DIỄN ÄÀN GIÃO PHẬN VINH :: Xem chủ đề - Thần há»c vá» THẬP GIÃ
Người đăng
Thông điệp
Thà nh viên
Ngày tham gia: 15/03/2009 Bài gửi: 52 Số lần cám ơn: 0 Được cám ơn 2 lần trong 2 bài viết
gửi: 09.04.2011 Tiêu đề: Thần há»c vá» THẬP GIÃ
THẦN HỌC VỀ THẬP GIÃ
Trải qua lịch sá» Kitô giáo đã có nhiá»u thứ thần há»c vá» Tháºp giá, bắt nguồn từ Ä‘Æ°á»ng lối suy tÆ° và chiêm ngắm khác nhau khi ngÆ°á»i tÃn hữu đứng trÆ°á»›c Tháºp giá. Không ai chối cãi được sá»± quan trá»ng của Tháºp giá đối vá»›i Kitô giáo. Không những các Kitô hữu Ä‘eo ảnh Tháºp giá trên ngÆ°á»i để tá» lòng má»™ mến hay để tá» ra căn cÆ°á»›c của mình, mà tháºm chà ngÆ°á»i ngoại đạo cÅ©ng coi Tháºp giá nhÆ° là biểu tượng của Kitô giáo. ChÃnh vì thế mà tổ chức từ thiện “Há»™i Chữ Tháºp Ä‘á»â€ đã bị các nÆ°á»›c Hồi giáo bắt sá»a lại phù hiệu thà nh “vầng trăng Ä‘á»â€ để tránh lẫn lá»™n công tác nhân đạo vá»›i Kitô giáo. Mặt khác, nhiá»u ngÆ°á»i Kitô hữu đã gắn liá»n Tháºp giá vá»›i hy sinh Ä‘au khổ, và há» có cảm tưởng rằng không còn gì khác để nói ngoà i Ä‘á» tà i đó. Cảm tưởng đó chỉ đúng má»™t phần, theo nghÄ©a là từ hai mÆ°Æ¡i thế ká»· nay, má»—i lần nói tá»›i Tháºp giá thì không thể nà o tránh được vấn Ä‘á» Ä‘au khổ. Tuy nhiên, ngoà i Ä‘á» tà i Ä‘au khổ ra còn có những khÃa cạnh khác nữa. Má»™t Ä‘iểm đáng ghi nháºn khác nữa là tuy rằng đã có nhiá»u suy tÆ° vỠý nghÄ©a của Tháºp giá trải qua suốt lịch sá» Kitô giáo, nhÆ°ng mãi tá»›i tháºp niên 70 của thế ká»· nà y, má»›i nảy ra má»™t ngà nh thần há»c mang tá»±a Ä‘á» là “Thần há»c vá» Tháºp giá†(staurologia), theo nghÄ©a là Tháºp giá trở thà nh trung tâm của thần há»c: chÃnh nhá» Tháºp giá mà chúng ta biết được khuôn mặt Ä‘Ãch thá»±c của Thiên Chúa.
A.THẦN HỌC KINH THÃNH VỀ THẬP GIà Trong phần nà y, xin Ä‘á» cáºp đến 3 vấn Ä‘á»: 1. Tháºp giá trong khung cảnh lịch sá» của nó. 2. Bốn tác giả Phúc âm đã nghÄ© gì vá» việc Äức Giêsu phải chịu chết trên Tháºp giá. 3. Thần há»c của Thánh Phaolô vá» Tháºp giá. I. Nhục hình Tháºp giá Và o thá»i của Äức Giêsu, Tháºp giá tiên và n là má»™t nhục hình. Trong đế quốc Rôma, Tháºp giá là má»™t hình phạt dà nh cho các tá»™i trá»ng. Tá»™i nhân thÆ°á»ng bị đánh đòn, và sau đó phải vác thanh ngang tá»›i pháp trÆ°á»ng. Có hai hình thức Tháºp giá. Má»™t thứ giống nhÆ° chữ T (thanh ngang được chồng lên chóp của cây gá»— đứng); má»™t thứ giống hình chữ tháºp, vá»›i bản án ghi và o ở trên thanh ngang. Thêm và o đó, cÅ©ng có nhiá»u kiểu để treo tá» tá»™i: thÆ°á»ng là bị lá»™t hết áo xống, và bị cá»™t hoặc đóng Ä‘inh và o khổ giá, có khi đầu bị dốc ngược xuống đất. Nói chung, đây là má»™t hình phạt chỉ dà nh cho lá»›p bần Ä‘inh hoặc nô lệ, các tên đại tặc hay là phiến loạn; các công dân Rôma không phải chịu hình phạt nà y trừ khi nà o hỠđã bị tÆ°á»›c Ä‘oạt quyá»n công dân. Ngoà i sá»± Ä‘au Ä‘á»›n do cuá»™c hà nh hình gây ra, hình phạt Tháºp giá còn mang thêm tÃnh cách ô nhục: tá» tá»™i không được an táng, nhÆ°ng phải phÆ¡i thây giữa trá»i là m mồi cho chim muông dã thú. Vì tÃnh cách nhục nhã nhÆ° váºy nên không ai muốn là m anh hùng bằng cái chết trên Tháºp giá. CÅ©ng vì lý do đó mà việc tôn kÃnh Äức Kitô trên tháºp tá»± là cả má»™t chuyện Ä‘iên rồ hèn hạ, không những thánh Phaolô đã viết nhÆ° váºy trong thÆ° thứ nhất gá»i tÃn hữu Côrintô và o khoảng 20 năm sau biến cố xảy ra, mà rồi má»™t thế ká»· sau đó (khoảng 150-153) trong quyển sách “Há»™ giáo†(Apologia I, 13,4), thánh Giustinô còn ghi nháºn rằng: dân ngoại coi chúng tôi là bá»n khùng bởi vì đã tôn tên tá» tá»™i trên Tháºp giá là Äấng Tạo dá»±ng đất trá»i. II. Từ tÆ°á»ng thuáºt hình khổ Tháºp giá tá»›i suy niệm vỠý nghÄ©a Tháºp giá dá»±a theo bốn tác giả Phúc âm.
