Äá»c sách "Chúa Giêsu thà nh Nazareth" của ÄTC BeneÄ‘ictô XVI
21.07.2007
|
|
Xin được phép thân thÆ°a trÆ°á»›c cùng qúi Ä‘á»™c giả và những ngÆ°á»i anh em có chung má»™t niá»m tin Kitô giáo : đây không phải là má»™t bà i phê bình văn há»c (ngÆ°á»i viết không có khả năng là m công tác khó khăn nà y, dù ÄGH chấp nháºn má»i ý kiến phê bình xây dá»±ng (1).
NhÆ°ng xin hãy xem những dòng chữ nà y : duyên do và hoà n cảnh hình thà nh tác phẩm ‘best-seller' nói đây, từ đó chúng ta yêu mến Chúa hÆ¡n, ÄẤNG Äà LÀM NGƯỜI NHẬP CUỘC VỚI CHÚNG TA TRONG HÀNH TRÃŒNH THỜI GIAN.
Thứ nữa, chúng tôi không có khả năng Ä‘á»c những ấn bản bằng tiếng Ã, Äức, Ba Lan… Äà nh kiên tâm chỠđợi ấn bản tiếng Pháp, từ ngà y 24/5 vừa qua (nhà xb Flammarion) và tham dá»± buổi trình bà y của LM H. O ‘Mahony, giáo sÆ° nổi tiếng của Liên Chủng viện Orléans /Pháp vá» Thần há»c tÃn lý, Giáo phụ và Giáo há»™i há»c, ngà y 8/6/07 vừa qua.
Chúng tôi là những tÃn hữu - VN hải ngoại. TÃn hữu, vì chúng ta cùng có niá»m tin và o Äức Giêsu, Con TC; Äiá»u nà y cần minh định, vì tác phẩm thá»i danh của ÄGH đã có tiếng vang rất lá»›n vá»›i anh em Tin là nh và ChÃnh thống. VN hải ngoại, vì chúng tôi không đủ thá»i gian và điá»u kiện nghiêm túc (do Ä‘iá»u kiện sinh nhai hà ng ngà y và ưu tÆ° cuá»™c sống) để há»c há»i, nghiên cứu thêm. Vì váºy, nếu có gì thiếu sót hay sai trái, xin được các vị cao minh và chuyên môn chỉ dẫn cho, nhất là quà Tu Sỹ và Linh mục.
1. Ưu tư hình thà nh tác phẩm “Chúa Giêsu thà nh Nazareth".
Hồng y Joseph Ratzinger (tức ÄGH Ä‘Æ°Æ¡ng kim) khởi sá»± viết tác phẩm nà y từ năm 2003, lúc đó còn là Tổng trưởng Thánh bá»™ Äức tin, cánh tay mặt sau những tháng năm dà i của Äức GH Gioan Phaolô I I, và chỉ viết khi có thì giá»: đúc kết của suy tÆ° cá nhân và đá»i sống ná»™i tâm vá» dung nhan Äấng Thiên Sai Giêsu. Tác phẩm được xuất bản nhân ngà y sinh nháºt 80 mùa xuân Ä‘á»i ngÆ°á»i của ÄGH (bát tháºp …cổ lai hy/Ä‘á»i ngÆ°á»i xÆ°a nay mấy ai đạt tá»›i …tám mÆ°Æ¡i tuổi). Tuy nhiên, đây má»›i là hai Æ°u tÆ° chÃnh của tác phẩm thá»i danh nói trên:
1.1 NgÆ°á»i dẫn dắt Ä‘oà n chiên, có…nhiá»u con còn lạc lối trên Ä‘Æ°á»ng vá»:
Từ khi lãnh trách nhiệm ngÆ°á»i chăn chiên Há»™i Thánh Công giáo của sứ vụ Phêrô, ngà i đã nháºn chân ra má»™t trong những tÃnh cách căn bản của ngÆ°á»i chăn chiên (mục tá») là yêu thÆ°Æ¡ng Ä‘oà n chiên đã được trao phó cho mình nhÆ° yêu Äức Kitô, Äấng ngà i phụng sÆ°. Lá»i Äức Kitô nói vá»›i Thánh Phêrô vẫn còn vang vá»ng :HÃY CHÄ‚M SÓC CÃC CHIÊN TA. Chăm sóc nghÄ©a là yêu thÆ°Æ¡ng, yêu thÆ°Æ¡ng cÅ©ng có nghÄ©a là chịu khổ Ä‘au, trao ban cho Ä‘oà