Cụ Phan Viết Phùng, một thức giả uyên bác của cộng đồng Việt hải ngoại, đã qua đời vào lúc 0 giờ 45 sáng ngày 10 tháng 2, 2012, tại tư gia, thành phố San Mateo, California, hưởng thọ 90 tuổi.

Là người sáng lập Hội Ái Hữu Địa Phận Vinh Bắc Cali, năm 1980, cụ đảm nhận vai trò Hội trưởng tiên khởi của Hội trong 8 năm đầu.

Đứng bên cạnh giường lúc cụ trút hơi thở cuối cùng là bà Phùng và cô Helen, con gái thứ hai của hai ông bà. Trước đó mấy ngày, khi sức khỏe cụ đột ngột suy giảm, gia đình đã mời linh mục đến ban các phép bí tích cuối cùng cho cụ.

“Ba năm trở lại đây, sức khoẻ của ba tôi sa sút, nhưng ông nghĩ sẽ không bao giờ chết! Vài ngày trước khi từ trần, ông còn nói muốn sửa sang lại góc vườn, cho trồng vài cây mới, và dặn dò má tôi khóa cửa vào ban đêm,” cô Helen nói.

Cụ Phùng tên thật là Peter Phùng Viết Xuân, sinh ngày 17/2/1922 tại làng Yên Trạch, tỉnh Nghệ An (nay thuộc giáo xứ Tân Lộc, hạt Cửa Lò), con trưởng trong một gia đình có 5 người con, ba gái, hai trai, người em trai chết vì bạo bệnh lúc còn trẻ. Thân phụ của ông là một nhà nho kiêm Đông y sĩ, và thân mẫu, người làng Mai Lĩnh.

Lúc còn trẻ ở quê nhà, ông là một sinh viên xuất sắc, chuyên về Pháp văn, La tinh, và Hy Lạp cổ điển. Ông đậu Tú tài Pháp về Triết học tại Hà Nội năm 1944 và được chọn làm giáo sư dạy Tiểu Chủng viện Xã Đoài, Địa phận Vinh.

Vào năm 1950 ông du học Pháp, nhưng một năm sau, trẩy qua Mỹ để học chuyên ngành Toán, Lý, Hoá. Ông tốt nghiệp Tiến sĩ Hoá học phóng xạ, với môn phụ Vật lý nguyên tử, tại Đại học Notre Dame, Indiana. Trong hai năm tiếp theo, ông còn lưu lại trường để làm phụ giảng và tiếp tục công việc nghiên cứu hậu tiến sĩ.

Vào thập niên 1950, ngành Hoá học phóng xạ đang ở thời kỳ phôi thai. Các vũ khí hạt nhân được sản xuất còn phát ra nhiều chất phóng xạ có hại cho sinh vật, và người ta bắt đầu lưu tâm việc áp dụng nguyên tử năng vào kỹ nghệ và y khoa cho thời bình. Công cuộc nghiên cứu tiên phong này được thực hiện tại Notre Dame và khoảng 6 trung tâm khác ở Mỹ và Âu châu.

Tại đại học Notre Dame, tiến sĩ Phùng đảm trách hướng dẫn một chương trình khảo cứu mới, nhằm thăng tiến ngành Hoá học phóng xạ, dựa vào những kết quả đã đạt được trong thời kỳ thực hiện luận án tiến sĩ. Ngoài ra, ông còn giữ nhiệm vụ trung gian, thường xuyên hỗ trợ các ứng viên tiến sĩ và đặc trách việc thiết kế, trắc nghiệm và điều khiển các cơ sở phóng xạ.

Vào năm 1959, ông và gia đình di chuyển về San Mateo, California, để cÆ° ngụ và làm việc.  Ông đảm nhận các chức vụ quan trọng nhÆ° Trưởng khoa nghiên cứu Hoá học phóng xạ của United Research Services tại Burlingame, California; khoa học gia cao cấp của Công ty Không gian và Hoả tiá»…n Lockheed, Palo Alto, từ năm 1966-1978; và khoa học gia cao cấp thuá»™c hệ thống Hoá học của công ty United Technologies, Sunnyvale, từ năm 1978 cho đến khi về hÆ°u năm 1981.

Ông lập gia đình vào năm 1954 với bà Vũ Thị Nhạn, ái nữ của bác sĩ Vũ Ngọc Anh, một viên chức y tế thượng thặng của chính phủ Trần Trọng Kim. Bà cũng là em gái của thiếu tướng bác sĩ Vũ Ngọc Hoàn, Quân y trưởng Quân lực VNCH. Cả hai ông bà có ba người con là các cô Kim Anh, Helen Yên Mai, và Pauline Xuân Hoa.