Việc Äức Giêsu chết trên Tháºp giá là má»™t biến cố lịch sá», được tất cả bốn tác giả Phúc âm thuáºt lại; biến cố đó cÅ©ng được ghi chép nÆ¡i các sá» gia Rôma (nhÆ° Tacitus, Annales XV, 44-45) và Do Thái (Josephus Flavius, Antiquitates Judaicae XVIII, 64). Những ngÆ°á»i hoà i nghi vá» sá» tÃnh của Phúc âm thì chỉ nêu nghi vấn chung quanh những Ä‘oạn viết vá» lá»i giảng hay vá» phép lạ của Äức Giêsu, chứ không hỠđụng tá»›i câu chuyện chết trên Tháºp giá. Các Kitô hữu cÅ©ng không hổ thẹn gì để chấp nháºn sá»± kiện thầy mình đã bị xỠán giống nhÆ° các tên trá»™m cÆ°á»›p. Tháºm chà M. Kaeler cho rằng lúc đầu Phúc âm là bản tÆ°á»ng thuáºt vá» cuá»™c tá» nạn của Äức Giêsu trên Tháºp giá, rồi vá» sau ngÆ°á»i ta má»›i thêm má»™t phần dẫn nháºp để giải nghÄ©a lý do gì đã Ä‘Æ°a tá»›i sá»± cố đó. Dù những giả thuyết vá» tiến trình sá»± hình thà nh của bốn Phúc âm thế nà o Ä‘i nữa, má»™t Ä‘iá»u rõ rà ng mà chúng ta nháºn thấy là tất cả bốn thánh sá» Ä‘á»u khá đồng nhất khi thuáºt lại cuá»™c tá» nạn của Äức Giêsu, vá»›i ba hồi chÃnh: * Ngà i bị bắt; * Bị xét xá»; * Bị đóng Ä‘inh.
1. Trong hồi thứ nhất (xức dầu ở Betania, tiệc ly, hấp hối trong vÆ°á»n cây dầu), chúng ta thấy rằng Äức Giêsu đã biết và đã báo trÆ°á»›c Ä‘iá»u sắp xảy ra cho mình, và giải thÃch lý do và ý nghÄ©a của nó: Ä‘iá»u đó cần phải xảy ra để hoà n tất sứ mạng. Tuy bá» ngoà i Ngà i bị bắt nhÆ°ng kỳ thá»±c là Ngà i đã được trao ná»™p theo chÆ°Æ¡ng trình của Chúa Cha. 2. Hồi diá»…n thứ hai diá»…n ra ở hai tòa: Do thái và Rôma, kết thúc vá»›i án tá» hình được thi hà nh ngay tức khắc. Các thánh sá» Ä‘á»u quả quyết rằng bản án đó bất công vì Äức Giêsu không có tá»™i tình gì hết. 3. Hồi thứ ba gồm có việc đóng Ä‘inh và o Tháºp giá, chết và an táng. Giá»ng văn kÃn đáo, gá»n gà ng, không có những chi tiết lâm ly bi đát. Nên biết thêm là ngoà i những chÆ°Æ¡ng thuáºt lại cuá»™c Tá» nạn, Phúc âm Ãt khi nói tá»›i Tháºp giá. Xem ra các Kitô hữu đầu tiên chấp nháºn việc Äức Giêsu chịu đóng Ä‘inh và o Tháºp giá nhÆ° má»™t sá»± kiện đã xảy ra, nhÆ°ng há» ngượng ngùng khi nhắc tá»›i chuyện kinh hoà ng ô nhục đó. Há» tìm cách lục lá»i các bản văn Kinh Thánh (mà ta gá»i là Cá»±u Æ°á»›c) để tìm hiểu lý do và ý nghÄ©a của nó trong chÆ°Æ¡ng trình của Thiên Chúa: tại sao Thiên Chúa lại để cho Äức Giêsu bị trao ná»™p và chết cách thảm thÆ°Æ¡ng nhÆ° váºy? Vì thế, dần dần các tÃn hữu Ãt nghÄ© tá»›i chÃnh cây Tháºp giá cho bằng suy gẫm nhiá»u hÆ¡n vá» việc Äức Kitô chết trên Tháºp giá. Nói khác Ä‘i, các thánh sá» không chú trá»ng tá»›i cây Tháºp giá xét trong toà n thể sứ mạng của Ngà i. Việc đóng Ä‘inh trên Tháºp giá chỉ là má»™t hồi trong tấn kịch dà i hÆ¡n. Thánh Matthêu và Marcô trình bà y Äức Giêsu nhÆ° má»™t ngÆ°á»i hoà n toà n công chÃnh đã bị bắt bá»› và bị hãm hại vì sứ mạng của mình. Việc thiết láºp bà tÃch Thánh thể (được đặt ở hồi thứ nhất của cuá»™c tá» nạn) đã trình bà y ý nghÄ©a cái chết của Äức Giêsu nhÆ° là sá»± trao hiến mạng sống của mình cho ngÆ°á»i anh chị em. Kế đó, ngÆ°á»i công chÃnh đã lần lượt bị các bạn hữu của mình bá» rÆ¡i, bị những ngÆ°á»i đồng đạo Do thái xét xá» và ná»™p cho quân Rôma để bị giết. HÆ¡n thế nữa, (Mt 27,46) và (Mc 15,34) còn nhấn mạnh tá»›i việc Äức Giêsu bị bá» rÆ¡i trên tháºp tá»±: “Chúa Æ¡i, Chúa Æ¡i, tại sao Chúa bá» con?