VỠvùng lũ lụt thượng nguồn Nghệ An
21.10.2007
|
Nhà cá»a bị sáºp, ruá»™ng đồng bị cát sá»i phủ lấp |
HÆ¡n má»™t tuần nay, nhiá»u tỉnh ở miá»n Trung và niá»m Bắc Ä‘ang quặn mình, sầu thÆ°Æ¡ng trong cÆ¡n bão lụt số 5. Theo đánh giá của Ban Phòng Chống Bão Lụt Trung Ương, thì Nghệ An là má»™t trong những tỉnh thà nh bị thiệt hại nặng nhất. Äa số các vùng bị thiệt hại ở Nghệ An lần nà y không phải do gió bão mà là do nÆ°á»›c lÅ©. Quế Phong, huyện biên cÆ°Æ¡ng của Nghệ An đã bị nÆ°á»›c lÅ© dâng lên là m 16 ngÆ°á»i mạng và mất tÃch, nhiá»u nhà cá»a, tà i sản cùng hoa mà u … bị cuốn trôi hÆ° hại, trong đó, xã Náºm Giải phải gánh chịu nhiá»u nhất.
TrÆ°á»›c hình ảnh được Ä‘Ã i truyá»n hình Nghệ An và Việt Nam nhiá»u lần trình chiếu, nhiá»u khán giả đã không cầm được nÆ°á»›c mắt và không khá»i mong muốn được đến táºn nÆ¡i để chứng kiến và chia sẻ ná»—i Ä‘au thÆ°Æ¡ng vá»›i đồng bà o… Và chúng tôi là má»™t số trong những ngÆ°á»i đó đã lên Ä‘Æ°á»ng. GIAN NAN HÀNH TRÃŒNH Sáng 14.10, Ä‘oà n chúng tôi gồm 6 thà nh viên: 4 chị Dòng Mến Thánh Giá (MTG) Xã Äoà i, bác tà i xế và tôi lên Ä‘Æ°á»ng Ä‘i thăm đồng bà o vùng lÅ© lụt. Con Ä‘Æ°á»ng từ xã Nghi Diên, Nghi Lá»™c, Nghệ An lên đến huyện Quế Phong Ä‘á»™ chừng 150 km, váºy mà xe chúng tôi Ä‘i hÆ¡n 4 tiếng đồng hồ. Má»i ngÆ°á»i trong Ä‘oà n Ä‘á»u nói chÆ°a bao giá» Ä‘i con Ä‘Æ°á»ng nà o khó khăn, nguy hiểm nhÆ° thế. Từ NghÄ©a Äà n trở lên, Ä‘Æ°á»ng sá rất nhiá»u Ä‘oạn sụt lở, bùn lầy, trÆ¡n trượt. Có những chổ Ä‘Æ°á»ng sụt lở còn đúng vừa lá»t má»™t chiếc xe loại nhá» Ä‘i qua, mà phÃa trên là vách đá, phÃa dÆ°á»›i là dòng sông. Nếu tà i xế lỡ tay vá» bên nà o má»™t chút thì má»i ngÆ°á»i Ä‘á»u có thể mất mạng. Khi đến thị trấn Quế Phong, thấy má»™t số con Ä‘Æ°á»ng nhÆ° những thá»a ruá»™ng đã được cà y bừa kỹ chuẩn bị cho việc gieo cấy, tôi nghÄ© có lẽ hà nh trình khó khăn đến thế là hết? Sau khi nghỉ mệt má»™t chút tại gia đình của má»™t chị trong Ä‘oà n từ Hà TÄ©nh lên đây là m ăn, chúng tôi định Ä‘i nhanh và o vùng lÅ© lụt để còn quay ra vá» cho kịp, vì từ thị trấn Quế Phong và xã Náºm Giải, nÆ¡i bị thiệt hại nặng nhất, còn Ä‘á»™ 20 km. NhÆ°ng má»i ngÆ°á»i nói rằng chiếc xe Suzuki loại 7 chá»— cùa chúng tôi không thể và o được. Äi xe ôm loại Win hay loại xe hÆ¡i gầm cao và hai cầu. Mà có và o giá» nà y (lúc đó khoảng 3 giá» chiá»u) thì quay ra cÅ©ng không kịp. Vì chúng tôi tÃnh đến trá»±c tiếp