Tết BÃnh Thân - Tản mạn 'khỉ ba không'
20.01.2016
NgÆ°á»i ta tặng cho tôi 3 con khỉ nhá» bằng sứ: con bịt mắt, con bịt tai và con bịt miệng. Thấy ngồ ngá»™, tôi để chúng nÆ¡i phòng khách, ai và o thăm cÅ©ng sôi nổi bình luáºn. Mắt để thấy, tai để nghe, miệng lưỡi để ăn nói. Äó là những khả năng tá»± nhiên, chẳng ai lại muốn khiếm khuyết. Ai cÅ©ng muốn mình được thông minh, lanh lợi, tại sao phải bịt cả mắt lẫn tai và miệng lại giống nhÆ° ngÆ°á»i mù, câm, Ä‘iếc?.
Tết Con Khỉ sắp
đến nên xin được tản mạn vỠkhỉ “ba không†ấy.
- Nguồn
gốc
Nguồn gốc vỠý niệm ba con khỉ có thể bắt nguồn từ Ấn Äá»™ cả
ngà n năm trước.Thần Vajrakilaya là vị thần có 6 tay, mỗi đôi tay dùng để bịt
hai mắt, hai tai và miệng nhằm để răn dạy con ngÆ°á»i mà dân chúng Ấn Äá»™ Ä‘a số lÃ
Pháºt tá», vá»›i ý khuyên là không nhìn báºy, không nghe báºy, không nói báºy. TÆ°
tưởng 3 không theo các nhà tu Pháºt giáo Ä‘i qua nÆ°á»›c Tà u không rõ và o thá»i kỳ
nà o. Sau đó và o khoảng thế ká»· VIII Ä‘á»i nhà ÄÆ°á»ng, má»™t thiá»n sÆ° Pháºt giáo
trong chuyến Pháºt sá»± ở Trung hoa, đã mang theo vá» Nháºt tÆ° tưởng nà y.
Tại Nháºt, vùng Nikko cách Tokyo chừng 140 cây số vá» hÆ°á»›ng
Bắc, trong Ä‘á»n Toshogu hiện nay còn lÆ°u giữ má»™t bức Ä‘iêu khắc cổ (tổng cá»™ng 8
bức khác nhau) có tượng 3 con khỉ tên Mizaru, Kikazaru và Iwazaru (bịt tai, bịt
mắt, bịt miệng) bằng gỗ của nghệ nhân Hidari Jingoro (1594-1634), rất nổi tiếng từ thế kỷ XVII. Tại
sao lại là 3 con khỉ? Trong tiếng Nháºt chữ “zaru†nghÄ©a là không, “saruâ€
nghĩa là con khỉ. Một con lấy
tay che mắt tên là mizaru, tiếng Nháºt là mizaru có ý nghÄ©a "tôi không thấy
Ä‘iá»u xấu". Con giữa lấy tay bịt tai tên là kikazaru có ý nghÄ©a "tôi
không nghe Ä‘iá»u xấu". Còn con thứ 3 lấy tay bịt miệng tên là iwazaru vá»›i ý
nghÄ©a là "tôi không nói Ä‘iá»u xấu". Không hiểu rõ nguyên nhân là ngÆ°á»i Nháºt há» muốn chÆ¡i chữ
hay là phát âm không rõ rà ng, mà ngà y nay các sách Ä‘á»u viết là “mi-zaru,
kika-zaru, iwa-zaruâ€. NhÆ°ng có má»™t Ä‘iá»u chắc chắn là ngÆ°á»i Nháºt tu Thiá»n
dùng 3 con khỉ để nói lên sá»± quan trá»ng và sá»± kiểm soát ba giác quan từ cÆ¡ thể
tiếp xúc vá»›i thế giá»›i bên ngoà i là mắt, tai, miệng. Nhiá»u vùng ở Nháºt,
ngÆ°á»i ta cÅ©ng tin rằng con khỉ là trung gian giữa thần thánh và con
ngÆ°á»i. Không nhìn, không nghe, không thấy là khuôn và ng thÆ°á»›c ngá»c của
nhiá»u thế hệ ngÆ°á»i Nháºt, ngà y nay tÆ° tưởng nà y được chấp nháºn nhÆ° là má»™t nguyên
tắc chỉ đạo.
