Lược sỠGiáo hội Công giáo (Chương III)
10.05.2008
.
ChÆ°Æ¡ng III
TỔ CHỨC VÀ
ÄỜI Sá»NG NỘI BỘ CỦA GIÃO
HỘI TRONG 3 THẾ KỈ ÄẦU
Kitô hữu không phải là một cá nhân đơn độc, mà thuộc vỠmột
cá»™ng Ä‘oà n của dân má»›i là Giáo Há»™i. Thá»±c ra, khi thiết láºp Giáo Há»™i, Chúa không đặt
ra một qui chế xã hội tỉ mỉ và rõ rà ng. Nhưng để sống và tồn tại, Giáo Hội phải
dần dà tạo nên cho mình có một cơ cấu tổ chức cần thiết tùy theo hoà n cảnh thế
giá»›i mà mình Ä‘ang sống trong đó. NhÆ° cần có nÆ¡i há»™i há»p, cần có qui luáºt cá»
hà nh phụng vụ, cần ngÆ°á»i lãnh đạo và thi hà nh các chức năng khác nhau... đó lÃ
mục tiêu của chÆ°Æ¡ng nà y, để tìm hiểu xem tổ chức và đá»i sống ná»™i bá»™ của Giáo
Hội trong 3 thế kỉ đầu diễn tiến như thế nà o ?
I. ÄỜI Sá»NG PHỤNG VỤ VÀ CẦU NGUYỆN
1.
Nơi và lúc cầu nguyện
- Trong buổi đầu của Giáo Há»™i, các kitô hữu thÆ°á»ng táºp trung
ở các tÆ° gia để cầu nguyện. Ở Äông PhÆ°Æ¡ng, các kitô hữu thÆ°á»ng sá» dụng tầng
trên, sát mái nhà , nÆ¡i yên tÄ©nh và kÃn đáo nhất (Cv 20,7-11). Dùng phòng tắm,
bể tắm và o việc rá»a tá»™i. Khi đẹp trá»i, có thể tụ há»p ở má»™t khu ngoà i trá»i có
rà o kÃn, ở trong vÆ°á»n hay ngoà i nghÄ©a trang. Từ thế kỉ II, có những kitô hữu
dâng những ngôi nhà để dà nh riêng cho việc phụng vụ. Nhà thỠthực sự chỉ được
xây và o thế kỉ III.
- Giá» cầu nguyện trải dà i suốt ngà y sống. Lúc mặt trá»i má»c,
há» hÆ°á»›ng vá» phÃa mặt trá»i để cầu nguyện. Ngoà i ra còn cầu nguyện lúc 9 giá»,
buổi trÆ°a, 3 giá» chiá»u và lúc mặt trá»i lặn. Khi cầu nguyện hỠđứng thẳng, cánh
tay luôn cao và bà n tay mở rộng.
2.
Việc nháºp Äạo
- Thá»i kì dá»±
tòng, phép rá»a tá»™i và thêm sức
Thá»i kì dá»± tòng ngắn dà i thay đổi tùy không gian và thá»i
gian.
Ở Rôma, từ thế kỉ 3, thá»i gian dá»± tòng kéo dà i 3 năm, phải được
giới thiệu và bảo đảm vỠý định nghiêm túc, từ bỠmột số nghỠcó liên hệ đến
việc thá»i ngẫu tượng và những thói vô luân. Äược chuẩn bị bằng việc giáo huấn, giúp
khám phá nội dung đức tin.
Ngà y thứ 6, trÆ°á»›c khi chịu phép rá»a, phải ăn chay. Ngà y thứ
7, giám mục đặt tay trên các ứng viên trừ tà , hà hơi và là m dấu thánh giá trên
há». Canh thức suốt đêm thứ 7 nghe Lá»i Chúa và giáo huấn. Cuối đêm Vá»ng Phục
Sinh là nghi thức rá»a tá»™i. Sau đó, giám mục đặt tay và xức dầu lần cuối. Äó lÃ
phép thêm sức.
3.
