[hongan6673]

Dụng quyền

Hà Tôn Quyền đỗ tiến sĩ làm quan tại triều đình, là bạn của danh nhân Nguyễn Công Trứ. Nhưng tính Hà ganh tỵ nhỏ nhen, thường dèm pha làm Nguyễn nhiều phen bị giáng chức.

Một hôm nhà có giỗ lớn, Hà mời Nguyễn dự cùng bá quan văn võ. Giữa bữa, Hà ra một vế đối, mời Nguyễn đối trước ai hết. Nguyên sách Trung Dungcó câu "Quân tử ố kỳ văn chi trứ" (bậc quân tử ghét cái lòe loẹt). Chữ “trứ” nghĩa lòe loẹt lại là tên Nguyễn, Hà rút chữ “trứ” ra thay chữ "quý ngài" vào thành vế xuất và đọc:
- Quân tử ố kỳ văn chi “quý ngài”.
Ngụ ý bậc quân tử ghét Nguyễn Công Trứ.

Khách khứa đều hồi hộp lo cho Nguyễn bị Hà làm mất mặt phen này.
Nhưng Uy Viễn Tướng Công (Nguyễn) mỉm cười vuốt râu nhìn lên trần nhà giây lát, cũng lấy một câu sách Trung Dung: “Thánh nhân bất đắc dĩ dụng quyền”, (bậc thánh hiền miễn cưỡng lắm mới dùng đến quyền hành). Chữ “quyền” nghĩa quyền lực vừa nghĩa quyền cước, nắm đấm lại là tên Hà, Nguyễn rút chữ “quyền” ra điền chữ “cụ lớn” vào thành vế đối:
- Thánh nhân bất đắc dĩ dụng “cụ lớn”.
Ngụ ý còn cay độc hơn: Hà là hạng “vai u thịt bắp mồ hôi dầu, lông nách một nạm trà tàu một hơi” ưa dùng nắm đấm hiếp người, bậc thánh nhân không muốn dùng Hà.

"Quý ngài”,“cụ lớn” là chữ Nôm tiếp vào câu chữ Hán cho ra một lối chơi chữ cực kỳ độc đáo và hiểm hóc.
Chuyện trên gợi vài ý: - lòe loẹt là che giấu thiểu năng (ít khả năng) – dụng quyền là che giấu thiểu tài (ít tài năng).

Lòe lọet như: chơi tiết điệu ầm ĩtrong phụng vụ để che giấu thiểunănghát giúp cộng đoàn sốt sắng;thuê kèn trống inh ỏi cho đám tang để che giấuthiểu năng cầu nguyện (cầu nguyện cần thinhlặng);tô vẽ đình đám dịp lễ để che giấuthiểu năng nâng lòng tín hữu lên cùng Chúa...

Dụng quyền như: quát nạt để che giấu thiểutài lãnh đạo;“gia trưởng” che giấu thiểu tâm phục vụ; độc tài nhằm giấu che thiểu trí.

Người có khả năng không lòe loẹt “Bậc đắc đạo cầu no bụng mà không cầu vui mắt, bỏ cái xa xỉ, đa dục mà chọn cái chất phác, vô dục… bận áo vải thô mà ôm ngọc quý trong lòng” (Lão tử). Ngọc quý là Đạo (theo Cổhọc),là Chân lý, là Chúa Kitô (theo Tin Mừng).
Kẻ tài đức ngại dùng quyền, vì “Qui accéperintgladium, gladio peribunt” (Mt 26,52) (kẻ dùng gươm sẽ chết vì gươm).


NK

(Trích Báo Thánh Nhạc Ngày Nay số 115 Năm 10 tháng 3 năm 2015)