Thanksgiving là má»™t ngà y lá»… tổ chức tại khu vá»±c Bắc Mỹ, thÆ°á»ng được coi là dịp để bà y tá» lòng biết Æ¡n. Nguồn gốc của Lá»… Tạ Æ¡n là để cảm Æ¡n Chúa đã ban cho vụ mùa bá»™i thu. Tại Mỹ, ngà y lá»… nà y được tổ chức và o thứ 5 của tuần thứ tÆ° tháng 11. Tại Canada, dịp nà y được tổ chức và o ngà y thứ 2 tuần thứ hai của tháng, còn gá»i là Ngà y Columbus.
NGÀY LỄ Táº Æ N Ở HOA KỲ
Tá» lòng biết Æ¡n là má»™t hà nh vi đạo đức cao quý của con ngÆ°á»i có văn hóa tốt. “Thank You†là câu nói phải có của những ngÆ°á»i lịch sá»±. Từ thuở xa xÆ°a chÆ°a có lịch sá», loà i ngÆ°á»i đã cá» hà nh các cuá»™c tế, lá»… để tá» lòng biết Æ¡n vá» những gì mà Trá»i đất ban cho con ngÆ°á»i. Phong tục nà y có trên khắp hoà n cầu và bá»™ tá»™c lâu Ä‘á»i nà o cÅ©ng cá» hà nh Ãt nhất là má»™t lần trong năm vá»›i những tiệc thịnh soạn để ăn mừng mùa mà ng đã thu hoạch tốt.
Sá» chép rằng giống nòi Việt vốn dòng dõi Vua Thần Nông (vị vua giúp dân phát triển việc trồng lúa để giải quyết vấn Ä‘á» thá»±c phẩm cho dân chúng mà dân số cà ng ngà y cà ng tăng theo cấp số nhân) hà ng năm tổ chức nhiá»u ngà y há»™i hè ăn mừng được mùa. đặc biệt là ngà y Tết Nguyên đán, nhà vua cá» hà nh lá»… Tế Trá»i đất và dân gian nấu bánh chÆ°ng và bà nh dà y là m lá»… Cúng Trá»i đất.
Những bá»™ lạc da đỠở Châu Mỹ cÅ©ng có truyá»n thống tạ Æ¡n đấng Tạo Hóa vá» tất cả những gì há» có. Hà ng năm há» tổ chức ăn mừng 4 lần hoặc 6 lần vá»›i thịt hÆ°Æ¡u chứ không phải là gà lôi (turkey).
Ở Âu Châu, truyá»n thống tạ Æ¡n Chúa vá» những thu hoạch mùa mà ng đã được thá»±c hiện rất phổ biến tại nhiá»u nÆ¡i vá»›i những tiệc tùng, khiêu vÅ©, và đốt pháo bông và o Mùa Thu từ Những Thá»i Trung Cổ.
Ở Anh Quốc, Ngà y Lá»… Tạ Æ n xÆ°a kia có tên là Harvest Festival (Há»™i Mừng được Mùa) được các nhà thá» cá» hà nh trên khắp nÆ°á»›c và o ngà y Chúa Nháºt để đánh dấu mùa gặt hái tại địa phÆ°Æ¡ng chấm dứt. Táºp tục nà y lan qua Mỹ Châu bởi những di dân đầu tiên và tá»›i năm 1863, Harvest Festival được đổi tên là Thanksgiving hay Thanksgiving Day được tổ chức và o thá»i Ä‘iểm công việc mùa mà ng đã xong.
Hiện nay, ở Canada, Lá»… Tạ Æ n được tổ chức và o Thứ Hai của tuần lá»… thứ nhì trong Tháng MÆ°á»i. Ở Mỹ, Thanksgiving được chÃnh thức cá» hà nh trên toà n quốc và o Thứ Năm của tuần thứ tÆ° trong Tháng MÆ°á»i Má»™t.
