Chúng tôi xin ghi lại buổi trao đổi nà y:
Nếu Internet thay đổi lối sống và suy nghÄ© của chúng ta thì nó cÅ©ng không thể không có tác Ä‘á»™ng trên cách sống và suy nghÄ© của Kitô giáo. Giáo há»™i sẽ trở nên nhÆ° thế nà o trong bối cảnh kỹ thuáºt số nà y?
Trong thá»i gian đầu, chúng ta cho rằng Internet và các kỹ thuáºt hiện đại đã thay đổi cuá»™c sống của chúng ta.
Internet, trong lòng cuộc sống hà ng ngà y
Ngà y nay, đây là sá»± việc hiển nhiên, Internet và các kỹ thuáºt hiện đại đã là má»™t phần của Ä‘á»i sống hà ng ngà y của chúng ta. Khi chúng ta Ä‘i đây đó bằng đủ má»i phÆ°Æ¡ng tiện, máy bay, xe tà u…, chúng ta giao lÆ°u nhá» các kỹ thuáºt hiện đại.
Internet là phÆ°Æ¡ng tiện giúp chúng ta giữ giao tiếp vượt ra khá»i biên giá»›i của không gian và thá»i gian. Äó là phần không gian sống tiếp nối theo con ngÆ°á»i thể lý của chúng ta. Dù thế nà o Ä‘i nữa, nó là thế giá»›i “song songâ€, nó ở ngoà i thế giá»›i “tháºt†của cuá»™c sống chúng ta. Những gì chúng ta Ä‘ang sống là tháºt: chữ chúng ta dùng để trao đổi vá»›i nhau, những gì tôi trao đổi, các tin tức tôi tìm… Äó là tầm vóc xác thá»±c trong cuá»™c sống của tôi. Xin ngừng nói thế giá»›i “ảo†hay “dụng cụâ€!
Khi nói vỠcăn nhà tôi, tôi có nói “tôi dùng căn nhà tôi không?†Không, đó là nơi chốn để sống. Internet không hẳn là dụng cụ, cũng không hẳn là nơi sống!
Khi chống kỹ thuáºt số vá»›i cuá»™c sống thể lý, chúng ta biến ngÆ°á»i trẻ thà nh những ngÆ°á»i bị chứng “tâm thần phân liệt†(schizophrènes), nghÄ© rằng kỹ thuáºt số không mang tÃnh dấn thân, không cam kết má»™t cái gì và rằng ngÆ°á»i ta có thể là m bất cứ gì vá»›i kỹ thuáºt số… Ôi, tháºt khủng khiếp vá» mặt giáo dục!
Internet, má»™t cuá»™c “cách mạng đã xÆ°aâ€!
ChÃnh yếu chúng ta là m gì trên Internet? Chúng ta giao tiếp, chúng ta tìm tin tức.
Äúng ra Internet đáp ứng các nhu cầu ná»n tảng của con ngÆ°á»i, những nhu cầu mà con ngÆ°á»i có từ thuở tạo thiên láºp địa, nhu cầu khát khao giao tiếp, khát khao hiểu biết. Internet đáp ứng má»™t khát khao có từ bên trong tâm hồn, khát khao nà y không phải vá» mặt kỹ thuáºt nhÆ°ng vá» mặt nhân bản.
Trong nghÄ©a nà y, Internet là má»™t cuá»™c “cách mạng đã xÆ°a!†Cái má»›i là kỹ thuáºt và dạng thức má»›i để trao chuyển, nhÆ°ng thá»±c chất là nó đáp ứng cho má»™t khao khát và các nhu cầu nhân bản xÆ°a nhÆ° trái đất!
Khát khao mang tầm vóc thiêng liêng trong giao tiếp
Vì thế, trÆ°á»›c má»i sá»±, Internet là mạng của các giao tiếp giữa con ngÆ°á»i vá»›i nhau (chứ không phải là mạng kỹ thuáºt của giây cáp, của ống dẫn, vv.).
