Ngày 19-3-1627, cha Đắc Lộ đặt chân lên đất Cửa Bạng – Thanh Hoá. Đây là một sự kiện mang tính bất ngờ. Khi giáo sĩ Baldinotti, người Ý, Dòng Tên, vì không biết tiếng Việt nên không thể truyền giáo được, đã viết thư lên Bề trên xin cử những thừa sai thông thạo tiếng Việt đến Đàng Ngoài truyền giáo. Cha Đắc Lộ, lúc ấy, đang ở Đàng Trong, được Bề trên chọn lựa cử ra Đàng Ngoài. Để chuẩn bị cho chuyến hành trình này, Bề trên đã gọi cha về Macao tháng 7-1626.

Ngày 12-3-1627, cha Đắc Lộ cùng với cha Phêrô Marques xuống tàu rời Ma cao đi Đàng Ngoài. Tàu gặp bão lớn đánh giạt vào Cửa Bạng – Thanh Hoá đúng vào ngày Lễ Thánh Cả Giuse 19-3-1627 (x. Alexandre de RHODES, Lịch Sử Vương Quốc Đàng Ngoài, B.d. Hồng Nhuệ).

Sự tình cờ ngoài dự kiến của nhà truyền giáo lại là cái hữu ý trong sự quan phòng nhiệm mầu của Thiên Chúa. Điều không may mắn trong đêm tăm tối của bão tố lại là hồng ân lớn lao mà Thiên Chúa dành cho xứ Thanh. Cơn bão định mệnh lịch sử ấy đã quét sạch tất cả những gì còn u uẩn trên bầu trời, dưới mặt đất Cửa Bạng để ghi lên đó dấu ấn Ơn Cứu Độ. Ngày 19-3-1627, biến cố diễn ra tại Cửa Bạng đã đi vào lịch sử Giáo Hội Công Giáo tại Việt Nam nói chung và Thanh Hoá nói riêng như là sự khởi đầu một công trình mới của Thiên Chúa tại nơi đây.

Khi ánh bình minh ửng hồng trên mặt biển, người làng chài Cửa Bạng đơn sơ đón tiếp nhà truyền giáo như đã tiếp đón những nhà buôn khác từng ghé bến Cửa Bạng. Có ai trong số họ ý thức được rằng: Đây là cuộc gặp gỡ lịch sử; họ đang sống trong thời khắc lịch sử lớn lao và họ có cơ may là nhân chứng. Người dân Cửa Bạng đâu có biết trên chiếc tàu ấy, có những người mang theo “món hàng lạ, quý và rẻ hơn tất cả các thứ hàng khác, thậm chí còn biếu không nếu ai muốn”. Đó là “ “Đạo thật”, đường thật, ban hạnh phúc”. Rõ ràng người dân xứ Thanh cũng bất ngờ không kém nhà truyền giáo trước cuộc hạnh ngộ này.

Cuộc gặp gỡ giữa cha Đắc Lộ và người Cửa Bạng xét sâu xa là cuộc gặp gỡ giữa Kitô giáo với nền văn hoá đã tồn tại ngàn năm trên mảnh đất Đàng Ngoài mà xứ Thanh là một đại diện tiêu biểu. Thanh Hoá, mảnh đất “địa linh nhân kiệt”. Nơi phát xuất nền văn hoá Đông Sơn phát triển rực rỡ trước Công Nguyên. Nơi đã sản sinh nhiều anh hùng hào kiệt, danh nhân văn hoá trong lịch sử dân tộc.

Thẳm sâu trong tâm hồn người xứ Thanh vang vọng nhịp trống đồng, điệu hò sông Mã, khúc hát đi cấy đêm trăng ngàn năm vợi về. Rì rầm trong mạch đất xứ Thanh lời nhắc bảo của những bậc anh linh nhân kiệt, lúc sinh thời đã làm thay đổi thế cuộc. Rạo rực trong huyết mạch người xứ Thanh là khát vọng cuộc sống hạnh phúc vĩnh hằng như chàng Từ Thức sánh duyên cùng tiên nữ chốn thiên thai; là mong mỏi tìm về nguồn cội của sự sống như sử thi “Đẻ Đất Đẻ Nước” của dân tộc Mường.

Tất cả những khát vọng sâu kín, thường trực trong tâm hồn bậc tiền nhân xứ Thanh đã tìm thấy nơi cửa Bạng năm ấy. Ngay trong mẻ lưới đầu tiên cha Đắc lộ kéo tại Cửa Bạng đã thu được thắng lợi lớn. Ba mươi hai con cá đủ loại. Theo báo cáo của Antôn Phanxicô Cardim (1595 –1659) về tình hình Đàng Ngoài thì trong số đó có: Một con trai của một trong những vị quan chính yếu của địa phương này; một vị lão thành nhà nho và một người quý phái, thậm chí có cả vị sư chùa gần đó cũng xin được rửa tội và lôi kéo theo nhiều đồ đệ của mình theo đaọ. Như vậy, Thiên Chúa đã chuẩn bị mảnh đất tâm hồn để cuối cùng Ngài sai người gieo giống đến (x. NGUYỄN KHẮC XUYÊN, Để Hiểu Lịch Sử Đạo Thiên Chúa ở Việt Nam đầu thế kỷ XVII, N.x.b Ánh Sáng, 1994).

Cũng tại Thanh hoá, hai nhà thờ đầu tiên ở Đàng Ngoài – dấu chỉ hữu hình của cộng đoàn Kitô giáo - đã được cha Đắc Lộ dựng lên tại Vân No và An Vực. Từ những cộng đoàn tiên khởi này, bình minh của Chân Lý Cứu Độ chiếu sâu vào đất liền, lan toả ra phía Bắc, rồi ngược vào Miền Trung và bừng sáng trên toàn Đất Việt.

Cha Đắc Lộ không những là người đặt nền móng cho toà nhà giáo phận Thanh Hoá hôm nay mà cha còn minh chứng cho mọi thế hệ Thanh hoá rõ một điều: Đạo Công Giáo hoàn toàn có thể phát triển mạnh mẽ tại mảnh đất xứ Thanh. Đạo Công Giáo hoàn toàn có thể thấm nhập và thăng hoa tâm hồn, cuộc sống người Thanh.

Ba trăm tám mươi năm sau, thế hệ con cháu nhìn lại, xin tri ân công lao trời biển của nhà truyền giáo vĩ đại mang tên Alexandre de Rhodes.

Cha Alexandre de Rhodes (Đắc Lộ)