â€. Äã có nhiá»u giải thÃch khác nhau vỠý nghÄ©a của lá»i than ấy, chẳng hạn nhÆ°: đó là tiếng kêu tuyệt vá»ng, tiếng kêu phản kháng, hoặc chỉ bá»™c lá»™ tình trạng tối tăm trong tâm hồn vì không thể hiểu được Ä‘Æ°á»ng lối của Thiên Chúa. Dù sao thì Thiên Chúa vẫn thinh lặng; hay nói đúng hÆ¡n, Thiên Chúa đã trả lá»i qua sá»± thinh lặng. Thá»±c váºy, và o lúc mà tối tăm bao trùm khắp mặt đất, ra nhÆ° vùi lấp hết những công trình của Thiên Chúa, thì nà y viên Ä‘á»™i trưởng đã thốt lên: “Ông nà y quả thá»±c là Con Thiên Chúa†(Mc 15,39). ChÃnh lúc xem ra tuyệt vá»ng hÆ¡n cả, lúc mà xem nhÆ° Äức Giêsu bị Thiên Chúa bá» rÆ¡i, thì viên Ä‘á»™i trưởng lại nháºn ra được ánh sáng mặc khải để khám phá ý nghÄ©a hoà n toà n trái ngược: không phải là Äức Giêsu bị Thiên Chúa bá» rÆ¡i, nhÆ°ng mà chÃnh Äức Giêsu đã phó mặc mạng sống mình cho Thiên Chúa, và Chúa Cha đã trao ban mình cho Con. Luca đánh dấu thêm má»™t bứơc tiến nữa trong việc suy niệm vỠý nghÄ©a Tháºp giá. Không những viên Ä‘á»™i trưởng đã tuyên xÆ°ng rằng Äức Giêsu hoà n toà n vô tá»™i, nhÆ°ng nhá» cái chết của Ngà i mà bao nhiêu ngÆ°á»i được Æ¡n trở lại: Simon Phêrô đã khóc lóc sau khi chối bá» thầy, Simon Cirênê đã hoán cải từ chá»— bị cưỡng bách phải tháp tùng Äức Giêsu tá»›i chá»— vác Tháºp giá nhÆ° má»™t môn đệ theo thầy; má»™t số phụ nữ đã đấm ngá»±c than khóc thống hối; má»™t tên tá» tá»™i cÅ©ng ăn năn. Nhất là những giây phút chót của Äức Giêsu trên Tháºp giá đã trở thà nh cao Ä‘iểm của Æ¡n cứu chuá»™c: Äức Giêsu đã xin Chúa Cha tha tá»™i cho những lý hình; và ơn cứu chuá»™c được thể hiện cách cụ thể khi mà tên trá»™m là nh được hứa và o nÆ°á»›c trá»i ngay hôm ấy. Sau cùng, lá»i cuối cùng của Äức Giêsu trÆ°á»›c khi tắt thở biểu lá»™ lòng tÃn thác vô biên nÆ¡i Chúa Cha: “Lạy Cha, con xin phó thác thần trà con trong tay Cha†(Lc 23,46). NhÆ° váºy, đối vá»›i Luca, việc Äức Giêsu chịu chết trên Tháºp giá không còn phải là chuyện hà nh hình của má»™t tá» tá»™i nữa, nhÆ°ng là má»™t biến cố cứu rá»—i. Gioan thì nhìn Tháºp giá nhÆ° sá»± bá»™c lá»™ của vinh quang Thiên Chúa: Äức Kitô bị treo trên Tháºp giá là biểu trÆ°ng của việc Ngà i được nhấc lên khá»i mặt đất để thu hút má»i sá»± vá» vá»›i mình (Ga 12,32).
Trong Phúc âm thứ bốn, cuá»™c tá» nạn bắt đầu vá»›i việc rá»a chân cho các môn đệ và di chúc vá» tình yêu: Äức Giêsu giải thÃch ý nghÄ©a cái chết của mình nhÆ° má»™t cá» chỉ tình nguyện để bá»™c lá»™ tình yêu dà nh cho các bằng hữu. ChÃnh Ngà i Ä‘i ra đón những kẻ lùng bắt mình. Cuá»™c tra tấn dã man biến thà nh lá»… nghi phụng vụ, khi Äức Giêsu khoác tấm áo Ä‘á» vá»›i vòng gai, và bản án là Vua (Ga 19,14.19). Thánh Gioan lặng lẽ theo dõi những giây phút chót của Äức Giêsu trên Tháºp giá, ghi chú những cá» chỉ nhằm hoà n tất Kinh Thánh: từ việc ký thác bà mẹ cho môn đệ, việc nhắp những giá»t giấm cho tá»›i việc bị ngá»n giáo đâm thủng sÆ°á»n; nhất là Gioan nháºn định vá» những háºu quả của cái chết: máu, nÆ°á»›c, Thánh Thần, biểu hiệu của mạch sống má»›i. Tháºp giá trở thà nh nÆ¡i bá»™c lá»™ của vinh quang Thiên Chúa: Thiên Chúa tá» vinh quang của tình yêu khi ban Con Má»™t mình cho nhân loại; nÆ¡i Äức Giêsu, Tháºp giá không phải là má»™t nhục hình nhÆ°ng là ngai toà mà Ngà i hà nh xá» vÆ°Æ¡ng quyá»n, không phải vÆ°Æ¡ng quyá»n theo nghÄ©a trần tục nhÆ°ng là vÆ°Æ¡ng quyá»n của tình yêu. NhÆ° váºy, ta thấy nÆ¡i bốn cuốn Phúc âm đã có má»™t diá»…n trình từ chá»— tÆ°á»ng thuáºt má»™t biến cố kết liá»…u cuá»™c Ä‘á»i của Äức Giêsu cho đến chá»— khám phá ra ý nghÄ©a của biến cố trong kế hoạch của Thiên Chúa.