“Kỹ thuáºt, sâu thẳm là kỳ công khám phá của nhân loại, liên hệ máºt thiết đến tÃnh tá»± láºp và tÃnh tá»± do của con ngÆ°á»i. Vá»›i kỹ thuáºt, chúng ta diá»…n tả, chúng ta khẳng định tÃnh vượt trá»™i của tinh thần trên váºt chấtâ€, Äức Bênêđictô XVI đã viết trong Tông huấn Bác ái trong Sá»± tháºt, Caritas in veritate.
Chắc chắn thế giá»›i kỹ thuáºt số là nÆ¡i chốn tốt đẹp để tìm và gặp Chúa (theo châm ngôn của thánh I-Nhã “Tìm và gặp Chúa trong má»i sá»±â€). Kỹ thuáºt không thể chỉ được xem nhÆ° mong muốn kiểm soát được lá»±c thiên nhiên, chỉ vì muốn chiếm hữu được quyá»n lá»±c và thống trị. NhÆ° Äức Bênêđictô XVI đã nói trong sứ Ä‘iệp của ngà i nhân ká»· niệm 45 năm Ngà y Thế giá»›i Truyá»n thông Xã há»™i, “các kỹ thuáºt má»›i cho chúng ta niá»m thá»a thÃch trong việc Ä‘i tìm ý nghÄ©a, sá»± tháºt và hiệp nhất mà đó là khát nguyện sâu thẳm nhất của má»—i con ngÆ°á»iâ€.
Äúng váºy, khi chúng ta quan sát kỹ các chân dung trên trang Facebook,
chúng ta nháºn ra Ä‘Ã ng sau các công bố có vẻ nhÆ° tầm phà o nà y lại thể
hiện sâu Ä‘áºm nhất vá» bản chất con ngÆ°á»i đó (khát khao tồn tại, khát khao
giao tiếp) kết hợp vá»›i ý nghÄ©a vá» mặt thiêng liêng trong Ä‘á»i sống chúng
ta. Ngay cả những bức hình được đăng lên cũng nói vỠmột cái gì sâu
thẳm nÆ¡i con ngÆ°á»i đó. Trá»n cả cuá»™c sống thiêng liêng nà y, khát khao
sống nà y Ä‘á»u có mặt trong các khoảng không gian má»›i của giao tiếp mÃ
ngà y hôm nay đây là cả một thách đố lớn cho Giáo hội.
Truyá»n thông, Tin Mừng cho Giáo há»™i
Các mạng nhân bản má»›i nà y được xây dá»±ng trên lối quan hệ Ä‘Æ°a đến má»™t năng lá»±c má»›i của truyá»n thông.
Từ lâu, lối giao tiếp của chúng ta là “đà i phát thanh, broadcast, nói nôm na loa phÆ°á»ngâ€, theo kiểu “lôgic tòa giảngâ€: tôi giảng, bạn nghe.
Trên Internet, má»™t lôgic khác xuất hiện: lôgic kiểu “likeâ€, chia sẻ.
Văn hóa chia sẻ nà y đồng thanh tÆ°Æ¡ng ứng vá»›i cách loan báo Tin Mừng. Äây không phải chỉ nói hay loan báo Lá»i Chúa nhÆ°ng còn là sống và thể hiện Lá»i Chúa: chÃnh mình trở nên tin nhắn. Äôi khi, sá»± việc “kết nôái†cÅ©ng quan trá»ng và có ý nghÄ©a nhÆ° chÃnh tin nhắn. Tin nhắn trở thà nh giao tiếp.
Và đó chÃnh xác là cách mà Giáo há»™i luôn luôn mong muốn có để loan báo Tin Mừng: qua “nhân chứngâ€.
Thách thức ngà y nay của Giáo há»™i là tá»± há»i xem là m thế nà o để “loan báo†theo lôgic của chia sẻ hÆ¡n là theo lôgic của “đà iâ€.
