Giáo Hội Việt Nam trong tình hiệp thông (2)
10.05.2008
.
2. GIÃO HỘI PHẬT GIÃO
Khái quát : Pháºt giáo
xuất phát từ Ấn Äá»™ do Äức Pháºt ThÃch Ca (Sakya) sáng láºp. Ngà i sinh và o ngà y
trăng tròn tháng tÆ° Âm lịch khoảng năm 623 trÆ°á»›c Công nguyên (Pháºt lịch khởi đầu
ngà y Äức Pháºt nháºp Niết Bà n (Nirvana) và o năm 543 trÆ°á»›c Công nguyên). Ngà i lÃ
con của quốc vÆ°Æ¡ng Tịnh Phạn (Sudhodana) nÆ°á»›c Ca Tì La Vệ (Kapilavastu) phÃa Bắc
Trung Ấn, nay là Piprava, phÃa Nam Népal. Sau khi láºp gia đình và sinh con, ngà i
đã sống 13 năm cuá»™c Ä‘á»i vÆ°Æ¡ng giả. Ngà y ná», khi trốn ra khá»i hoà ng thà nh, ngà i
gặp má»™t cụ già , má»™t ngÆ°á»i bệnh và má»™t đám tang. Ngà i đã xúc Ä‘á»™ng mạnh mẽ khi
nháºn chân được cái khổ của con ngÆ°á»i: lão, bệnh, tá» nên quyết tâm từ bá» cuá»™c
sống nhung lụa để Ä‘i tìm con Ä‘Æ°á»ng giải thoát. Sau khi trải qua nhiá»u khổ hạnh
hy sinh, ngà i đã nháºp thiá»n, giác ngá»™ đạo pháp trở thà nh Äấng NhÆ° Lai
(Tathagata).
Giáo lý
đạo Pháºt đặt ná»n tảng trên 4 chân lý cÆ¡ bản gá»i là Tứ Diệu Äế
(khổ-dục-diệt-đạo): ná»—i khổ là má»™t phần của cuá»™c sống; nguồn gốc của ná»—i khổ lÃ
dục vá»ng vị ká»·; diệt trừ được dục vá»ng đó con ngÆ°á»i má»›i được giải thoát, giải
thoát chÃnh là phá vỡ vòng luân hồi bất táºn của luáºt nhân quả; và muốn được giải
thoát, con ngÆ°á»i phải tuân thủ tám nguyên tắc sống gá»i là Bát ChÃnh Äạo.
Pháºt
giáo truyá»n sang Tây Tạng, Trung Quốc, Triá»u Tiên, Nháºt Bản và Việt Nam, đó lÃ
Pháºt giáo Bắc Tông hay Äại Thừa, còn Pháºt giáo truyá»n sang Sri Lanka (TÃch Lan),
Myanmar, Thái Lan, Là o, Cambodia và các nÆ°á»›c Nam à gá»i là Nam Tông hay Tiểu
Thừa. Các giáo huấn và táºp tục của hai tông phái nà y khác nhau nhiá»u, Pháºt giáo
đã thÃch ứng vá»›i táºp tục của má»—i nÆ°á»›c và mang nhiá»u hình thức khác nhau khi tồn
tại chung vá»›i các tôn giáo khác nhÆ° ở Trung Quốc và Nháºt Bản. Ngà y nay, Pháºt
giáo có trên 300 triệu tÃn đồ, hầu hết ở các nÆ°á»›c châu Ã.
Sau
đây, chúng tôi xin giá»›i thiệu bà i Äôi nét vá» Pháºt giáo Việt Nam của Thượng toạ
Nguyên Tạng, qua sá»± giá»›i thiệu của Thượng toạ ThÃch Thiện Bảo, Phó Tổng ThÆ° ký
báo Giác Ngộ.