n chiên lÆ°Æ¡ng thá»±c tối hảo, dưỡng chất của hồng ân Thiên Chúa qua các bà tÃch, và đưa Ä‘oà n chiên nà y tá»›i nguồn nÆ°á»›c sá»± sống. Tháºt váºy, má»—i ngÆ°á»i trong chúng ta còn là má»™t con chiên lạc không còn tìm thấy lối vá» trong sa mạc tá»™i lụy (hình ảnh Chúa Kitô và Há»™i Thánh). NgÆ°á»i chăn chiên BêneÄ‘ictô XVI không thể thá» Æ¡ trÆ°á»›c cảnh còn qúa nhiá»u ngÆ°á»i Ä‘ang sống trong sa mạc: sa mạc của nghèo đói, của cùng quẫn, của bá» rÆ¡i, của cô Ä‘Æ¡n, của tình yêu bị hủy diệt. Lại còn có những sa mạc của đêm Ä‘en Thiên Chúa, sá»± trống rá»—ng của các tâm hồn không còn nháºn thức được phẩm giá và mục Ä‘Ãch Ä‘á»i ngÆ°á»i. Những sa mạc của thế giá»›i bên ngoà i Ä‘ang tăng dần, vì những sa mạc của thế giá»›i tâm linh đã trở thà nh quá mênh mông. Và ngà i đã xin cả cá»™ng đồng Dân Chúa cầu nguyện để không trốn chạy vì sợ sói dữ.
Vá»›i sứ mạng ngÆ°á»i mục tỠđè nặng trên vai, mạch văn trong tác phẩm nà y tÆ°Æ¡ng đối bình dị và dá»… hiểu hÆ¡n (so vá»›i tác phẩm MUá»I ÄẤT, theo thiển ý chúng tôi), vì ÄGH đặt nặng Æ°u tÆ° dạy giáo lý và suy tÆ° thần há»c, tÄ©nh lặng và thao thức của Ä‘á»i sống ná»™i tâm.
1.2 Nhà thần há»c Joseph Ratzinger tung LƯỚI Tin Mừng. (2)
Vá»›i chiếc nhẫn ngÆ°á»i tung lÆ°á»›i Ä‘eo trên tay (ngÆ° phủ), má»™t Æ°u tÆ° nữa đè nặng trên trách nhiệm ÄGH Benoît vá»›i dân Thiên Chúa. ‘Äừng sợ, từ nay trở Ä‘i, con sẽ Ä‘i chà i lÆ°á»›i ngÆ°á»i ‘ (Luc,5/1-11).
À mà lúc đó, thánh Phêrô còn được gá»i là Simon, ông nói vá»›i Chúa :’ LÆ°á»›i vẫn không rách, câu được 153 con cá lá»›n’(x.Gal.21/11)). Vui mừng tháºt… nhÆ°ng cÅ©ng gắn liá»n vá»›i má»™t trách nhiệm không nhá» từ 2000 năm nay : má»™t Ä‘Ã ng, hãy ra táºn bể sâu của lịch sá» và thả lÆ°á»›i, để dà nh lại bao ngÆ°á»i cho Tin Mừng – nhÆ°ng ngÆ°á»i tung lÆ°á»›i Tin Mừng lại có ý nghÄ©a ngược lại, vì lẽ : chúng ta hiện Ä‘ang sống trong sá»± tha hóa, trong vùng nÆ°á»›c mặn của khổ Ä‘au và chết chóc, trong vùng biển sâu không chút ánh sáng. LƯỚI Tin Mừng cứu chúng ta ra khá»i những vùng nÆ°á»›c chết, và đem tất cả và o ánh sáng huy hoà ng của Thiên Chúa.
ÄGH có nghịch lý không nhỉ. Vì còn má»™t lá»i má»i gá»i hợp nhất :’Ta còn những con chiên khác không thuá»™c Ä‘Ã n nà y…sẽ thà nh má»™t Ä‘Ã n chiên, và má»™t chủ chiên ‘(Ga 10/16).
Và đây là lá»i Ä‘oan nguyện của ÄGH : Xin cho chúng con được trở nên má»™t Ä‘oà n chiên và má»™t chủ chiên. Äừng cho LƯỚI bị rách, cho chúng con trở nên những ngÆ°á»i tôi tá»› của sá»± hợp nhất. Sá»± hợp nhất đó không có nghÄ©a là bác Ä‘oạt sá»± tá»± do hay nhân phẩm con ngÆ°á»i, hay những gì xây dá»±ng nên má»™t xã há»™i công bình.