Suy nghÄ© lại vá» cách Äức Phanxicô giao tiếp
Lôgic chia sẻ và tuÆ¡ng tác nà y thay đổi theo tÆ°Æ¡ng quan vá»›i quyá»n uy nhÆ°ng không nhất thiết phải xóa bá» quyá»n uy. Äức Phanxicô đã chỉ cho chúng ta con Ä‘Æ°á»ng nà y.
Äối vá»›i ngà i, truyá»n đạt không phải chỉ là cách để “loan tin nhắnâ€. Ngà i thÃch có tiếp xúc tháºt, ngà i ôm ngÆ°á»i khác dá»… dà ng. Theo ngà i, giao tiếp là má»™t cách “đụng và oâ€. Trong giao tiếp, không phải là biến ngÆ°á»i khác thà nh bản sao của mình, nhÆ°ng ngược lại, mình phải có khả năng đến gần ngÆ°á»i khác.
Chúng ta nhá»› lại ở đây cá» chỉ đầu tiên khi Äức Phanxicô vừa được bầu chá»n: đầu tiên hết, ngà i xin giáo dân chúc là nh cho ngà i. Ngà i đảo ngược lôgic “đà i†đã có từ ngà n xÆ°a, ngà i áp dụng lôgic của chia sẻ.
Theo cách nà y, không những ngà i rút ngắn khoảng cách giữa giáo dân vá»›i ngà i mà ngà i còn má»i gá»i má»—i ngÆ°á»i và o trong vòng thân thuá»™c của ngà i, tham dá»± và o công việc của ngà i. NhÆ° thế, ngà i má»i gá»i tÃnh tá»± nguyện, tinh thần trách nhiệm của má»—i ngÆ°á»i. Giáo dân có tá»± do để trả lá»i cho lá»i má»i gá»i nà y, tá»± nguyện và o trong quan hệ nà y. Äiá»u nà y đòi há»i má»—i ngÆ°á»i phải hà nh Ä‘á»™ng.
Kế đó là điá»u kỳ diệu của chân dung tá»± chụp, selfie. Theo
cách nà y thì không còn ai là nhân váºt chÃnh, là ngÆ°á»i “giảng trên Ä‘Ã iâ€,
nhÆ°ng cùng nhau, trong má»™t năng Ä‘á»™ng táºp thể mà bức hình được chụp.
Quyá»n uy được xem xét lại dÆ°á»›i dấu hiệu “ngÆ°á»i chứngâ€
Không vì gần vá»›i giáo dân mà Äức Phanxicô mất Ä‘i quyá»n uy của ngà i.
Khi tôi phá»ng vấn ngà i cho tạp chà Dòng Tên, tôi không cảm thấy có khoảng cách giữa ngà i và tôi, ngà i không là m cho tôi cảm nháºn ngà i là giáo hoà ng, tôi cảm thấy ngà i là bạn của tôi! NhÆ°ng cùng má»™t lúc, tôi cảm thấy quyá»n uy của ngà i rất mạnh đối vá»›i tôi.
Có má»™t lúc, ngà i nói vá»›i tôi “Tôi không nghÄ© có má»™t quyá»n uy nà o lại xây dá»±ng trên khoảng cáchâ€.
Má»™t quyá»n uy dá»±a trên khoảng cách là sai lầm, nó không thể là m việc được!
Äức Phanxicô xây dá»±ng quyá»n uy của ngà i khi ngà i gần giáo dân và nhất là quyá»n uy nà y dá»±a trên lá»i cầu nguyện. Äó là cả má»™t thách thức lá»›n!
Cách duy nhất qua đó chúng ta có thể truyá»n thông má»™t cách sâu Ä‘áºm không phải là cách “đà i†(tôi phát tin tức, bạn nghe tin tức ở má»™t khoảng xa) nhÆ°ng là cách chia sẻ cuá»™c sống chúng ta vá»›i ngÆ°á»i khác. Quyá»n uy cần tái định nghÄ©a theo nghÄ©a “chứng nhânâ€.