vá»›i ngÆ°á»i dân, nên không muốn thông qua huyện. Há»i giá xe ôm thì hỠđòi 400.000 đồng má»™t ngÆ°á»i. Có giá»i trả giá lắm thì cả ngÆ°á»i và hà ng hóa cÅ©ng phải hết Ä‘á»™ và i triệu đồng. Mình là dân “lá rách Ä‘i đùm lá rách hÆ¡n†mà phải bá» ra từng đó tiá»n thuê xe thì lá»›n quá. Má»™t số ngÆ°á»i gợi ý chúng tôi nên liên hệ nhá» xe của huyện ủy, cùng lắm thì xin trả tiá»n xăng vì há» nói “đó là nhiệm vụ của huyện trong những ngà y nà y!â€. Nghe cÅ©ng có lý. Chúng tôi đến UBND huyện Quế Phong và được bà phó chủ tịch huyện tiếp đón. Sau khi nghe chúng tôi giá»›i thiệu và trình bà y, bà cho biết là hiện tại do Ä‘Æ°á»ng sá Ä‘ang rất nguy hiểm và cứ mÆ°a nhÆ° chiá»u nay thì sợ nÆ°á»›c dâng cao không qua sông được; lại nữa, hiện tại xe của huyện Ä‘á»u đã Ä‘Æ°a cán bá»™ Ä‘i thăm tình hình lÅ© lụt hay Ä‘i lo những công việc liên quan đến ngÆ°á»i dân vùng lÅ©; vì thế, huyện tổ chức tiếp nháºn hà ng cứu trợ tại thị trấn. NhÆ°ng chúng tôi vẫn cứ mong muốn được và o táºn nÆ¡i để chia sẻ và được táºn mắt nhìn thấy cuá»™c sống của đồng bà o vùng lÅ©, vì “trăm nghe không bằng má»™t thấyâ€, cÅ©ng nhÆ° để qua tiếp cáºn thá»±c tế, chúng tôi có thể chia sẻ thông tin đó vá»›i nhiá»u ngÆ°á»i khác, vì thế chúng tôi cáo từ bà phó chủ tịch để vá» nhà quen sắp xếp lại đồ đạc xem cái gì nên mang Ä‘i trÆ°á»›c, cái gì gá»i lại ở huyện. Và cÅ©ng do hà nh trình không nhÆ° dá»± tÃnh nên bác tà i và hai chị trong Ä‘oà n đã phải chia tay vá»›i chúng tôi để trở vá» tu viện có việc cho ngà y hôm sau. Sắp xếp đồ xong, chúng tôi Ä‘ang lo lắng cho phÆ°Æ¡ng tiện Ä‘i lại cho ngà y mai, thì bất ngá» bà phó chủ tịch huyện gá»i Ä‘iện cho biết ngà y mai có xe Ä‘Æ°a chúng tôi Ä‘i. Tám giá» sáng hôm sau, xe của huyện đến đón chúng tôi. Huyện cÅ©ng phái ông Phó dân váºn huyện ủy Quế Phong Ä‘i cùng. Chúng tôi cÅ©ng vừa nhá», vừa má»i ông Lâm, chủ gia đình mà chúng tôi ở trá» qua đêm Ä‘i cùng. Xe cà ng Ä‘i tôi cà ng thấy bà phó chủ tịch huyện và những ngÆ°á»i dân khác nÆ¡i đây nói đúng. ÄÆ°á»ng sá sụt lở, gáºp ghá»nh. Có những chá»— bùn lầy đến ná»—i chiếc xe hai cầu mà cÅ©ng muốn tắt máy. Có những Ä‘oạn nó trÆ¡n đến Ä‘á»™ Ä‘ang Ä‘i bá»—ng dÆ°ng chiếc xe nhÆ° muốn quay ngang. Những chá»— khác thì má»›i được máy cà o múc vừa đủ má»™t lối Ä‘i mà đất hai bên thì cao nhÆ° lút ô tô. Giữa lòng Ä‘Æ°á»ng của má»™t số Ä‘oạn nÆ°á»›c vẫn à o à o chảy từ trên đầu dốc xuống. Sợ nhất là khi Ä‘i đến con sông rá»™ng Ä‘á»™ 30 mét. Chiếc xe cứ vùn vụt lao xuống nÆ°á»›c, vì dốc cao và trÆ¡n lầy. Và i ngÆ°á»i trong chúng tôi hÆ¡i hoảng hốt, thì bác tà i nói vá»›i chúng tôi bằng tiếng Kinh còn mang âm Ä‘iệu của ngÆ°á»i Thái: “Cứ yên tâm, ta lái quen mà !