Váºy là chúng ta đã hiểu lÆ°u tâm thứ hai của ÄGH khi trình bà y tác phẩm nà y : Ä‘á»™c giả phải là TÃN Há»®U, ngÆ°á»i có lòng tin, trong bầu khà Kitô giáo, không thuá»™c vá» tôn giáo khác. Các tôn giáo khác, có thể ÄGH sẽ trình bà y trong má»™t dịp khác ( ?). DÄ© nhiên, chúng tôi hiểu sá»± lÆ°u tâm của vị GH nà y, sinh trưởng và lá»›n lên trong bầu khà của vùng thuần Công giáo Bavière từ bao năm nay.
2. Những nét chÃnh ảnh hưởng trên ná»n Thần há»c J.Ratzinger.
Bá»™ sách chia là m nhiá»u phần, phần I chỉ nói vỠ‘thá»i Chúa lãnh phép rá»a tại sông Jordan cho đến khi Ngà i hiển dung trên núi Tabor ‘. Theo thiển ý chúng tôi, ÄGH viết phần nà y trÆ°á»›c, vì sẽ có tiếng vang rất lá»›n vá»›i anh em Tin là nh và ChÃnh thống. Và trong Æ°u tÆ° hợp nhất, đây là mục tiêu quan trá»ng hÆ¡n cả. Trong phần hai nà y, xin phép được chia thà nh 3 chủ Ä‘á» nhá»: Kitô há»c, dung-nhan Äức Kitô và phÆ°Æ¡ng pháp (méthodes).
2.1 Há»c thuyết vá» Chúa Kitô hay Cứu thế há»c (Christologie, Sotériologie).
Tây phÆ°Æ¡ng nói VÄ‚N LÀ NGƯỜI (Style c’est l’homme) và khi viết văn, con ngÆ°á»i tùy thuá»™c và o môi trÆ°á»ng, và o cảnh vá»±c, và o môi sinh (milieu, écologie, environnement…) đã tạo nên cuá»™c sống. Và đây là má»™t trong những khám phá lừng danh của khoa xã há»™i há»c hiện đại. Nói khác Ä‘i, chúng ta khi viết văn, sẽ ảnh hưởng nhiá»u và o môi trÆ°á»ng của cuá»™c sống. Äạo há»c Äông phÆ°Æ¡ng thưòng nói luáºt ‘rút giây Ä‘á»™ng rừng ‘ : có rừng thì có mÆ°a, có mÆ°a má»›i có sống, phá hết rừng là diệt sinh’.Trong trÆ°á»ng hợp của ÄGH, chúng tôi thiển nghÄ© ÄGH cÅ©ng không thoát khá»i cảnh trạng đó :sinh hạ và trưởng thà nh trong bầu khà thuần Công giáo vùng Bavière (Bayern). Cha mẹ Công giáo, bầu khà xã há»™i Công giáo, ná»n thần há»c Công giáo Äức trong thá»i Ä‘iểm đó vẫn là sá»± sống chung không có xung Ä‘á»™t vá»›i Tin là nh phái Luther, dù há» xÆ°ng danh vô thần hay chủ nghÄ©a nhân bản thế tục (huma –nisme laïc). Bismarck, ông thủ tÆ°á»›ng Ä‘á»™c tà i của vÆ°Æ¡ng quốc Äức (empire allemande), linh cả m rằng: muốn thống nhất đất nÆ°á»›c, cần tham gia, cùng vá»›i phái tá»± do, chiêu bà i văn minh hóa, nghiã là : tục hoá việc giảng dạy;trục xuất các LM dòng Tên, và đoạn tuyệt vá»›i toà n thánh La -Mã.
Má»™t thứ văn hóa thế tục (Kulturkampf) : áp đặt tòan thể Ä‘á»i sống Há»™i Thánh dÆ°á»›i sá»± kiểm soát của quốc gia. Gia phạt, trục xuất, giam cầm các GM,LM, các tu há»™i Ä‘á» kháng lại (2).DÄ© nhiên, hà ng GM Äức, dÆ°á»›i sá»± hÆ°á»›ng dẫn của ÄC Ketteler, cÅ©ng kết thà nh má»™t khối (Zentrum) nhằm chống lại manh tâm của Bismarck,và dù sau đó kế hoạch của ông Thủ tÆ°á»›ng nà y cÅ©ng thất bại…
Sống trong bầu khà văn hóa ‘kampf ‘đó và vá»›i Ä‘á»i sống ná»™i tâm phong phú, ÄGH trình bà y ná»n Ki-Tô há»c dÆ°á»›i sá»± ảnh hưởng sâu Ä‘áºm của thần sÆ° Augustinô và Bonaventura :
2.1.1 chịu ảnh hưởng vỠlinh đạo của thần sư Augustinô.
