Đức Cố GM Phêrô Gioan Trần Xuân Hạp

Lời BBT : Nhân ngày giỗ mãn tang của Đức Cố GM Phêrô Gioan, chúng tôi xin giới thiệu cùng bạn đọc bài viết của Lm. Phêrô Lê Duy Lượng, nguyên Bề trên Đại Chủng viện Vinh Thanh, như một nén hương lòng tưởng nhớ Đức Cha già...

Vào hồi 5h30 ngày 06 tháng 7 năm 2005, vị Giám mục người Việt Nam thứ 56, Giám mục giáo phận Vinh thứ 10, Giám mục Vinh người Việt Nam thứ 4 : Đức Cha Phêrô Gioan Trần Xuân Hạp đã từ giã chúng ta để đi vào cõi Vĩnh Hằng, sau 85 năm làm người và làm con Thiên Chúa, 46 năm làm Linh mục, 26 năm làm Giám mục và 5 năm nghỉ hưu vì tuổi già và bệnh tật.

            TrÆ°á»›c hết xin nói đến sinh quán của vị Cố Giám mục. Từ địa Ä‘iểm Xã Ä‘oài này, Ä‘i bá»™ theo hÆ°á»›ng bắc chừng 5 km, trên bờ đông con sông Cấm, ta gặp  giáo xứ Nhân hoà, thuá»™c xã Nghi thuận, xÆ°a là làng Nhân Hoà, phường Võng Nhi, Tổng Kim Nguyên. Chính đây là sinh quán của vị Giám mục quá cố.

            Chú bé Hạp chào đời ngày 06.10.1920, trong má»™t gia đình đạo đức, thuần tuý công giáo. Thân sinh là cụ Phêrô Trần Văn Trường và bà Maria Hà Thị Còn. Là con thứ hai trong 6 anh em.

            Nhân Hoà đúng là địa linh nhân kiệt :

-  linh mục đầu tiên là cha Hà Văn Gia, cậu ruá»™t của Đức cố giám mục;

- bên nội, có hai anh em ruột là chủng sinh: Trần Khánh và Trần Khanh, tham gia

phong trào Đông Du, chống thực dân Pháp.

- Đặc biệt linh mục Nguyễn Thần Đồng, một trong 3 linh mục yêu nước thuộc giáo phận Vinh, bị giặc Pháp bắt và đày đi Côn đảo, rồi về sống những năm cuối đời và mất tại quê nhà.

- Sau này, có linh mục Hà ngọc Cai, linh mục ...Đậu và những linh mục khác hiện học tập và phục vụ ở phía Nam hoặc ở nước ngoài.

            Lên 9 tuổi, chú bé Trần Xuân Hạp được cậu ruá»™t là linh mục Hà văn Gia Ä‘Æ°a lên ở vá»›i mình tại giáo xứ Ngọc Long. Năm 1931, Cha Gia mất tại Cam Lâm, chú Hạp được trối cho Cha già Hiên, người Làng tùng, giáo xứ Bùi Ngọa.

            Năm 1933 Cha già Hiên gá»­i chú Hạp vào Chủng viện Dá»± Bị Xuân Phong, ở Diá»…n châu, khoá thứ 2.

            Năm 1936 chú vào Tiểu Chủng viện Xã Ä‘oài.

            Năm 1942 Ä‘i thá»±c tập thầy giảng, dạy học ở Tiểu chủng viện.

            Năm 1951 thầy Hạp vào Đại chủng viện

            Ngày 01 tháng 2 năm 1959, thụ phong Linh mục tại Nhà thờ Chính Toà Xã Ä‘oài. Sau đó, Người lần lượt làm quản xứ Minh cầm từ 1959 đến 1963, Đan Sa từ 1963 đến 1973. Từ 1973 đến 1979, làm Quản hạt HÆ°á»›ng PhÆ°Æ¡ng kiêm Tổng Đại Diện.Trong cả 3 nhiệm sở, cha Trần xuân Hạp luôn luôn là má»™t linh mục mẫu má»±c về mục vụ : tận tình phục vụ giáo dân vá»›i má»™t nhiệt tình tông đồ hăng say.

