Lược sỠGiáo hội Công giáo (Chương V)
10.05.2008
.
ChÆ°Æ¡ng V
Sá»° HÃŒNH
THÀNH KINH THÃNH, CÃC CÔNG Äá»’NG
CHUNG ÄẦU TIÊN TRONG ÄỜI Sá»NG GIÃO HỘI
Trong thánh lá»… má»—i Chúa Nháºt, chúng ta vẫn tuyên xÆ°ng đức
tin bằng Kinh Tin KÃnh Nicêa - Constantinople.
Bản văn nà y không được soạn thảo trong bầu khà ôn hòa trao đổi ý kiến, nhÆ°ng thÆ°á»ng
là trong những cuá»™c xung Ä‘á»™t dữ dá»™i vượt quá những vấn Ä‘á» tÃn lÃ. Háºu cảnh của
việc hình thà nh Kinh Tin KÃnh (KTK) là sá»± xung Ä‘á»™t giữa những : cá nhân, văn
hóa, địa phương. Những cuộc lưu đà y, ẩu đả đẫm máu, những lần quân đội và cảnh
sát can thiệp.
I. TRANH LUẬN VỀ THẦN TÃNH
CỦA ÄỨC GIÊSU KITÔ
1.
Phái Ariô
Ariô là một linh mục
khắc khổ và được quà trá»ng ở má»™t giáo xứ tại Alexandria. CÅ©ng nhÆ° nhiá»u ngÆ°á»i trÆ°á»›c, Ariô
muốn bảo vệ các Æ°u phẩm của má»™t Thiên Chúa duy nhất. Chỉ mình NgÆ°á»i là Äấng
không có khởi đầu. Sở dÄ© Thiên Chúa là Cha, vì má»™t lúc nà o đó NgÆ°á»i đã sinh ra
Con. Váºy Con có khởi đầu. Con không hoà n toà n thuá»™c cùng má»™t bản tÃnh vá»›i Cha.
Con lệ thuộc Cha... Ariô dựa và o các bản
văn Kinh Thánh (Ga 14,28...) để khẳng định như trên.
Giám mục Alexandria không chấp nháºn
quan Ä‘iểm của Ariô. Nếu Ngôi Lá»i không hoà n toà n là Thiên Chúa, thì loà i ngÆ°á»i không thể được thần hóa hoà n toà n, vì
NgÆ°á»i không phải là Thiên Chúa nháºp thể trong má»™t con ngÆ°á»i. Váºy, con ngÆ°á»i
không thể được cứu rỗi. Năm 318, Ariô bị vạ tuyệt thông. Dĩ nhiên ông
không nháºn vạ nà y. Khi ông Ä‘i thăm những
ngÆ°á»i theo ông ở Äông PhÆ°Æ¡ng, thì tại đây nhiá»u ngÆ°á»i cho rằng quan Ä‘iểm của
ông đúng vá»›i truyá»n thống. Há»—n loạn xảy ra ở Alexandria. Hoà ng đế Constantinô muốn có sá»±
yên ổn ở Äông PhÆ°Æ¡ng, nên ông khuyên má»—i bên phải cố gắng hòa giải vì đây chỉ
là những tranh cãi vỠtừ ngữ. Những xáo trộn vẫn tiếp tục, nên ông quyết định
qui tụ các Giám mục há»p Äại Công Äồng.
2. Công Äồng Chung đầu tiên - Nicéa (325)
Công Äồng Nicéa lÃ
công đồng chung đầu tiên, qui tụ khoảng 300 Giám mục. Äa số các vị nà y thuá»™c Äông
phÆ°Æ¡ng theo văn hóa Hi Lạp, các ngà i rất quan tâm đến những tranh luáºn tÃn lÃ.
Công Äồng gây ấn tượng mạnh, vì chÆ°a bao giá» các chức sắc của Giáo Há»™i có mặt đông
đủ như thế.
Công Äồng đã chấp
nháºn bản Kinh Tin KÃnh của Giám mục Eusêbiô thà nh Césarée, khi Giám mục nà y Ä‘á»
nghị. NhÆ°ng theo yêu cầu của Constantinô, các Giám mục thêm tÃnh từ
"Homoousios" khi nói vỠCon Thiên Chúa, nghĩa là Chúa Con cùng một
bản thể "Ousia" với Chúa Cha, đồng bản thể với Chúa Cha. Hạn từ nà y
khẳng định sự ngang bằng hoà n toà n giữa Chúa Cha và Chúa Con. Do đó, (trừ một
và i) tất cả các Giám mục đã phê chuẩn hạn từ nà y.
