Há»™i há» tìm được nguồn hạnh phúc và bình an đúng nghÄ©a, bình an của Thiên Chúa, giữa những khó khăn, bất trắc của cuá»™c sống hằng ngà y (Ga 14,27).
Khi các Ki-tô hữu nháºn thức rằng nhá» Bà TÃch Rá»a Tá»™i, há» trở thà nh con cái Thiên Chúa và anh chị em trong Gia Äình Thiên Chúa ở trần gian, thì cÅ©ng là khi há» nháºn ra sá»± cần thiết để thúc đẩy tiến trình hiệp nhất Ki-tô hữu trên toà n thế giá»›i (ecumenism). Tiến trình hiệp nhất nà y sẽ được triển nở khi các Ki-tô hữu nháºn thức rằng há» là anh chị em má»™t nhà . Sá»± chia rẽ trong Giáo Há»™i bởi các giáo phái khác nhau không là m mất Ä‘i căn tÃnh gia đình của thá»±c tại được Äức Giê-su thiết láºp ở trần gian là chÃnh Giáo Há»™i. NhÆ° đã được Ä‘á» cáºp ở trên, Gia đình Giáo Há»™i luôn lá»›n hÆ¡n bất cứ cá»™ng Ä‘oà n Ki-tô hữu nà o: Công Giáo, Tin Là nh, Anh Giáo, ChÃnh Thống cÅ©ng nhÆ° những cá»™ng Ä‘oà n khác nhau phát sinh từ bốn nhánh chÃnh nà y. Lá»i cầu nguyện của Äức Giê-su trÆ°á»›c khi bÆ°á»›c và o cuá»™c khổ nạn cho sá»± hiệp nhất của những ai bÆ°á»›c theo chân NgÆ°á»i vẫn còn vang vá»ng trong Ä‘á»i sống của các cá»™ng Ä‘oà n tin nháºn Äức Giê-su và o thá»±c thi giáo huấn của NgÆ°á»i.[87]
Má»™t trong những vấn nạn được nhiá»u ngÆ°á»i quan tâm hiện nay đó là chủ nghÄ©a khủng bố. Nhìn bên ngoà i, chúng ta thấy rằng khủng bố nhÆ° là má»™t hiện tượng chÃnh trị, xã há»™i, nhÆ°ng táºn căn, chúng ta thấy rằng khủng bố đúng hÆ¡n là vấn nạn tôn giáo. ChÃnh sá»± lạm dụng tôn giáo, tôn giáo quá khÃch dẫn tá»›i khủng bố. Khi mà ngÆ°á»i ta cho rằng Thượng Äế đứng vá» phÃa há», khi mà ngÆ°á»i ta cho rằng Thượng Äế của há» là vÄ© đại nhất, khi mà ngÆ°á»i ta không công nháºn sá»± tá»± do lÆ°Æ¡ng tâm, khi mà ngÆ°á»i ta cho rằng ai muốn an toà n thì phải suy nghÄ© và hà nh Ä‘á»™ng nhÆ° há», bởi vì, hỠđược Thượng Äế hÆ°á»›ng dẫn,…, khi đó ngÆ°á»i ta sẽ tìm má»i cách để hủy diệt ngÆ°á»i khác. Trái lại, khi ngÆ°á»i ta nhìn nháºn rằng tất cả má»i ngÆ°á»i trong gia đình nhân loại Ä‘á»u là con của cùng má»™t Cha Trên Trá»i và tất cả má»i ngÆ°á»i là anh chị em của nhau, ngÆ°á»i ta sẽ có những suy nghÄ© và hà nh Ä‘á»™ng tÃch cá»±c hÆ¡n. Lịch sá» nhân loại minh chứng rằng tôn giáo cá»±c Ä‘oan, tôn giáo quá khÃch không bao giá» là câu trả lá»i cho những Ä‘au khổ, bất an của gia đình nhân loại. Bao lâu con ngÆ°á»i chÆ°a tìm được tiếng nói chung và không nháºn nhau nhÆ° anh chị em trong Gia Äình Thiên Chúa, bấy lâu con ngÆ°á»i còn phải chứng kiến những Ä‘au thÆ°Æ¡ng gây nên bởi anh em đồng loại.