            Ngày 10.01.1979, Toà Thánh ban sắc phong Cha Trần xuân Hạp làm Giám mục giáo phận Vinh, thay thế Đức Cha Phêrô Nguyá»…n Năng qua đời ngày 06.7.1978.

            Ngày 03.3, vị Giám mục đắc cá»­ cung hiến Nhà thờ chính toà má»›i.

            Ngày 04.3.thụ phong giám mục do Đức Tổng Giám mục Hà ná»™i Giuse Trịnh văn Căn chủ phong, cÅ©ng là ngày Khánh thành Nhà thờ chính toà giáo phận.

            Lúc này vị Tân giám mục vừa tròn 59 tuổi, tiếp nhận má»™t giáo phận đông giáo dân, nhÆ°ng đầy tan hoang về tinh thần và vật chất, sau nhiều năm chiến tranh.

            Khi chọn cho đời Giám mục của mình khẩu hiệu "Xin cho con say mê Thánh giá", hẳn là Người đã thấy trÆ°á»›c rất rõ gánh nặng Ä‘ang đè lên vai mình, và ý  thức sâu sắc rằng chỉ có say mê Thánh giá, nghÄ©a là vui lòng chấp nhận gánh nặng nhÆ° Thánh giá Chúa gá»­i và noi gÆ°Æ¡ng Chúa vác Thánh giá, má»›i mong tròn được sứ mạng đã giao phó. Hai mÆ°Æ¡i hai năm chèo chống lái con thuyền giáo phận Vinh, chứng tỏ Người đã hiểu và sống khẩu hiệu của mình nhÆ° vậy.

            Đức Cha đã Ä‘i Rôma 3 lần ad limina : lần thứ nhất sau Há»™i Nghị Giám mục Việt Nam năm 1980 vá»›i bức ThÆ° chung nổi tiếng về đường hÆ°á»›ng mục vụ theo Công đồng Vatican II.

            Trong chuyến Ä‘i Rôma lần hai, Đức Cha đã xin và được Toà Thánh ban phép mở Năm Thánh giáo phận Vinh năm 1892-1992 và mừng 100 năm hiến dâng cho Đức Maria 1892-1992 và 146 năm thành lập giáo phận 1846-1902.Đức Cha đã tận dụng cÆ¡ há»™i đặc biệt này để thăng tiến mọi mặt trong giáo phận. Trong phần kết của bài diá»…n từ đọc trong Thánh lá»… khai mạc Năm Thánh, chúng ta thấy rõ : đối vá»›i vị Cố Giám Mục, lịch sá»­ vá»›i những thăng trầm, những hay dở của nó luôn luôn được lọc qua lăng kính đức tin, má»™t đức tin có bề dày hai ngàn năm thể nghiệm. cái nhìn sâu vào lịch sá»­ của Đức cố Giám mục. Trong phần kết bài diá»…n văn khai mạc Năm Thánh giáo phận, Người nói :

"Kính thÆ°a toàn thể anh chị em, Hôm nay chúng ta đặt má»™t cái nhìn sÆ¡ qua về cá»™i nguồn lịch sá»­ chúng ta để nhận ra rằng : trên đời này cái gì cÅ©ng có hai mặt, mặt trái và mặt phải,m ở nÆ¡i cái này tưởng là có lợi, té ra có cái hại kèm theo. Trái lại, có cái xem bất lợi, nhÆ°ng rồi lại cho ta nhiều lợi hÆ¡n. Vậy thì mừng lá»… hôm nay, chúng ta nhìn lại từ cá»™i nguồn trong cả hai mặt đó. Mặc dù sá»± trình bày của tôi quá sÆ¡ lược vì bỏ sót nhiều, nhÆ°ng có lẽ cÅ©ng đủ để khẳng định câu nói của cha ông chúng ta rằng "Nhân định nhÆ° thá»­ nhÆ° thá»­, thiên lí vị nhiên vị nhiên, có nghÄ©a là "con người toan định thế này thế nọ, nhÆ°ng lẽ trời khác xa. Người Âu cÅ©ng Ä‘iệp ý nhÆ° vậy khi nói "L'homme propose, Dieu dispose", con người toan tính, nhÆ°ng Thiên Chúa xếp định". Phải, nÆ¡i trang sá»­ của địa phận Vinh trải 150 năm, luôn luôn ta thấy được rằng : bên trái cái tá»± nhiên, còn có cái gì siêu nhiên lèo lái lịch sá»­ của con người. Chính cái ấy má»›i Ä‘em lại cho chúng ta niềm tin vững chắc để can đảm bÆ°á»›c Ä‘i, ngày ngày vui sống, sẵn sàng cống  hiến sức mình để xây dá»±ng trang lịch sừ ngày mai" (Trích Ká»· yếu Năm Thánh giáo phận Vinh, trang 29).

