Chuyện Phiếm Gã Siêu
CÃI LƯỠI
Ngà y xÆ°a có má»™t ông vua nÆ°á»›c Ai Cáºp gá»i cho nhà hiá»n triến Bias má»™t con váºt vừa quý lại vừa hiếm để tế lá»… các thần minh. Thế nhÆ°ng ông vua nà y muốn chÆ¡i khăm nhà hiá»n triến má»™t vố, bèn phán :
- Sau khi cúng kiếng xong, ngÆ°Æ¡i phải trả lại cho ta cái gì vừa tốt nhất lại vừa xấu nhất nÆ¡i con váºt quý hiếm ấy.
Nhà hiá»n triết cÅ©ng không phải là tay vừa, bèn xẻo ngay cái lưỡi mà trao cho ông vua.
Cá» chỉ đó gián tiếp nói lên rằng : Cái lưỡi là phần tốt nhất nếu biết sá» dụng, nhÆ°ng đồng thá»i cÅ©ng là phần xấu nhất nếu không biết sá» dụng.
Äúng thế, cái lưỡi là má»™t bá»™ pháºn quan trá»ng để phát ra tiếng nói. Hồi tôi còn bé, mẹ gã thÆ°á»ng răn Ä‘e :
- Con mà chá»i tục, thì cái lưỡi sẽ thụt và o trong cổ, để rồi từ rà y mà đi cho đến lúc rình xinh thì sẽ chẳng còn nói năng được nữa !
Hay :
- Con mà chá»i tục, ông ba bị nghe thấy, thì ông ấy sẽ cắt ngay cái lưỡi để xÆ¡i… tái.
Và như chúng ta đã thấy :
- Tiếng nói là má»™t phÆ°Æ¡ng tiện hữu hiệu để chuyển đạt cho ngÆ°á»i khác biết những tÆ° tưởng, những ý nghÄ©, những Æ°á»›c muốn thầm kÃn ấp ủ táºn đáy tâm can tỳ phế, nhỠđó bắc lấy má»™t nhịp cầu cảm thông.
ChÃnh vì thế, mấy ông triết gia đã phát biểu :
- NgÆ°á»i là má»™t con váºt có ngôn ngữ, có tiếng nói. Sông có thể cạn núi có thể mòn nhÆ°ng chân lý ấy ngà n Ä‘á»i vẫn không thây đổi.
Má»™t kẻ câm ú a ú á»›, diá»…n tả bằng cá» Ä‘iệu tháºt là vất vả và ngÆ°á»i không quen cÅ©ng khó mà hiểu được những cá» Ä‘iệu ‘’búa xua’’ ấy.
Tuy nhiên, cái lưỡi cùng vá»›i lá»i nói lại là điá»u chúng ta thÆ°á»ng hay vấp phạm hÆ¡n cả, bởi vì chúng ta có thể vấp phạm bất kỳ ở đâu, bất kỳ lúc nà o và bất kỳ vá»›i ai.
Do đó Kinh Thánh đã bảo : Số ngÆ°á»i chết vì cái lưỡi thì nhiá»u hÆ¡n số ngÆ°á»i ngã gục vì gÆ°Æ¡m giáo ngoà i chiến trÆ°á»ng.
Và tục ngữ dân Ä‚ng-lê cÅ©ng xác quyết : Không ná»c nà o Ä‘á»™c cho bằng cái lưỡi.
Trước hết là trong lãnh vực gia đình
Nhiá»u khi sóng gió nổi lên chỉ vì má»™t lá»i nói nóng nảy và thiếu tế nhị.
Có má»™t chị vợ cặm cụi nhổ cỠở thá»a ruá»™ng sau nhà . Theo sá»± phân công thì hôm đó anh chồng đóng vai tá» gia ná»™i trợ. Và thế là anh chồng bèn trổ mấy món ruá»™t của mình để lấy Ä‘iểm ''mÃ'' bà xã.