Nguồn gốc ba ý niệm không nhìn, không nghe, không nói cũng
có thể bắt nguồn từ tư tưởng của Khổng Phu TỠcách đây mấy ngà n năm, vì trong
Luáºn Ngữ có câu: “phi lá»… váºt thị, phi lá»…
váºt thÃnh, phi lá»… váºt ngônâ€. Nghe dẫn giải từ ngÆ°á»i biết chiết tá»± chữ
Hán thì chữ “thông†có bá»™ “nhĩ†là tai, chữ “minh†có bá»™ “nháºt†và bá»™ “nguyệtâ€
tượng trÆ°ng cho hai con mắt. NhÆ° váºy, ngÆ°á»i có tai thÃnh mắt sáng là ngÆ°á»i
nghe thấy được nhiá»u Ä‘iá»u hay đẹp mà nảy ra trà tuệ, là ngÆ°á»i thông minh.Trong
xã há»™i Việt Nam, đâu dá»… dà ng gì là ngÆ°á»i có được tai mắt trong vùng, có tai mắt
trong vùng đồng nghÄ©a vá»›i có thân thế địa vị, quyá»n cao chức trá»ng, và dÄ© nhiên
có được tai mắt thì miệng được …ăn thoải mái!
Có thể hình Ä‘iêu khắc ba con khỉ nà y chịu ảnh hưởng Thiá»n
của Pháºt giáo. Äá»c kinh Pháºt thỉnh thoảng, ngÆ°á»i ta gặp câu “Tâm viên ý
mãâ€. Nhà Pháºt cho rằng “Tâm†và “Ã†của con ngÆ°á»i luôn luôn biến chuyển,
nhảy nhót, chá»t chẹt, phá phách không ngừng nhÆ° con khỉ và con ngá»±a không bao
giá» chịu đứng yên má»™t chá»—, nếu không ká»m chế chúng nó lại, nó suy nghÄ© lung
tung hết chuyện nà y đến chuyện kia thì sẽ sinh ra phiá»n não. Tìm hiểu xa
hÆ¡n thêm má»™t chút thì nhà Pháºt cho rằng lục căn là nhãn, nhÄ©, tá»·, thiệt, thân
và ý tiếp xúc với lục trần là sắc, thanh, hương, vị, xúc và pháp, rồi sinh ra
lục thức. Nếu những thức nà y không bị ô nhiễm thì hà nh giả được tâm thanh
tịnh mà đạt đến lục thông. Còn nếu mắt ham nhìn cái đẹp, tai muốn nghe lá»i
ngon ngá»t, mÅ©i thÃch ngá»i mùi thÆ¡m tho, lưỡi Æ°a nếm vị thức ăn ngon, thân tiếp
xúc vá»›i đồ dÆ¡, và ý nghÄ© Ä‘iá»u báºy để tâm bị mê loạn thì lục thức sẽ biến thà nh
lục tặc là 6 tên giặc phá hại sá»± thanh tịnh cho việc tu hà nh.Pháºt giáo không
chỉ Ä‘á» cáºp đến mắt, tai, miệng (lưỡi) mà còn thêm mÅ©i, thân và ý. Äôi
mắt là tuyệt tác của thiên nhiên, là cá»a ngá» tâm hồn. Nếu không thấy ánh sáng, hình ảnh, mà u sắc, vẻ đẹp thì ấy lÃ
đôi mắt mù.Tại sao lại bịt mắt? Äể đừng nhìn những chá»— không nên nhìn,
đừng nhìn Ä‘á»i bằng ná»a con mắt, đừng thiển cáºn thà nh kiến dá»… dẫn đến cái nhìn
không đúng sá»± tháºt, vá»™i và ng đánh giá sai vấn Ä‘á». Thói thÆ°á»ng ở Ä‘á»i
là “yêu nên tốt, ghét nên xấuâ€, thà nh ra khi ngÆ°á»i ta có thà nh kiến thì nhãn
quan cá nhân cũng lệch chuẩn. Con khỉ che mắt có ý
khuyên ngÆ°á»i ta chá»› nên vá»™i nhìn và o hiện tượng mà đánh giá bản chất sá»± việc,
nên suy xét má»i việc bằng con mắt nhân văn, bằng sá»± suy ngẫm thấu đáo.