Thanksgiving Day còn có tên là Turkey Day và được Tổng Thống Roosevelt ký thà nh luáºt và o ngà y 26 tháng MÆ°á»i Má»™t năm 1941.
Nguồn Gốc Khác Nhau vá» Lá»… Tạ Æ n ở Hoa Kỳ
TrÆ°á»›c đây, dân chúng Hoa Kỳ má»—i tiểu bang Ä‘á»u có má»™t ngà y cá» hà nh Lá»… Tạ Æ n Trá»i và cÅ©ng để nhá»› Æ¡n những thổ dân đã chỉ cách trồng trá»t cho những ngÆ°á»i di dân tá»›i Mỹ Châu.
Ngà y nay, hà ng năm cứ đến Thứ Năm của tuần lá»… thứ tÆ° trong tháng MÆ°á»i Má»™t, dân chúng Hoa Kỳ lại cá» hà nh Thanksgiving Day hay Thanksgiving. đó là Ngà y Lá»… Tạ Æ n và o dịp mùa mà ng chấm dứt tại Hoa Kỳ.
Có nhiá»u nhân váºt thá»i di dân ghi chép lại những ngà y lá»… tạ Æ¡n ở Mỹ Châu. Trải qua thá»i gian dà i xây dá»±ng Hợp Chủng Quốc, các vị tổng thống đã ấn định những ngà y Lá»… Tạ Æ n và o những ngà y khác nhau và thÆ°á»ng vá»›i mục Ä‘Ãch là để hà n gắn vết thÆ°Æ¡ng của Cuá»™c Ná»™i Chiến. Mãi đến năm 1941, Ngà y Lá»… Tạ Æ n má»›i được áp dụng chung trên toà n quốc Hoa Kỳ.
Nhóm Hà nh Hương Tị Nạn Tôn Giáo: The Pilgrims
Và o thá»i gian đầu má»›i tá»›i Mỹ Châu, Nhóm Hà nh HÆ°Æ¡ng (The Pilgrims) dà nh riêng má»™t ngà y để ăn mừng sau mùa gặt hái và o năm 1621 tại Plymouth Plantation, Massachusetts.
Sá»± tÃch là và o ngà y 6 tháng ChÃn năm 1620, từ thị trấn Plymouth, Anh Quốc, 44 ngÆ°á»i ly khai Giáo Há»™i Anh Cát Lợi dẫn má»™t nhóm 66 ngÆ°á»i di tản sang Tân Thế Giá»›i Mỹ Châu) trên con tầu tên là The Mayflower. Bốn mÆ°Æ¡i bốn ngÆ°á»i ly khai tá»± mệnh danh là “Thánh†(Saints), còn những ngÆ°á»i khác thì há» gá»i là “NgÆ°á»i Lạ†(Strangers). Cuá»™c hà nh trình vất vả, có nhiá»u bất đồng, và kéo dà i tá»›i 65 ngà y. Khi trông thấy đất liá»n và o ngà y 10 tháng MÆ°á»i Má»™t thì đã có má»™t ngÆ°á»i chết. Lúc sắp sá»a cặp bến, há» ký kết vá»›i nhau má»™t bản hợp đồng gá»i là Mayflower Compact bảo đảm sá»± bình đẳng và thống nhất hai nhóm. Há» kết hợp lại và tá»± mệnh danh là The Pilgrims.
Há» dá»± tÃnh định cÆ° tại Virginia, nhÆ°ng sau đó, vì bão tố, há» phải đổ bá»™ lên má»™t nÆ¡i nay gá»i là Plymouth, Massachusetts và định cÆ° ở đó. Mùa đông năm ấy, nhá» sá»± giúp đỡ của thổ dân Wampanoag cho thức ăn và chỉ dẫn cách trồng trá»t và săn bắt nên Ä‘oà n ngÆ°á»i má»›i sống sót.