Việc nháºn thức Giáo Há»™i nhÆ° là Gia Äình Thiên Chúa ở trần gian, đồng thá»i, nháºn thức rằng ân sủng của Thiên Chúa hiện diện và hoạt Ä‘á»™ng cách kỳ diệu nÆ¡i các tôn giáo khác cho phép Giáo Há»™i dấn thân trong việc đối thoại liên tôn cách hiệu quả hÆ¡n (interreligious dialogue). Khi đối thoại liên tôn được đặt ná»n tảng trên sá»± đối thoại giữa những ngÆ°á»i trong cùng gia đình nhân loại, cùng trăn trở vá» những chủ để nhÆ° Thượng Äế, vÅ© trụ và con ngÆ°á»i thì hiệu quả của việc đối thoại sẽ phong phú hÆ¡n là việc đối thoại đặt ná»n tảng trên sá»± khác biệt vá» thần há»c hay thá»±c hà nh tôn giáo vá»›i những khái niệm và ngôn ngữ trừu tượng. Khi má»i ngÆ°á»i thuá»™c các tôn giáo khác nhau Ä‘á»u nhìn nháºn rằng chỉ có má»™t Thiên Chúa là Äấng Sáng Tạo muôn váºt muôn loà i và rằng toà n thể má»i ngÆ°á»i trong gia đình nhân loại từ tạo thiên láºp địa cho đến táºn thế Ä‘á»u chung má»™t khởi Ä‘iểm, má»™t lịch sá», má»™t hÆ°á»›ng Ä‘i và má»™t Ä‘Ãch đến thì tiến trình đối thoại liên tôn sẽ vượt qua má»i rà o cản.
NhÆ° là Gia Äình Thiên Chúa ở trần gian, Giáo Há»™i kêu má»i tất cả má»i ngÆ°á»i trong gia đình nhân loại quan tâm, chăm sóc lẫn nhau trên bình diện cá nhân cÅ©ng nhÆ° táºp thể. Trong thế giá»›i hôm nay, sá»± lãnh đạm của con ngÆ°á»i ngà y cà ng phổ biến và lan rá»™ng. ‘Toà n cầu hóa lãnh đạm’ (globalisation of indifference) được xem là hệ quả tất yếu của chủ nghÄ©a cá nhân, chủ nghÄ©a giải thiêng, chủ nghÄ©a thế tục và má»™t số hình thức chủ nghÄ©a khác nảy sinh từ não trạng và lối sống thá»±c dụng. Khi ngÆ°á»i ta khÆ°á»›c từ Thiên Chúa, khÆ°á»›c từ sá»± thánh thiêng, khÆ°á»›c từ những giá trị trÆ°á»ng cá»u và không nhìn nháºn nhau nhÆ° anh chị em trong ngôi nhà chung của gia đình nhân loại, cÅ©ng là khi các hình thức chủ nghÄ©a nhÆ° váºy nảy sinh và phát huy tác dụng. Lãnh đạm dẫn tá»›i sá»± xuống cấp của Ä‘á»i sống gia đình trong xã há»™i loà i ngÆ°á»i và là m cho con ngÆ°á»i ngà y cà ng qui ngã trong khi thá» Æ¡ vá»›i tha nhân cÅ©ng nhÆ° không mà ng tá»›i thế giá»›i quanh mình.
NhÆ° là Gia Äình Thiên Chúa ở trần gian, Giáo Há»™i trở thà nh phÆ°Æ¡ng dược là m cho chủ nghÄ©a lãnh đạm và các hình thức chủ nghÄ©a khác ngà y cà ng phai nhạt trong thế giá»›i nhân sinh. Dõi theo Äức Giê-su và Tin Mừng của NgÆ°á»i, Giáo Há»™i kêu má»i tất cả má»i ngÆ°á»i trong gia đình nhân loại biết quan tâm phục vụ lẫn nhau trong hà nh trình tiến vá» Gia Äình Thiên Chúa sung mãn muôn Ä‘á»i.