III. Thần há»c của Thánh Phaolô vá» Tháºp giá
Các tác giả Phúc âm không chỉ tÆ°á»ng thuáºt lại cảnh Äức Giêsu bị xỠán và bị chết trên Tháºp giá, nhÆ°ng còn tìm cách giải thÃch ý nghÄ©a của Tháºp giá trong chÆ°Æ¡ng trình của Thiên Chúa. HÆ¡n nữa, các suy tÆ° của Phaolô và của các tông đồ vá» Tháºp giá của Äức Kitô lại là má»™t lá»i tuyên xÆ°ng hùng hồn vá» tình yêu cứu Ä‘á»™ của Thiên Chúa. Từ đó, những ai muốn là m môn đệ Äức Kitô phải có thái Ä‘á»™ nà o đối vá»›i Tháºp giá.
1. Thánh Phaolô vá»›i Tháºp giá NÆ¡i các tác phẩm của thánh Phaolô và của các thánh tông đồ, ta thấy Tháºp giá được trình bà y dÆ°á»›i khÃa cạnh của má»™t việc tuyên xÆ°ng, hoặc trong lá»i giảng hoặc trong phụng vụ. Trong những bà i giảng đầu tiên của Phêrô (được ghi lại trong sách Tông đồ công vụ), việc Äức Giêsu bị ngÆ°á»i Do thái ná»™p cho Philatô xá» trên Tháºp giá đã trở thà nh má»™t biến cố cứu Ä‘á»™: Thiên Chúa đã suy tôn Äức Giêsu là m Äức Chúa và vị Cứu tinh (Cv 2,36; 4,10; 10,39; 13,29). Lá»i tuyên xÆ°ng trong lá»i giảng của các thánh tông đồ cÅ©ng trở thà nh lá»i tuyên xÆ°ng đức tin của các tÃn hữu, đặc biệt là khi cá» hà nh phụng vụ: “Äức Kitô đã chết vì tá»™i chúng ta, theo lá»i Kinh Thánh†(1Cr 15,3); “Äức Giêsu Kitô đã hạ mình, vâng lá»i cho đến ná»—i bằng lòng chịu chết, chết trên cây tháºp tự†(Pl 2,8); nhÆ°ng cái chết đó đã trở thà nh nguyên cá»› (chÃnh vì thế) cho sá»± siêu tôn: Äức Giêsu Kitô là Chúa. Trong thÆ° gá»i Côlôsê 1,19 ta cÅ©ng gặp thấy lá»i tuyên xÆ°ng dÆ°á»›i hình thức của thánh ca: “Thiên Chúa đã muốn là m cho tất cả sá»± viên mãn hiện diện ở nÆ¡i NgÆ°á»i, cÅ©ng nhÆ° muốn nhá» NgÆ°á»i mà là m cho muôn váºt được hòa giải vá»›i mình. Nhá» máu NgÆ°á»i đổ ra trên Tháºp giá, Thiên Chúa đã Ä‘em lại bình an cho má»i loà i dÆ°á»›i đất và muôn váºt trên trá»iâ€. DÄ© nhiên, khi nghe các tông đồ và các tÃn hữu tuyên dÆ°Æ¡ng má»™t tá»™i phạm bị xá» tá» trên Tháºp giá, nhiá»u ngÆ°á»i đã chói tai và không khá»i đặt câu há»i: phải chăng các Kitô hữu là bá»n ngÆ°á»i cuồng tÃn? Thế nhÆ°ng, thay vì tránh né nói tá»›i Tháºp giá để khá»i gây hiểu lầm, thánh Phaolô đã dám Ä‘i thẳng và o vấn Ä‘á» trong thÆ° thứ nhất gá»i tÃn hữu Côrintô. Thánh Phaolô tuyên bố rằng lá»i giảng vá» Tháºp giá mang tÃnh chất nghịch lý, bởi vì nó tuyên dÆ°Æ¡ng quyá»n năng thượng trà của Thiên Chúa ở nÆ¡i mà ngÆ°á»i Ä‘á»i coi là điên rồ: “Dân Do thái thì đòi phép lạ, dân Hy lạp thì tìm lý lẽ cao siêu; còn chúng tôi lại rao giảng má»™t Äức Kitô trên Tháºp giá, má»™t Ä‘iá»u vấp phạm cho dân Do Thái và điá»u dại dá»™t đối vá»›i dân Hy lạp. Thế nhÆ°ng, đối vá»›i ai được gá»i, dù là Do thái hay Hy lạp, thì đó là má»™t vị cứu tinh vá»›i quyá»n năng và khôn ngoan của Thiên Chúa; bởi lẽ sá»± dại dá»™t của Thiên Chúa thì khôn ngoan hÆ¡n con ngÆ°á»i gấp bá»™i, và sá»± yếu á»›t của Thiên Chúa thì mạnh mẽ hÆ¡n của con ngÆ°á»i trăm lần†(1Cr 1,18-25). Thánh Phaolô còn thêm: “Khi ở vá»›i anh em, tôi không biết chuyện gì khác ngoà i Äức Giêsu Kitô, Äức Giêsu Kitô trên Tháºp giá†(1Cr 2,2). Chúng ta đừng nên coi lá»i lẽ của Phaolô nhÆ° là má»™t thứ thuáºt ngữ hùng biện! Việc Äức Giêsu chịu chết trên Tháºp giá thá»±c sá»± là chuyện ô nhục tồi tệ thá»±c trÆ°á»›c mặt ngÆ°á»i Do thái và ngÆ°á»i Hy lạp! Vá»›i Do thái, tá» thi đã là váºt ô uế rồi, lại còn phÆ¡i bà y giữa trá»i nữa thì quả là đồ bị Chúa rủa bá» (x. Gal 3,13). Thánh Phaolô chấp nháºn cái phản ứng