Quyết định tÃn là của
Công Äồng Nicéa nhanh chóng gây ra nhiá»u phản ứng. Nhiá»u ngÆ°á»i không chấp nháºn
hạn từ "Homoousios", vì cho rằng từ
nà y không có trong Kinh Thánh. Giáo Há»™i Äông PhÆ°Æ¡ng không chấp nháºn công
thức của Công Äồng Nicéa. Giáo Há»™i Tây PhÆ°Æ¡ng La-tinh nói chung là trung thà nh
với Nicéa.
3. Công Äồng Constantinople
(381)
Năm 380, hoà ng đế
Thêodosiô bên Äông PhÆ°Æ¡ng quyết định nháºn Công Giáo là quốc giáo, và năm 381
triệu táºp Công Äồng tại thủ đô Constantinople. Công Äồng nà y lấy lại Kinh Tin
KÃnh Nicéa và thêm và o đó phần vá» Chúa Thánh Thần : "Chúng tôi tin Chúa
Thánh Thần là Chúa hiển trị và là Äấng ban sá»± sống. NgÆ°á»i bởi Chúa Cha mà ra,
và NgÆ°á»i cÅ©ng được phụng thá» và tôn vinh vá»›i Chúa Cha và Chúa Con". Thế kỉ
VII, Giáo Há»™i La-tinh thêm và o má»™t chữ nổi tiếng "Filioque". Äây lÃ
một trong những nguyên nhân gây ra sự li khai giữa Giáo Hội La-tinh và Giáo Hội
Hy-lạp ở thế kỉ XI.
II. TRANH LUẬN KITÔ HỌC
1. Nguồn gốc cuá»™c tranh luáºn
Suy tư và bà n cãi
không bao giá» ngÆ°ng nghỉ, khi sá»± đồng hà ng giữa Cha và Con được chấp nháºn thì
má»™t vấn Ä‘á» khác lại nảy sinh : phải hiểu thế nà o vá» sá»± kết hợp giữa thần tÃnh
và nhân tÃnh nÆ¡i Äức Giêsu ? Ngôi Lá»i thì vÄ©nh cá»u nhÆ°ng Äức Giêsu lại được
sinh ra, chịu khổ và chịu chết. Có thể nói rằng Thiên Chúa đã được sinh ra,
chịu khổ và chịu chết không ? Nếu tách rá»i Thiên Chúa và con ngÆ°á»i nÆ¡i Äức
Giêsu, thì nói thế nà o vá» nháºp thể, vá» xác phà m được Ngôi Lá»i mặc lấy ?
Ở
Alexandria, ngÆ°á»i
ta nhấn mạnh sá»± duy nhất của Äức Kitô, khởi Ä‘i từ Logos (Ngôi Lá»i). Äức Kitô lÃ
Ngôi Lá»i Thiên Chúa mặc lấy má»™t xác phà m. ChÃnh đó là điá»u kiện để con ngÆ°á»i được
thần hóa. Còn ở Antiokia, ngÆ°á»i ta lại nhấn mạnh hai khÃa cạnh của hữu thể Äức
Kitô, tức là hai bản tÃnh khởi Ä‘i từ bản tÃnh để Ä‘i đến sá»± duy nhất, và giữ
vững nhân tÃnh đầy đủ của Äức Kitô.
Sự dị biệt hai quan điểm
trên đã biến thà nh cuá»™c xung Ä‘á»™t mạnh mẽ qua lại đối đầu giữa hai Giám mục lÃ
Cyrillô thà nh Alexandria và Nestôriô thà nh Constantinople. Nestôriô chỉ trÃch lối tôn sùng bình dân
gá»i Äức Maria là Mẹ Thiên Chúa (Théotokos). Theo Nestôriô hạn từ nà y không có
trong Kinh Thánh, và Äức Maria chỉ là Mẹ của con ngÆ°á»i Giêsu. Äối lại, Cyrillô
muốn bảo vệ tÃnh duy nhất của Äức Giêsu và niá»m tin phổ biến của tÃn hữu. NgÆ°á»i
cho rằng chỉ có má»™t "bản tÃnh" duy nhất trong Äức Kitô.
Cyrillô liên lạc với
Giám mục Rome
là Célestino, ngÆ°á»i kết án Nestôriô năm 430. Cyrillô yêu cầu Nestôriô kà má»™t
bản văn xác nháºn nÆ¡i Äức Kitô, Ngôi Lá»i và con ngÆ°á»i kết hợp trong má»™t bản tÃnh
mà thôi. Nhưng Nestôriô lại tố cáo Cyrillô theo lạc thuyết Apollinariô. Vì việc
nà y, hoà ng đế Thêodosiô triệu táºp công đồng tại Êphêsô yêu cầu má»i Giám mục
hiện diện.