Kết luáºn
Những xem xét, đánh giá và tổng hợp trên đây cho phép chúng ta nháºn thức rằng bản chất của Giáo Há»™i là gia đình, đồng thá»i, cho phép chúng ta hiểu biết hÆ¡n vá» tÆ°Æ¡ng quan máºt thiết giữa năm hình thức gia đình: Gia Äình Thiên Chúa, gia đình thế giá»›i thụ tạo, gia đình nhân loại, Gia Äình Giáo Há»™i, gia đình cÆ¡ bản (cell of society/ecclesia domestica). Từ khởi thủy, gia đình nhân loại vừa là đỉnh cao vừa là trung tâm của chÆ°Æ¡ng trình Thiên Chúa sáng tạo. NgÆ°á»i chúc phúc và thánh hóa gia đình nhân loại để gia đình nhân loại cùng cá»™ng tác vá»›i NgÆ°á»i trong việc sáng tạo và chăm sóc thế giá»›i thụ tạo. Mặc dù gia đình khởi thủy của nhân loại bất xứng, Thiên Chúa vẫn luôn yêu thÆ°Æ¡ng nâng đỡ. Trải qua thăng trầm lịch sá», gia đình nhân loại được Thiên Chúa dẫn dắt và khi tá»›i thá»i viên mãn, Äức Giê-su Ki-tô, Con Thiên Chúa đã trở nên Con của gia đình nhân loại trong gia đình Na-da-rét để thông phần Ä‘au khổ và cứu Ä‘á»™ gia đình nhân loại.
Trong sứ mệnh của mình, Äức Giê-su Ki-tô mặc khải vá» Gia Äình Thiên Chúa. NgÆ°á»i cho các môn đệ của mình biết rằng Thiên Chúa, Cha của NgÆ°á»i, cÅ©ng là Cha của há» và của những ai đón nháºn NgÆ°á»i và Tin Mừng của NgÆ°á»i qua muôn thế hệ. Vá»›i Äức Giê-su Ki-tô, Gia Äình Thiên Chúa hiện diện và hoạt Ä‘á»™ng giữa lòng nhân thế. NgÆ°á»i đã thiết láºp Giáo Há»™i nhÆ° là Thân Thể NgÆ°á»i, để Gia Äình Thiên Chúa tiếp tục hiện diện và hoạt Ä‘á»™ng nhá» Giáo Há»™i. Ngay từ buổi đầu, các môn đệ Äức Giê-su đã sống bầu khà gia đình nà y. Sau khi Äức Giê-su Phục Sinh và vá»›i sá»± hiện diện của Chúa Thánh Thần, hỠđã ra Ä‘i loan báo Tin Mừng Gia Äình Thiên Chúa cho toà n thể nhân loại. Việc nháºn thức Giáo Há»™i nhÆ° là Gia Äình Thiên Chúa giúp chúng ta hiểu căn tÃnh, Ä‘á»i sống và sứ mệnh của Giáo Há»™i ở trần gian là qui tụ tất cả má»i ngÆ°á»i vá» vá»›i Gia Äình Thiên Chúa.
NhÆ° là Gia Äình Thiên Chúa, Giáo Há»™i thông ban sá»± sống và nuôi dưỡng con cái mình bằng Lá»i Chúa, các bà tÃch và đá»i sống phụng tá»±, đồng thá»i, Giáo Há»™i phục vụ gia đình con cái mình giữa những khó khăn trong Ä‘á»i sống há». Giáo Há»™i khuyến khÃch toà n thể con cái mình luôn hiệp thông vá»›i Giáo Há»™i và vá»›i nhau để loan báo Tin Mừng Gia Äình Thiên Chúa giữa môi trÆ°á»ng sống của mình. Trong khi loan báo Tin Mừng Gia Äình Thiên Chúa, Giáo Há»™i phục vụ gia đình nhân loại bằng chÃnh những giá trị của Gia Äình Thiên Chúa mà Giáo Há»™i lãnh nháºn, sống và được ủy thác trao ban. Giáo Há»™i diá»…n tả Gia Äình Thiên Chúa cách trung thá»±c nhất và luôn thâm tÃn rằng Gia Äình Thiên Chúa là khởi thủy, niá»m hi vá»ng và cùng Ä‘Ãch của gia đình nhân loại cùng toà n thể thế giá»›i thụ tạo.
Pet. Nguyễn Văn Viên
____________
[1] Ở má»™t số nÆ°á»›c Hồi Giáo, đặc biệt ở Trung Äông, gia đình Ä‘a thê không chỉ thuá»™c văn hóa, truyá»n thống mà còn được pháp luáºt cho phép và bảo vệ.