Năm sau, và o Mùa Thu, 1621, mùa mà ng thu hoạch tốt, Thống đốc William Bradford tuyên bố má»™t ngà y tạ Æ¡n. Khoảng 50 di dân tổ chức Harvest Festival (Há»™i Mùa Gặt) đầu tiên kéo dà i ba ngà y và há» má»i khoảng 90 thổ dân Wampanoag tá»›i cùng chung vui và bà y tá» lòng biết Æ¡n.
Ngà y Thanksgving đầu tiên:
Tranh của Jean Louis Gerome Ferris (1863-1930)
Thống đốc William Bradford ghi lại ngà y ăn mừng nà y trong táºp Of Plymouth Plantation và dÆ°á»›i đây là và i hà ng trÃch dẫn:
Bấy giá» má»i ngÆ°á»i bắt đầu thu hoạch số hoa mà u nhá» Ä‘em chất chứa trong nhà hay kho để dà nh cho mùa đông. Tất cả má»i ngÆ°á»i Ä‘á»u đã phục hồi sức khá»e và má»i thứ đã có đủ. Má»™t và i ngÆ°á»i Ä‘i xa; số ở lại thì Ä‘i câu cá và chia phần cho má»i nhà . Suốt mùa hè đó, há» không có thiếu thốn gì. Và bây giá» thì há» kiếm thêm chim chóc chứa và o kho vì mùa đông sắp tá»›i và nÆ¡i nà y thì chim chóc có rất nhiá»u. Ngoà i chim chóc, còn có rất nhiá»u gà rừng và nai v.v. HÆ¡n nữa, há» lại có má»™t số lượng thá»±c phẩm thu hoạch nhÆ° là bắp (Indian corn).
Edward Winslow viết Mourt’s Relation và và i hà ng trÃch dẫn sau:
Mùa mà ng của chúng tôi Ä‘ang được thu hoạch, vị thống đốc của chúng tôi phái bốn ngÆ°á»i Ä‘i bắt chim chóc để chúng tôi ăn mừng sau mùa thu hoạch do công lao của chúng tôi. Nhóm bốn ngÆ°á»i đã bắt được chim chóc tháºt là nhiá»u có thể dùng hầu nhÆ° cả tuần cho má»i ngÆ°á»i. Và o lúc đó, trong những trò giải trÃ, chúng tôi thá»±c táºp bắn súng và có khoảng 90 thổ dân được má»›i tá»›i tham dá»± trong đó có cả Vua Massasoit. Chúng tôi vui chÆ¡i ăn uống suốt ba ngà y; má»™t nhóm thổ dân ra ngoà i săn bắt 5 con hÆ°Æ¡u (deer) Ä‘em vá» tặng cho thống đốc và các Ä‘á»™i trưởng. . .
Nói tá»›i buổi Lá»… Há»™i được Mùa năm 1621 nà y, cÅ©ng nên nhắc lại chuyện má»™t thổ dân tên là Tisquanto hay còn gá»i là Squanto. Có lẽ Squanto là má»™t trong số Ãt ngÆ°á»i đầu tiên được tiếp xúc vá»›i văn minh Âu Châu. Rồi, sau khi trở vá» quê hÆ°Æ¡ng để là m gạch nối giữa ngÆ°á»i da trắng và da Ä‘á», thì anh lại bị đồng bà o anh coi là kẻ thù vì không chấp nháºn sá»± hợp tác của anh vá»›i ngÆ°á»i da trắng. Tuy nhiên, anh vẫn kiên trì vá»›i thiện chà là m bá»›t Ä‘i những cuá»™c chém giết giữa ngÆ°á»i di dân và ngÆ°á»i da Ä‘á».
Khi ngÆ°á»i Âu Châu má»›i tìm ra Mỹ Châu, Ä‘oà n thám hiểm đã tổ chức bắt cóc má»™t và i trẻ em bản xứ trong đó có Squanto Ä‘em vá» Anh quốc vá»›i mục Ä‘Ãch để dạy dá»— cho nói tiếng Anh là m thông dịch viên sau nà y. Squanto được trao cho má»™t giáo sÄ© nuôi rồi được theo các tầu buôn trở vá» Mỹ Châu.