Nhạc sĩ Xuân Hồng
viết ca khúc “Äôi mắt†vá»›i ca từ dá»… thÆ°Æ¡ng.
Mẹ
cho em đôi mắt sáng ngá»i; Äể nhìn Ä‘á»i và để là m duyên.
Mẹ
cho em đôi mắt mà u Ä‘en; Äể thÆ°Æ¡ng để nhá»›, để ghen để há»n.
Äôi
mắt em là cá»a ngá» tâm hồn; Là bà i thÆ¡ hay nhất,
LÃ
lá»i ca không dứt; Là tuyệt tác của thiên nhiên.
Thi sÄ© LÆ°u Trá»ng
LÆ° đã viết hai câu thÆ¡ tháºt đẹp vá» tình yêu trong đôi mắt:
Mắt
em là một dòng sông,
Thuyá»n
ta bơi lặng trong dòng mắt em.
Mắt là cảm hứng
cho thi sĩ, nhạc sĩ. Mắt là hồn cho thơ, là sóng cho
nhạc. Có ngÆ°á»i nhìn đôi mắt nhÆ° mùa thu. Có ngÆ°á»i nhìn đôi mắt nhÆ° dòng sông.
Trong văn chÆ°Æ¡ng, nghệ thuáºt, cảm hứng vá» mắt bao giá» cÅ©ng là đôi mắt đẹp.Thế
nhưng, khi Thánh Kinh nói vỠmắt lại nói vỠđôi mắt mù. Từ những trang đầu của
sách Sách Sáng thế đã nói vỠmắt: “Rắn đã
nói vá»›i ngÆ°á»i Ä‘Ã n bà : chẳng chết chóc gì đâu ! Quả nhiên Thiên Chúa biết, ngà y
nà o các ngươi ăn nó mắt các ngươi sẽ mở ra và các ngươi sẽ nên như Thiên Chúa,
biết cả tốt xấu. Và ngÆ°á»i Ä‘Ã n bà đã nhìn; quả là cây ăn phải ngon... mà nhìn
thì đã sướng mắt. Nó đáng quý thực, cái cây ấy để được tinh khôn. Và bà đã
ăn... Và mắt cả hai ngÆ°á»i đã mở ra. Và chúng biết là chúng trần truồng†(St
3, 4–7).
Äoạn Thánh Kinh nói vá» lịch sá» sa ngã của loà i ngÆ°á»i đã Ä‘á» cáºp đến đôi mắt
qua 3 tiến trình:
- Rắn hứa là mắt hai ông bà sẽ mở
ra.
- E-và nhìn trái táo và thấy sướng
mắt.
- Mắt hai ngÆ°á»i mở ra và thấy mình
trần truồng.
Rắn hứa là mắt hai ngÆ°á»i sẽ mở ra để nhìn thấy má»i sá»± nhÆ° Thiên Chúa, nhÆ°ng
mắt đức tin đã nhắm lại nên không nhìn thấy Ä‘iá»u mình muốn thấy. Há» không thấy
mùa hoa nở rá»™, những đồi cá» bình yên, những dãi nắng hiá»n, những dòng suối êm ả.
“Mà nhìn thì đã sÆ°á»›ng mắtâ€, cái nhìn ấy
phải là đắm đuối, bằng cái nhìn đam mê đó, tội lỗi, khổ đau và sự chết đã và o
trần thế.Lá»i hứa của con rắn đã hiệu nghiệm: “mắt cả hai ngÆ°á»i đã mở raâ€. Không phải mở ra để nhìn thấy vẻ đẹp mÃ
nhìn thấy mình trần truồng. “Mắt hai ngÆ°á»i
đã mở raâ€. Câu Thánh kinh tháºt ngắn ngÅ©i diá»…n tả cách tinh tế sá»± Ä‘au
thương: mở ra cũng là lúc đóng lại. Ađam – Evà đã mở mắt, nhưng hỠlẫn trốn
không dám nhìn Thiên Chúa. Cả hai đã mở mắt nhưng để tìm lá che thân, không dám
nhìn nhau. Khởi đầu lịch sá» nhân loại là đôi mắt mù và sá»± mù loà chảy dá»c theo
thá»i gian mang tối tăm và o trong trần thế.