TÆ° tưởng thần há»c của thánh Augustinô có ảnh hưởng sâu Ä‘áºm trong há»c thuyết công giáo Tây phÆ°Æ¡ng, Ãt là cho tá»›i thần há»c kinh viện của thánh Thomas. TÆ° tưởng của thánh Augustinô xoay quanh hai chủ Ä‘á» chÃnh: TC và thân pháºn con ngÆ°á»i, thân pháºn bị mất Ä‘i vì tá»™i lá»—i và hồi phục do Æ¡n thánh.. Hiếu biết và tình yêu, hồi tưởng và hiện thá»±c,sá»± thông thái khôn ngoan… là những nét sâu Ä‘áºm của ná»n há»c thuyết nà y. ChÃnh Luther (ông ‘tổ ‘ phái Tin là nh ) đã xá» dụng lại há»c thuyết nà y, khởi từ má»™t lối nhìn bi quan vá» con ngÆ°á»i tá»™i lụy.
ÄGH chịu ảnh hưởng tÆ° tưởng của thánh Augustinô vá» ba phÆ°Æ¡ng diện:
- lý tưởng của thần há»c nhÆ° má»™t sá»± thông tuệ khôn ngoan, theo đó trà năng, tÆ° duy, cảm tÃnh, tÆ° tưởng không quá bị ‘chia năm xẻ bảy ‘ nhÆ° trong triết Hy lạp. Äiá»u quan trá»ng là áp dụng những suy tÆ° cảm tÃnh đó và o cuá»™s sống con ngÆ°á»i.
-suy niệm, má»™t tác Ä‘á»™ng cần thiết để dẫn Ä‘Æ°a ngÆ°á»i tÃn hữu và o Ä‘á»i sống cầu nguyện, tiếp cáºn vá»›i các Mà u nhiệm Kitô giáo.DÄ© nhiên, Ä‘iá»u nà y đòi há»i sÆ° dấn thân của ngÆ°á»i tÃn hữu.
-hãy trả lại nét sinh Ä‘á»™ng cho lịch sá». Nét lịch sá» nà y khác vá»›i lối nhìn của các sá» gia, những dá»±a lÆ°ng ná»—i chết, những nấm mồ kiểu Nietzche, Péguy…NhÆ°ng là má»™t lịch sá» sinh Ä‘á»™ng, theo đó ÄỨC GIÊSU MIỀN NAZARETH vẫn sống mãi trong lịch sá» và thá»i gian.
2.1.2 Ảnh hưởng của thánh Bonaventura :
Thánh tiến sÄ© Bonaventura, dòng Phanxicô, trong tác phẩm nổi tiếng HÀNH TRÃŒNH CỦA LINH Há»’N ÄI TỚI THIÊN CHÚA, đã láºp luáºn rằng : chìa khóa vÅ© trụ và lý do việc nháºp thể nằm trong Nhân ái của Thiên Chúa hÆ¡n là trong chân lý và sá»± hiểu biết vá» Ngà i. Kinh qua nhiá»u giai Ä‘oạn, thần há»c là ngá»n Ä‘uốc hÆ°á»›ng dẫn cuá»™c Ä‘á»i tá»›i sá»± ngây ngất chiêm ngắm TC. Do đó, má»i việc há»c há»i Ä‘á»u hÆ°á»›ng tá»›i lòng nhân ái của TC. Ảnh hưởng nà y đã được thần há»c gia von Balthazar hiện đại trình bà y khá chi tiết.
Chúng ta đừng quên rằng: ÄGH là má»™t trong những chuyên gia nổi tiếng của Thánh công đồng Vaticanô 2, đặc biệt trong lược đồ 13, hiến chế Ná»–I VUI MỪNG VÀ NIỀM HY VỌNG, hiến chế vá» MẠC KHẢI (Révélation), và hiến chế ÃNH SÃNG MUÔN DÂN (Lumen Gentium).
Trong hiến chế NVM và NHV,chúng tôi không biết diá»…n tả ra sao ná»—i thao thức và sá»± dằng co của thần há»c gia Ratzinger, vì lẽ: qua lược đồ 13, Công Äồng muốn là cánh cá»a rá»™ng mở cho thế - giá»›i hiện đại, vÆ°Æ¡n cao hÆ¡n những bể dâu của cuá»™c sống. NhÆ°ng trong lòng thần há»c gia Ratzinger và o thá»i Ä‘iểm 1963-64, có lẽ có má»™t ná»—i Æ°u tÆ°, day dứt (?): trà o lÆ°u Kampf, tÆ° thế của nÆ°á»›c Äức (nguyên nhân gần của hai cuá»™c thế chiến), phong trà o Nazi, đất nứơc phân đôi…ngÆ°á»i dân Äức vẫn còn trong tâm trạng bà ng hoà ng, tủi nhục, phiá»n muá»™n, lo âu.