[2] Xa hÆ¡n nữa, ngÆ°á»i ta cÅ©ng dùng từ ‘gia đình’ để chỉ thế giá»›i Ä‘á»™ng, thá»±c váºt (gia đình sÆ° tá», gia đình gấu, gia đình khỉ, gia đình cây dÆ°Æ¡ng xỉ, gia đình cây tùng) hay gia đình thế giá»›i thụ tạo.
[3] Công Äồng Vatican II, Hiến Chế Gaudium et Spes 52 (1965).
[4] Xêm thêm Äức Giáo Hoà ng Phan-xi-cô, Thông Äiệp Laudato Si’ 213 (2015).
[5] Giáo Lý Giáo Hội Công Giáo 1657.
[6] Trong Kinh Thánh Cá»±u Ước, thay vì dùng từ gia đình (family) theo nghÄ©a hiện đại, ngÆ°á»i ta thÆ°á»ng dùng từ nhÆ° nhà cha (father’s house) hay những ngÆ°á»i sống chung dÆ°á»›i mái nhà hay trong má»™t nÆ¡i nà o đó vá»›i ngÆ°á»i chủ là nam giá»›i (household). Gia đình được hiểu theo nghÄ©a rá»™ng nhiá»u hÆ¡n, chẳng hạn, những ngÆ°á»i cùng dân tá»™c, bá»™ tá»™c, thị tá»™c.
[7] Xem thêm Giáo Lý Giáo Hội Công Giáo 372; 1642.
[8] Nô-ê được mô tả là “ngÆ°á»i công chÃnh, hoà n hảo giữa những ngÆ°á»i đồng thá»i và ông Ä‘i vá»›i Thiên Chúa†(St 6,9).
[9] Xem thêm Rm 4,11-12.16-17.
[10] Xem thêm Cv 3,25; Rm 9,6; Gl 3,29.
[11] Xem thêm Ep 3,14-15.
[12] Karl Rahner, in God as Trinity, ed. by Ted Peters (Louisville: John Knox Press, 1973), 22 (the economic Trinity is the immanent Trinity, and vice-versa).
[13] Äức Giê-su hiện diện giữa nhân loại, tuy nhiên, NgÆ°á»i vẫn luôn thuá»™c vá» Gia Äình Thiên Chúa. Vá»›i việc Nháºp Thể, Äức Giê-su vừa thuá»™c vá» Gia Äình Thiên Chúa, vừa thuá»™c vá» gia đình nhân loại.
[14] Xem thêm thánh Giáo Hoà ng Gio-an Phao-lô II, Tông Huấn Familiaris Consortio 86 (1981).
[15] Xem thêm Rm 8,14; 1 Ga 3,2; Gl 3,26 và St 1,26-27; St 9,6.
[16] Xem thêm Ga 6,47-51.
[17] Is 7,14: “Nà y đây ngÆ°á»i thiếu nữ mang thai, sinh hạ con trai và đặt tên là Em-ma-nu-en.†NhÆ° thế, Is 7,14 không có phần giải thÃch ‘Em-ma-nu-en nghÄ©a là Thiên-Chúa-ở-cùng-chúng-ta‘ nhÆ° Mt 1,23.
[18] Công Äồng Vatican II, Hiến Chế Lumen Gentium 6 (1964).
[19] Công Äồng Vatican II, Hiến Chế Lumen Gentium 6.
[20] Xem thêm Äức Giáo Hoà ng Bê-nê-Ä‘Ãch-tô XVI, Thông Äiệp Deus Caritas Est 25 (2005).
[21] Xem thêm Công Äồng Vatican II, Hiến Chế Lumen Gentium 8.
[22] Xem Há»™i Äồng Giám Mục Châu Phi: Message of the Synod 24 (1994).
[23] Xem thêm Công Äồng Vatican II, Hiến Chế Gaudium et Spes 22.
[24] Xem Giáo Luáºt (1983) 204.
[25] Xem thêm Äức Giáo Hoà ng Phan-xi-cô, Evangelii Gaudium 47 (2013).
[26] Xem thêm Công Äồng Vatican II, Hiến Chế Lumen Gentium 9.