2. Công Äồng Êphêsô (431)
Cyrillô chủ động khai
mạc công đồng cho dù nhiá»u giám mục chÆ°a có mặt và dù đại diện Hoà ng Äế phản đối.
Nestôriô bị hạ bệ như một Giuđa mới, một kẻ lạc giáo. Quần chúng tán thà nh phấn
khởi. Nhưng không lâu sau đó các giám mục theo phe Nestôriô và những vị không
tán thà nh hà nh động của Cyrillô lần lượt tới. HỠlên án Cyrillô và các bạn của
NgÆ°á»i. Äể giải hòa 2 bên, đại diện Hoà ng Äế đã truất phế cả Nestôriô lẫn
Cyrillô, Cyrillô trốn được và trở vỠAlexandrie như một kẻ chiến thắng, còn
Nestôriô kết thúc cuá»™c Ä‘á»i trong cảnh lÆ°u Ä‘Ã y.
Ná»™i dung tÃn là của
Công Äồng Êphêsô thá»±c chất là củng cố uy tÃn Nicéa và nhấn mạnh sá»± duy nhất của
Äức Kitô. Hạn từ Théotokos sẽ không còn bị tranh cãi nữa.
Năm 433, một đối thủ
của Cyrillô là Gioani, giám mục Antiokia đỠnghị một công thức hòa giải : “Có
má»™t sá»± kết hợp không lẫn lá»™n giữa hai bản tÃnh, và do sá»± kết hợp nà y, chúng ta
tuyên xÆ°ng rằng Äức Trinh Nữ Thánh là Théotokos, bởi vì ngôi Con Thiên Chúa đã
trở thà nh xác phà m và đã là m ngÆ°á»iâ€. Cyrillô phấn khởi nháºn công thức nà y. Giám
mục Rôma là Sixtô chúc mừng sá»± hòa hợp của hai ngÆ°á»i bằng cách phê chuẩn công
thức.
3. Tranh luáºn tiếp tục Công Äồng Calcêđônia
(451)
Dù đã có công thức
hòa giải trên, nhÆ°ng các cuá»™c tranh luáºn vẫn tiếp tục, và lần nà y là Eutykê,
một đan sĩ ở Constantinople. Eutykê cho rằng trong
Äức Kitô, thần tÃnh là m nhân tÃnh tiêu tan. Thân xác Äức Kitô không cùng bản
chất vá»›i thân xác ta. Äó là thuyết nhất tÃnh. Ông bị kết án và bị vạ tuyệt
thông trong một hội nghị do giám mục Constantinople
là Flavianô triệu táºp. Eutykê kháng cáo lên Giáo Hoà ng Lêô (440 - 461) vÃ
Dioscorê, giám mục Alexandrie.
Hoà ng Äế Théodosiô
II, bạn của Eutykê triệu táºp Công Äồng. Hầu nhÆ° ông chỉ má»i những ngÆ°á»i theo
phe Eutykê và giám mục Rôma. Äức Lêô giao cho các đặc sứ của NgÆ°á»i má»™t bản văn
trình bà y mầu nhiệm nháºp thể. Theo NgÆ°á»i, Äức Kitô có má»™t thân xác Ä‘Ãch thá»±c,
cùng bản tÃnh vá»›i thân xác của Mẹ NgÆ°á»i. Cả hai bản tÃnh được bảo toà n, kết hợp
vá»›i nhau trong má»™t ngôi vị duy nhất. Trong tiếng Latin, từ lâu, ngÆ°á»i ta đã là m
sáng tá» sá»± phân biệt giữa bản tÃnh và ngôi vị, còn trong tiếp Hi Lạp thì không
nhÆ° váºy. Công Äồng há»p tại Êphêsô năm 449 do Dioscorê chủ Ä‘á»™ng : Flavianô vÃ
những vị khác phân biệt hai bản tÃnh bị truất phế. Äức Lêô gá»i đây là “Mẻ cÆ°á»›p
ở Êphêsôâ€.
ÄÆ°á»ng lối chÃnh trị và tôn giáo má»›i của Marcianô đã khiến ông triệu táºp má»™t Công Äồng má»›i ở Calcêđônia. Äặc sứ của Giáo Hoà ng chủ tá»a Công Äồng, Flavianô được phục hồi danh dá»±. Kinh Tin KÃnh Nicée - Constantinople được tuyên Ä‘á»c. Công Äồng công bố má»™t công thức đức tin “Äức Kitô là má»™t ngôi vị trong hai bản tÃnhâ€. Kể từ nay, công thức nà y là ná»n tảng của Kitô Há»c.
|