Nhân ÄHGT toà n Miá»n Bắc: má»™t thoáng nhìn vá» mảnh đất và con ngÆ°á»i GP Hải Phòng
08.11.2007
|
TGM và khung cảnh Lá»… truyá»n chức 7/10/2007 |
Giáo pháºn Hải Phòng là phần đất đầu tiên mà cÅ©ng là mảnh đất sau cùng cuả Äịa pháºn Äông Äà ng Ngoà i, nên có má»™t lịch sá» trải dà i từ khởi nguồn xuất hiện Ãnh sáng Tin Mừng nÆ¡i xứ Bắc. Bà i viết nà y là má»™t và i tản mạn vá» mảnh đất và con ngÆ°á»i cuả Giáo pháºn lâu Ä‘á»i và truyá»n thống nà y.
Theo chứng minh của má»™t số nhà nghiên cứu đã công bố trên cuốn Niên giám HÄGM Việt Nam 2005 và Nguyệt san Công giáo & Dân tá»™c, thì mảnh đất Äịa pháºn Äông Äà ng Ngoà i, nay phần còn lại là Giáo pháºn Hải Phòng, được đón nháºn Tin Mừng từ rất sá»›m. Năm 1583, má»™t Ä‘oà n truyá»n giáo 7 ngÆ°á»i gồm 4 linh mục dòng Äa Minh Manila – Phi Luáºt Tân là : cha Diego Doropesa, cha Bartolomeo Ruiz, cha Pedro Ortiz, cha Francisco de Montilla cùng 3 tu sÄ© dòng Thừa sai Phan Sinh đã đến truyá»n giáo ở An Quảng (nay là thị trấn Quảng Yên - tỉnh Quảng Ninh, thuá»™c Äịa pháºn Hải Phòng). Äoà n thừa sai đó tiếp tục lên Ä‘Æ°á»ng và bị bão đánh dạt và o Trung Quốc, bị bắt giam, rồi được tha và trở vá» lại Manila (X. Ns. Công giáo và Dân tá»™c, số 49, 1-1999, tr. 117; Niên giám HÄGM Việt Nam 2005, Nxb Tôn giáo, HN 2005, tr. 188; Romanet du Caillaud). Trong thá»±c tế, khu vá»±c Quảng Yên ngà y nay hiện có má»™t Giáo xứ toà n tòng khá lâu Ä‘á»i, còn Ä‘ang lÆ°u giữ má»™t lịch sá» truyá»n giáo vá»›i những chi tiết rất đặc biệt có vẻ mang đầy tÃnh truyá»n thuyết rất cần nghiên cứu. Thế nhÆ°ng nguồn gốc của cái tên Äịa pháºn Äông Äà ng Ngoà i lại không phát xuất từ địa Ä‘iểm đón nháºn Tin Mừng xếp và o báºc tiên khởi trong khu vá»±c trên, mà là má»™t trung tâm vá» mặt hà nh chÃnh đối ứng vá»›i xứ Bắc, xứ Nam và xứ Tây. Äó chÃnh là xứ Äông mà sá» sách chép lại là Che Dun (Kẻ Äông) hay Hải Äông nay là đất Hải DÆ°Æ¡ng ngà y nay. NhÆ° nhà sá» há»c H.Maspéro đã nói: “Trong lịch sá», cái gì có truyá»n thống nhất, sẽ tồn tại lâu dà i nhấtâ€. Phát biểu nà y có thể áp dụng đúng vá»›i vùng đất Äịa pháºn Äông nà y. Qua bao thăng trầm và chia cắt, Äịa pháºn Äông vẫn giữ lại tên tuổi của mình trên phần đất mầm mống Che Dun thuở nà o. Chỉ sau đó, đến năm 1924 Toà Giám mục má»i chuyển từ Hải DÆ°Æ¡ng sang Hải Phòng, là má»™t thà nh phố má»›i cÅ©ng tách từ chÃnh tỉnh Hải DÆ°Æ¡ng hay Che Dun ngà y trÆ°á»›c rồi đổi tên thà nh Giáo pháºn Hải Phòng.Giáo pháºn Hải Phòng ngà y nay bao gồm địa bà n của toà n thà nh phố Hải Phòng, toà n tỉnh Quảng Ninh, Hải DÆ°Æ¡ng và má»™t phần tỉnh HÆ°ng Yên. Diện tÃch xấp xỉ 10.000 km2 vá»›i tổng số dân địa phÆ°Æ¡ng là 4.854.292 ngÆ°á»i. Äức Giám mục Giáo pháºn Ä‘Æ°Æ¡ng kim Giuse VÅ© Văn Thiên là ngÆ°á»i con tiên khởi của Giáo pháºn là m Giám mục. Äây là niá»m tá»± hà o lá»›n cho bao thế hệ gieo trồng hạt giống Äức Tin nÆ¡i mảnh đất kiên trung nà y. Vá»›i sá»± kiện truyá»n