Lược sỠGiáo hội Công giáo (Chương II)
10.05.2008
.
ChÆ°Æ¡ng II GIÃO HỘI
BỊ BÃCH HẠI
Phúc Âm cà ng được rao giảng thì số kitô hữu ngà y cà ng gia tăng
khắp nÆ¡i, khiến nhiá»u ngÆ°á»i phải quan tâm lo ngại. Kitô giáo Ä‘á» ra những đòi
há»i luân là Phúc Âm chống lại những thói hÆ° Ä‘Æ°Æ¡ng thá»i, không chấp nháºn việc
thần hóa quốc gia...
Ngoà i ra, Kitô Giáo còn có phong tục riêng, có những việc cá»
hà nh phượng tá»± cách kÃn đáo dá»… khiến cho ngÆ°á»i ta nghÄ© xấu. Quả thá»±c, dân Rôma
có cái nhìn ác ý vá» ngÆ°á»i kitô hữu. Cho dù các văn sÄ© Kitô Giáo, các nhà há»™
giáo cố gắng bênh vá»±c cá»™ng đồng của mình trÆ°á»›c dÆ° luáºn và chÃnh quyá»n, há» vẫn
không ngăn chặn được bách hại nhắm và o các kitô hữu trong gần 3 thế kỉ đầu.
I.
NHá»®NG ÄÃNH GIà KHÃC NHAU VỀ KITÔ GIÃO VÀ CÃC KITÔ Há»®U
1.
Quan điểm của giới bình dân ngoại đạo
Có 3 lá»i vu
khống chÃnh yếu nhất được lÆ°u truyá»n chống ngÆ°á»i kitô hữu :
a. Kitô hữu là ngÆ°á»i vô thần, vì không tham dá»± các tế tá»± thá»
thần cổ truyá»n, không dá»± và o nghi thức tôn thá» Hoà ng Äế và phượng tá»± của các
tôn giáo Äông PhÆ°Æ¡ng.
b. Kitô hữu vô luân, tụ táºp lại trong các bữa ăn tối chÃnh
là để truy hoan, là m những hà nh vi đồi bại.
c. Kitô hữu ăn thịt ngÆ°á»i, tức ăn thịt và uống máu trẻ bị
giết để tế lễ.
Các vu khống trên được loan truyá»n rá»™ng rãi ; vì thế ngÆ°á»i
kitô hữu bị chê bai là mê tÃn, cứng đầu, bị khinh bỉ trong má»™t thá»i gian dà i.
2.
Quan Ä‘iểm của giá»›i trà thức và chÃnh trị gia ngoại đạo
Ngoà i tiếng đồn
của giá»›i bình dân trên đây do hiểu sai vá» ngÆ°á»i kitô hữu, còn có những nhà trà thức Ä‘iá»u tra vá» ngÆ°á»i
kitô hữu, Ä‘á»c Thánh Kinh và công kÃch Kitô Giáo mãnh liệt. Nổi tiếng là Celso
và Porphyrô. HỠđã kÃch 3 Ä‘iểm :
- Kitô hữu là những kẻ dốt nát mà kiêu kì tự phụ. HỠđược
thu nạp từ các giai cấp thấp trong xã hội, từ giới lao động tay chân bị khinh
miệt. Há» giảng Äạo cho phụ nữ, trẻ em, các nô lệ, lợi dụng tÃnh dá»… tin của
những ngÆ°á»i nà y. Kitô Giáo tố giác giá trị của văn minh Rôma, phá đổ gia phong,
quyá»n bÃnh của ngÆ°á»i cha ngÆ°á»i chồng.
- Kitô hữu là những công dân xấu, vì không tham dự các cuộc
phượng tá»± của thà nh phố, không tôn thá» Hoà ng Äế, không chấp nháºn táºp tục của
tiá»n nhân, không là m công chức, không thi hà nh nghÄ©a vụ quân sá»±. NhÆ° thế lÃ
không quan tâm công việc của Nhà Nước.
