DIỄN ÄÀN GIÃO PHẬN VINH :: Xem chủ đề - Tiếng Việt Ä‘ang “dà i†ra
Người đăng
Thông điệp
Quản trị viên
Ngày tham gia: 13/11/2007 Bài gửi: 2466 Số lần cám ơn: 1 Được cám ơn 295 lần trong 287 bài viết
gửi: 12.02.2012 Tiêu đề: Tiếng Việt Ä‘ang “dà i†ra
Tiếng Việt đang “dà i†ra!
GS.TS Nguyá»…n Äức Dân
Nguyá»…n Äức Dân (SGTT.VN) - Sáu, bảy tháºp ká»· là khoảng thá»i gian tạo ra hai thế hệ, đủ dà i để hình thà nh thói quen nói năng đúng giáo Ä‘iá»u mà không cần hiểu thấu đáo. Äiá»u nà y dẫn tá»›i hệ luỵ là xã há»™i hình thà nh thói quen chấp nháºn, tÆ° duy thụ Ä‘á»™ng, không muốn láºt lại nghÄ©a lý của từ ngữ, câu chữ, khái niệm và láºp luáºn khi tiếp nháºn văn bản. Vả lại, nếu ai đó muốn bình luáºn sẽ tạo ra những lá»i nghịch nhÄ© và trở thà nh “ngÆ°á»i có vấn Ä‘á»â€...
Trong má»™t chÆ°Æ¡ng trình “Chà o buổi sáng (VTV1) má»›i đây, viên sÄ© quan cảnh sát giao thông trả lá»i phá»ng vấn rằng: “Chúng tôi đã xác định được những cÆ¡n mÆ°a kéo dà i trên má»™t tiếng đồng hồ hoặc dÆ°á»›i má»™t tiếng đồng hồ gây ngáºp lụt là 53 Ä‘iểmâ€. Sao không nói: “Chúng tôi đã xác định được 53 Ä‘iểm cứ mÆ°a to là ngáºp†cho gá»n?
CÅ©ng chÆ°Æ¡ng trình nà y, hà ng ngà y vẫn ra rả “ngÆ°á»i tham gia giao thôngâ€, “các phÆ°Æ¡ng tiện tham gia giao thôngâ€. Sao không nói “ngÆ°á»i Ä‘i lạiâ€, “xe cộ†cho ngắn?
Hiện tượng nói dà i đang ngà y cà ng trở nên phổ biến trong sách báo và văn bản tiếng Việt hiện nay. Vì sao?
Dai, dà i, nhưng an toà n!
Anh dân quân đánh vần chÆ°a thạo chữ quốc ngữ trong truyện Äôi mắt của Nam Cao đã nói thuá»™c lòng má»™t bà i ba giai Ä‘oạn kháng chiến phòng ngá»±, cầm cá»±, tổng phản công… “dà i đến năm trang giấyâ€. Những ngÆ°á»i nà y cứ nói ra “là thấy Ä‘á» nghị, yêu cầu, phê bình, cảnh cáo, thá»±c dân, phát xÃt, phản Ä‘á»™ng, xã há»™i chủ nghÄ©a, dân chủ vá»›i cả tân dân chủ nữa…†(trÃch Äôi mắt, 1948). Cách nay 63 năm đã xuất hiện trên cá»a miệng ngÆ°á»i dân bình thÆ°á»ng những khái niệm cao xa mấy ai hiểu hết ý nghÄ©a nà y. Sáu, bảy tháºp ká»· là khoảng thá»i gian tạo ra hai thế hệ, đủ dà i để hình thà nh thói quen nói năng đúng giáo Ä‘iá»u mà không cần hiểu thấu đáo. Äiá»u nà y dẫn tá»›i hệ luỵ là xã há»™i hình thà nh thói quen chấp nháºn, tÆ° duy thụ Ä‘á»™ng, không muốn láºt lại nghÄ©a lý của từ ngữ, câu chữ, khái niệm và láºp luáºn khi tiếp nháºn văn bản. Vả lại, nếu ai đó muốn bình luáºn sẽ tạo ra những lá»i nghịch nhÄ© và trở thà nh “ngÆ°á»i có vấn Ä‘á»â€. Kết quả là ngÆ°á»i ta lo nói năng an toà n, cầm giấy phát biểu theo những giáo Ä‘iá»u, dần dần hình thà nh thói quen kết luáºn mà không chú ý tá»›i lý lẽ thuyết phục. Nhiá»u ngÆ°á»i nghèo Ä‘i vá» ngôn từ và tÆ° duy, nhÆ°ng vẫn cần thể hiện mình. Váºy là sinh ra lối nói sang trá»ng vá»›i nhiá»u từ Hán – Việt nhÆ°ng lại không hiểu thấu đáo và những câu hùng hồn dà i dòng rá»—ng nghÄ©a.