Phép Thánh Thể hay cỠhà nh Mầu Nhiệm Phục Sinh của Chúa
Má»—i Chúa Nháºt, các kitô hữu Ä‘á»u tụ há»p để cá» hà nh Mầu Nhiệm
Phục Sinh. Trá»ng đại nhất là chÃnh ngà y lá»… Phục Sinh. Ban đầu chỉ bên Äông PhÆ°Æ¡ng
cá» hà nh ngà y nà y, còn bên Tây PhÆ°Æ¡ng chỉ cá» hà nh và o Chúa Nháºt. Và o cuối thế kỉ
II, các kitô hữu tất cả Ä‘á»u cá» hà nh lá»… Phục Sinh, nhÆ°ng chÆ°a nhất trà vá»›i nhau
vỠngà y cỠhà nh. Sau nà y, thánh Irénée thà nh Lyon
thuyết phục má»i ngÆ°á»i chấp nháºn mừng lá»… Phục Sinh và o Chúa Nháºt sau lá»… Vượt Qua
của ngÆ°á»i Do Thái (14 Nisan).
- Các kitô hữu cá» hà nh lá»… Tạ Æ n là trá»ng tâm của ngà y Chúa
Nháºt và Phục Sinh để tham dá»± và o sá»± chết và sống lại của Chúa. Các bản văn Tân Ước
(Cv 2,42 ; 20,7-1... 1 Cr 10,16) cho thấy một chỉ dẫn vỠdiễn tiến của nghi
thức bẻ bánh. Các bản văn khác (nhÆ° của Giustinô) cho thấy cÆ¡ cấu của việc cá»
hà nh Thánh Thể, xác định Ä‘iá»u kiện cần để tham dá»± Thánh Thể. NgÆ°á»i chịu lá»… nháºn
bánh trên lòng bà n tay, ngÆ°á»i vắng mặt được phó tế Ä‘em đến.
4.
Phép giải tội
Thế kỉ II. Sách Didachè kêu má»i các tÃn hữu xÆ°ng tá»™i trÆ°á»›c
khi cầu nguyện và dá»± tiệc Thánh Thể. NgÆ°á»i chịu phép rá»a tá»™i rồi không được
phạm tá»™i nặng nữa. Tuy nhiên, cách chung ngÆ°á»i ta dè dặt rằng có thể ban Æ¡n tha
tội cho những tội nặng (bội giáo, sát nhân, ngoại tình) chỉ ban một lần, coi như
đồng hóa vá»›i phép rá»a.
II.
CÃC THỪA TÃC VỤ
1.
Trong thể kỉ đầu
Cá»™ng đồng sÆ¡ khởi có tổ chức. Nhóm MÆ°á»i Hai Ä‘iá»u khiển cá»™ng đòng
Palestin nổi tiếng Aram
; nhóm bảy ngÆ°á»i do Têphanô đứng đầu cá»™ng Ä‘oà n Ä‘iá»u khiển những ngÆ°á»i Do Thái
hi hóa nói tiếng Hi Lạp.
Cá»™ng Ä‘oà n Giêrusalem và nhiá»u cá»™ng Ä‘oà n khác tổ chức theo
mẫu cá»™ng Ä‘oà n Do Thái. Äứng đầu là Hà ng Niên Trưởng ở Giêrusalem, Giacôbê lÃ
thủ lãnh hà ng niên trưởng nà y. Ở Antiokia có Giáo Hội thừa sai với 2 tổ chức :
các thừa tác lÆ°u Ä‘á»™ng thi hà nh tác vụ Ä‘oà n sủng, đây là các Tông Äồ nhÆ° Phaolô
và Barnabé. Rồi các tiên tri giải thÃch Lá»i Chúa, và các tiến sÄ© là những
chuyên viên Kinh Thánh.
Trong các cuá»™c hà nh trình truyá»n giáo, các thừa sai láºp
những cộng đoà n địa phương và đặt các vị hữu trách đứng đầu, được phong ban
bằng việc đặt tay ; há» giảng dạy, rá»a tá»™i và chủ sá»± Thánh Lá»… Tạ Æ n.
2.
Thế kỉ II - III
Theo Clément thà nh Rôma và sách Didachè, thì những giáo đoà n
có các episcopes-presbytes và các phó tế, dần dần xuất hiện vị chủ tịch, vÃ
không bao lâu vị nà y mang tÆ°á»›c hiệu episcope và tách khá»i Hà ng Niên Trưởng. Phó
tế là thừa tác viên thuá»™c cấp, liên kết vá»›i episcope. NhÆ° váºy, hình thà nh 3 cấp
: giám mục, linh mục và phó tế.