hợp lý đó, và dùng nó là m láºp luáºn nghịch lý để trình bà y kế hoạch cứu rá»—i của Thiên Chúa… chÃnh qua Tháºp giá của Äức Kitô và chúng ta nháºn thức được khuôn mặt Ä‘Ãch thá»±c của Thiên Chúa: sá»± hèn yếu của Ngà i thì mạnh mẽ hÆ¡n quyá»n lá»±c của con ngÆ°á»i trăm ngà n lần (x. 2Cr 13,4). Tiếp tục Ä‘Ã o sâu ý nghÄ©a cứu Ä‘á»™ từ Tháºp giá, thánh Phaolô kể ra những hồng ân trá»ng đại mà Thiên Chúa ban cho nhân loại từ cái hình khổ của Äức Kitô, đó là : sá»± toà n thắng trên các lá»±c lượng của sá»± dữ và ơn tha thứ tá»™i lá»—i. Cái chết của Äức Kitô được coi nhÆ° má»™t hy lá»…; ngoà i yếu tố Tháºp giá. Tác giả của thÆ° gá»i Do thái phân tÃch thêm yếu tố “máuâ€, biểu hiệu của việc hiến mạng sống vì tình yêu (Dt 9,11-12). ThÆ° gá»i Ephêsô tuyên dÆ°Æ¡ng Tháºp giá nhÆ° dụng cụ mang lại Æ¡n hòa giải cho nhân loại: từ má»™t đối tượng đáng khinh bỉ trÆ°á»›c mặt dân Do thái lẫn dân Hy lạp, Tháºp giá đã được Äức Kitô biến thà nh nÆ¡i hòa giải, phá đổ bức tÆ°á»ng ngăn cách giữa dân Do thái vá»›i dân ngoại cÅ©ng nhÆ° sá»± thù nghịch giữa nhân loại vá»›i Thiên Chúa (Ep 2,15-16). NhÆ° váºy, từ chá»— là biểu tượng của oán thù, nhá» Äức Kitô mà Tháºp giá trở nên nÆ¡i thi thố tình yêu và sá»± hòa giải giữa Thiên Chúa vá»›i loà i ngÆ°á»i, và hòa giải giữa loà i ngÆ°á»i vá»›i nhau. Tháºp giá không phải chỉ là má»™t biến cố kết liá»…u cuá»™c Ä‘á»i Äức Giêsu, nhÆ°ng nó mang má»™t giá trị vÄ©nh cá»u: tác giả của sách Khải Huyá»n và của thÆ° thứ nhất Phêrô trình bà y thần há»c của chiên sát tế và vinh hiển trên ngai.
2. Tháºp giá của môn đệ Tân Æ°á»›c không những chỉ nói tá»›i Tháºp giá của Äức Kitô mà còn nói tá»›i Tháºp giá của môn đệ muốn Ä‘i theo Ngà i. Phúc âm để lại hai lá»i má»i gá»i môn đệ vác Tháºp giá để theo thầy. “Ai muốn theo Tôi thì hãy từ bá» mình Ä‘i, vác Tháºp giá của mình và đi theo Tôi. Quả thá»±c, ai muốn cứu mạng sống mình thì sẽ mất; còn ai mất mạng sống vì danh nghÄ©a Tin mừng thì sẽ cứu được nó†(Mc 8,34 – 9,1; xc. Mt 10,38-39; Lc 9,23-27). – “Ai không vác lấy Tháºp giá của mình mà theo tôi thì không xứng đáng vá»›i Tôi†(Mt 10,38; xc. 16,24). Thá»±c ra, tuy là hai lá»i má»i gá»i nhÆ°ng kỳ thá»±c chỉ có má»™t lá»i kêu gá»i, diá»…n đạt má»™t Ä‘Ã ng là dÆ°á»›i hình thức tÃch cá»±c (“hãy vác Tháºp giá Ä‘i theo Tôiâ€) và má»™t Ä‘Ã ng là dÆ°á»›i hình thức tiêu cá»±c (“Ai không vác Tháºp giá Ä‘i theo Tôiâ€). Lá»i kêu gá»i đó hÆ°á»›ng tá»›i hết má»i ngÆ°á»i (công thức tÃch cá»±c theo Matthêu được dà nh cho các môn đệ, Marcô Ä‘i nhằm tá»›i đám đông có mặt vá»›i các môn đệ, còn Luca thì nói cho tất cả). Việc vác Tháºp giá là điá»u kiện cần thiết để “đi theo Äức Giêsuâ€; nó đòi há»i phải từ bá» mình, từ bá» những má»—i liên hệ gia đình (Mt 10,37), và đưa tá»›i sá»± mất mạng sống. Trong những lá»i vừa nói, Tháºp giá không còn được hiểu theo nghÄ©a Ä‘en của má»™t khổ hình nữa, nhÆ°ng đã được đồng hóa vá»›i chÃnh bản thân Äức Giêsu, kẻ bị chết trên Tháºp giá nhÆ° biểu hiệu của sá»± hiến thân phục vụ tha nhân. Thánh Phaolô đã hiểu Ä‘iá»u kiện là m môn đệ của Äức Kitô nhÆ° là thông dá»± và Tháºp giá của Ngà i: “tôi đã được đóng tinh và o Tháºp giá cùng vá»›i Äức Kitô: không còn phải tôi sống nữa song là Äức Kitô sống trong tôi†(Gl 2,19). DÄ© nhiên, ở đây Phaolô không hiểu theo nghÄ©a là mình cÅ©ng phải lãnh chịu khổ hình bị đóng Ä‘inh và o Tháºp giá giống nhÆ° Äức Giêsu trÆ°á»›c đây, nhÆ°ng Phaolô đã mở