            Chá»— dá»±a của niềm tin vững chắc đó, Đức Cố Giám mục đã nói lên công khai, cÅ©ng chính trong bài diá»…n từ khai mạc Năm Thánh giáo phận, chính  là "sá»± giúp đỡ của chính quyền các cấp, sá»± cá»™ng tác của hàng linh mục vá»›i sá»± há»™ trợ của mọi thành phần Dân Chúa. Đó là niềm khích lệ cho những cố gắng của tôi trong hi vọng nhờ Chúa thÆ°Æ¡ng, dÆ°á»›i bàn tay che chở của Đức Mẹ, chúng ta đã và Ä‘ang chung sức lo xây dá»±ng cho quê hÆ°Æ¡ng má»™t ngày mai tốt đẹp" (SÄ‘d).

                        Chính niềm tin đó đã thúc đẩy và nâng đỡ vị Chủ chăn trong mọi công việc, trong số đó, phải kể lên hàng đầu, việc Người cùng vá»›i đức Cố giám mục Phạm Tần, giáo phận Thanh Hoá, chạy xuôi chạy ngược, mở lại cho được Chủng viện. Và kết quả là ngày 22.11.1988,  Đại Chủng viện Vinh Thanh ra đời, trÆ°á»›c sá»± vui mừng của hai giáo Ä‘oàn Vinh và Thanh Hoá. Và hôm nay,sau 14 năm hoạt Ä‘á»™ng, ai cÅ©ng phải thừa nhận việc mở được Chủng viện Vinh Thanh, và Chủng viện Vinh Thanh ngày càng theo kịp các chủng viện khác trong nÆ°á»›c cÅ©ng nhÆ° ngaòi nÆ°Æ¡c, là má»™t Ä‘iểm son chói lọi trong lịch sá»­ Giáo Há»™i Vinh và Thanh Hoá, trong đó công đầu là của Đức Cố Giám mục Trần xuân Hạp và Đức Cố Giám mục Phạm Tần. Những năm gân đây, vá»›i sá»± cá»™ng tác đồng trách nhiệm của Đức Giám mục Thanh Hoá Đức Cha Batôlômêô Nguyá»…n SÆ¡n Lâm, nhiều giáo sÆ° ở phía Nam đã lần lượt Ä‘á»±oc mời tá»›i thỉnh  giảng và nhiều tốp linh mục trẻ được cá»­ Ä‘i du học ở nÆ°á»›c ngoài. Đặc biệt, vá»›i sá»± gia tăng con số các linh mục xuất thân từ Vinh Thanh, chỉ thời gian vắn nữa, những vành khăn tang hàng chục năm trời trùm lên nhiều xứ đạo sẽ bị cất bỏ hết.....

            Tuy nhiên, phải đọc lại những lời huấn từ của của Đức Cố giám mục  ngỏ vá»›i các chủng sinh mãn khoá , má»›i thấy rõ Người đã có ý thức nhÆ° thế nào về vai trò của vị Chủ chăn giáo phận trong công cuá»™c đào tạo linh mục. Bài Huấn từ này được đăng trên trang đầu Ká»· yếu Đại chủng viện Vinh Thanh  khoá I . Vị Chủ Chăn  trao đổi thân tình vá»›i anh em chủng sinh sắp lên chức linh mục qua 6 ý . Ý thứ ba : Người dặn  :