Chúa Kitô đã đến chữa là nh sự mù loà ấy, hà n gắn lại vết thương thưở sa ngã của
Nguyên Tổ. Khi liên kết phép lạ Chúa Giêsu chữa ngÆ°á»i mù từ thưở má»›i sinh (Mc
10, 46-52 ; Mt 20,29-34 ; Lc 18,35-43) với sự mù loà của Nguyên tổ,
ta mới thấy ý nghĩa sâu xa của mầu nhiệm Con Thiên Chúa đến trong thế
gian. “Mù từ thưở mới sinh†là mù từ xa xưa, thưở địa đà ng. Chúa Kitô đã
mang ánh sáng cho thế gian. Ngà i ban cho nhân loại đôi mắt má»›i: Mắt Äức Tin. Ãôi mắt đức tin giúp con ngÆ°á»i
nhìn thấy Thiên Chúa và yêu má»i ngÆ°á»i, má»i sá»± trong Chúa và yêu nhÆ° Chúa đã
yêu. Nhiá»u Thánh vịnh giúp ta táºp nhìn cuá»™c Ä‘á»i và con ngÆ°á»i bằng đôi mắt tin
yêu, như Thánh vịnh 104, các Thánh vịnh Job 38-39. Chúa Giêsu cũng chữa
nhiá»u ngÆ°á»i mù loà tâm hồn. Ngà i mở mắt cho Giakêu thấy được sá»± nguy hiểm của
tiá»n tà i đối vá»›i phần rá»—i (Lc 9, 1-10). Ngà i mở mắt cho ngÆ°á»i Ä‘Ã n bà ngoại
tình, giúp chị từ bá» quá khứ lá»—i lầm (Lc 7, 36-50). Ngà i mở mắt cho ngÆ°á»i trá»™m
là nh giúp nháºn ra lòng Chúa xót thÆ°Æ¡ng (Lc 23, 32-43)...
Chúa Giêsu dạy: “ Nếu mắt của con là m cớ cho con sa ngã thì
hãy móc mà ném nó Ä‘i†(Mt 5,29); Miệng để nói để cÆ°á»i để khóc. Nếu không nói được là câm, nói
ú á»› là ngá»ng, nói lắp bắp là cà lăm. Có ai muốn váºy đâu! Tại sao phải bịt
miệng? NgÆ°á»i xÆ°a nói: “Khẩu thiệt giả há»a chi môn, diệt thân chi phủ dãâ€:
miệng lưỡi là cá»a và o tai há»a, là búa rìu diệt thân. NgÆ°á»i Ä‘á»i thÆ°á»ng nhắc
nhở nhau: “NgÆ°á»i Ãt nói không phải là ngÆ°á»i nói Ãt mà đừng nên nói những gì vô
Ãchâ€.
Chu Văn An
(1292-1370) là má»™t báºc hiá»n Nho, má»™t vị đại quan đáng kÃnh và là má»™t ngÆ°á»i thầy
mẫu má»±c được suy tôn là “Vạn thế sÆ° biểu†(ngÆ°á»i thầy của muôn Ä‘á»i). Ông được
thỠở Văn Miếu – Quốc Tá» Giám Hà Ná»™i, sinh thá»i ông từng dâng “thất trảm sá»›â€
chém 7 tên nịnh thần, nhÆ°ng vua không nghe. Ông đã gá»i trả mÅ© áo quan cho vua rồi
vỠở ẩn tại Côn SÆ¡n, Kiếp Bạc. Ông được các há»c giả thá»i phong kiến xÆ°a và nhÆ°
sao đẩu, sao khuê… Cao Bá Quát đã từng viết vỠông: “Thất trảm yêu ma phải rợn lòng.Trá»i đất soi chung vầng hà o khÃ.NÆ°á»›c non
còn mãi nếp cao phongâ€.