Mồ hôi mồ kê chảy xuống ròng ròng. Khi đã nấu nÆ°á»›ng xong, yên chà nhá»›n và há»›n hở bắn má»™t Ä‘iếu thuốc là o, anh chồng má»›i sai đứa con nhá» ra má»i mẹ.
Äứa bé chạy tá»›i và nói : - Bu Æ¡i bu, bố bảo vỠăn cÆ¡m.
Chẳng nói chẳng rằng, chị vợ vẫn cứ lặng lẽ nhổ cá».
Äứa bé trở vá», mặt xụ xuống nhÆ° bánh bao chiá»u.
Má»™t lúc sau, anh chồng lại sai đứa khác ra má»i, nhÆ°ng chị vợ vẫn cứ nÃn thinh cặm cụi nhổ cá».
Äứa bé trở vá», mặt xìu xìu nhÆ° trái bóng xì hÆ¡i.
DÆ°á»ng nhÆ° không chỠđợi được nữa, vả lại sợ thức ăn để lâu sẽ nguá»™i và mất ngon, nên lát sau anh chồng liá»n sai đứa út ra má»i, ông cÆ°á»i ruồi và thầm nghÄ© trong bụng :
- Quá tam ba báºn. Ba keo mèo phải mở mắt đứt Ä‘uôi con nòng ná»c chứ còn gì.
Thế nhÆ°ng lần thì chị vợ lại tá» ra tức tối. Chị ta đứng lên. Hai tay chống nạnh. Mắt long sòng sá»c nhÆ° má»™t tia chá»›p. Miệng hét toáng chẳng khác gì sÆ° tá» rống :
- Bố con mà y có hốc thì cứ việc hốc đi.
TrÆ°á»›c sá»± nổi tam bà nh của chị ta, đứa út run cầm cáºp, ba chân bốn cẳng vá»™i chạy vá» méc bố.
Äến đây thì chuyện phải đến ắt sẽ đến. Sau khi nhổ hết đám cá» bợ, chị vợ đủng đỉnh vá» nhà . Thế nhÆ°ng vừa má»›i tá»›i sân thì hà ng xóm đã phải nghe thấy những tiếng kêu la thất thanh :
- á»i giá»i Æ¡i ! á»i đất Æ¡i ! Nó đánh tôi, nó giết tôi, là ng nÆ°á»›c Æ¡i, cứu tôi vá»›i…
Rồi thì nồi niêu xoong chảo, chổi cùn rế rách, mâm bà n chén Ä‘Ä©a cùng vá»›i những thứ cao lÆ°Æ¡ng mỹ vị thi nhau bay ra ngoà i sân, bởi sức ngÆ°á»i chịu Ä‘á»±ng có hạn. Và lúc nà y đến lượt anh chồng Ä‘ang nổi máu yêng hùng, đùng đùng nổi tráºn lôi đình nhÆ° TrÆ°Æ¡ng Phi!
Giá nhÆ° chị vợ biết nhún nhÆ°á»ng và tế nhị má»™t chút trong lá»i nói của mình thì đâu đến ná»—i xảy ra sá»± việc đáng tiếc kể trên. Còn thân thể "liá»…u yếu Ä‘Ã o tÆ¡" của chị ta đâu đến ná»—i tÃm bầm và lãnh đủ những thứ cú thượng cẳng chân hạ cẳng tay của đức ông chồng, "vai năm thÆ°á»›c rá»™ng, thân mÆ°á»i thÆ°á»›c cao", nhÆ° vóc dáng của anh chà ng Từ Hải trong truyện Kiá»u!
Bởi đó, tục ngữ đã dạy :
- Chồng giáºn thì vợ là m là nh
Miệng cÆ°á»i tÆ°Æ¡i há»i rằng anh giáºn gì.
- Chồng giáºn thì vợ bá»›t lá»i
CÆ¡m sôi bá»›t lá»a chẳng Ä‘á»i nà o khê.
Còn nếu ông cũng ghê bà cũng gớm, thì chắc chắn phải kết thúc bằng xô xát, bằng tan hoang và đổ vỡ.