Ban đầu chỉ mình giám mục chủ sá»± thánh lá»…, giảng, rá»a tá»™i,
giao hòa hối nhân. Các linh mục chỉ phụ giúp giám mục. Nhưng dần dà các tòa
giám mục gia tăng và nhiá»u nhà thỠở Rôma và Alexandria được xây dá»±ng, ngÆ°á»i ta cắt đặt
các linh mục coi sóc với trách nhiệm đặc biệt.
Hà ng giáo sÄ© và giáo dân can thiệp nhiá»u cách khác nhau và o
việc chá»n thừa tác viên. Nghi thức chÃnh là đặt tay. Giám mục đặt tay truyá»n
chức giám mục. Giám mục và linh mục đặt tay truyá»n chức linh mục. Chỉ mình giám
mục đặt tay truyá»n chức phó tế. Còn các thừa tác vụ khác nhÆ° Ä‘á»c sách, ngÆ°á»i ta
chỉ trao cho há» váºt dà nh cho tác vụ đó.
3.
Nhiệm vụ của thừa tác viên
Trong các bản văn Tân Ước các thừa tác
viên có nhiệm vụ được nhấn mạnh là rao giảng Phúc Âm (1 Cr 1,17) chủ sự các
buổi cầu nguyện, cỠhà nh nghi thức bẻ bánh, lo quản là việc chung.
III.
CHIA SẺ VÀ LIÊN KẾT
1.
Giáo Hội lan rộng khắp nơi
Từ cuối thế kỉ II, các kitô hữu ý thức rằng tÃnh phổ quát
của Giáo Hội là một thực tại cụ thể : các kitô hữu hiện diện khắp nơi, chủ yếu
trong đế quốc Rôma. Ở táºn Tây PhÆ°Æ¡ng, máºt Ä‘á»™ kitô hữu rất cao, kể cả vùng quê.
Ở Tây PhÆ°Æ¡ng, Tin Mừng phát triển không Ä‘á»u. Số tÃn hữu đông đảo ở miá»n Trung
Ã, Nam Tây Ban Nha, Phi Châu các miá»n Bắc à và Galilê Ãt hÆ¡n. Ở Galilê, trừ Lyon và má»™t và i chá»— khác, các Giáo Há»™i chÃnh được thiết
láºp và o ná»a thế kỉ III.
Ngoà i biên giới quốc gia Rôma, vương quốc Edessa (Thổ Nhĩ Kì
ngà y nay), trở lại khoảng năm 200, trong đế quốc Ba Tư, kitô hữu khá đông ở
miá»n thượng Lưỡng Hà Äịa. Armênia theo Äạo khoảng năm 300.
2.
Các mầm mống chia rẽ
Và o thế kỉ II, Giáo Há»™i phải Ä‘Æ°Æ¡ng đầu vá»›i má»™t loạt các há»c
thuyết mà từ đó nhiá»u nhóm đối nghịch xuất hiện. Các kitô hữu Do Thái muốn duy
trì những nét đặc thù vá» nghi lá»… và thần há»c của há», trung thà nh vá»›i việc cắt
bì và những cấm kị vỠthức ăn, bảo vệ độc thần giáo của Thánh Kinh, chỉ thấy nơi
Äức Giêsu má»™t ngÆ°á»i được Thiên Chúa nháºn là m dưỡng tá» khi chịu phép rá»a.
Cuộc sống những kitô hữu khác lại bị ảnh hưởng thuyết nhị
nguyên Hi Lạp, đối láºp váºt chất vá»›i tinh thần, và bị ám ảnh bởi vấn Ä‘á» sá»± dữ, đã
giải thÃch lại cách triệt để Cá»±u Ước và Tân Ước. Chối việc Nháºp Thể, nại đến
má»™t loạt tri thức được chuyển đạt cách bà nhiệm cho những nhóm nhá». Tri thức
nà y Ä‘em lại sá»± cứu rá»—i. Äó là ngá»™ đạo thuyết Gnosticisme. Ngoà i ra, còn giáo
thuyết của những ngÆ°á»i nhÆ° Marciô, Mani (cÅ©ng chịu ảnh hưởng của thuyết nhị
nguyên). Äứng trÆ°á»›c sá»± lan trà n của lạc thuyết đó, Giáo Há»™i phải đối phó thế
nà o ?