Phải chăng, hình
tượng con khỉ bịt mồm có ý nhắc nhở ngÆ°á»i nói phải có ngÆ°á»i nghe, ngÆ°á»i không
biết nghe thì ta có nói cÅ©ng phà lá»i?
NgÆ°á»i xÆ°a có
câu: Há»c nói chỉ mất 3 năm nhÆ°ng há»c im lặng mất 60 năm chÆ°a chắc đã há»c được.
Lại có câu “Câm hay ngóng, ngá»ng hay nói†nghÄ©a là , thÆ°á»ng những ngÆ°á»i biết Ãt
lại hay nói nhiá»u hoặc đã không biết lại tá» ra biết nhiá»u. Nhà bác há»c Albert
Ein-Stein có nói, cái ta biết chỉ bằng má»™t giá»t nÆ°á»›c, còn cái ta không biết bằng
cả má»™t đại dÆ°Æ¡ng, ấy thế mà có nhiá»u anh chà ng, cô nà ng cái gì cÅ©ng tá» ra “biết
tuốtâ€. Và nữa, khi không vừa lòng ai (do định kiến riêng) ngÆ°á»i ta thÆ°á»ng nói
hơn, nói kém mặc lòng. Ca dao có câu: “Yêu ai thì nói quá ưa. Ghét ai nói thiếu
nói thừa nhÆ° khôngâ€. Vẫn biết há»a từ mồm mà ra, bệnh từ mồm mà và o (há»a tùng khẩu
xuất, bệnh tùng khẩu nháºp) nhÆ°ng mấy ai giữ được cho toà n vẹn?
Cổ nhân có câu: “Nhất ngôn xuất khẩu, tứ mã nan truy†(má»™t lá»i nói ra, bốn ngá»±a
Ä‘uổi theo không kịp). Lá»i nói của con ngÆ°á»i có thể có háºu quả rất lá»›n và rất
phức tạp; có thể Ãch lợi hay tai hại, xây dá»±ng hay phá đổ. ChÃnh vì thế, bác ái
rất cần trong lá»i nói.Muốn bác ái trong lá»i nói, trÆ°á»›c hết phải tế nhị, tránh
những lá»i nói là m thiệt hại hoặc gây buồn phiá»n. Có thể đó là những lá»i nói hữu
ý hay vô tình.
Nói hà nh, nói xấu, là m thiệt hại uy tÃn và danh
dá»± ngÆ°á»i khác, là điá»u lá»—i đức ái nặng. Ganh tị là nguyên nhân chÃnh gây ra nói
hà nh nói xấu. NgÆ°á»i ta lá»—i đức ái nặng ná» nhất, khi lá»i nói sau lÆ°ng hoà n toà n
Ä‘i ngược vá»›i lá»i nói trÆ°á»›c mặt. Khuynh hÆ°á»›ng nà y biểu lá»™ sá»± hèn nhát, không
xứng vá»›i ngÆ°á»i kitô hữu là con cái sá»± tháºt.
NgÆ°á»i ta thÆ°á»ng lá»—i đức ái trong lá»i nói nhiá»u
hÆ¡n cả, ngược lại cÅ©ng có thể xây dá»±ng tình bác ái bằng lá»i nói nhiá»u hÆ¡n cả.
Äiá»u nà y đòi há»i má»™t ý thức mãnh liệt và thÆ°á»ng xuyên. NhỠý thức mà chúng ta
khám phá cÆ¡ há»™i thi hà nh bác ái bằng lá»i nói.
Bác ái trong lá»i nói không là ăn nói Ä‘Æ°a đẩy hay
tìm cách lấy lòng ngÆ°á»i khác bằng lá»i xu nịnh, cÅ©ng không là lá»i nói suông trên
môi miệng, miá»…n trừ hà nh Ä‘á»™ng thá»±c tế. NhÆ°ng là dùng lá»i nói nhÆ° má»™t yếu tố
quan trá»ng để biểu lá»™ và xây dá»±ng Ä‘iá»u cốt yếu mà Äức Kitô dạy là tình yêu
không giả dối.