NhÆ°ng trong hiến chế vá» MẠC KHẢI, chúng tôi thiển nghÄ© tâm tÆ° ÄGH thoải mái hÆ¡n: dù không chấp nháºn hoà n toà n những tÆ° tưởng tÆ°Æ¡ng đối ‘ táo bạo’ của Thần há»c gia Karl Rahner:
-Cha Karl Rahner: trình bà y nhiá»u bà i viết vá» Mạc Khải. TC đã tá»±- thông- đạt (auto–communication), truyá»n đạt cho chúng ta vá» chÃnh Ngà i qua Mạc Khải.
-Äá» tà i nà y lại được hai nhà thần há»c lừng danh hiện đại Karl Barth và Hans von Balthazar quảng bá rá»™ng rãi : Chúa Giêsu đã mạc khải cho chúng ta vá» TC. ChÃnh Chúa Giêsu, Chúa Giêsu miá»n Narareth đã tá»± truyá»n thông vá» Ngà i. NhÆ°ng ngà i không có giá»›i tuyến chÃnh trị, ngà i chỉ đến để mang lại bình an và công lý.
Vì đặt nặng vai trò thần há»c, nên ÄGH có má»™t tấm lòng tháºt Æ°u ái vá»›i các Giáo phụ (Pères de l’Eglise) đặc biệt là thánh Cyprianô và Augustinô. Ãt trÆ°ng dẫn há»c thuyết của thần sÆ° Thomas d’Aquin, dù há»c thuyết thánh Tiến sÄ© nà y vẫn là đỉnh cao của ná»n thần há»c Công giáo. Chúng ta hẳn còn nhá»› giai Ä‘oạn phản chứng (contestataire) và o thá»i gian háºu Công đồng, Ä‘iá»u là m cho ÄGH Phaolô 6 buồn lòng không Ãt. Má»™t số thần há»c gia danh tiếng nhÆ° Henri de Lubac, Jean Daniélou …đã coi thánh Thomas chỉ là má»™t nhà siêu hình há»c (métaphysicien) và muốn du nháºp và o Há»™i Thánh má»™t ná»n thần há»c má»›i, cho hợp vá»›i cảm quan và tâm thức của thá»i đại ngà y nay (3).
ÄGH muốn gá»i gấm cho chúng ta sứ Ä‘iệp gì, qua danh tác nói trên?
-NGÀI YÊU CHÚA GIÊSU : đây là liên hệ ná»™i tâm vá»›i Chúa, kết quả của sá»± suy tÆ° và đá»i sống ná»™i tâm. Toà n bá»™ sách nà y là sá»± cảm thức chà tình vá»›i Chúa, và chia xẻ sá»± sung mãn của cuá»™csống của Ngà i vá»›i tÃn hữu.
-thông tri cho các nhà chú giải Thánh kinh ngà y nay, vì tác phẩm là ÄỌC TIN MỪNG TRÊN PHÆ¯Æ NG DIỆN THẦN HỌC, bởi không có môn thánh khoa nà o có tÃnh cách trung láºp (neutre), NhÆ°ng môn thánh khoa nà o cÅ©ng cần có Äức Tin soi dẫn. Tin để hiểu, hiểu để tin (xem Th.Augustinô). Chúng ta còn nhá»› câu nói bất hủ của Thánh nhân, khi tìm TC bằng con đưòng truy tâm nháºp ná»™i : ‘Ngà i còn ở sâu hÆ¡n trong chiá»u sâu thân máºt nhất của lòng tôi ‘ (Interior intimo meo). Hay danh ngôn của cha Eckhart, dòng Äa Minh :’ Trong đáy sâu của tâm linh tôi, đáy sâu của Tuyệt Äối hằng tại và đáy sâu của tâm linh tôi chỉ còn là má»™t đáy sâu duy nhất ‘(Cha bị kết án là phiếm thần và bị thiêu…sống ! ! ). Quả thá»±c, con Ä‘Æ°á»ng truy nguyên nháºp ná»™i (intériorité) vẫn còn là má»™t thao thức lá»›n.