Trở vá» Mỹ Châu, Squanto đã tìm cách vượt trốn khá»i vòng tay ngÆ°á»i da trắng, nhÆ°ng rồi bị bắt và bị bán là m nô lệ trôi nổi khắp đó đây kể cả Tây Ban Nha và các bến cảng Châu Phi. định mệnh xui khiến, má»™t ngà y nà o đó Squanto lại xuất hiện ở quê hÆ°Æ¡ng của mình. Khi Ä‘oà n ngÆ°á»i di dân đổ bá»™ lên Plymouth, Massachusetts và đang sắp bị chết đói thì Squanto xuất hiện cùng vá»›i má»™t số thổ dân ngÆ°á»i Wampanoag. Há» mang theo thức ăn cho ngÆ°á»i di dân và dạy ngÆ°á»i di dân cách trồng trá»t và săn bắt. NhỠđó mà đoà n di dân đã sống sót qua mùa đông băng giá năm đó và có thu hoạch tốt và o Mùa Thu năm sau. Chẳng bao lâu sau đó, Squanto bị lây bịnh sốt rét và qua Ä‘á»i. Hiện nay ngÆ°á»i da trắng và da Ä‘á» vẫn còn nhá»› Æ¡n Squanto.
Những Buổi Tiệc Tạ Æ n Khác Trên Mỹ Châu
Ngà y 23 tháng Năm, 1541, Francisco de Vásquez de Coronado cùng thổ dân Tejas tổ chức Há»™i Tạ Æ n tại Palo Duro Canyon, Texas để ăn mừng cuá»™c hà nh trình của Francisco Ä‘i tìm thấy thá»±c phẩm. Trong ý nghÄ©a tiệc mừng của ngÆ°á»i Âu Châu tạ Æ¡n Chúa, ngà y nà y cÅ©ng được nhiá»u ngÆ°á»i cho là đÃch thá»±c Ngà y Lá»… đầu Tiên Tạ Æ n Chúa ở Bắc Mỹ.
Má»™t tiệc mừng kế là tiệc mừng do Pédro Menéndez de Avilés tổ chức tại St. Augustine, Florida, ngà y 8 tháng ChÃn, năm 1565. Tiệc mừng nà y cÅ©ng được cho là Thanksgiving đầu tiên tại Mỹ.
Má»™t buổi tiệc khác cÅ©ng được cho là Lá»… Tạ Æ n đầu Tiên ở Mỹ Châu là bữa tiệc của Don Juan de Onate tổ chức ngà y 30 tháng TÆ° năm 1598 tại gần San Elizario, Texas.
Quốc Há»™i và Tổng Thống Ấn định Ngà y Tạ Æ n
Äêm Thứ TÆ° trÆ°á»›c ngà y Thansgiving là má»™t trong những đêm báºn rá»™n nhất cho các quán ăn và quán nháºu bởi vì đó là đêm đầu tiên của các sinh viên trở vá» tỉnh nhà trong há»c kỳ.
Ngoà i tiệc tùng, nhiá»u thà nh phố nhÆ° New York, Philadelphia, Houston, Detroit có tổ chức các tráºn đấu túc cầu (footblall) và các toán diá»…n hà nh thÆ°á»ng kết thúc bằng toán diá»…n hà nh của các Ông Già Noel cho biết là Lá»… Chrismas đã khởi đầu.
Trong Cuá»™c Chiến Cách Mạng Mỹ Châu (Cuá»™c chiến chống Anh Quốc để thà nh láºp ra Hoa Kỳ), theo thÆ°á»ng lệ, Quốc Há»™i hà ng năm ấn định má»™t hay nhiá»u ngà y lá»… tạ Æ¡n. Riêng tháng 12 năm 1777, George Washington đã tuyên bố má»™t ngà y tạ Æ¡n nhằm vinh danh tráºn đánh thắng Anh Quốc ở Saratoga.