- Giáo thuyết Kitô Giáo đối nghịch vá»›i là trÃ. Nháºp thể lÃ
phi lÃ. Giêsu chỉ là má»™t ngÆ°á»i cùng khốn, không thể có cái chết của má»™t hiá»n
nhân như thế. Các giáo thuyết của Giêsu chỉ là bản sao chép tồi các giáo thuyết
của Ai Cáºp và Hi Lạp cổ Ä‘iển. Sá»± phục sinh thân xác chỉ là trò dối trá. Các
nghi lễ Kitô Giáo thì vô luân.
3.
Quan điểm của các nhà hộ giáo
Trước những
lá»i đả kÃch nà y, các kitô hữu đã dùng các tác phẩm trình bà y rõ rà ng giáo
thuyết và táºp tục Kitô Giáo để
giải thÃch cho ngÆ°á»i ngoại hiểu, đồng thá»i đánh tan sá»± ngá»™ nháºn. Các tác phẩm
nà y được gá»i là tác phẩm há»™ giáo. Trong những nhà há»™ giáo nổi tiếng nhất, phải
kể đến Tertullien, ngÆ°á»i thà nh Carthage.
Tất cả các ngà i Ä‘á»u khẳng định rằng những lá»i tố cáo chống các kitô hữu, các
cuá»™c xét xá» kết án thá»i bách hại Äạo là bất công. Các ngà i mổ xẻ từng lá»i tố
cáo trên :
- Kitô Giáo không có gì là bà máºt. Giustinô đã mô tả các
nghi lá»… cá» hà nh của ngÆ°á»i kitô hữu. Tertullien mô tả sinh hoạt của má»™t cá»™ng đồng
Kitô Giáo. NgÆ°á»i kitô hữu không sống chui rúc, nhÆ°ng hiện diện khắp nÆ¡i, không Ä‘i
đến các Ä‘á»n thá» ngoại giáo, không tham dá»± các trò chÆ¡i ở hà trÆ°á»ng.
- NgÆ°á»i kitô hữu không là m những việc đồi bại mà xã há»™ Rôma Ä‘ang
là m là giết trẻ em, phá thai, đỠcao nhục dục, cho phép đổi vợ.
- Kitô Giáo là má»™t giáo thuyết phù hợp vá»›i là trÃ, và nếu
xét từ nguồn gốc của nó là Cá»±u Ước, nó có trÆ°á»›c triết há»c Hi Lạp.
- Kitô hữu là những công dân tốt, trung thà nh với Nhà Nước.
Tuy không coi Hoà ng Äế nhÆ° thần linh, nhÆ°ng vẫn tuân phục và cầu nguyện cho
ông. HỠlà những ngưòi đầu tiên nộp thuế.
- Kitô hữu có mặt trong chÃnh quyá»n và quân Ä‘á»™i, nhÆ°ng cÅ©ng
có sá»± dè dặt trong những hoạt Ä‘á»™ng có thể mâu thuẫn đến Phúc Âm (giết ngÆ°á»i,
thỠthần...).
II.
NHá»®NG CUỘC BÃCH HẠI
Các nhà hộ
giáo đã không thuyết phục được đối phÆ°Æ¡ng. Khi ngÆ°á»i ta tìm những ngÆ°á»i chịu
trách nhiệm vá» cái tai há»a xảy ra lúc đó,
thì những lá»i vu khống đã kÃch Ä‘á»™ng các cuá»™c nổi dáºy, chống lại ngÆ°á»i kitô hữu.
Äể xoa dịu cÆ¡n phẫn ná»™ của dân chúng, nhà cầm quyá»n tuyên án các kitô hữu,
những ngÆ°á»i bị coi là thủ phạm. Äó là nguồn gốc của các cuá»™c bách hại.
1.
Bách hại và tỠđạo
Phải hiểu rõ những từ nà y, và không nên khái quát hóa tình
trạng Giáo Hội một cách dễ dà ng.
Trước hết, Giáo Hội không bị bách hại liên miên suốt 3 thế
kỉ. Äà ng khác, khái niệm bách hại không rõ rà ng nhÆ° ta tưởng, và các cuá»™c bách
hại mang nhiá»u hình thức khác nhau. Cuá»™c bách hại của Nêrô chỉ là má»™t biến cố địa
phương, trong khi cuộc bách hại của Diocletianô lan rộng khắp đế quốc. Trong 3
thế kỉ, ngÆ°á»i kitô hữu cÅ©ng có những thá»i gian bình an, và không phải lúc nà o
cũng cỠhà nh phụng vụ trong các hang toại đạo.