3.
Dây liên kết : qui luáºt đức tin và qui Ä‘iển Tân Ước
Cuối thế kỉ II, thánh Irénée vạch ra má»™t số há»c thuyết mà ngÆ°á»i
cho là sai lạc. Äồng thá»i, cÅ©ng cho thấy đâu là Giáo Há»™i và chân là đÃch thá»±c,
và điá»u các kitô hữu nại tá»›i, đó là truyá»n thống của các Tông Äồ. Truyá»n thống
nà y có trong các Giáo Há»™i, có thể Ä‘i ngược lên tá»›i các Tông Äồ qua việc kế vị của
các giám mục và linh mục. Trong đó có những Sách Thánh Ä‘Ãch danh. NhÆ°ng là m thế
nà o để nháºn ra đúng những sách nà y.
Äể nói vá» Äức Giêsu, ngÆ°á»i ta nại đến các Tông Äồ và những
ngÆ°á»i gần gÅ©i các ngà i. Lúc đầu là chứng bằng lá»i nói, khi các Tông Äồ qua Ä‘á»i,
ngÆ°á»i ta dùng bản văn của các ngà i. NhÆ°ng có quá nhiá»u bản văn nháºn là của các
Tông Äồ. TrÆ°á»›c sá»± Ä‘a tạp đó, các cá»™ng Ä‘oà n tìm hiểu những tiêu chuẩn lá»±a chá»n,
cuá»™c lá»±a chá»n chủ yếu diá»…n ra ở thế kỉ II. Theo Irénée chỉ có 4 Phúc Âm được
khắp nÆ¡i chấp nháºn là Phúc Âm Mt, Mc, Ga, Lc các thÆ° Phaolô, các thÆ° Phêrô, đôi
khi có sá»± do dá»± đối vá»›i má»™t và i sách Khải Huyá»n, thÆ° GiuÄ‘a... Cuối thế kỉ II đã
thiết láºp xong qui Ä‘iển Tân Ước.
4.
Thần há»c khai sinh
TrÆ°á»›c tình trạng đủ loại há»c thuyết nảy sinh, các vị lãnh đạo
cá»™ng đồng đã ná»— lá»±c là m cho các tÃn hữu biết đâu là đức tin chân chÃnh. Các
ngà i giải thÃch Sách Thánh được công nháºn, chứng minh cho há» thấy Äức Kitô lÃ
sự hoà n tất mạc khải.
Chú giải Thánh Kinh như thế nà o ? Ban đầu các ngà i diễn giải
trực tiếp qua các bà i giảng trong thánh lễ và khi dạy giáo là cho dự tòng. Sau đó,
nhiá»u giám mục, linh mục và những vị khác đã trở thà nh văn sÄ© và khai sinh
những thần há»c đầu tiên. Những gÆ°Æ¡ng mặt nổi báºt đáng kể nhất.
- Thánh Ignace d’Antioche : đầu thế kỉ II. TÃch cá»±c bảo vệ
thá»±c tại Nháºp Thể. Äức Giêsu là má»™t nhân váºt lịch sá», là má»™t con ngÆ°á»i tháºt.
- Thánh Irénée : tác phẩm “Chống lạc giáo†tÆ° tưởng thần há»c
của ngÆ°á»i xoay quanh chủ đỠ“Ngôi Lá»i Nháºp thể†Thâu thá»p cả nhân loại và lịch
sá» hoà n vÅ©â€
- Origène : ngÆ°á»i Alexandrie dà nh cả cuá»™c Ä‘á»i dạy há»c vÃ
thuyết giảng.
- Tertullien : nhà há»™ giáo và thần há»c vá»›i công thức nổi
tiếng “máu các thánh tỠđạo là hạt giống nảy sinh các kitô hữuâ€.
- Thánh Cyprien (200-258) : giám mục Carthage. Nỗ lực gìn giữ sự hiệp nhất trong
Giáo Há»™i, vì đây là dấu chỉ gặp gỡ Äức Kitô.
|