Việc xây dá»±ng tình bác ái bằng lá»i nói rất Ä‘a
dạng, tùy ngÆ°á»i và tùy môi trÆ°á»ng, nhÆ°ng cÅ©ng có những nét lá»›n căn bản: lá»i
khÃch lệ, lá»i an ủi, lá»i thông cảm hay chia sẻ, lá»i nói là m vui lòng ngÆ°á»i khác,
lá»i nói xây dá»±ng.
Thánh Gicôbê khuyên “Thưa anh em, anh em đừng nói xấu nhau†(Gcb 4,11).
Tai là cá»a ngõ dẫn âm thanh và o tâm trÃ. Tai không nghe
được tiếng nói âm thanh là tai Ä‘iếc. Sao lại bịt tai? Chắc hẳn là ngÆ°á»i ta tránh nghe những chuyện
thị phi.
Khi nghe Ä‘iá»u
gì, thiết nghÄ© ngÆ°á»i nghe nên sà ng lá»c, phân tÃch kỹ cà ng. Lại phải nghe hai
tai, nghe ý kiến nhiá»u chiá»u. Không phải lá»i khuyên bảo nà o cÅ©ng xuất phát từ sá»±
thà nh tâm. Thông thÆ°á»ng ai cÅ©ng thÃch nghe những lá»i ngá»t ngà o, ngợi khen, nịnh
ná»t chứ mấy ai thÃch nghe những ý kiến phê bình? Kể cả những lá»i phê bình ấy lÃ
rất thà nh thá»±c. Nhiá»u khi ngÆ°á»i ta đâu biết những ai có lá»i chê đúng thì ngÆ°á»i
đó chÃnh là thầy của ta. NgÆ°á»i hiểu biết là ngÆ°á»i biết nghe những lá»i nói thẳng
thắn bá»™c trá»±c. “Trung ngôn nghịch nhĩ†là váºy! Hình tượng con khỉ bịt tai có ý
khuyên ngÆ°á»i ta hãy cảnh giác vá»›i những lá»i Ä‘Æ°á»ng máºt.
Äể sống
tinh thần Tin Mừng, Ä‘iá»u cần thiết nhất là phải biết lắng nghe. NgÆ°á»i nghe tai bên nà y lá»t qua tai bên kia nên không còn gì để
suy nghĩ, vì thế nên rất nông cạn. HỠđược Chúa Giêsu và như hạt giống “rơi
xuống vệ Ä‘Æ°á»ng, chim chóc đến ăn mất†(Mt 13,4). NgÆ°á»i
nghe nhÆ°ng vá»™i nói nên thiếu gạn lá»c khÆ¡i trong. Há» giống nhÆ° “hạt
rÆ¡i trên sá»i đá, chá»— đất không nhiá»u, nó má»c ngay, vì đất không sâu, nhÆ°ng khi
nắng lên nó liá»n bị cháy, và vì thiếu rá»… nên bị chết khôâ€(Mt 13,5). NgÆ°á»i biết lắng nghe
và biết gìn giữ trong trà khôn để suy nghĩ, biết lưu lại trong tâm hồn để suy
niệm nên nội tâm phong phú, hỠnhư “hạt gieo và o đất tốt, nên sinh
hoa kết quả: hạt được gắp trăm, hạt được sáu chục, hạt được ba chục†(Mt 13,8).