rá»™ng tất cả các chiá»u kÃch thần há»c của Tháºp giá. Tiên và n là Phaolô muốn đến lãnh nháºn tất cả những hồng ân cứu chuá»™c phát sinh từ cái chết và sá»± phục sinh của Äức Kitô; Æ¡n cứu chuá»™c ấy được thông qua cho ta qua Bà tÃch Thánh tẩy (x. Rm 6,1-11). Kế đó, hồng ân đã lãnh nháºn cần phải phát sinh má»™t sinh lá»±c má»›i nÆ¡i ngÆ°á»i tÃn hữu: ngÆ°á»i tÃn hữu phải đóng Ä‘inh tiêu diệt nÆ¡i thân xác mình tất cả những Ä‘am mê tá»™i lá»—i (xc. Gl 5,24). HÆ¡n thế nữa, ngÆ°á»i tÃn hữu cần phải tìm cách diá»…n tả sá»± thông dá»± và o những Ä‘au khổ của Äức Kitô (xc. 2Cr 4,10) trong cuá»™c Ä‘á»i của mình, đặc biệt qua những cuá»™c bách hại gặp phải trên Ä‘Æ°á»ng truyá»n giáo. Trong bối cảnh ấy Phaolô nói tá»›i “những ngÆ°á»i bị bách hại vì Tháºp giá của Äức Kitô†(GL 6,12), và tuyên bố rằng mình Ä‘ang mang trên thân thể những dấu thÆ°Æ¡ng (stigmata) của Äức Kitô (Gl 6,17). Tháºm chà Phaolô còn Ä‘i tá»›i chá»— quả quyết rằng: “Tôi bổ túc trong thân xác hay chết của tôi những chi còn thiếu nÆ¡i những gian nan của Äức Kitô, nhằm sinh Ãch cho thân thể của Ngà i là Há»™i thánh†(Cl 1,24). Phaolô lấy là m hãnh diện vì Tháºp giá của Chúa Giêsu Kitô: “nhỠđó thế gian đã bị đóng và o Tháºp giá đối vá»›i tôi và tôi đối vá»›i thế gian†(Gl 6,14). 3. Việc tôn kÃnh Tháºp giá Từ những dòng suy niệm trên đây, chúng ta thấy rằng Tháºp giá mang má»™t ý nghÄ©a sâu Ä‘áºm đối vá»›i Kitô giáo: nói được là nó trở thà nh biểu tượng của chÃnh Äức Kitô. Tuy nhiên, lòng tôn sùng hình ảnh Tháºp giá xuất hiện khá muá»™n. Má»™t lý do có lẽ là tại vì nó gợi lên cảnh tượng của nhục hình ghê tởm. Vì thế mà trÆ°á»›c khi hoà ng đế Constantinô ra lệnh bãi bá» khổ hình Tháºp giá trong đế quốc Rôma, ngÆ°á»i ta Ãt thấy các biểu tượng tôn kÃnh Tháºp giá. Trong các hang toại đạo, chúng ta thấy có má»™t biểu tượng na ná vá»›i hình thức chiếc neo tà u. Trái lại, trong khu vá»±c Palatinô ở Rôma, ngÆ°á»i ta thấy má»™t bức há»a châm biếm vẽ má»™t ngÆ°á»i bị treo trên Tháºp giá vá»›i đầu con lừa Ä‘ang khi có má»™t ngÆ°á»i khác Ä‘ang tá» dấu tôn kÃnh, vá»›i những dòng chữ nhÆ° sau: “Alexanênô Ä‘ang thá» lạy chúa nóâ€. Từ sau khi Constantinô thắng tráºn nhá» dấu Tháºp giá, thì Tháºp giá thay đổi ý nghÄ©a. NhÆ° đã nói, hình phạt Tháºp giá bị loại khá»i hình luáºt. Äối lại, các Kitô hữu Ä‘ang dùng tà i nghệ của mình để trang hoà ng Tháºp giá dÆ°á»›i những dạng thức khác nhau. Há» không chỉ giá»›i hạn và o việc há»a lại Tháºp giá lịch sá» trên núi Calvê, nhÆ°ng hoặc được trang hoà ng vá»›i những viên ngá»c bÃch, hoặc diá»…n tả nhÆ° cây sum suê hoa trái. CÅ©ng nên biết là và o thá»i ấy, các Kitô hữu chỉ tôn kÃnh cây Tháºp giá chứ không có hình tượng của Äức Giêsu. Tại sao váºy? Có lẽ vì há» không muốn trở lại cảnh Ngà i Ä‘ang chết nhục nhã Ä‘ang khi mà há» thâm tÃn rằng Ngà i đã sống lại vinh hiển: bởi thế há» muốn trình bà y Tháºp giá nhÆ° là nguồn sống, nhÆ° là biểu hiệu của sá»± chiến thắng nói chung bên Äông phÆ°Æ¡ng, má»—i khi phải trÆ°ng bà y Äức Kitô trên Tháºp giá thì ngÆ°á»i ta dùng hai mẫu tá»± Hy lạp bắt đầu danh xÆ°ng giống nhÆ° chữ X và P), hoặc là dùng hình con chiên (chiên sát tế nói trong sách Khải huyá»n) và kể cả Äức Kitô Phục sinh. Còn bên Tây phÆ°Æ¡ng, từ thế ká»· XII dần dần các nghệ sÄ© muốn trở vá» vá»›i cảnh tượng lịch sá» và tâm lý, há»a lại Äức Kitô hấp hối, đầu Ä‘á»™i mão gai và mình mang đầy thÆ°Æ¡ng tÃch. Trong những thế