Những lối nói dÆ° thÆ°á»ng gặp
Qua phim truyá»n hình và má»™t số chÆ°Æ¡ng trình truyá»n hình gần đây, có thể bắt gặp những lối nói dÆ° sau:
Dùng lặp hai từ Hán – Việt và thuần Việt đồng nghÄ©a: nhÆ° “Nạn rải Ä‘inh tái xuất hiện trở lại†[/b (Chà o buổi sáng, 6.5.2011). Tái xuất hiện là xuất hiện trở lại. Nói nạn rải Ä‘inh [b]“xuất hiện trở lại†là đủ. Và “Má»i các bạn nghe những tin tức cáºp nháºt đầu tiên trong ngà y†](Chà o buổi sáng, 13.1.2010). “Cáºp nháºt†là trong ngà y. Nói “tin tức đầu tiên trong ngà y†là đủ. Nguyên nhân chÃnh của loại dÆ° quá phổ biến nà y là trong nháºn thức của ngÆ°á»i Việt hiện nay, nghÄ©a của nhiá»u yếu tố Hán – Việt đã “má»â€ Ä‘i nên nhiá»u ngÆ°á»i không thấy “dư†nữa.
Lặp lại những diá»…n đạt đồng nghÄ©a: nhÆ° “Mục Ä‘Ãch cô đến đây để là m gì?†(phim Cuá»™c gá»i lúc 0 giá», táºp 18, VTV3). Sao không biên táºp thà nh “Cô đến đây là m gì?†cho gá»n? Lại nữa: “Chắc có lẽ là váºy†(phim Cuá»™c gá»i lúc 0 giá», táºp 19). “Chắc†và “có lẽ†là hai từ thể hiện hà nh vi phá»ng Ä‘oán má»™t khả năng không chắc chắn. Nói “Chắc váºy†hoặc “Có lẽ váºy†là đủ.
ÄÆ°a và o lá»i nói những yếu tố Ä‘Æ°Æ¡ng nhiên tồn tại: nhÆ° “Anh xin lá»—i! Anh đã tát và o má em†(phim Sá»± quyến rÅ© của ngÆ°á»i vợ, VTV3, 1.6.2011). Má»™t khi mở bà n tay đánh và o má thì gá»i là “tátâ€, đánh và o mông gá»i là “phátâ€, đánh và o mồm miệng gá»i là “vảâ€, đánh và o tai gá»i là “bạtâ€. Váºy nói “Anh xin lá»—i! Anh đã tát em†là đủ.
Nói dÆ° thà nh sai: nhÆ° “Ở Việt Nam chủ yếu có mấy loại gấu? Gợi ý: hai, ba hay bốn?†(Äấu trÆ°á»ng 100, VTV3, 30.5.2011). Äáp án (lá»i MC): “Hai. Không có thêm loại gấu nà o nữa đâuâ€. Từ “chủ yếu†khiến câu há»i định lượng nà y mang tÃnh xác suất. Äáp án “hai†khiến ngÆ°á»i nghe nghÄ© rằng còn má»™t loại gấu thứ ba (thứ yếu) nữa. Dù 99,9% gấu ở Việt Nam là hai loại gấu ngá»±a và gấu chó thì vẫn có 0,1% thuá»™c loại gấu thứ ba. Nói nhÆ° MC “Không có thêm loại gấu nà o nữa đâu†là không chuẩn. Còn nhÆ°, nếu chỉ có hai loại gấu thì từ “chủ yếu†là m câu há»i trên sai.
Và dụ khác: “Sáng tác nà y của Trần Hoà n và o năm nà o: a) 1948, b) 1958, hay c) 1968?†Äá»™i A: 1958. Lá»i MC: “Äáp án nà y hoà n toà n saiâ€; Äá»™i B: 1948. Lá»i MC: “Vâng, hoà n toà n chÃnh xác!†(Trò chÆ¡i âm nhạc, VTV3, 29.7.2011). Nếu 1948 là hoà n toà n chÃnh xác, 1958 là hoà n toà n sai thì năm nà o là chÃnh xác không hoà n toà n, năm nà o là sai không hoà n toà n? MC nói dÆ° từ “hoà n toà nâ€.