"Anh em hãy ghi nhá»› ngày thụ phong của mình, ngày anh em được chính thức và vÄ©nh viá»…n sát nhập vào Đức Kitô Linh mục Tối Cao. Cùng Đức  Kitô chia sẻ chức Linh mục, tức là cùng Người chia sẻ trách nhiệm cứu đời.. Anh em làm Linh mục là chỉ để cùng Đức  Kitô cứu Ä‘á»™. Cho nên, anh em không còn thuá»™c về bản thân anh em hay thuá»™c về má»™t riêng ai.. Linh mục là của mọi người, cho mọi  người, cách riêng những người nghèo hèn Ä‘au khổ.... Bốn là anh em biết : làm linh mục là phải hy sinh....Từ hôm nay, hy sinh là Ä‘iều không thể thiếu. Đức  Kitô vÄ© đại nhất vào giờ phút Người hy sinh trên Thập giá... Năm là anh em là Linh mục của thế ká»· 21 Ä‘ang đến gần.... Linh mục phải cá»™ng tác vá»›i mọi người có thiện chí, nhằm mÆ°u cầu hạnh phúc cho mọi người... Anh em hãy nhá»› anh em được chọn từ giữa loài người, mà cụ thể là giữa đồng bào Việt Nam , là để phục vụ loài người, cách riêng đồng bào thân yêu của chúng ta. Phục vụ, chứ không cai trị. Giáo Há»™i, giáo xứ không là của cha xứ, càng không phải là Cha xứ...."

Đúng là tâm tư một vị Chủ chăn có ý thức trách nhiệm về sứ mạng của mình... (Kỷ yếu ĐCV VT, tr.5). Ngoài ra phải nói đến những cố gắng của Người nhằm liệu cho tất cả những anh em chủng sinh hay thầy giảng còn lưu vong mà vẫn nuôi dưỡng ơn gọi làm linh mục, tất cả được tiếp tục học và đã được phong chức.

            Những cố gắng trên đây càng cho thấy rất rõ mối quan tâm của Người đối vá»›i hàng linh mục giáo phận. Đặc biệt, Người lo giữ gìn sá»± hiệp nhất giữa Chủ chăn vá»›i linh mục Ä‘oàn, giữa Chủ Chăn vá»›i từng linh mục và giữa các linh mục vá»›i nhau. HÆ¡n má»™t lần Người cám Æ¡n hàng linh mục đã cố gắng gìn giữ sá»± hiệp nhất đó.

Đối vá»›i các Há»™i Dòng, nguyên việc các Há»™i Dòng trong thời đại của Người đã có nhiều đóng góp cho sứ mạng giáo phận...cÅ©ng đã cho thấy vị Chủ Chăn giáo phận đánh giá nhÆ° thế nào vai trò của bậc tận hiến trong sá»± nghiệp chung của giáo há»™i. Đức Cha vừa tôn trọng truyền thống do Đáng Sáng lập để lại, vừa giúp chị em nữ tu phát huy những gì cần và có  ích cho thá»±c tiá»…n của giáo phận.

Cũng nhờ công khó nhọc vận động của Người, Dòng Mến Thánh giá giáo phận đã có thể ăn mừng Quyết định của Nhà nước cho mở Tập viện.

Đối vá»›i những người Ä‘au khổ đủ hạng, Đức Cha âm thầm lo cho có trợ cấp và lặng lẽ Ä‘em đến hoặc gá»­i đến cho họ. Khu Ä‘iều dưỡng bệnh cùi ở Quỳnh lập là má»™t thí dụ. Hằng năm Đức Cha đều Ä‘ich thân, hoặc qua tổ chức của Hôi Dòng Mến Thánh giá, hay các chủng sinh Đại chủng viện, hay anh em tu sinh...thăm hỏi và giúp đỡ về vật chất, khích lệ về tinh thần. Lần nọ, có người xin Đức Cha cho ghi lại má»™t ít số liệu về những lần ĐứcCha giúp đỡ những người bệnh cùi, Đức Cha trả lời : "Tôi không thích làm rùm beng, tôi cốt việc làm." Đúng là chất người xứ Nghệ  đậm đà nÆ¡i suy nghÄ© và tác phong của Người lãnh đạo cao nhất của giáo phận..