ká»· đầu, việc tôn kÃnh Tháºp giá Äức Kitô Ä‘Æ°a tá»›i linh đạo muốn thông dá»± và o khổ nạn của Ngà i nhất là qua sá»± tỠđạo. NhÆ°ng từ thế ká»· thứ IV, nhất là kể từ khi tục truyá»n kể là tìm lại được chÃnh Tháºp giá thá»±c của Äức Kitô (năm 326), thì việc tôn kÃnh Tháºp giá được phát triển trong phụng vụ, đặc biệt và o ngà y thứ 6 Tuần Thánh. Tháºp giá được ca ngợi nhÆ° là cây gá»— đã mang lại Æ¡n cứu rá»—i cho thế giá»›i. Từ thế ká»· 11, bên Tây phÆ°Æ¡ng phát triển lòng tôn kÃnh các sá»± khổ nạn của Chúa, vá»›i việc suy gẫm những chặng Ä‘Æ°á»ng mà Chúa đã Ä‘i qua cÅ©ng nhÆ° những lần đã té ngã. Lúc đầu má»—i địa phÆ°Æ¡ng bà y má»™t hình thức suy niệm (thà dụ 7 lần Chúa ngã) hoặc những chặng dừng chân (có khi lên tá»›i 47 chặng). Hình thức 14 chặng hiện nay đã được ấn định và o đầu thế ká»· 17 tại Tây Ban Nha. Cạnh việc suy gẫm con Ä‘Æ°á»ng Tháºp giá của Äức Kitô cÅ©ng không thể thiếu hình ảnh của Äức Maria cùng chia sẻ những Ä‘au khổ vá»›i Con mình (bà i ca Stabat mater dolorosa). Lòng tôn sùng Tháºp giá cÅ©ng còn được biểu lá»™ qua dấu Thánh giá mà tÃn hữu vạch ra trên mình Ä‘ang khi kêu cầu danh Chúa Ba Ngôi. Tục lệ nà y đã xuất hiện Ãt là từ thế ká»· thứ 2. Và o khoảng năm 211, Tertullianô đã kể lại nhÆ° má»™t thói quen đã thịnh hà nh: “Chúng tôi là m dấu Tháºp giá trên trán và o má»—i bứơc Ä‘i và cá» Ä‘á»™ng, khi khởi sá»± và kết thúc việc là m; khi mặc áo, khi chá»—i dáºy, khi tắm rá»a, khi ăn uống, khi thắp đèn và o buổi chiá»u tối, khi ngồi xuống và trong bất cứ công chuyện gì†(De corona militum 3,4). CÅ©ng nên biết là trong lịch sá» có nhiá»u hình thức là m dấu thánh giá. Từ thế ká»· thứ 2, ngÆ°á»i tÃn hữu đã có thói quen vạch dấu thánh giá trên trán bằng ngón tay cái hay ngón tay trá». Äến thế ká»· thứ 4, thì là m dấu thánh giá trên ngá»±c nữa. Còn dấu thánh giá trên môi thì mãi tá»›i thế ká»· thứ 8 má»›i thấy nói tá»›i. Äó là cái mà chúng ta quen gá»i là dấu thánh giá kép. Còn dấu thánh giá Ä‘Æ¡n vạch từ trán xuống ngá»±c và qua hai vai thì xuất hiện riêng tÆ° từ thế ká»· thứ 5, nhÆ°ng chỉ được phổ biến từ thế ká»· thứ 10 trong các Ä‘an viện. Hồi thế ká»· thứ 13, Äức Giáo Hoà ng Innocente III khuyên nên là m dấu thánh giá nhÆ° váºy vá»›i 3 ngón tay, từ trán xuống ngá»±c, rồi từ vai phải sang vai trái. Thế nhÆ°ng, qua thế ká»· sau, thì ngÆ°á»i ta là m dấu vá»›i 5 ngón tay, và đổi ngược thứ thá»± hai vai, nghÄ©a là từ trái sang phải. Trong khi bên Tây phÆ°Æ¡ng thì khi là m dấu thánh giá nhÆ° váºy, ngÆ°á»i ta quen Ä‘á»c: Nhân danh Cha và Con và Thánh Thần; bên Äông phÆ°Æ¡ng thì ngÆ°á»i ta dùng nhiá»u công thức khác nhau, tỉ nhÆ°: “Lạy Chúa chà thánh! Lạy Chúa chà thánh và Hùng mạnh! Lạy Chúa chà thánh, hùng mạnh và Bất tá», xin thÆ°Æ¡ng xót chúng con!â€. Các tác giả đã vạch ra ba ý nghÄ©a chÃnh của cá» chỉ là m dấu, đó là : tuyên xÆ°ng, kêu cầu và hiến dâng. a. Tuyên xÆ°ng rằng chúng ta là Kitô hữu; chúng ta đã để cho Äức Kitô ghi ấn trên bản thân chúng ta, cÅ©ng nhÆ° tuyên xÆ°ng việc Ngà i đã cứu rá»—i chúng ta nhá» Tháºp giá. b. Dấu Tháºp giá cÅ©ng là lá»i kêu van, xin Chúa đến giúp chúng ta nhá» sức mạnh cứu rá»—i từ Tháºp giá. c. Dấu Tháºp giá có ý nghÄ©a hiến dâng, bởi vì chúng ta dâng cho Chúa công việc sắp khởi sá»±, trong tinh thần vâng lá»i và phục vụ giống nhÆ° Äức Kitô, ngõ hầu là m vinh danh cho Thiên Chúa Ba Ngôi. 4. Biểu tượng Tháºp giá qua các thá»i đại trong Kitô giáo.