Còn từ “tỠđạo†thÆ°á»ng là m ta liên tưởng đến má»™t ngÆ°á»i chết
vì Äạo bằng những cá»±c hình. NhÆ°ng cÅ©ng nên nhá»› từ Hi Lạp nà y có nghÄ©a là chứng
nhân. NgÆ°á»i tỠđạo là m chứng niá»m tin và o Äức Giêsu là Chúa duy nhất. NgÆ°á»i
kitô hữu không Ä‘i tìm cái chế vì Äạo, nhÆ°ng khi bị bắt, há» là m chứng tá»›i cùng,
theo Chúa Giêsu cho tới khổ nạn và chết, đồng hóa mình với Chúa Giêsu.
2.
Các cuộc bách hại trong hai thế kỉ đầu
Hai thế kỉ đầu
chÆ°a có cuá»™c bách hại toà n bá»™, cÅ©ng chÆ°a có đạo luáºt rõ rà ng vá» các kitô hữu,
chúng ta chỉ nêu ra mấy cuộc bách hại
nổi báºt :
- Cuá»™c bách hại của Nêrô, vị Hoà ng Äế đầu tiên bắt Äạo. Nó
là háºu quả của vụ há»a hoạn Rôma năm 64. Nêrô cố tình buá»™c các kitô hữu phải
gánh chịu hình phạt của những kẻ gây nên há»a hoạn. Truyá»n thống coi hai thánh
Phêrô và Phaolô như là nạn nhân của Nêrô.
- Cuá»™c bách hại của Tragianô : Hoà ng Äế ra chiếu chỉ :
“Không nên tầm nã ngÆ°á»i kitô hữu, nhÆ°ng nếu há» bị tố cáo và xác nháºn mình lÃ
kitô hữu thì phải trừng trị. Tuy váºy, ai chối mình là kitô hữu và minh chứng
bằng việc thá» cúng thần linh thì được thaâ€. Có má»™t vị tỠđạo nổi tiếng mÃ
truyá»n thống cho là và o thá»i nà y, đó là thánh Ignace d’Antioche.
- Thá»i Marcô Aurêlio : bản thân là má»™t triết gia theo phái
khắc kỉ, ông khinh chê Kitô Giáo và chịu ảnh hưởng của các nhà trà thức ghét đạo
vây quanh ông. Thánh Polycarpe, đồ đệ của thánh Gioan Tông Äồ và là thầy của
Irénée, tỠđạo thá»i nà y. Cuá»™c bách hại ở Lyon
(177) được kitô hữu ở đây tÆ°á»ng thuáºt tỉ mỉ cảm Ä‘á»™ng.
- Trong 2 thế kỉ đầu, khó có thể nói đâu là ná»n tảng pháp
lÃ. ChÃnh quyá»n phân biệt những tôn giáo hợp pháp và không hợp pháp. Do Thái
Giáo là tôn giáo hợp pháp, còn Kitô Giáo từ Do Thái Giáo tách ra, bị coi lÃ
không hợp pháp.
Khi dân chúng nổi lên chống các ngÆ°á»i kitô hữu, vì an ninh
công cá»™ng, chÃnh quyá»n lại đổ trách nhiệm cho ngÆ°á»i kitô hữu và kết án hỠđể
là m dịu sự căng thẳng của dân.
3.
Các cuộc bách hại ở thế kỉ III
Cuối thế kỉ II, đế quốc bắt đầu rạn nứt. Các Hoà ng Äế muốn
loại bỠnhững yếu tố gây chia rẽ và xiết chặt dây liên kết các cư dân trong
toà n đế quốc bằng việc tôn thá» Hoà ng Äế. NgÆ°á»i kitô hữu không chấp nháºn việc
tôn thỠông. Vì váºy, các Hoà ng Äế nhiá»u lần ra sắc chỉ chống Kitô Giáo trên
toà n đế quốc.