Và o những năm lên là m Tổng Thống, Goerge Washington ấn định lại những Ngà y Lá»… Tạ Æ n.
Tổng Thống John Adams ấn định Thanksgivings và o các năm 1798 và 1799
Tổng Thống Madison ấn định Thanksgiving và o lúc kết thúc cuộc chiến, 1812.
Tại bang New York, thanksgiving hà ng năm được Thống đốc ấn định kể từ năm 1817.
Có má»™t số tiểu bang ở miá»n nam không nhìn nháºn những ngà y tạ Æ¡n nhÆ° các tiểu bang khác. Tá»›i năm 1858 má»›i có 25 bang và 2 lãnh thổ nhìn nháºn Ngà y Lá»… Tạ Æ n.
Trong Cuá»™c Ná»™i Chiến, Tổng Thống Abraham Lincoln tuyên bố ngà y Thứ Năm cuối cùng trong Tháng 11 năm 1863 là Thanksgiving cho toà n quốc. Từ 1863, hà ng năm toà n quốc Hoa Kỳ Ä‘á»u cá» hà nh Lá»… tạ Æ n và o ngà y Thứ Năm cuối cùng của Tháng MÆ°á»i Má»™t. NhÆ°ng tá»›i năm 1939 thì T.T. Roosevelt lại tuyên bố rằng Thanskgiving nên là ngà y kế ngà y Thứ Năm cuối cùng trong tháng 11 hÆ¡n là ngà y cuối cùng vá»›i mục Ä‘Ãch giúp cho thá»i gian mua sắm và o dịp Christmas được kéo dà i hÆ¡n. Ä‘á» xuất nà y không có tÃnh bắt buá»™c nên chỉ có 23 bang theo khuyến cáo nà y còn 22 bang khác không theo. Còn các bang khác, nhÆ° Texas, đã ấn định cả hai tuần lá»… là ngà y Tạ Æ n.
Tá»›i năm 1941 thì Quốc Há»™i HK quyết nghị lấy ngà y Thứ Năm của tuần lá»… thứ tÆ° trong tháng 11 là ngà y Thanksgiving. Ngà y 26 tháng 11 năm 1941, T.T. Roosevelt ký ngà y Tạ Æ n toà n quốc đó thà nh luáºt.
Tổng Thống Truman nháºn má»™t gà lôi biếu tại trÆ°á»›c Tòa Bạch á»c
Khi Lá»… Tạ Æ n chấm dứt thì mùa nghỉ lá»… mùa đông truyá»n thống lại bắt đầu. đó là mùa mua sắm cho Lá»… Giáng sinh được khởi sá»± và o ngà y Thứ Sáu Ä‘en "Black Friday" ngay sau Ngà y Lá»… Tạ Æ n. Truyá»n thống nà y được thà nh láºp Ãt nhất là và o những năm 1930. Trong khi ngà y nhá»™n nhịp nhất vá» mua sắm vẫn là ngà y Thứ Sáu sau ngà y Thanksgiving thì ngà y có số lượng hà ng bán ra lá»›n nhất là ngà y Thứ Bẩy hay là ngà y 23 Tháng 12. Hầu hết các cá»a hà ng Ä‘á»u tăng số hà ng tồn kho cho mùa nghỉ tháng MÆ°á»i Hai và o ngay sau Ngà y Halloween, tháºm chà có khi còn trÆ°á»›c cả ngà y vui đùa đó. Thứ Sáu sau Lá»… Tạ Æ n hay là Black Friday còn được coi nhÆ° là ngà y Không Mua Gì Hết mà những ngÆ°á»i phản đối không mua sắm gì vì há» cho đó là những thói quen tiêu thụ phà phạm của những nÆ°á»›c Số Má»™t trên Thế Giá»›i.