ÄÔI NÉT VỀ PHẬT GIÃO VIỆT NAM
Pháºt giáo du nháºp và o VN :
Ngà y nay, căn cứ các tà i liệu và các láºp luáºn khoa há»c của nhiá»u há»c
giả, giá»›i nghiên cứu hầu hết Ä‘á»u đồng ý rằng đạo Pháºt đã được truyá»n và o Việt
Nam rất sá»›m, nhất là từ cuối thế ká»· II đến đầu thế ká»· III qua hai con Ä‘Æ°á»ng Hồ
Tiêu và Äồng Cá».
* Pháºt giáo du nháºp qua con Ä‘Æ°á»ng Hồ Tiêu
: Con Ä‘Æ°á»ng Hồ Tiêu tức là đưá»ng biển, xuất phát từ các hải cảng
vùng Nam Ấn rồi qua ngã Sri Lanka, Indonesia, Việt Nam… Lợi dụng được luồng gió
thổi định kỳ và o hai lần má»™t năm phù hợp vá»›i hai mùa mÆ°a nắng ở khu vá»±c Äông Nam
Ã, những thÆ°Æ¡ng nhân Ấn đã tá»›i các vùng nà y để buôn bán bằng thuyá»n buồm. Trong
các chuyến Ä‘i viá»…n dÆ°Æ¡ng nà y, các thÆ°Æ¡ng nhân thÆ°á»ng cung thỉnh má»™t hay hai vị
tăng để cầu nguyện cho thuá»· thủ Ä‘oà n và các vị tăng nà y nhỠđó mà đến truyá»n bá
đạo Pháºt và o các dân tá»™c ở Äông Nam Ã. Giao Châu tiêu biểu bấy giá» là trung tâm
Luy Lâu, là nÆ¡i nghỉ chân giao lÆ°u của các thÆ°Æ¡ng thuyá»n.
*
Pháºt giáo du nháºp qua con Ä‘Æ°á»ng Äồng Cá» : Con Ä‘Æ°á»ng Äồng Cá» tức
là đưá»ng bá»™, còn gá»i là con Ä‘Æ°á»ng tÆ¡ lụa. Con Ä‘Æ°á»ng nà y nối liá»n Äông Tây, phát
xuất từ vùng Äông Bắc Ấn Äá»™, Assam hoặc phÃa Trung Ã, má»™t nhánh của Ä‘Æ°á»ng tÆ¡ lụa
đi từ châu Âu qua các vùng thảo nguyên và vùng sa mạc ở Trung à tới Lạc Dương
bằng lạc đà . Cũng có thể các thương nhân và tăng sĩ qua vùng Tây Tạng và các
triá»n sông Mekong, sông Hồng, sông Äà mà và o Việt Nam.
Pháºt giáo Việt Nam phát triển qua các
thá»i đại
1. Thá»i kỳ du nháºp và hình thà nh (TK. I đến TK. V)
Không
bao lâu khi Pháºt giáo được truyá»n và o đất Việt, nhá» sá»± ná»— lá»±c hoạt Ä‘á»™ng truyá»n
giáo của các tăng sÄ© Ấn Äá»™ tại Luy Lâu, thủ phủ của Giao Chỉ lúc bấy giỠđã trở
thà nh má»™t trung tâm Pháºt giáo lá»›n nhất trong vùng. Tại đây, vá»›i những sinh hoạt
hoằng pháp của ngà i Khâu Äà La (ngÆ°á»i Ấn Äá»™ đến Luy Lâu khoảng năm 168-169) đã
xuất hiện má»™t mô hình Pháºt giáo Việt Nam hoá đầu tiên qua hình tượng Thạch Quang
Pháºt và Man NÆ°Æ¡ng Pháºt Mẫu (hình tượng Pháºt Nữ).
Sang
thế ká»· III, có ba nhà truyá»n giáo nÆ°á»›c ngoà i đến hoằng pháp tại Giao Châu là các
ngà i KhÆ°Æ¡ng Tăng Há»™i (gốc ngÆ°á»i Sogdiane, KhÆ°Æ¡ng CÆ°), ngà i Chi CÆ°Æ¡ng LÆ°Æ¡ng Tiếp
(ngÆ°á»i xứ Nhục Chi) và ngà i Ma Ha Kỳ Vá»±c (ngÆ°á»i Ấn Äá»™).