- Äạo luáºt của Septimô Sêvêrô : vị Hoà ng Äế nà y muốn chặn đứng
sá»± phát triển của các tôn giáo ngoại nháºp bằng cách cấm rao giảng Do Thái Giáo
và Kitô Giáo, nếu không tuân sẽ có những hình phạt nặng ná». Äể là m suy yếu Giáo
Há»™i, Hoà ng Äế Maximinô ra lệnh giết hà ng giáo sÄ©.
- Từ Äêciô đến Valêrianô : Hoà ng Äế Äêcio muốn bảo đảm má»™t
háºu phÆ°Æ¡ng vững chắc, nên ra lệnh cho má»i công dân phải cúng tế thần linh của đế
quốc. Äây là nguồn gốc của cuá»™c bách hại đầu tiên trên toà n đế quốc chống lại
ngÆ°á»i kitô hữu. Nhiá»u ngÆ°á»i tỠđạo, nhÆ°ng cÅ©ng không Ãt ngÆ°á»i chối đạo. Giám
mục Cyprianô thà nh Carthage
cho chúng ta biết việc bá» Äạo đã là m xáo trá»™n sâu xa các cá»™ng đồng ở Phi Châu.
Tong những vị tỠđạo nổi tiếng có giám mục Cyprianô, Giáo Hoà ng Sixtô, phó tế
Laurensô.
- Hoà ng Äế Callianô ban hà nh chiếu chỉ khoan hồng năm 261.
Trong khoảng 40 năm, Giáo Hội được bình yên khắp nơi, thỉnh thoảng mới có cuộc
nổi dáºy ở địa phÆ°Æ¡ng chống lại ngÆ°á»i kitô hữu. Số kitô hữu gia tăng nhanh nhất
là tại Tiểu Ã, nhiá»u giáo Ä‘oà n được thà nh láºp.
4.
Cuộc bách hại cuối cùng
Äế chế ngà y cà ng rÆ¡i và o chế Ä‘á»™ Ä‘á»™c tà i. Khi lên nắm quyá»n,
Diôcletianô bắt đầu cải tổ toà n ná»n hà nh chÃnh, chia đế quốc là m 4 phần vá»›i 2
Hoà ng Äế bên Äông PhÆ°Æ¡ng và 2 Hoà ng Äế bên Tây PhÆ°Æ¡ng. 96 tỉnh nháºp thà nh 12
khu vá»±c. Thuế khóa nặng ná», luáºt pháp ngà y cà ng cứng rắn, việc tôn thá» Hoà ng Äế
lên tá»›i tá»™t đỉnh. Những kẻ không theo quốc giáo bị truy nã nhÆ° ngÆ°á»i man-di,
các kitô hữu.
Diôcletianô tỠra bực mình đối với quân nhân Kitô Giáo không
chịu thá» Hoà ng Äế. Còn Galêriô cho Kitô Giáo là má»™t mối nguy hiểm cho xã há»™i cổ
truyá»n. Do đó mà có cuá»™c bách hại khủng khiếp hầu nhÆ° liên tục từ năm 303 đến năm
313. Sắc chỉ được ban hà nh : đốt Sách Thánh, phá hủi nơi thỠphượng, cưỡng bách
cúng tế, Ä‘Ã y Ä‘i hầm má», kết án tá» hình.... Năm 313, hai Hoà ng Äế Constantinô và Licinô cùng thá»a thuáºn má»™t Ä‘Æ°á»ng lối chÃnh trị tôn giáo, ban hà nh sắc chỉ Milanô. Sắc chỉ nà y nhìn nháºn quyá»n tá»± do tôn giáo cho má»i công dân trong đế quốc bất kể há» thuá»™c tôn giáo nà o. Các cÆ¡ sở Kitô Giáo bị tịch thu phải được trả lại. Kitô Giáo dần dần lÆ°á»›t thắng các tôn giáo khác. Má»™t kỉ nguyên má»›i bắt đầu cho Giáo Há»™i và cho đế quốc, sẽ được gá»i là “Giáo Há»™i thá»i Constantinô†hoặc “Äế quốc Kitô Giáoâ€.
|