2.2. Chúa Giêsu, miá»n Nazareth.
NgÆ°á»i tÃn hữu mong đợi ÄGH trình bà y khuôn mặt Chúa Giêsu từ lúc chà o Ä‘á»i, vì Ngà i sẽ phải trình bà y tÃn Ä‘iá»u ‘Äức Mẹ Vô Nhiá»…m Nguyên Tá»™i ‘ (Mẹ thụ thai, sinh hạ Chúa mà vẫn còn đồng trinh), nhằm đối thoại vá»›i anh em Tin Là nh. Chúng tôi thiển nghÄ© ÄGH ‘đủ sức trình bà y TÃn Ä‘iá»u nà y ‘ (Virginité Mariale), bởi đây má»›i chỉ là TÃn Ä‘iá»u, chứ chÆ°a phải là má»™t định Ä‘á» lịch sá». Ưu tÆ° chÃnh là hợp nhất vá»›i anh em Tin Là nh và ChÃnh Thống. Và đã có …tiếng vang lá»›n (4).
Trong táºp I nà y, ÄGH chỉ trình bà y từ khi Chuá lãnh phép rá»a cho tá»›i khi Ngà i biến hình trên Núi Tabor. Ngà i mạc khải TC, suy niệm vá» TC, và chúng ta thấy rõ Ä‘iá»u nà y trong cả bốn cuốn Tin Mừng. Äiá»u tÆ°Æ¡ng đối khó là phải kinh qua những biểu tượng, ngụ ngôn, hình ảnh của văn chÆ°Æ¡ng vùng Cáºn Äông, để qua đó chúng ta tìm thấy sứ Ä‘iệp Chuá muốn trao ban. Chúng tôi xin thá» phân tÃch má»™t và i chÆ°Æ¡ng đầu:
- Khi Chúa lãnh phép quán tẩy do thánh Gioan Tiá»n Hô: phép quán tẩy gợi lại cho chúng ta hình ảnh sá»± chết. NhÆ°ng trong chÃnh biến cố nà y, Chúa Giêsu đã tá»± mạc khải mình là TC, và nÆ°á»›c Trá»i đã gần đến (nÆ°á»›c Trá»i của TC là Há»™i Thánh, là Linh hồn, là Thiên Ä‘Ã ng). Và đó là nÆ°á»›c Trá»i của chÃnh ngôi vị Chúa Giêsu, của Ngôi Cha. Nói khác Ä‘i, nÆ°á»›c Trá»i chÃnh là Chúa Giêsu, là Ngôi Cha. Còn phép Thánh Tẩy mà ngÆ°á»i Kitô hữu lãnh nháºn cÅ©ng là hình ảnh sá»± chết, sá»± thống hối, và sẽ là sá»± Sống Lại vá»›i Ngà i.
- Bà i giảng trên núi, tức bà i rao truyá»n TÃM Má»I PHÚC THẬT, mà chúng tôi xin được gá»i là HIẾN CHÆ¯Æ NG NƯỚC TRỜI. Bà i giảng nà y tháºt khác xa những gì mà từ xÆ°a tá»›i giá» chúng ta vẫn quan niệm, nhất là trong Ä‘Ã sống nặng vá» váºt chất và tục hoá của chúng ta ngà y nay. Chuá đảo ngược những giá trị mà chúng ta vẫn quan niệm. Trong phần nà y, ÄGH nhấn mạnh tá»›i việc cẩn thủ giá»›i luáºt (Torah) của ngÆ°á»i Do Thái, nhất là ngà y Sabbat, ngà y lá»… nghỉ. Nếu ngà y Sabbat nói lên sá»± sống còn và điá»u kiện sống của ngÆ°á»i Do Thái, sá»± gắn bó vá»›i Luáºt; thì Äức Kitô cÅ©ng cho hay rằng sá»± gắn bó vá»›i Luáºt cÅ©ng khác xa vá»›i mối liên hệ vá»›i Ngôi vị của Ngà i, của dân Thiên Chúa…
Nếu Tin mừng nhất lãm (thánh Matthêu,Marcô, Luca) có tÃnh cách truyá»n giáo, sai Ä‘i rao giảng, thì Tin mừng thánh Gioan quả là chứng từ vá» Ä‘á»i sống ná»™i tâm phong phú, của duệ trà (gnose). Thánh Gioan là ngÆ°á»i tông đồ được Chúa yêu thÆ°ong đặc biệt, hiểu rõ bối cảnh lịch sá» xứ Palestine thá»i đó.