Cha Mark Link, S.J nói rằng: "Chúng ta phải lắng nghe
Lá»i Chúa bằng 3 lá»— tai: lá»— tai của tâm trÃ, lá»— tai của trái tim và lá»— tai của
linh hồn". Lắng nghe bằng lá»— tai tâm trÃ. Äó lÃ
cố gắng tìm hiểu Lá»i Chúa, và hÆ¡n nữa, là m cho lá»i ấy sống Ä‘á»™ng y nhÆ° chúng ta
Ä‘ang nghe chÃnh Chúa nói. Thánh Ignatiô Loyola thÆ°á»ng nghe Lá»i Chúa theo kiểu
nà y, bằng cách nhắm mắt lại và tưởng tượng mình Ä‘ang có mặt trong há»™i Ä‘Æ°á»ng Do
Thái để nghe Chúa Giêsu nói. Ngà i tưởng tượng ra niá»m xúc Ä‘á»™ng khiến giá»ng nói
Chúa Giêsu nghẹn ngà o khi Ä‘á»c đến câu : "Thần khà Chúa ngá»± trên tôi". Ngà i còn tưởng tượng ra ná»—i phấn
khÃch nhÆ° Ä‘iện giáºt lan chuyá»n nÆ¡i cá»™ng Ä‘oà n tham dá»± khi Chúa Giêsu tuyên
bố : "Hôm nay, lá»i Kinh Thánh
trên đã ứng nghiệm khi anh chị em nghe Ä‘á»c nó". NhÆ° thế, nghe bằng tâm
trà là không những chỉ hiểu Lá»i Chúa, mà còn là m cho Lá»i ấy trở nên sống Ä‘á»™ng
như thể nghe từ miệng Chúa nói ra.
Lắng nghe bằng lá»— tai của trái tim. Äó là ghi
tạc Lá»i Chúa và o trái tim và cố gắng tìm cách áp dụng Lá»i ấy và o hoà n cảnh cụ
thể của cuộc sống. Phanxicô Xaviê lên Paris theo đuổi khoa bảng dùi mà i
kinh sỠđể cuối cùng trở thà nh giáo sÆ° môn Triết há»c. NhÆ°ng trên đỉnh cao danh
vá»ng ấy, má»™t lần tiếp cáºn Tin Mừng, gặp được câu: “lá»i lãi cả thế gian mà mất linh hồn liệu Ãch gì?†(Lc 9,25),
Phanxicô Xaviê nghe lá»i
nà y nhÆ° nói trá»±c tiếp vá»›i mình. Lá»i đã Ä‘i và o trái tim đã giúp
ngà i lá»±a chá»n định hÆ°á»›ng Ä‘á»i mình sao có lợi cho Ä‘á»i sống Thiên Chúa. Nghe bằng trái tim lÃ
ghi khắc Lá»i Chúa và o ná»™i tâm và váºn dụng lá»i ấy và o cuá»™c sống hà ng ngà y.
Lắng nghe bằng lá»— tai của linh hồn. Äó là cầu
nguyện vá»›i Chúa vá» Lá»i đã nghe trong trái tim, nhÆ° thánh Phanxicô Xaviê đã là m.
Ngà i
từ bá» tất cả công danh sá»± nghiệp, nháºn chức Linh mục, rồi sau đó cùng vá»›i
Ignatiô thà nh láºp Dòng Tên vá»›i khẩu hiệu “cho vinh danh Chúa hÆ¡nâ€. Phanxicô
Xaviê vẫn khát vá»ng xa hÆ¡n là hiến thân loan báo Tin Mừng táºn miá»n sâu miá»n xa
của địa cầu. Trong nhiá»u năm truyá»n giáo, ngà i đã Ä‘i bá»™ tá»›i trăm ngà n cây số,
và đã rá»a tá»™i vá»›i con số ká»· lục phá»ng Ä‘á»™ ba vạn ngÆ°á»i.
Äức Hồng Y FX Nguyá»…n Văn Thuáºn khuyên :
“ChÃnh lúc rao giảng Tin Mừng, con phải giữ sá»±
thinh lặng bên trong, con phải để cho Chúa Thánh Thần nói với con, và nói qua
miệng lưỡi con.Thinh lặng là thá»i gian
để cầu nguyện, để chuẩn bị, để suy nghÄ©, để chÃn mùi, để có năng lá»±c mà loan
báo Tin Mừng†(Cầu nguyện, trang 109). Cuá»™c Ä‘á»i ngÆ°á»i tÃn hữu luôn lắng
nghe Lá»i Chúa. Äó là hà nh trình của Lá»i đã nghe, được diá»…n lại sống Ä‘á»™ng nÆ¡i
tâm trÃ, ghi khắc và o trái tim và cầu nguyện trao đổi vá»›i Chúa, từ đó lắng nghe
Ä‘iá»u Chúa muốn nhắn nhủ vá»›i bản thân qua Lá»i ấy.