Dùng cháºp những cụm từ đồng nghÄ©a: nhÆ° “Má»™t nữ tá» tù trốn thoát, Ä‘iá»u nà y chÆ°a từng xảy ra bao giá» từ trÆ°á»›c đến nay†(phim Nữ tá» tù, VTV3, 17.5.2009). [/i“ChÆ°a từng†[/b] là chÆ°a bao giá» và cÅ©ng là từ trÆ°á»›c đến nay chÆ°a xảy ra. Vì váºy, câu trên dÆ° cháºp ba. Có ba cách nói ngắn hÆ¡n:“điá»u nà y chÆ°a xảy ra bao giá»â€; “điá»u nà y chÆ°a từng xảy ra†và “điá»u nà y từ trÆ°á»›c đến nay chÆ°a xảy raâ€.
Thói quen nói năng đúng giáo Ä‘iá»u mà không cần hiểu thấu đáo dẫn tá»›i hệ luỵ là hình thà nh thói quen chấp nháºn, tÆ° duy thụ Ä‘á»™ng, không muốn láºt lại nghÄ©a lý của câu chữ, khái niệm và láºp luáºn khi tiếp nháºn văn bản. Äây là nguyên nhân chÃnh dẫn tá»›i lối nói dÆ° thừa.
(TrÃch báo Thánh Nhạc Ngà y Nay số 78 tháng 2/2013)
LỜI BÀN :
GS.TS Nguyá»…n Äức Dân, có cái nhìn bi quan văn chÆ°Æ¡ng Việt, đây má»›i chỉ là khởi đầu của nhiá»u bất cáºp vá»›i dè dặt, theo đó vấn Ä‘á» nêu ra nhiá»u khiêm tốn dà nh cho má»i ngÆ°á»i tùy ý đánh giá.
Thá»±c tế ai cÅ©ng nháºn ra “văn chÆ°Æ¡ng Việt hiện nay Ä‘ang dà i raâ€, nhÆ°ng khác nhau vá» tÆ° duy ; kẻ hồ hởi há»c là m theo, ngÆ°á»i là m lÆ¡ nhÆ° không biết, má»™t Ä‘a số chỉ trÃch nà y ná»â€¦
Vá» chá» viết xuất hiện cà ng nhiá»u chỠ“f†(fải – phải, fát triển – phát triển,…) chữ “i†(iêu – yêu, Ãu Ä‘uối – yếu Ä‘uối, thúi – thúy, nhạc sÄ© – trong bách khoa tá»± Ä‘iển không còn chủ “sỹâ€, chữ “q†chữ “c†nhồi nhét áp đặt (quốc – cuốc)…
Vá» ngôn ngữ dùng nhiá»u từ Hán khó hiểu : há»™, há»™ khẩu, máºu dịch quốc doanh, há»™ lý, trợ lý, tham tán, xá» lý v.v…
Xét cho cùng, “Tiếng Việt có dà i ra thêm hay gì gì†thì cÅ©ng không ai chết, nhÆ°ng háºu quả của nó e rằng cả trăm năm sau rất khó khăn cho những Nhà Khoa Há»c Thông Thái Ngôn ngữ khi phải tu chỉnh lại, và cá»™ng thêm 50 năm chÆ°Æ¡ng trình giáo dục má»›i thà nh tá»±u.
NhÆ°ng cá»±c kỳ nguy hiểm khi “Tiếng Việt bị ngắn lạiâ€. ÄÆ¡n cá» nhÆ° lá»i phê trong Ä‘Æ¡n xin ân xá của má»™t tá» tù, vị Nguyên thủ Quốc gia phê trong Ä‘Æ¡n : “Tha được không giếtâ€. cấp Thi hà nh án Ä‘á»c là : ‘Tha được không / giết â€, tù nhân chết oan uổng.
Trong chuyện vãn : “tháºt chán, ngÆ°á»i Việt mình lấy là m xấu hổ khi ra nÆ°á»›c ngoà i bị hoạnh há»e hạch sách, so vá»›i ngÆ°á»i Nháºt, Äại Hà n thì được kÃnh trá»ng…†Câu nà y ngắt Ä‘i từ Ä‘oạn : “so vá»›i bá»n Nháºt, Äại Hà n thì được kÃnh trá»ng…†kẻ phát biểu sẽ được chăm sóc sức khá»e.
ÄNA
Bạn không có quyền gửi bài viết Bạn không có quyền trả lời bài viết Bạn không có quyền sửa chữa bài viết của bạn Bạn không có quyền xóa bài viết của bạn Bạn không có quyền tham gia bầu chọn Bạn không được phép gởi kèm file trong diễn đàn Bạn có thể download files trong diễn đàn