Hai sá»± kiện nói lên sá»± khả tÃn lịch sá» nà y : khi Chuá rứa chân cho các Tông đồ và ngà y ThÆ°Æ¡ng khó :
Khi tên lÃnh lấy lưỡi giáo đâm và o cạnh sÆ°á»n Chúa (thÆ° Gioan 19/35). Ngoà i ra, tÃnh cách chứng tá, sá»± kiện lịch sá», Thánh Thần linh ứng,ká»· niệm cá nhân thân thiết vá»›i Chúa,sá»± gắn bó của truyá»n thống Há»™iThánh từ khởi đầu…đã là m cho Tin Mừng thánh Gioan có má»™t sắc thái huyá»n nhiệm đặc biệt,và ÄGH hết sức lÆ°u tâm : hình ảnh NÆ°á»›c, cây nho và rượu nho, bánh nuôi dưỡng, ngÆ°á»i dắt chiên.
3. PhÆ°Æ¡ng pháp: đặt nặng suy tÆ° thần há»c và đức tin.
Vì đặt nặng suy tÆ° thần há»c, nên trong sách Chúa Giêsu miá»n Nazareth, ÄGH đã là m cho các nhà chú giải thánh kinh, nhất là những vị chuyên vá» phÆ°Æ¡ng pháp phê bình lịch sá» (historico -critique ) buồn lòng không …Ãt ( ?), vì dù sao, phÆ°Æ¡ng pháp nà y vẫn bất toà n, bất túc, nếu bá» qua Äức Tin.
Äể hiểu khái quát vá» phÆ°Æ¡ng pháp phê bình lịch sỠáp dụng trong văn chÆ°Æ¡ng, chúng tôi xin được có đôi dòng vá» phÆ°Æ¡ng pháp nà y :
Tháng 4 năm 1993, Ủy ban Giáo hoà ng vá» Thánh kinh đã ra thông tÆ° vá» việc giải thÃch sách Thánh, nhấn mạnh tá»›i phÆ°Æ¡ng pháp phê bình lịch sá» vá»›i 12 tiêu chuẩn. DÄ© nhiên, đây không phải là những tiêu chuẩn ắt và có đủ, vì vẫn bá» qua Äức Tin, nhÆ°ng để có má»™t khuynh hÆ°á»›ng má»›i chống lại phái truyá»n thống trong việc giải thÃch Thánh Kinh (5). Thá»±c ra, phÆ°Æ¡ng pháp nà y đã có từ thế ká»· thứ 18 vá»›i Johann David Michaelis, Johann Salomo Semler, nghiên cứu nhiá»u trên những mảnh da cừu bình bể, giấy cói…Sang thế ká»· thứ 19, phÆ°Æ¡ng pháp phê bình văn chÆ°Æ¡ng thịnh hà nh hÆ¡n vá»›i Karl Heinrich Graf,Julius Wellhausen, Hermann Gunkel qua phÆ°Æ¡ng pháp lịch sá» truyá»n thống, biên soạn (Formgeschichte/ Sitz im Leben). DÄ© nhiên, khuôn mặt nổi tiếng nhất trong giai Ä‘á»an nà y vẫn là LM Marie Joseph Lagrange vá»›i trÆ°á»ng nghiên cứu Thánh kinh Jérusalem.
Sau đây là 12 lối của phương pháp phê bình lịch sỠ:
| | | 1.phê bình lịch sá» | 2.tu từ (rhétorique) | 3.thuáºt truyện (narrative) | 4.ký hiệu (sémiotique) | 5.tiếp cáºn thÆ° qui (canonique) | 6.truyá»n thống Do thái | 7.lịch sá» bản văn | 8.chiá»u kÃch xã há»™i | 9.phân tâm (psychanalytique) | 10.giải phóng (libérationiste) | 11.phụ nữ (féministe) | 12.nhân văn hóa (anthropologie culturelle). |
Phương pháp phê bình lịch sỠđặt nặng hai tiêu chuẩn :
1/ phê bình bản văn : nguồn gốc, phạm vi, bối cảnh, truyá»n thống biên soạn, từ vá»±ng, ngữ pháp,thể văn, từ nghÄ©a (sémantique)… Äặc biệt phải xem có dị bản không, thủ bản nà o gần vá»›i bản gốc nhất.
2/từ đó, phÆ°Æ¡ng pháp nà y cố xác định ra à NGHĨA THẦN HỌC, hiện đại hoá thông Ä‘iệp của bản văn. Thông Ä‘iệp đó, qua những Ä‘iá»u kiện hạn hẹp của ngôn ngữ, tuy gắn bó vá»›i má»™t biến cố lịch sá», nhÆ°ng sẽ cho chúng ta má»™t à NGHĨA THẦN HỌC hay BÀI HỌC ÄỨC TIN nà o không ? chia sẻ niá»m tin, ý nghÄ©a bản văn, ‘má»™t hạt cứng Ä‘áºp ra lấy cái nhân ‘.