â€. Bác tà i căn theo sợi dây mà ngÆ°á»i ta buá»™c theo hà ng cá»c nối từ bá» sông bên nà y sang bên kia dá»c mép Ä‘áºp trà n để lấy dấu mà đi. Ra giữa sông, nÆ°á»›c trà n và o gầm xe. NhÆ°ng cuối cùng xe cÅ©ng sang bá» bên kia an toà n. Xe Ä‘i thêm hÆ¡n 1 km nữa thì đến Ủy Ban xã Náºm Giải. Chúng tôi được má»i và o gặp ông chủ tịch xã. Sau khi giá»›i thiệu lẫn nhau, ông chủ tịch xã há»i tên tuổi và nghá» nghiệp má»—i ngÆ°á»i trong Ä‘oà n rồi ghi và o má»™t cuốn số. CÅ©ng có hai chú bá»™ Ä‘á»™i há»i Ä‘i há»i lại tên tuổi, nghá» nghiệp chúng tôi, ghi và o tá» giấy và lên chiếc Win Ä‘i và o trong phÃa núi. Ông chủ tịch cho biết từ Ủy ban và o hai bản bị thiệt hại nặng nhất còn 7 km Ä‘Æ°á»ng rừng. Hiện tại ngay cả những chiếc xe Win cÅ©ng rất khó mà đi được, vì có tá»›i 23 chá»— sụt lỡ; tháºm chà đi bá»™ mà không khéo cÅ©ng có thể bị trượt chân rá»›t xuống sông. MÆ°á»i ngà y nay chỉ có những Ä‘oà n cán bá»™ vì phải nắm bắt tình hình hay mang đồ cứu trợ nên má»›i và o mà thôi, chứ chÆ°a có ngÆ°á»i dân nà o Ä‘i và o đó. Vì thế, xã xin tiếp nháºn hà ng cứu trợ tại đây. Thấy chúng tôi nhất quyết đòi Ä‘i, ông chủ tịch má»›i nói tiếp: “Thì thôi, nếu quý vị vẫn cứ muốn Ä‘i, tốt hÆ¡n hết là nên Ä‘i ngÆ°á»i không, hoặc chỉ mang má»™t chút quà tượng trÆ°ng chứ Ä‘Æ°á»ng gian khó lắmâ€. Nhìn thấy Ä‘oạn Ä‘Æ°á»ng gần Ủy ban còn khá khô ráo nên tôi nói hình nhÆ° Ä‘Æ°á»ng vẫn còn có thể Ä‘i xe? Nghe tôi nói thế, ông chủ tịch đáp lại: thì cứ cho xe Ä‘i. Bao giá» không Ä‘i được nữa thì xuống Ä‘i bá»™. Và ông cá» thêm má»™t ông cán bá»™ xã ngÆ°á»i trong bản bị thiệt hại nặng nhất đó Ä‘i cùng chúng tôi. Chúng tôi lại lên xe, nhÆ°ng chỉ Ä‘i qua khúc quanh cách Ủy ban chừng ná»a cây số thì gặp ngay chá»— đất núi trụt xuống khiến xe không qua được. Thế là phải xuống Ä‘i bá»™. Tôi định mang vác và i thùng mì tôm và và i chục bá»™ quần áo. NhÆ°ng hai ông cán bá»™ bảo không thể mang từng đó được đâu. Thấy há» khẳng định quá, tôi Ä‘Ã nh bá» lại má»™t ná»a. Tôi cÅ©ng Ä‘Æ°a má»™t thùng mì và má»™t gói nhá» quần áo nhá» má»—i ông cán bá»™ mang cho má»™t thứ. Thế là chúng tôi leo dốc. Äi được má»™t