- Bên thẳng thì bên phải chùng
Hai bên Ä‘á»u thẳng thì cùng đứt dây.
- Bên giáºn thì bên phải lùi
Hai bên cùng giáºn thì… dùi nó quăng.
Cho nên, muốn gia đình được êm ấm thì phải biết nhÆ°á»ng nhịn và tha thứ : Má»™t sá»± nhịn là chÃn sá»± là nh.
Äồng thá»i phải biết phát ngôn cho êm dịu và tế nhị, bởi vì :
- Lá»i nói chẳng mất tiá»n mua
Liệu lá»i mà nói cho vừa lòng nhau.
Tiếp đến là trong tÆ°Æ¡ng quan xã há»™i, trong mối liên hệ vá»›i ngÆ°á»i khác
Hẳn rằng, đã có lần chúng ta bá»±c bá»™i tức tối trÆ°á»›c những luồng dÆ° luáºn xuyên tạc, trÆ°á»›c những miệng lưỡi thâm Ä‘á»™c và xảo trá của ngÆ°á»i Ä‘á»i. Bởi vì dÆ° luáºn vẫn thÆ°á»ng là luáºn dÆ°, lá»i đồn thổi bao giá» cÅ©ng phóng đại tô mà u, chẳng biết đâu mà lÆ°á»ng : Lưỡi không xÆ°Æ¡ng nhiá»u Ä‘Æ°á»ng lắt léo.
Hay như ca dao đã diễn tả :
- Ở sao cho vừa lòng ngÆ°á»i
Ở rá»™ng ngÆ°á»i cÆ°á»i ở hẹp ngÆ°á»i chê
Cao chê ngá»ng, thấp chê lùn
Béo chê béo trục béo tròn
Gầy chê xÆ°Æ¡ng sống, xÆ°Æ¡ng sÆ°á»n hở ra.
Tuy nhiên, chúng ta không thể nà o sống cu ky, Ä‘Æ¡n Ä‘á»™c, lẻ loi nhÆ° má»™t hòn đảo giữa biển khÆ¡i hay nhÆ° má»™t pháp Ä‘Ã i biệt láºp. Trái lại, sống là sống là sống vá»›i ngÆ°á»i khác. Và trong cuá»™c sống chung nà y, chúng ta không thể tránh Ä‘i cho hết những va chạm, những bá»±c bá»™i, những buồn phiá»n.
Nếu biết dùng những lá»i nói ôn tồn, chúng ta sẽ hóa giải được những thù oán, triệu tiêu được những giáºn há»n, bởi vì máºt ngá»t chết ruồi. NgÆ°á»i ta có thể giết được nhiá»u ruồi chỉ bằng má»™t giá»t máºt, còn hÆ¡n là bằng cả má»™t thùng dấm chua.
Má»™t lá»i thiếu ý thức được sánh và nhÆ° má»™t lon dầu đổ và o lá»a, là m bừng lên sá»± tức giáºn, thiêu hủy hết tình ruá»™t thịt cÅ©ng nhÆ° nghÄ©a bà con lối xóm.
Má»™t lá»i nói vu oan có thể là m ngÆ°á»i khác mất hết tiá»n bạc, mất hết danh dá»±, tiêu tan sá»± nghiệp để rồi thân bại danh liệt và đi và o thế giá»›i lao tù.
Sau cùng là trên bình diện cá nhân
Như chúng ta đã biết : Lòng đầy thì mới trà n ra ngoà i.
Dá»±a và o lá»i nói, ngÆ°á»i khác có thể biết được phần nà o tâm hồn chúng ta. Dá»±a và o lá»i nói, thiên hạ sẽ đánh giá con ngÆ°á»i và nháºn rõ bá»™ mặt thá»±c của chúng ta.