Vào thập niên 1950, lúc còn là sinh viên, ông Phùng đã đặc biệt lÆ°u tâm đến các biến cố thế giá»›i nhÆ° thế chiến II, chiến tranh Triều Tiên, cá»™ng sản nắm quyền ở Cuba, việc Nga Xô đàn áp tàn nhẫn các phong trào quốc gia ở Âu châu… Khi càng ngày càng ngạc nhiên về các diá»…n biến trên thế giá»›i, ông Ä‘i đến kết luận, hậu trường chính trị Mỹ có liên quan trá»±c tiếp đến tình hình thế giá»›i. 

Sau khi hoàn tất học trình, ông đã dành nhiều thì giờ hơn vào việc tìm tòi những tin tức và dữ kiện mà người ta không tìm thấy trong các sách báo hoặc các phương tiện truyền thông thông thường. Từ đó ông đã dò hỏi, liên lạc và tham gia hoạt động những nơi am tường tình hình thế giới để lần hồi tìm ra các giải đáp chính xác.

Với hiểu biết mới, ông đã viết nhiều bài báo bằng Anh ngữ về các vấn đề văn hoá, lịch sử, chính trị và tôn giáo Mỹ để cảnh báo công luận.

Từ năm 1975, khi người Việt tỵ nạn đến Hoa Kỳ, ông đã chia sẻ sá»± hiểu biết của ông vá»›i họ.  TrÆ°á»›c tiên ông bảo trợ má»™t số người tỵ nạn và giúp họ định cÆ°. Trong thời gian này ông đã viết má»™t cuốn sách dạy Anh ngữ căn bản cho người Việt tỵ nạn, vá»›i tá»±a đề “Anh văn cho người Việt” (English for Viet Learners).

Từ năm 1978, ông xuất bản tập san Anh ngữ “Vietnam Digest” nhằm thông tin cho quần chúng Mỹ về hậu quả của việc cộng sản chiếm Miền Nam, về thảm trạng người Việt tỵ nạn ở Đông Nam Á, về truyền thống và văn chương Việt Nam.

Vào năm 1982, ông chuyển đổi tập san thành tạp chí song ngữ Vận Hội Mới - New Tide với nội dung nhằm giới thiệu đến công chúng Mỹ những quan điểm của người Việt về các vấn đề chính trị, xã hội của Hoa Kỳ và về tình hình thế giới. Đồng thời, tạp chí cũng nhằm gia tăng sự hiểu biết cho người Việt về những thế lực bí mật phía sau hậu trường chính trị thế giới.

Vào năm 1980, cùng vá»›i linh mục LÆ°u Đình DÆ°Æ¡ng và má»™t số nhân sÄ© đồng hÆ°Æ¡ng gốc Giáo phận Vinh, ông đã khởi xÆ°á»›ng và vận Ä‘á»™ng thành lập Há»™i Ái Hữu Địa Phận Vinh Bắc Cali, nhằm qui tụ các tín hữu cùng gốc Ä‘ang sống rải rác khắp các thành phố vùng Bắc California.  Vá»›i sá»± kiên trì và tài khéo léo lãnh đạo, ông đã giúp há»™i qui tụ được nhiều nhân sá»± nhiệt thành để há»™i liên tục hoạt Ä‘á»™ng và phát triển cho đến nay.

Vài ngày trước Tết Nhâm Thìn vừa qua, theo thông lệ, một nhóm bà con trong Hội đã đến nhà cụ chúc tuổi và ăn Tết với gia đình. Trước khi cụ lìa trần, vài anh em còn đến hỏi han, trò chuyện. Tuy sức khoẻ đã kém, nhưng tinh thần vẫn mạnh mẽ và lý trí rất tinh anh, cụ còn tích cực tham gia thảo luận việc Hội hiệp thông với các sinh viên thanh niên bị nhà cầm quyền Hà Nội bắt giam và căn dặn mọi người lái xe cẩn thận khi ra về.

Sống một đời đơn giản, cụ chết cũng đơn giản. Trong căn nhà nhỏ nơi hai ông bà đã cư ngụ từ khi di chuyển đến California cách đây trên 60 năm, trên chiếc giường với chiếc nệm mỏng và cái gối bằng gỗ, cụ đã trút hơi thở cuối cùng.