lúc, thấy chúng tôi bÆ°á»›c Ä‘i khó khăn, ông cán bá»™ má»›i nhá» dao những cô gái Ä‘i rừng để là m gáºy chống cho chúng tôi. Má»—i ngÆ°á»i chúng tôi má»™t gáºy. Riêng chị Anê Nguyá»…n Thị Tâm, 70 tuổi thì phải sá» dụng đến hai gáºy. Cứ thế chúng tôi theo bÆ°á»›c chân nhau hay phải đỡ cho nhau để Ä‘i qua những chá»— lầy lá»™i và đèo dốc. Cách bản khoảng 1 km có má»™t đồn biên phòng. Chúng tôi được má»i và o đây để gặp cán bá»™ biên phòng. Há» cho chúng tôi hay trong những ngà y cứu trợ nà y đồn biên phòng không kiểm tra giấy tá», nhÆ°ng căn dặn đôi Ä‘iá»u rồi để chúng tôi Ä‘i. Và có hai chiến sÄ© biên phòng, ngÆ°á»i mà chúng tôi đã gặp ngoà i ủy ban xã, Ä‘i theo. Vượt qua má»™t con suối nữa, chúng tôi má»›i đặt chân và o bản. Má»i ngÆ°á»i trong Ä‘oà n Ä‘á»u đã má»i mệt. Chỉ có 7 km mà đi hÆ¡n 2 giá». Và o đây, cán bá»™ và ngÆ°á»i dân nói toà n tiếng Thái vá»›i nhau, nên chúng tôi có cảm giác hÆ¡i lạc lá»ng. Chúng tôi xin cán bá»™ dẫn đến những nhà có ngÆ°á»i bị thiệt mạng trong đợt lÅ© để thăm há»i. Má»™t số gia đình đã và o rừng Ä‘i là m, má»™t số ở ngoà i rìa bản, nên cuối cùng chúng tôi chỉ đến được 6 gia đình trong hai bản. Ngoà i 6 gia đình đó, chúng tôi cÅ©ng thăm thêm mấy gia đình xung quanh. Còn lại, chị Tâm gá»i chút quà cho những gia đình khác qua ông cán bá»™ xã. Thá»±c tình mà nói, và o tá»›i bản chúng tôi đã bÆ¡ phá», nên há» muốn dẫn đến ai thì đến chứ cÅ©ng không còn yêu cầu mạnh mẽ nhÆ° lúc đầu. Thăm xong thì đã 1 giá» chiá»u. Chúng tôi vá»™i quay ra để còn vá» xuôi cho kịp. NhÆ°ng vừa mệt vừa đói nên ai cÅ©ng nói phải ăn uống cái gì đã rồi hãy Ä‘i. Chúng tôi định ăn mì cho nhanh, nhÆ°ng ngay cả nÆ°á»›c sôi cÅ©ng không có đủ cho má»—i ngÆ°á»i má»™t tô. Chá» thì lâu quá, nên cuối cùng Ä‘oà n và mấy ông cán bá»™ vừa Ä‘i vừa ăn bánh ngá»t vá»›i nhau. VỠđến thị trấn thì trá»i đã gần tối nên không còn chuyến xe nà o chạy vá» Vinh nữa, vì thế chúng tôi phải ở lại Quế Phong thêm má»™t đêm. Sáng hôm sau, trÆ°á»›c khi ra vá», chị Tâm đã đến bệnh viện Quế Phong thăm và tặng quà cho những ngÆ°á»i bị nạn do lÅ© cuốn trôi Ä‘ang được Ä‘iá»u trị nÆ¡i đây. CẢNH TÃŒNH DÂN BẢN Äến đầu bản, nhìn bá» ngoà i của má»™t số căn nhà , chúng tôi thấy tháºt thèm thuồng, vì chúng được là m bằng những cây cá»™t to cao. Nếu những ngôi nhà đó nằm ở vùng thị trấn hay thà nh phố thì có lẽ đáng giá đến nhiá»u trăm triệu đồng. NhÆ°ng và o trong nhà , hầu nhÆ° nhà nà o cÅ©ng trống trÆ¡n ngoà i mấy bá»™ quần áo cÅ© rách, lấm đất vắt lên vách (phên) nứa và mấy cái nồi Ä‘en thui vá»›i má»™t bếp than giữa nhà . Do rừng ngay bên cạnh nên hỠđổi công cho nhau để chặt những cây gá»— lá»›n vá» là m nhà , ngay cả mái cÅ©ng được lợp bằng gá»—. Há» là m nhà sà n: phÃa dÆ°á»›i dà nh cho lợn gà , trâu bò ở, phÃa trên là ngÆ°á»i sinh sống. Không giÆ°á»ng chõng, không bà n ghế… Xã Náºm Giải có 7 bản vá»›i 2.500 nhân khẩu. Riêng bản Pục và bản Méo nÆ¡i chúng tôi và o thăm có 122 há»™ vá»›i 603 ngÆ°á»i. Hai bản nà y có 13 ngÆ°á»i chết và 3 ngÆ°á»i bị thÆ°Æ¡ng nặng. Những ngÆ°á»i bị thiệt mạng lần nà y phần nhiá»u do nằm canh ruá»™ng ở những cái chòi hay do nhà ở gần ngoà i suối, chứ nhà cá»a trong bản không hÆ° hại bao nhiêu. Lúc đầu, tôi nghÄ© khi và o bản là ng nà y có lẽ bầu không khà ảm đạm, tang thÆ°Æ¡ng lắm. NhÆ°ng và o đây, nếu không được báo trÆ°á»›c thì hầu nhÆ° không ai biết trong xóm, trong gia đình má»›i có ngÆ°á»i qua Ä‘á»i. Tôi há»i thăm vá» phong tục ma chay của ngÆ°á»i Thái, bác tà i xế cho biết rằng ngÆ°á»i Thái chỉ hÆ°Æ¡ng khói cho đến khi Ä‘em Ä‘i chôn cất, chứ sau đó không có lÆ°u bát hÆ°Æ¡ng, bà n thá» và hình ảnh đối vá»›i dân chúng trong rừng núi nà y thì cà ng không. Má»i ngÆ°á»i Ä‘á»u khá bình thản. Ngay cả má»™t gia đình có 3 ngÆ°á»i con và 2 đứa cháu bị nÆ°á»›c cuốn chết, nhÆ°ng thấy các thà nh viên trong nhà cÅ©ng không tá» lá»™ sá»± xót xa ra ngoà i. Má»™t Ä‘iá»u khác hẳn vá»›i nhiá»u dân tá»™c khác. Không biết đó có phải là thái Ä‘á»™ hay không!? Rồi khi nói chuyện vá»›i chúng tôi há» cÅ©ng không nói gì đến thiệt hại hay chết chóc của gia đình, bản là ng, không than phiá»n khó khăn, đói khổ. Có thể do có ngÆ°á»i không rà nh tiếng Kinh, nhÆ°ng có lẽ bản chất của há» là thế! Lúc sắp ra vá», chúng tôi gặp má»™t số ngÆ°á»i Ä‘i rừng vá». Há» mang gùi sau lÆ°ng, trong đó có và i khúc sắn, và i ngá»n măng, và có lẽ đó là lÆ°Æ¡ng thá»±c trong những ngà y nà y và nhiá»u năm tháng trong tÆ°Æ¡ng lai của há», vì theo thống kê, xã Náºm Giải có khoảng 70 ha để trồng lúa nÆ°á»›c thì đã có tá»›i 60 ha bị cát vùi lấp, có chá»— cát sá»i vùi đến cả mét. Số diện tÃch nà y không biết bao giá» má»›i có thể trồng lúa lại được để dân chúng có gạo mà ăn? Khi đứng riêng má»™t mình vá»›i và i ngÆ°á»i dân, tôi há»i mấy hôm nay ăn uống thế nà o, thì há» nói: “Ta đói cái bụngâ€, chứ cÅ©ng