Dầu sao thì Lá»… Tạ Æ n mở ra ở Mỹ Châu vẫn mang đầy ý nghÄ©a biết Æ¡n Thượng đế và Những Thổ Dân đã cứu giúp những vị Tiá»n Bối Hà nh HÆ°Æ¡ng "The Pilgrim Fathers" những ngÆ°á»i đã đặt ná»n móng cho Hợp Chủng Quốc Hoa Kỳ.
Những hoạt động trong ngà y Tạ ơn
Lá»… Tạ Æ¡n là má»™t dịp để những ngÆ°á»i trong gia đình và bạn bè gặp gỡ, cùng chia sẻ niá»m vui. Ở Mỹ, đây là má»™t ngà y lá»… quan trá»ng của gia đình và má»i ngÆ°á»i có thể Ä‘i từ đông sang tây để gặp gỡ các thà nh viên trong gia đình. Kỳ nghỉ Tạ Æ¡n thÆ°á»ng rÆ¡i và o "4 ngà y" cuối tuần. Dịp nà y phần lá»›n được tổ chức ở phạm vi gia đình, không giống nhÆ° ngà y 4/7 hay lá»… Noel, tổ chức rầm rá»™ vá»›i sá»± tham gia của công chúng.
Ở Canada, lá»… Tạ Æ¡n diá»…n ra trong 3 ngà y cuối tuần và không được coi trá»ng nhÆ° ở Mỹ. Và o dịp nà y, các gia đình Canada khó có thể tụ há»p vá»›i nhau, thay vì thế há» coi ngà y Noel là dịp để thà nh viên trong gia đình Ä‘oà n tụ. Thêm và o đó, lá»… Tạ Æ¡n tại Canada lại rÆ¡i và o ngà y thứ 2, nên ngÆ°á»i Canada có thể ăn bữa tối Tạ Æ¡n và o bất kỳ ngà y nà o trong số 3 ngà y cuối tuần trÆ°á»›c đó. Äiá»u nà y có nghÄ©a, há» sẽ ăn tối cùng má»™t nhóm há» hà ng trong 1 ngà y và má»™t bữa khác vá»›i nhóm khác và o ngà y hôm sau.
Bóng hình ngôi sao in dòng chữ của táºp Ä‘oà n siêu thị Macy's.
Má»™t hoạt Ä‘á»™ng không thể thiếu và o dịp Tạ Æ¡n là mua sắm. Bắt đầu từ những năm 1930, mùa mua sắm nhân dịp Giáng sinh bắt đầu khi lá»… Tạ Æ¡n kết thúc. Tại thà nh phố New York, cuá»™c diá»…u hà nh nhân ngà y Tạ Æ¡n của Táºp Ä‘oà n Macy's được tổ chức hà ng năm tại khu trung tâm Manhattan. Cuá»™c tuần hà nh được tổ chức theo các chủ đỠđặc biệt nà o đó, hoặc mô phá»ng các cảnh trong những vở kịch trên sân khấu Broadway kèm theo những chùm bóng lá»›n vẽ nhiá»u nhân váºt hoạt hình hoặc diá»…n viên truyá»n hình nổi tiếng. Diá»…u hà nh nhân dịp Tạ Æ¡n cÅ©ng diá»…n ra ở má»™t số thà nh phố khác nhÆ° Plymouth, Houston, Philadelphia và Detroit.
Dù ngà y mua sắm lá»›n thứ hai trong năm tại Mỹ là ngà y Thứ Sáu Ä‘en tối sau lá»… Tạ Æ¡n, hầu hết các cá»a hà ng đã bắt đầu dá»± trữ hà ng ngà y sau lá»… Halloween, đôi khi từ trÆ°á»›c nữa.
Má»™t hoạt Ä‘á»™ng chÃnh khác trong dịp lá»… Tạ Æ¡n tại Mỹ là đá bóng. Theo truyá»n thống, hai Ä‘á»™i chuyên nghiệp sẽ giao đấu và o ngà y Tạ Æ¡n, song đến gần đây, các tráºn bóng được tổ chức và o ngà y trong tuần, không phải và o chủ nháºt.
(Medom tổng hợp từ internet)