Äến thế
ká»· V, có hai thiá»n sÆ° xuất hiện là Äạt Ma Äá» Bà (Oharmadeva) và Huệ Thắng (ngÆ°á»i
Việt). Thiá»n sÆ° Äạt Ma Äá» Bà là ngÆ°á»i Ấn Äá»™ đến Giao Châu và o giữa thế ká»· V để
giảng dạy vá» phÆ°Æ¡ng pháp thiá»n há»c. Thiá»n sÆ° Huệ Thắng là má»™t trong những há»c
trò của ông.
CÅ©ng do
được truyá»n bá trá»±c tiếp từ Ấn Äá»™ và o Việt Nam ngay từ đầu ká»· nguyên Tây lịch,
nên danh xÆ°ng Buddha (Báºc Giác Ngá»™) tiếng Phạn đã được phiên âm trá»±c tiếp sang
tiếng Việt là Bụt (Trung Hoa dịch là Pháºt). Äiá»u nà y trùng hợp vá»›i danh từ Bụt
được xuất hiện trong nhiá»u truyện cổ tÃch Việt Nam. Từ Ä‘iển Pháºt há»c Việt Nam,
(Minh Châu và Minh Chi, Hà Nội 1991) có ghi: “Tiếng Bụt phổ biến hơn trong văn
há»c dân gian và là dấu hiệu chứng tỠđạo Pháºt truyá»n và o nÆ°á»›c ta sá»›m lắmâ€. Pháºt
giáo ở Giao Châu lúc ấy mang mà u sắc Nam phÆ°Æ¡ng, nhÆ°ng trong con mắt của ná»n văn
minh nông nghiệp, ngÆ°á»i Việt Nam lại hình dung Äức Pháºt nhÆ° là má»™t vị thần toà n
năng có mặt ở khắp nÆ¡i, sẵn sà ng xuất hiện để cứu Ä‘á»™ má»i ngÆ°á»i.
2. Thá»i kỳ phát triển (TK. VI đến TK. IX)
BÆ°á»›c
sang thá»i kỳ nà y, Pháºt tá» Việt Nam lại tiếp nháºn thêm những Ä‘oà n truyá»n giáo của
Trung Quốc. Không bao lâu sau đó, Pháºt giáo Bắc phÆ°Æ¡ng (Trung Quốc) đã chiếm Æ°u
thế và đã thay Ä‘á»—i chá»— đứng của Pháºt giáo Nam Truyá»n vốn có từ trÆ°á»›c. Từ Buddha
được dịch thà nh chữ Pháºt, và dần dần thay thế cho chữ Bụt. Chữ Bụt chỉ còn giá»›i
hạn trong ca dao, tục ngữ, truyện cổ tÃch mà thôi.
Trong
thá»i gian nà y, từ Trung Hoa, có ba tông phái được truyá»n và o Việt Nam, đó lÃ
Thiá»n Tông, Tịnh Äá»™ Tông và Máºt Tông.
a. Thiá»n Tông
Là tông
phái hay đúng hÆ¡n là má»™t pháp môn tu táºp có từ thá»i Äức Pháºt ThÃch Ca tại Ấn Äá»™
(trong há»™i Linh SÆ¡n) rồi truyá»n xuống cho Tôn giả Ca Diếp, lần lượt cho đến Tổ
thứ 28 Ấn Äá»™ là Bồ Äá» Äạt Ma (Bodhi-dharma). Äến năm 520, Tổ Bồ Äá» Äạt Ma, vốn
là thái tá» thứ ba của vua Kancipura, Nam Ấn, vâng theo lá»i thầy là Bát Nhã Äa La
(Prajnatara), Bồ Äá» Äạt Ma đến Trung Hoa để hoằng dÆ°Æ¡ng Pháºt pháp. Tại nÆ¡i ấy,
Thiá»n Tông đã được hình thà nh và nhanh chóng hÆ°ng thịnh.