không xin cho tôi tiá»n hay bánh kẹo gì. VÀI SUY NGHĨ SAU HÀNH TRÃŒNH Trong cuá»™c sống có những sá»± tháºt nhÆ°ng khi chÆ°a hiểu thì ngÆ°á»i ta cứ nghi ngá». Chúng tôi từ xa Ä‘i thăm há»i và cứu trợ đồng bà o, được cán bá»™ và ngÆ°á»i dân cho biết Ä‘Æ°á»ng sá khó khăn, nguy hiểm váºy mà có ngÆ°á»i vẫn ngá» ngợ! Äúng tháºt, hà nh trình và o bản nguyên chuyện Ä‘i ngÆ°á»i không cÅ©ng đã thấy ngán huống gì đòi mang theo đồ đạc, và vì váºy, hiện ở Ủy ban huyện và o xã Ä‘á»u có hà ng cứu trợ, nhÆ°ng xe không thể chuyển và o cho ngÆ°á»i dân được. Má»™t bên lÆ°Æ¡ng thá»±c Ä‘ang cất trong kho, má»™t bên không có cái gì để ăn, tháºt là bi đát! Mong sao con Ä‘Æ°á»ng sá»›m được sá»a để xe cá»™ có thể Ä‘i, hoặc Ãt ra Ä‘i bá»™ dá»… dà ng để chÃnh quyá»n và những ngÆ°á»i dân khác có thể mang đồ cứu trợ đến cho bà bản là ng. NgÆ°á»i dân bản là ng chất phát, Ä‘Æ¡n sÆ¡, chỉ biết sống vá»›i hiện tại nên lâu nay không có dá»± trữ gì. Mùa mà ng, đồng ruá»™ng đã bị cát sá»i vùi lấp, nếu không có sá»± nghiên cứu, chỉ đạo để chuyển đổi cây trồng, thì ngÆ°á»i dân sẽ đói khổ lâu dà i. Khi nghèo khó quá, há» có thể lại tìm cách để đốt rừng ngõ hầu có đất để trồng trá»t. Diện tÃch cần để canh tác có lẽ không nhiá»u lắm, nhÆ°ng khi đốt rừng lá»a có thể lan cháy nhiá»u đồi núi; ngÆ°á»i ta cÅ©ng dá»… tìm cách đốn gá»— để bán. Rừng bị đốt phá, đến khi mÆ°a đổ xuống không có cây để hút nÆ°á»›c và cản nÆ°á»›c, thì rồi chÃnh há» lại trở thà nh nạn nhân của việc mình là m và gây nên thảm hại cho nhiá»u ngÆ°á»i khác; vi sinh váºt bị hủy diệt là m mất quân bình môi trÆ°á»ng sinh thái sẽ dá»… gây nên những khó khăn, bệnh táºt cho con ngÆ°á»i. Những ngÆ°á»i trẻ nÆ¡i đây vốn đã khó khăn trong việc mở mang kiến thức, giá» lại thêm đói rách thì cà ng chẳng muốn nghÄ© đến việc há»c hà nh chút nà o. Cứ thế, có thể xã há»™i của há» sẽ chẳng tiến mà còn bị thụt lùi… Äể những ngÆ°á»i anh em nÆ¡i bản là ng nà y có thể ổn định cuá»™c sống, phát triển, sống xứng vá»›i nhân phẩn và để tạo sá»± an toà n cho nhiá»u ngÆ°á»i khác, thiết nghÄ© ngoà i sá»± trợ giúp tÃch cá»±c của chÃnh quyá»n, còn cần đến sá»± chia sẻ của nhiá»u ngÆ°á»i khác, và không chỉ trong thá»i Ä‘iểm nà y mà còn phải kéo dà i trong tÆ°Æ¡ng lai. Giúp đỡ trá»±c tiếp hay gián tiếp, cách nà y hay cách ná», thì má»—i ngÆ°á»i, trong sá»± nhạy cảm của lòng quảng đại sẽ biết phải là m cách nà o.
Antôn Hoà ng Trung Hoa
|