chức 6 tân linh mục và o ngà y 07/10/2007 vừa qua, Giáo pháºn hiện có 49 linh mục triá»u, 4 linh mục dòng (3 linh mục dòng Thánh Thể và 1 linh mục dòng Chúa Cứu Thế), 36 đại chủng sinh, hà ng trăm Æ¡n gá»i Ä‘ang chá» nháºp há»c, 80 nữ tu, 750 Giáo lý viên, 78 giáo xứ vá»›i 118 583 tÃn hữu. Bên cạnh khà thế Ä‘ang lên của Ä‘á»i sống Äức Tin, đến Hải Phòng ta có thể trở lại vá»›i những địa Ä‘iểm, những công trình ghi lại dấu ấn lịch sá» hay văn hoá, kiến trúc đặc sắc của Giáo pháºn nhÆ°: Nhà thá» ChÃnh toà Hải Phòng được Cha chÃnh Masso Tế xây dá»±ng năm 1877; tổng thể Giáo xứ Yên Trì xây dá»±ng quy mô theo thế “ngÅ© long kÃnh chủ†5 nhà thá» xóm bá»c quanh sÆ°á»n và chân đồi hÆ°á»›ng lên ngôi nhà thá» chÃnh xứ lá»›n nhất nằm giữa đỉnh vá»›i khu nhà Mụ riêng biệt từng má»™t thá»i là nhà mẹ của dòng Mến Thánh giá Hải Phòng. Từ nhà xứ thông lên đồi Äức Mẹ (nay đã bị nhà nÆ°á»›c chiếm dụng) là điểm có thể quan sát được má»™t ná»a tỉnh Quảng Ninh rá»™ng lá»›n. Theo lịch sá» thì đây là má»™t trong những nÆ¡i được đón nháºn ánh sáng Tin Mừng sá»›m nhất của Äịa pháºn Äông Äà ng Ngoà i cÅ©ng nhÆ° trong cả nÆ°á»›c bởi Ä‘oà n thừa sai Äaminh Manila năm 1583; Ta cÅ©ng có thể đến vá»›i nhà thá» Kẻ Sặt là nÆ¡i nhiá»u thá»i là cÆ° sở của các Äức Giám mục Giáo pháºn, nÆ¡i tổ chức Công Äồng Bắc Kỳ đầu tiên năm 1900. Từ Kẻ Sặt; trở vá» khoảng 20 km là Äá»n thánh Hải DÆ°Æ¡ng, nÆ¡i chứng kiến những cái chết anh hùng của hà ng trăm vị Tá» Äạo mà trong đó có nhiá»u vị đã được phong Hiển Thánh. Äá»n thánh nay đã bị đổ nát và bị chiếm dụng nhiá»u nhÆ°ng vẫn là điểm hà nh hÆ°Æ¡ng hà ng năm của Giáo pháºn nhÆ° tá» má»™t lòng trung kiên của con cháu vá»›i mảnh đất linh thiêng và các báºc tổ tiên; Bên đất Hải Phòng, ta cÅ©ng có Äá»n thánh Äức Mẹ Mân Côi Nam Am. Thá»i Äức Cha thánh Tá» Äạo Hermosilla Liêm, Nam Am từng là Toà Giám mục vá»›i má»™t hệ thống cÆ¡ sở sinh hoạt tôn giáo sung túc, có Nhà Dòng, Äại Chủng viện, trÆ°á»ng tÆ° thục Công giáo. Ngà y nay Äá»n thánh Nam Am được xây dá»±ng lại khang trang mỹ miá»u theo lối kiến trúc cổ Äông phÆ°Æ¡ng và đã được thánh hiến ngà y 15/10/2006. Äến vá»›i Giáo pháºn Hải Phòng ngà y hôm nay, ngoà i má»™t khung cảnh vá» Ä‘á»i sống mục vụ Ä‘ang đổi sắc, chúng ta còn có thể được đổi má»›i tâm hồn, nâng cao cảm hứng vá»›i những thắng cảnh hùng vÄ©, diệu kỳ báºc nhất của non sông đất Việt. Äó là tổng thể vịnh Hạ Long thuá»™c địa pháºn Giáo xứ Hòn Gai - Quảng Ninh. NÆ¡i đây đã được UNESCO xếp và o báºc các kỳ quan thiên nhiên thế giá»›i; là khu danh thắng Yên Tá» tỉnh Quảng Ninh, má»™t trung tâm cổ kÃnh của Thiá»n phái Trúc Lâm Việt Nam; là khu di tÃch Côn SÆ¡n- Hải DÆ°Æ¡ng có tiếng suối nhÆ° tiếng cầm, rêu phÆ¡i nhÆ° chiếu nệm …nằm trong hệ thống “Chà Linh bát cổâ€, nếu mang sánh và vá» mặt lịch sá» thì có thể trổi vượt cả “Tiêu tÆ°Æ¡ng bát cổ†bên Trung Quốc hay “Thăng Long bát cổ†của thủ đô Hà Ná»™i ngà