Thiá»n
hay còn gá»i là tÄ©nh lá»±, chủ trÆ°Æ¡ng táºp trung trà tuệ để tìm ra chân lý. Tu theo
pháp môn nà y đòi há»i hà nh giả phải có nhiá»u công phu và khả năng trà tuệ, do váºy
chỉ phổ biến ở tầng lá»›p trà thức và giai cấp thượng lÆ°u, và cÅ©ng chÃnh nhá» há»
ghi chép lại mà chúng ta ngà y nay má»›i biết được lịch sá» Thiá»n Tông ở Việt Nam.
* Dòng
thiá»n thứ nhất: được Tổ Tỳ Ni Äa LÆ°u Chi (Vinitaruci) sáng láºp. Ngà i là ngÆ°á»i
Nam Thiên Trúc, sang Trung Hoa há»c đạo và được tổ thứ ba thiá»n tông Trung Hoa lÃ
Tổ Tăng Xán khuyên nên “mau đi vỠphương Nam mà tiếp xúc với thiên hạ, không nên
ở lâu tại đâyâ€. Ngà i từ biệt và đến Việt Nam và o năm 580, ở tại chùa Pháp Vân
(nay là Thuáºn Thà nh, Hà Bắc) để hoằng pháp và truyá»n cho tổ thứ hai là ngà i Pháp
Hiá»n, ngÆ°á»i Việt Nam.
* Dòng
thiá»n thứ hai: là thiá»n phái Vô Ngôn Thông, do thiá»n sÆ° Vô Ngôn Thông, ngÆ°á»i
Trung Hoa, sáng láºp tại chùa Kiến SÆ¡ (Phù Äổng, Hà Bắc) và o năm 820.
* Dòng
thiá»n thứ ba: là thiá»n phái Thảo ÄÆ°á»ng, do thiá»n sÆ° Thảo ÄÆ°á»ng (ngÆ°á»i Trung Hoa)
sáng láºp. Ngà i vốn là tù binh bị bắt tại Chiêm Thà nh, được vua Lý Thánh Tông
(1054-1072) giải phóng khá»i kiếp sống tù đầy và vua cho láºp đạo trà ng tại chùa
Khai Quốc ở ngay kinh thà nh Thăng Long (1069), đệ tá» theo há»c rất đông, trong đó
có cả vua Lý Thánh Tông.
* Dòng
thiá»n thứ tÆ°: là thiá»n phái Trúc Lâm do vua Trần Nhân Tông (1258-1368) khai
sáng. Vua Trần Nhân Tông há»c Pháºt qua sá»± hÆ°á»›ng dẫn của Tuệ Trung Thượng SÄ©, má»™t
thiá»n sÆ° cÆ° sÄ© nổi tiếng Ä‘á»i Trần. Sau khi xuất gia và o năm 1299, vá»›i đạo hiệu
là Trúc Lâm Äầu Äà , ngà i đã lên tu ở núi Yên Tá» (tỉnh Quảng Ninh) và tại đây,
ngà i đã láºp ra thiá»n phái Trúc Lâm. Äó là dòng thiá»n Việt Nam đầu tiên, mang
tÃnh chất Ä‘á»™c láºp vá»›i sá»± kết hợp hà i hoà của Pháºt giáo Ấn-Hoa. Láºp ra thiá»n phái
Trúc Lâm nà y, vua Trần Nhân Tông đã thống nhất được các thiá»n phái tồn tại trÆ°á»›c
đó và toà n bá»™ Giáo há»™i Pháºt giáo Ä‘á»i Trần vá» má»™t mối.