            Việc lập QuÄ© tình thÆ°Æ¡ng, ngày tình thÆ°Æ¡ng trong giáo phận cÅ©ng là hoạt Ä‘á»™ng xuất phát từ tâm hÆ°á»›ng đó. Ngay cả những em nhỏ tật nguyền, chẳng hạn những em bị thiệt thòi về thẩm mỹ, Đức Cha cÅ©ng liên hệ Bệnh viện, bác sÄ© chuyên khoa... và trợ giúp chi phí để các em dành lại nụ cười cho khuôn mặt... ThÆ° chung số 06.92/NB được dành cho mục tiêu nhân đạo đó : "Qua những lần Ä‘i làm phép Thêm sức, được thấy nÆ¡i này hay nÆ¡i khác, có má»™t số em phải số phận không may, là có đôi môi thiếu thẩm mỹ. Tôi muốn tạo mọi Ä‘iều kiện để giúp đỡ các em ấy... và tôi đã thÆ°Æ¡ng lượng vá»›i má»™t bác sỹ chuyên khoa mổ thẩm mỹ... Những ai có con em cần cứu chữa, hãy làm danh sách cho tôi biết... Tôi sẽ sắp xếp thành từng nhóm từ 5 đến 7 em... tiền thuốc và phÆ°Æ¡ng tiện Ä‘i lại tôi giúp đỡ."

            Riêng việc chống tệ nạn xã há»™i... phải nói rằng Đức Cha đã có những hoạt Ä‘á»™ng tích cá»±c nhằm đề phòng và thanh toán những tệ nạn đó. Hãy nghe lại Thông báo 08/98/NB gá»­i các Cha Quản hạt :

"Xin các cha thông báo vá»›i các cha xứ trong hạt : má»—i giáo xứ hãy dấy lên phong trào thi Ä‘ua xây dá»±ng đời sống má»›i xứng danh kitô hữu... mọi người ra sức học tập chống mọi thứ tệ nạn, cÆ°Æ¡ng quyết không để cho mình hay người thân lâm vào say sÆ°a rượu chè, trai gái, xì ke ma tuý và các tệ nạn khác.". Kèm theo Thông báo, là má»™t mẫu Bản Cam Ä‘oan gá»­i từng gia đình , để sau khi học tập, má»—i gia đình trong từng giáo xứ cam kết.

Năm quốc tế gia đình 1994, Đức cha đã gửi một thư chung dài, số O2/94 NB, kêu gọi việc thánh hoá các gia đình, và chống phim ảnh sách báo đồi trụỵ. Đức Cha trích dẫn một số điểm trong Tài liệu của UB Giáo hoàng về Truyền thông xã hội về thực trạng thế giới đáng báo động về sách báo khiêu dâm và bạo lực bừa bãi, về nguyên nhân, hậu quả và biện pháp khắc phục...

DÄ© nhiên, công việc Ä‘Æ°a giáo phận tiến lên về mọi mặt, là công lao của toàn khối giáo sÄ©, tu sÄ©, giáo dân trong và ngoài giáo phận, đặc biệt là công lao và tài trí vô vàn to lá»›n của Đức Cha Phaolô Ä‘Æ°Æ¡ng nhiệm, hồi còn là Quản lý Toà Giám mục và sau này khi đã là Giám Mục Phó và hiện nay trên cÆ°Æ¡ng vị Chủ chăn má»›i. NhÆ°ng phải nói rằng trên trang lịch sá»­ giáo phận Vinh hÆ¡n hai thập ká»· qua, tên tuổi Đức  Cha quá cố  Phêrô Gioan Trần Xuân Hạp sẽ lung linh sáng chói mãi,  thành nguồn Ä‘á»™ng lá»±c mạnh mẽ thúc đẩy mọi thế hệ tín hữu trong giáo phận góp phần xây dá»±ng cho ngày càng đẹp hÆ¡n, vững hÆ¡n.

Lm. P. Lê Duy Lượng