Dẫu ‘Thánh kinh là linh hồn của khoa Thần há»c ‘, nhÆ°ng qua cuốn sách best-seller nà y, chúng tôi thấy ÄGH, tuy tôn trá»ng những tiêu chuẩn của phÆ°Æ¡ng pháp phê bình văn chÆ°Æ¡ng và lịch sá», nhÆ°ng cần phải kinh qua những giá»›i hạn của ngôn ngữ và văn chÆ°Æ¡ng, bối cảnh lich sá» hạn hẹp của dân Do thái (vùng trái Ä‘á»™n, vùng biển Ä‘á»™ng và sóng ngầm, nằm trên ‘hà nh lang ‘ của những ná»n văn minh lá»›n tại Trung Äông nhÆ° Ai Cáºp, Lưỡng Hà , Ba Tư…) - để từ đó, Ngà i yêu mến Chúa, chia xẻ Ä‘á»i sống ná»™i tâm vá»›i các tÃn hữu, tìm gặp Dung Nhan Ä‘Ãch thá»±c của Con Thiên Chúa – trong tinh thần tôn trá»ng truyá»n thống Há»™i thánh từ hÆ¡n 2000 năm nay, tôn trá»ng truyá»n thống các Giáo Phụ, Äức Tin và quyá»n Giáo huấn của Há»™i Thánh (Magistère de l’Eglise).
Má»i qúi Ä‘á»™c giả va anh em tÃn hữu Ä‘á»c tác phẩm nà y, vá»›i tất cả niá»m trân trá»ng và biết Æ¡n NGƯỜI CHA CHUNG.
Chú thÃch:
(1)xem Jésus de Nazareth, J.Ratzinger, phần avant-propos, éd. Flammarion Paris 2007,trg 19.
(2)thủ tÆ°á»›ng Otto von Bismarck (1815-1898), vá»›i hùng tâm thống nhất nÆ°á»›c Äức và vÆ°Æ¡ng quốc Phổ (Prusse) thá»i đó, đã duy trì má»™t Ä‘Æ°á»ng lối cai trị Ä‘á»™c tà i. Văn hoá Kampf (tÆ°Æ¡ng tá»± nhÆ° trà o lÆ°u Laïcité, phân biệt thần quyá»n và thế quyá»n, thá»i Napoléon bên Pháp) là má»™t Ä‘iển hình.
(3) Äây là ý kiến của cha Hervé O ‘Homany, Giáo sÆ° thần há»c Liên chủng viện Orléans/Pháp. Chúng tôi không rõ lắm vá» giai Ä‘oạn phản chứng nà y.
(4)Theo tuần báo Osservatore Romano, thì Giáo há»™i ChÃnh thống và phái Tin là nh phúc âm (Protestants Evangéliques) hết lòng khen ngợi ná»— lá»±c hợp nhất của ÄGH qua tác phẩm nà y. Phái Tin là nh khuynh hÆ°á»›ng tá»± do (libéraux) thì ngược lại.
(5) Thuyết ná»n tảng (Fondamentalisme) là má»™t trà o lÆ°u thần há»c Tin là nh, xuất hiện tại Mỹ thá»i đệ nhất thế chiến (khoảng 1910-1918). Thuyết nà y chỉ chấp nháºn ý nghÄ©a văn chÆ°Æ¡ng của Thánh Kinh và cho rằng có sá»± linh ứng khẩu truyá»n, hoà n toà n phi bác má»i giải thÃch lịch sá» và khoa há»c. Hiệp há»™i World’s Christian Fundamentals Association hình thà nh từ há»c thuyết nà y.
Khảo chứng:
1.tác phẩm Jésus de Nazareth, ÄGH Benoît XVI, nxb Flammarion, Paris, 2007.
2.bà i giảng của ÄGH trong thánh lá»… khai mạc sứ vụ Phêrô (xem Dân Chúa ÂC, số 272- tháng 6/2005, trang 23-26, 27-29).
3.bà i thuyết trình của cha Hervé O ‘Mahony, Liên chủng viện Orléans Pháp ngà y 08/06/2007.
4.má»™t số tÆ° liệu được trÃch dẫn trong phần dẫn nháºp của CD-Rom’ Vietnamese Bible’ (ấn bản của VietCatholic).
Äoà n Quốc Khánh
(Nguồn: VietCatholic News) |