Phúc Âm hóa nhÆ° những “chứng nhânâ€
Do đó, để Phúc Âm trên mạng Internet không phải chỉ “dùng†Internet để truyá»n bá đức tin. Internet không phải là “dụng cụ†để rao giảng Phúc Âm nhÆ°ng là má»™t khoảng không gian sống nhÆ° bất cứ má»™t khoảng không gian nà o khác cần cho cÆ¡ thể chúng ta, nÆ¡i không phải chỉ là khoảng không gian giả tạo để “loan báo Tin Mừngâ€, để đăng hình ảnh các thiên thần đẹp đẻ, vv., nhÆ°ng là để chia sẻ cuá»™c sống tháºt của chúng ta, con ngÆ°á»i tháºt của mình, con ngÆ°á»i Kitô. Chúng ta là những “chứng nhânâ€. (Khi tôi chia sẻ má»™t tin trên trang Facebook, tôi là chứng nhân của tin nà y chứ không phải chỉ là má»™t tin chung chung!)
Nếu cuá»™c sống của bạn thấm nhuần tinh thần Phúc Âm thì Ä‘iá»u nà y sẽ được cảm nháºn ngay. Nếu không, bạn phải thay đổi cuá»™c sống chứ không phải chỉ thay đổi chân dung bạn trên trang Facebook!
Câu há»i được đặt ra: Trong Ä‘á»i sống hà ng ngà y của tôi, tôi sống theo tinh thần Phúc Âm nhÆ° thế nà o? Trong linh đạo I-Nhã, chúng ta có lá»i cầu nguyện giao Æ°á»›c: má»—i tối chúng ta xét lại hôm nay Chúa đã hiện diện trong cuá»™c sống của chúng ta nhÆ° thế nà o. Có lẽ đó là cách hay nhất để loan báo Tin Mừng: chia sẽ Chúa đã hiện diện trong Ä‘á»i sống của tôi nhÆ° thế nà o, đã là m cho Tin Mừng trở thà nh Tin Mừng sống Ä‘á»™ng nhÆ° thế nà o!
Cách giao tiếp nà y giúp cho chúng ta hiểu ý nghÄ©a của hiệp thông, mục Ä‘Ãch tối háºu của Giáo há»™i. Giáo há»™i là hiệp thông (chứ không phải chỉ nối mạng!) Hiệp thông là ơn sủng của Chúa chứ không phải do các cố gắng của chúng ta.
Vì thế, để cách truyá»n thông có tÃnh chia sẻ nà y hiệu quả, để tiếp tục loan báo Phúc Âm nhÆ° những “chứng nhânâ€, con Ä‘Æ°á»ng tốt nhất vẫn là con Ä‘Æ°á»ng kết hiệp vá»›i Chúa và vá»›i cầu nguyện!
Linh mục Spadaro, giáo sÆ° ở Äại há»c Grégoria ở Rôma, hiện nay ngà i là má»™t trong các chuyên gia vá» các thách đố được thua vá» mặt thần há»c, giáo há»™i há»c và nhân loại há»c của Internet.
Ngà i đã có nhiá»u buổi nói chuyện vá» Ä‘á» tà i nà y ở Ã. Tháng 3-2014, nhà xuất bản Lessius đã phát hà nh ấn bản tiếng Pháp ‘Thần há»c thá»i kỹ thuáºt số, suy nghÄ© vá» Kitô giáo thá»i Internet, Cyberthéologie, penser le christianisme à l’heure d’internet’. Ngà i là m việc vá»›i Há»™i đồng giáo hoà ng vá» truyá»n thông xã há»™i và nhiá»u Giáo há»™i địa phÆ°Æ¡ng vá» chủ Ä‘á» nà y.
Ngà i cÅ©ng đã thá»±c hiện cuá»™c phá»ng vấn Äức Phanxicô, bà i phá»ng vấn đã được đăng trên các tạp chà của Dòng Tên và o tháng 9-2013.