Xuôi dòng lịch sá» có má»™t số biểu tượng của tháºp giá qua các thá»i đại và đã được du nháºp chÃnh thức và o Kitô giáo. Dấu chỉ chữ tháºp, được hiểu là má»™t cam kết khẳng định trong má»™t giao Æ°á»›c, đã trở thà nh dấu của Phép Rá»a khi ta chịu bà tÃch Thánh Tẩy, biểu hiện giao Æ°á»›c của Thiên Chúa vá»›i con ngÆ°á»i: Thiên Chúa chÃnh thức là Cha của ngÆ°á»i nháºn Phép Rá»a, và ngÆ°á»i đó là con của Thiên Chúa. Ta có thể hiểu mối liên kết giữa Phép Rá»a và Tháºp Giá mà thánh Phaolô Ä‘á» cáºp (Rm 6: 5-6). Việc cầu nguyện giang tay cÅ©ng gợi lên hình ảnh của tháºp giá. Và cầu nguyện cÅ©ng Ä‘em lại cho chúng ta sá»± sáng và sá»± sống từ nguồn sống vÄ©nh cá»u của Chúa Giêsu.
1. Tháºp giá hình tròn thÆ°á»ng dùng trong ma thuáºt.
2. Tháºp giá chìa khóa, tên la-tinh là crux ansata, biểu tượng cho sá»± sống và sinh lá»±c của ngÆ°á»i Ai cáºp; được Kitô hoá và o trÆ°á»›c năm 391.
3. Tháºp giá Hy lạp, còn gá»i crux quadrata.
4. Tháºp giá của Thánh An-rê (cÅ©ng nhÆ° tháºp giá Hy lạp để nghiêng), còn gá»i crux decussata, thấy xuất hiện trong nghệ thuáºt của Do thái.
5. Tháºp giá La-tinh, gá»i là crux immissa; và o cuối thế ká»· thứ IV, được vẽ thêm các trang trà hình vá» sò ở các đầu cạnh (xem hình 11)
6. Hình chữ tháºp, hoặc còn gá»i (tuy không chÃnh xác) là crux monogrammatica, có lẽ là biểu tượng Kitô giáo cổ xÆ°a nhất. Gồm hai chữ cái Hy lạp rho và tau chồng lên nhau, thoạt tiên được coi là viết tắt của ngÆ°á»i ngoại đạo, nhÆ°ng sau đó được Ä‘Æ°a và o các thủ bản Tin Mừng tiếng Hy lạp và o khoảng năm 200. Äược coi là má»™t dấu thánh, nomen sacrum.
7. Tháºp giá của thánh An-tôn, còn được gá»i là tháºp giá tau hay crux commissa, lấy chữ Hy lạp tau, và được cho là có dạng của tháºp giá ở Golgotha (sách giáo phụ Justin Martyr 91.2)
8. Tháºp tá»± xoắn thÆ°á»ng thấy trong các văn bản.
9. Tháºp giá của ngÆ°á»i Malta, biểu tượng của tráºt tá»±.
10. Tháºp giá có hình chiếc nÄ©a, còn gá»i tháºp giá mang bệnh dịch, phổ thông và o cuối thá»i Trung Cổ. Nó nhấn mạnh đến vẻ Ä‘au khổ của tháºp giá, còn khi vẽ có các nhà nh lá, thì mang biểu tượng của Cây Sá»± Sống.
11. Tháºp giá hình giá»t nÆ°á»›c mắt, nhÆ° mở rá»™ng cánh tay, biểu tượng tÃnh chiến thắng của tháºp tá»±.
12. Tháºp giá Giêrusalem, mang 5 dấu thÆ°Æ¡ng tÃch của Chúa Giêsu.
13. Tháºp giá kép, còn gá»i là crux gemina, sau nà y trở thà nh tháºp giá của các thượng phụ, trên thanh ngang có thêm gạch đầu; nếu có ba thanh ngang là tháºp giá của giáo hoà ng.
14. Tháºp giá bên nÆ°á»›c Nga, có thêm gạch dÆ°á»›i để chân.
15. Tháºp giá ánh sáng, còn gá»i crux radiata, có mà u và ng, hay 4 tia sáng chiếu ra.
16. Tháºp giá có hoa văn, còn gá»i crux florida, hay tháºp giá cây mang sá»± sống, gợi ý vá» thiên Ä‘Ã ng (Khải Huyá»n 22: 2)
17. Tháºp giá kết hợp hai chủ Ä‘á» của Tân Ước là ánh sáng (ΦωC / phÅs) và sá»± sống (ΖωH / zÅÄ“; xem Tin Mừng Gioan 8:12), kết hợp được hai tháºp giá 15 và 16.
18. Tháºp giá kết hợp hai chữ Hy lạp chi (X) và rho (P) viết chồng lên nhau. Tháºt ra không phải là tháºp giá theo đúng nghÄ©a, vì đó là dấu chỉ tên của Chúa Giêsu, chứ không mang nghÄ©a phải tháºp giá.
(Còn tiếp)
Bạn không có quyền gửi bài viết Bạn không có quyền trả lời bài viết Bạn không có quyền sửa chữa bài viết của bạn Bạn không có quyền xóa bài viết của bạn Bạn không có quyền tham gia bầu chọn Bạn không được phép gởi kèm file trong diễn đàn Bạn không được phép download files trong diễn đàn