[27] Xem thêm thánh Giáo Hoà ng Gio-an Phao-lô II, Tông Huấn Familiaris Consortio 28.
[28] Xem thêm Công Äồng Vatican II, Hiến Chế Lumen Gentium 11.
[29] Xem thêm Dt 13,7-16.
[30] Xem thêm Is 25,6-10; Mt 8,11; Mt 22,1-14; Lc 14,15-24.
[31] Xem thêm 1 Cr 12,12-30.
[32] Äức Giáo Hoà ng Bê-nê-Ä‘Ãch-tô XVI, Thông Äiệp Deus Caritas Est 25.
[33] Xem thêm Äức Giáo Hoà ng Phao-lô VI, Thông Äiệp Ecclesiam Suam 1 (1964).
[34] Trong truyá»n thống và văn hóa Do Thái, khi ngÆ°á»i nữ lấy chồng thì vá» nhà chồng. Tuy nhiên, theo các há»c giả Kinh Thánh, từ xa xÆ°a, khi ngÆ°á»i chồng lấy vợ thì vá» nhà vợ. Äiá»u đó cho chúng ta thấy rằng vá» nhà chồng hay vá» nhà vợ sau khi trở thà nh vợ chồng không quan trá»ng bằng việc hai ngÆ°á»i trở thà nh gia đình má»›i.
[35] Thánh Giáo Hoà ng Gio-an Phao-lô II, Tông Huấn Familiaris Consortio 17; xem thêm Ep 5,21-33.
[36] Äức Giáo Hoà ng Bê-nê-Ä‘Ãch-tô XVI, Thông Äiệp Deus Caritas Est 2.
[37] Äức Giáo Hoà ng Bê-nê-Ä‘Ãch-tô XVI, Thông Äiệp Deus Caritas Est 11.
[38] Thánh Giáo Hoà ng Gio-an Phao-lô II, Thông Äiệp Redemptor Hominis 10 (1979).
[39] Thánh Giáo Hoà ng Gio-an Phao-lô II, Tông Huấn Ecclesia in Oceania 45 (2001).
[40] Thánh Giáo Hoà ng Gio-an Phao-lô II, Thông Äiệp Centesimus Annus 39 (1991); xem thêm Tông Huấn Ecclesia in America 46 (1999).
[41] Xem thêm Cv 12,12; Rm 16,5; Cl 4,15.
[42] Công Äồng Vatican II, Sắc Lệnh Apostolicam Actuositatem 11.
[43] Xem thêm thánh Giáo Hoà ng Gio-an Phao-lô II, Tông Huấn Ecclesia in Asia 46 (1999).
[44] Xem thêm Công Äồng Vatican II, Hiến Chế Lumen Gentium 35.
[45] Xem thêm Công Äồng Vatican II, Hiến Chế Lumen Gentium 11.
[46] Xem thêm Äức Giáo Hoà ng Phao-lô VI, Tông Huấn Evangelii Nuntiandi 71 (1975).
[47] Xem thêm thánh Giáo Hoà ng Gio-an Phao-lô II, Tông Huấn Familiaris Consortio 84
[48] Thánh Giáo Hoà ng Gio-an Phao-lô II, Thông Äiệp Redemptor Hominis 14.
[49] Thánh Giáo Hoà ng Gio-an Phao-lô II Letter to Families 3 (1994).
[50] Xem thêm thánh Giáo Hoà ng Gio-an Phao-lô II, Tông Huấn Familiaris Consortio 75 và Tông Huấn Ecclesia in Africa 50.
[51] Xem thêm Rm 14,17; Pl 3,20.
[52] Xem thêm Gl 4,4-7.
[53] Xem thêm Äức Giáo Hoà ng Phao-lô VI, Tông Huấn Evangelii Nuntiandi 20.
[54] Xem thêm Äức Giáo Hoà ng Bê-nê-Ä‘Ãch-tô XVI, Thông Äiệp Caritas in Veritate 79 (2009).
[55] Công Äồng Vatican II, Sắc Lệnh Apostolicam Actuositatem 8.
[56] Công Äồng Vatican II, Hiến Chế Lumen Gentium 48.
[57] Xem thêm Công Äồng Vatican II, Hiến Chế Gaudium et Spes 24.