Sau
thá»i đại Lý Trần, các dòng thiá»n Việt Nam dÆ°á»ng nhÆ° lu má» và tà n lụi hẳn. Äến
cuối thế ká»· XX, tiếp nối đạo mạch Việt Nam, thiá»n sÆ° ThÃch Thanh Từ đã phục hÆ°ng
ná»n thiá»n tông Việt Nam. Äó là thá»i Ä‘iểm đầu những năm 70 tại tu viện ChÆ¡n Không
(1970-1986), rồi đến thiá»n viện ThÆ°á»ng Chiếu (1974-1994) và hiện nay là thiá»n
viện Trúc Lâm ở Äà Lạt.
b. Tịnh Äá»™ Tông
Khác
vá»›i Thiá»n Tông, Tịnh Äá»™ Tông chủ trÆ°Æ¡ng phải dá»±a và o tha lá»±c tức sá»± giúp đỡ từ
bên ngoà i. Sá»± trợ lá»±c hay tha lá»±c nà y rất quan trá»ng. Pháp môn nà y gợi cho tÃn
đồ liên tưởng đến má»™t cõi Niết Bà n, cụ thể đó là cõi Tịnh Äá»™ hay thế giá»›i Cá»±c
Lạc do Äức Pháºt A Di Äà là m giáo chủ. Sá»± giúp đỡ đó còn cho thấy bản thân của
ngÆ°á»i tÃn đồ cần thÆ°á»ng xuyên Ä‘i chùa dâng hÆ°Æ¡ng, cúng dÆ°á»ng, bố thÃ, là m những
Ä‘iá»u thiện, tránh các Ä‘iá»u ác và thÆ°á»ng xuyên niệm danh hiệu Äức Pháºt A Di Äà để
đạt đến nhất tâm bất loạn và muốn đạt đến chỗ nhất tâm bất loạn nà y, hà nh giả
trong lúc niệm Pháºt phải hình dung, quán tưởng vá» thế giá»›i cá»±c lạc để tâm mình
hÆ°á»›ng tá»›i.
Nhá»
cách thức tu táºp Ä‘Æ¡n giản nhÆ° váºy nên Tịnh Äá»™ Tông là tông phái phổ biến khắp
đất nÆ°á»›c Việt Nam. Äâu đâu ta cÅ©ng gặp ngÆ°á»i dân tụng Kinh A Di Äà và niệm danh
hiệu của Äức Pháºt A Di Äà . Tượng Pháºt A Di Äà cÅ©ng thuá»™c loại tượng Pháºt lâu Ä‘á»i
và phổ biến ở Việt Nam.
c. Máºt Tông
LÃ má»™t
tông phái chủ trÆ°Æ¡ng sá» dụng hình ảnh cụ thể và những máºt ngữ, máºt chú để khai
mở trà tuệ giác ngá»™. TÆ°Æ¡ng truyá»n Máºt Tông do Pháºt Äại Nháºt chủ xÆ°á»›ng và có hai
bá»™ kinh chÃnh là Kinh Äại Nháºt và Kinh Kim CÆ°Æ¡ng. Máºt tông truyá»n và o Việt Nam
không còn Ä‘á»™c láºp nhÆ° má»™t tông phái riêng mà nhanh chóng hoà và o tÃn ngưỡng dân
gian, pha trá»™n vá»›i các truyá»n thống nhÆ° chẩn tế, cầu đồng, dùng pháp thuáºt, yếm
bùa trị tà ma và trị bệnh. Máºt tông không có dấu hiệu phát triển rõ rà ng ở Việt
Nam, chỉ tuỳ thuộc và o sự thỠtrì của từng chùa và của mỗi cá nhân có cơ duyên
đến với tông phái nà y.
3. Thá»i kỳ cá»±c thịnh (TK. X đến hết TK. XIII)
Äến thế
ká»· X thì Việt Nam đã trải qua 1.000 năm Bắc thuá»™c. ChÃnh trong thế ká»· nà y, đạo
Pháºt má»›i thá»±c sá»± hÆ°ng thịnh và có những đóng góp tÃch cá»±c cho đất nÆ°á»›c. Năm 971,
vua Äinh Tiên Hoà ng định cấp giáo phẩm cho tăng sÄ© và ban chức tăng thống cho
Thiá»n sÆ° Ngô Chân LÆ°u thuá»™c thiá»n phái Vô Ngôn Thông, và ngà i Khuông Việt Thái
SÆ°, chÃnh thức tiếp nháºn Pháºt giáo là m nguyên tắc chỉ đạo tâm linh cho chÃnh sá»±.