y trÆ°á»›c; Trở vá» tỉnh Hải Phòng má»i ngÆ°á»i cÅ©ng không thể không nhắc đến bá» biển Äồ SÆ¡n, huyện đảo-vÆ°á»n quốc gia Cát Bà là những khu sinh thái, nghỉ mát là m mê hồn du khách… Má»™t mảnh đất có truyá»n thống Äức Tin lâu Ä‘á»i và kiên trung, má»™t mảnh đất có các cảnh quan thiên nhiên Æ°u đãi nhÆ° thế chắc chắn không cần nói nhiá»u cÅ©ng có thể thấy được hình thái con ngÆ°á»i nÆ¡i đây. Lần giở má»™t và i tà i liệu có ghi chép vá» con ngÆ°á»i thuá»™c khu vá»±c Äông Äà ng Ngoà i, ta thấy:Sách Lịch triá»u hiến chÆ°Æ¡ng của Phan Huy chú ghi: Khúc Thừa Dụ quê ở Hồng châu (thuá»™c địa hạt Bình Giang và Ninh Giang - Hải DÆ°Æ¡ng ngà y nay), là ngÆ°á»i khoan hoà , hay thÆ°Æ¡ng ngÆ°á»i, cho nên có nhiá»u kÃnh phục. Năm BÃnh Dần (906) được cá» là m Tiết Ä‘á»™ sứ để cai trị Giao Châu. Ông có ý mÆ°u đồ nghiệp lá»›n, láºp lại quyá»n tá»± trị dân tá»™c nhÆ°ng không thà nh; Trần Trá»ng Kim trong Việt Nam sá» lược thì viết vá» Hà n Thuyên nhÆ° sau: “Ông Nguyá»…n Thuyên là ngÆ°á»i Thanh Lâm-Hải DÆ°Æ¡ng, có tiếng tà i là m văn nhÆ° ông Hà n DÅ© bên Tà u xÆ°a, nên vua cho đổi há» Hà n. Vá» sau, ngÆ°á»i mình theo lối ấy mà là m thÆ¡, gá»i là Hà n luáºtâ€. Nói vá» Trạng Trình Nguyá»…n Bỉnh Khiêm thì Diên HÆ°Æ¡ng trong Thà nh ngữ Ä‘iển tÃch từ Ä‘iển viết: Nguyá»…n Bỉnh Khiêm, hiệu Bạch Vân cÆ° sÄ©, tục gá»i Trạng Trình, ngÆ°á»i là ng Trung Am, VÄ©nh Lại, Hải DÆ°Æ¡ng vốn tình tình trung thá»±c ngay thẳng. Äá»i Mạc, ông dâng sá»› hạch tất cả 18 kẻ lá»™ng thần. Sau ông vá» trà sÄ© ở Bạch Vân Am. Vua Mạc vẫn kÃnh trá»ng trong triá»u có việc gì Ä‘á»u há»i; Äức Cha Neez trong cuốn “Hà ng giáo sÄ© Bắc Kỳ†khi chép vá» cha Antôn Quế, cha xứ Hải DÆ°Æ¡ng ngÆ°á»i Việt đầu tiên đã nháºn định: “Cha là vị tông đồ hăng say có tiếng, đến ná»—i má»i ngÆ°á»i Ä‘á»u cho rằng Cha đã là m cho nhiá»u linh hồn được trở lại cùng Chúa nhiá»u nhất†(SÄ‘d, tr.53-54). ChÃnh vị giám mục nà y cÅ©ng đánh giá rất cao linh mục Gioan Háºu quê Kẻ Châu - Hải DÆ°Æ¡ng nhÆ° sau: “Cáºu Háºu đạt được những thà nh tÃch xuất sắc, nhÆ°ng nhất là cáºu tá» ra có tâm hồn thánh thiện, đạo đức trổi vượt†(SÄ‘d, tr 176). Chắc chắn má»™t và i cá nhân xuất sắc trên không thể nói hết khuôn mặt con ngÆ°á»i Hải Phòng, nhÆ°ng má»™t cách tổng quát con ngÆ°á»i Khu vá»±c Äịa pháºn nà y là nhÆ° thế: trung kiên, thẳng thắn, cần mẫn tìm tòi, nhất là lòng hăng say dám Ä‘i tiên phong trong má»i sứ vụ của xã há»™i cÅ©ng nhÆ° Giáo Há»™i. Bên trong là ná»™i lá»±c nhiệt thà nh nhÆ° váºy, nhÆ°ng bên ngoà i, ngÆ°á»i Hải Phòng lại tá» lá»™ má»™t phong thái phóng khoáng, Ä‘Æ¡n giản. Nổi báºt là sá»± cởi mở mến khách nhÆ° là đặc trÆ°ng của mảnh đất cổ Hải Äông (Hải DÆ°Æ¡ng) xÆ°a luôn là đất là nh cho các báºc hiá»n nhân, chẳng hạn: Trần HÆ°ng Äạo, Trần Nguyá»…n Äán, Nguyá»…n Trãi, Chu Văn An … lÆ°u luyến lúc tuổi già và quyết định chá»n nÆ¡i đây là m quê hÆ°Æ¡ng sau cùng của mình ./.
KhÆ°Æ¡ng VÅ© |