[58] Há»™i Äồng Giám Mục Châu Phi: Message of the Synod 23 (1994).
[59] Xem thêm thánh Giáo Hoà ng Gio-an Phao-lô II, Tông Huấn Ecclesia in Africa 66.
[60] Äức Giáo Hoà ng Bê-nê-Ä‘Ãch-tô XVI, Thông Äiệp Deus Caritas Est 19.
[61] Thánh Giáo Hoà ng Gio-an Phao-lô II, Thông Äiệp Dives in Misericordia 4 (1980).
[62] Thánh Giáo Hoà ng Gio-an Phao-lô II, Tông Huấn Ecclesia in Africa 114.
[63] Äức Giáo Hoà ng Phan-xi-cô, Thông Äiệp Laudato Si’ 52.
[64] Há»™i Äồng Giám Mục Châu Phi: Message of the Synod 57.
[65] Äức Giáo Hoà ng Bê-nê-Ä‘Ãch-tô XVI, Thông Äiệp Deus Caritas Est 25.
[66] Xem thêm Công Äồng Vatican II, Gaudium et Spes 24.
[67] Thánh Giáo Hoà ng Gio-an Phao-lô II, Thông Äiệp Fides et Ratio 31 (1998).
[68] Descartes (1596–1650) được xem là ‘cha đẻ’ của triết há»c hiện đại.
[69] Xem thêm Công Äồng Vatican II, Hiến Chế Gaudium et Spes 3
[70] Xem thêm thánh Giáo Hoà ng Gio-an Phao-lô II, Tông Huấn Familiaris Consortio 86 và Is 53,1-12.
[71] Xem thêm thánh Giáo Hoà ng Gio-an Phao-lô II, Thông Äiệp Evangelium Vitae 92 (1995).
[72] Thánh Giáo Hoà ng Gio-an Phao-lô II, Tông Huấn Ecclesia in Asia 32.
[73] Thánh Giáo Hoà ng Gio-an Phao-lô II, Tông Huấn Ecclesia in Africa 114.
[74] Xem thêm Công Äồng Vatican II, Sắc Lệnh Apostolicam Actuositatem 8.
[75] Xem thêm Lc 10,29-37 (dụ ngôn ngÆ°á»i Sa-ma-ri tốt là nh).
[76] Công Äồng Vatican II, Hiến Chế Gaudium et Spes 42.
[77] Thánh Giáo Hoà ng Gio-an Phao-lô II, Tông Huấn Ecclesia in Africa 114.
[78] Xem thêm Công Äồng Vatican II, Tuyên Ngôn Nostra Aetate 2.
[79] Äức Giáo Hoà ng Phan-xi-cô, Holy Mass for the Opening of the Extraordinary Synod on the Family (Vatican Basilica, Sunday, 5 October 2014).
[80] Xem thêm Giáo Lý Giáo Hội Công Giáo 1818.
[81] Xem thêm thánh Giáo Hoà ng Gio-an Phao-lô II, Tông Huấn Ecclesia in Asia 46.
[82] Xem thêm Äức Giáo Hoà ng Phan-xi-cô, Thông Äiệp Laudato Si’ 100.
[83] Giáo Lý Giáo Hội Công Giáo 760.
[84] Xem thêm Công Äồng Vatican II, Hiến Chế Lumen Gentium 3, 7, 9, 17. Má»—i hình ảnh có những giá»›i hạn nhất định. Tổng hợp các hình ảnh Giáo Há»™i cÅ©ng không thể diá»…n tả đầy đủ thá»±c thể Giáo Há»™i. Nhiá»u hình ảnh diá»…n tả Giáo Há»™i thì tốt hÆ¡n là Ãt hình ảnh. Khi diá»…n tả NÆ°á»›c Thiên Chúa, Äức Giê-su không chỉ dùng má»™t hình ảnh mà nhiá»u hình ảnh, chẳng hạn, hình ảnh hạt cải, men trong bá»™t, ruá»™ng lúa.
[85] Xem thêm thánh Giáo Hoà ng Gio-an Phao-lô II, Tông Huấn Ecclesia in Africa 63.
[86] Xem thêm Công Äồng Vatican II, Hiến Chế Gaudium et Spes 29.
[87] Xem thêm Ga 17,1-26.
|