Nếu chúng ta nói những Ä‘iá»u hữu lý, thiên hạ sẽ cho chúng ta là ngÆ°á»i tà i giá»i và khôn ngoan. Nếu chúng ta nói những Ä‘iá»u vô lý, thiên hạ sẽ cho chúng ta là kẻ ngu ngốc và dại khá». Nếu chúng ta nói những Ä‘iá»u xằng báºy, thiên hạ sẽ cho chúng ta là kẻ tầm phà o và láo khoét.
Äược yêu mến và kÃnh trá»ng hay bị khinh bỉ và ghét bá» má»™t phần lá»›n là do bởi cái lưỡi và lá»i nói của chúng ta.
NhÆ° thế, cái lưỡi đã đóng má»™t vai trò quan trá»ng trong việc hình thà nh uy tÃn và thế giá của má»i ngÆ°á»i, nhÆ° má»™t câu danh ngôn đã bảo : Lưỡi ngÆ°á»i khôn ngoan tạo nên danh dá»±, còn mồm kẻ ngu dại gây đổ vỡ tan hoang.
Bởi đó, phải biết đắn Ä‘o cân nhắc, để tránh Ä‘i những lá»i lá»™ng ngôn xúc phạm đến Äấng Tối Cao, những lá»i chua cay Ä‘á»™c địa nhằm hạ nhục uy tÃn ngÆ°á»i khác, cÅ©ng nhÆ° những lá»i cục cằn tục tÄ©u là m hoen ố những tâm hồn Ä‘Æ¡n sÆ¡ trong trắng, đồng thá»i bôi nhá» chÃnh bản thân mình, vì ngáºm máu phun ngÆ°á»i dÆ¡ miệng mình.
NhÆ° thế, nếu không biết sá» dụng cái lưỡi cho đúng đắn, thì lá»i nói sẽ là nguồn gốc phát sinh rất nhiá»u giống tá»™i thay vì là má»™t phÆ°Æ¡ng tiện giúp chúng ta cảm thông và xÃch lại gần nhau.
Êsôpe là má»™t tên nô lệ, nhÆ°ng lại được ông chủ tên là Santô rất yêu mến và kÃnh trá»ng.
Ngà y kia có khách đến chơi, ông chủ sai Êsôpe ra chợ mua thức ăn, nhưng không bảo là mua những thứ gì. Êsôpe bèn rinh vỠđủ các thứ lưỡi: lưỡi lợn, lưỡi bò và lưỡi ngựa… để nấu nướng.
Lạ miệng nên xÆ¡i ngon. Ông chủ và khách khứa Ä‘á»u hà i lòng vá» tà i bếp núc của Êsôpe. Rồi khen lấy khen để.
Lần sau cũng có khách, ông chủ lại sai Êsôpe đi chợ và cũng không dặn phải mua những gì, Êsôpe cũng lại rinh vỠtoà n những lưỡi là lưỡi, chỉ khác ở cách chế biến và thêm bớt gia vị.
Thấy váºy, ông chủ rất Ä‘á»—i ngạc nhiên, còn Êsôpe thì kÃnh cẩn là m má»™t mà n lý luáºn, bà n vá» cái lưỡi nhÆ° sau :
- Phà m ở trên Ä‘á»i nà y, má»i sá»± tốt hay xấu, lợi hay hại… tất táºt Ä‘á»u do bởi việc sá» dụng cái lưỡi má»™t cách khôn khéo hay vụng vá».
ChÃnh nhá» váºy, mà Êsôpe được chủ yếu mến và sau nà y được giải thoát khá»i kiếp nô lệ lầm than.
à thức được tầm mức quan trá»ng của cái lưỡi là nhÆ° váºy, chúng ta hãy lắp đặt má»™t cái phanh và o miệng, để những lúc ngứa mồm, muốn phát ngôn bừa bãi, thì biết “sì tốp†lại đúng nÆ¡i và đúng lúc.
Viết tá»›i đây, gã bèn nhá»› tá»›i lá»i khuyên của ngÆ°á»i xÆ°a, đó là : Hãy ngoáy lưỡi bảy lần trÆ°á»›c khi nói.
Gã Siêu