Trong phúc âm Chúa Giêsu dạy: “Hãy để ý tá»›i Ä‘iá»u anh em nghe†(Mc
4,24); “Hãy để ý tá»›i cách anh em ngheâ€
(Lc 8,18).
Tôn Ngá»™ Không đã từng khuyên can ÄÆ°á»ng Tăng nhiá»u Ä‘iá»u mắt thấy
tai nghe, những âm mÆ°u của yêu ma quá»· quái dá»c Ä‘Æ°á»ng thỉnh kinh, nhÆ°ng ÄÆ°á»ng Tam
Tạng đã không nghe lại còn niệm chú xiết vòng kim cô, đuổi vỠhoa quả sơn nên
có rất nhiá»u háºu quả tại hại.
Trong
nghệ thuáºt Ä‘iêu khắc dân gian, hình tượng con khỉ được mô tả má»—i con má»™t tÆ° thế:
má»™t con bịt mắt, má»™t con bịt tai và má»™t con bịt miệng. Không phải ai bịt con khỉ mà chÃnh nó tá»± bịt miệng tai mắt của
mình. Ba trạng thái đó của khỉ, có thể hiểu là biểu hiện của thái độ “mũ
ni che tai hưởng thái bìnhâ€. Thá»±c tế trong cuá»™c sống, không Ãt ngÆ°á»i quan niệm,
trÆ°á»›c má»i vấn Ä‘á» chÆ°á»›ng tai gai mắt, tốt nhất là “có mắt không nhìn, có miệng
không nói, có tai không nghe†để giữ mình bình yên, an lạc. có thể quan niệm
trên cÅ©ng có phần nà o đúng nhÆ°ng nếu hiểu hoà n toà n nhÆ° váºy có lẽ hÆ¡i phiến diện. Vá»›i 3 hình tượng đó có không Ãt ngÆ°á»i suy ra
rằng : hãy cứ sống an pháºn, mặc kệ những gì Ä‘ang xảy ra xung quanh và há» mặc
nhiên bà ng quan theo thuyết “Mackenoâ€(mặc kệ nó!). NhÆ°ng giữa cuá»™c Ä‘á»i đầy những
Ä‘iá»u thị phi và nhiá»…u nhÆ°Æ¡ng nà y, nếu cứ an pháºn nhÆ° váºy thì xã há»™i sẽ Ä‘i đến
đâu, tình ngÆ°á»i sẽ vỠđâu? Và nếu cứ bịt tai, bịt mắt, bịt miệng nhÆ° thế
cả cuá»™c Ä‘á»i thì thá» há»i cuá»™c sống có gì là thi vị nữa không?
à nghĩa hình tượng khỉ “ba không†là đừng nhìn đừng nghe đừng
nói những Ä‘iá»u trái lẽ, bịt mắt để dùng Tâm mÃ
nhìn, bịt tai để dùng Tâm mà nghe, bịt miệng để dùng Tâm mà nói. Khi
Tâm ở trạng thái "Tịnh" không bị quấy rầy bởi những Ä‘iá»u xấu thì từ Tâm
má»›i phát sinh những Ä‘iá»u "Thiện". à nghÄ©a tÃch cá»±c của khỉ “ba không†là khuyên con ngÆ°á»i ta hãy
có má»™t cách hà nh xỠđúng. Muốn thÃnh tai, sáng mắt, sách miệng thì phải táºp luyện
hà ng ngà y, gìn giữ đôi mắt, đôi tai biết lắng nghe và kiá»m chế miệng lưỡi.
Tết BÃnh Thân đã cáºn ká». Hình tượng khỉ “ba không†là má»™t sản phẩm vừa mang
tÃnh nghệ thuáºt lại ẩn chứa nhiá»u ý nghÄ©a, bản thân tá»± nhắc nhở mình luôn giữ
gìn tai mắt miệng lưỡi cho đúng phẩm hạnh cốt cách. Mong rằng những ai đang có
món quà nà y trên bà n là m việc sẽ cà ng nhìn ngắm suy tư và áp dụng và o cuộc
sống.
Lm Giuse Nguyễn Hữu An
|