CÅ©ng chÃnh trong thế ká»· nà y vua Lê Äại Hà nh đã má»i thiá»n sÆ° Pháp Thuáºn và thiá»n
sÆ° Vạn Hạnh của thiá»n phái Tỳ Ni Äa LÆ°u Chi là m cố vấn chÃnh sá»±. Các thiá»n sÆ°
Khuông Việt, Pháp Thuáºn và Vạn Hạnh cÅ©ng đã tiếp tục trợ giúp vua Lý Thái Tổ
trong thế ká»· kế tiếp. Pháºt giáo Việt Nam trong thá»i kỳ nà y phát triển tá»›i mức
toà n vẹn và cực thịnh.
Do ảnh
hưởng tư tuởng của vua Trần Nhân Tông và Tuệ Trung Thượng Sĩ đầu thế kỷ XIII, ba
thiá»n phái Tỳ Ni Äa LÆ°u Chi, Vô Ngôn Thông và Thảo ÄÆ°á»ng sáp nháºp thà nh má»™t vÃ
Ä‘Æ°a tá»›i sá»± phát triển của thiá»n phái Trúc Lâm, là thiá»n phái duy nhất dÆ°á»›i Ä‘á»i
Trần. Vì váºy, Ä‘á»i Trần có thể gá»i là thá»i đại thống nhất các hệ phái trÆ°á»›c đó
của Pháºt giáo. Tăng sÄ© Ä‘á»i Trần không trá»±c tiếp đóng góp và o sá»± nghiệp chÃnh trị
nhÆ° các thiá»n sÆ° Ä‘á»i Lý, nhÆ°ng Pháºt giáo là má»™t yếu tố quan trá»ng để liên kết
nhân tâm. Tinh thần Pháºt giáo đã khiến cho các nhà chÃnh trị Ä‘á»i Trần áp dụng
những chÃnh sách bình dân, thân dân và dân chủ. Pháºt giáo trong Ä‘á»i Trần là quốc
giáo, má»i ngÆ°á»i dân trong xã há»™i Ä‘á»u hÆ°á»›ng vá» Pháºt giáo. Có rất nhiá»u chùa tháp
quy mô to lá»›n hoặc kiến trúc Ä‘á»™c đáo đã được xây dá»±ng trong thá»i Lý Trần nhÆ°
chùa Pháºt TÃch, chùa Äại Lãm, chùa Linh Xứng, chùa Má»™t Cá»™t, chùa Phổ Minh.
4. Thá»i kỳ phục hÆ°ng (TK. XX)
Sang
đến Ä‘á»i Háºu Lê rồi Nguyá»…n Triá»u thì Pháºt giáo phải nhÆ°á»ng bÆ°á»›c cho Nho giáo, lúc
ấy Ä‘ang chiếm vai trò Ä‘á»™c tôn.Triá»u đại nhà Nguyá»…n truyá»n đến Ä‘á»i vua Tá»± Äức thì
mất chủ quyá»n, nÆ°á»›c ta rÆ¡i và o vòng đô há»™ của Pháp. Pháºt giáo Việt Nam vốn đã
suy vi nay lại Ä‘iêu tà n hÆ¡n. Trong bối cảnh đó, Kitô giáo đã du nháºp và o Việt
Nam và dân tá»™c Việt Nam lại tiếp nháºn thêm má»™t tôn giáo má»›i của phÆ°Æ¡ng Tây. Tuy
tinh thần khai phóng dung hợp của Pháºt giáo suốt mấy thế ká»· qua không còn được
thể hiện trong chÃnh sách quốc gia, văn hoá và xã há»™i và o thế ká»· XX nhÆ°ng Pháºt
giáo vẫn là tôn giáo chÃnh của dân tá»™c, đóng vai trò hoà giải giữa các thế lá»±c
tranh chấp, góp phần xây dá»±ng tinh thần dân tá»™c, bảo vệ ná»n Ä‘á»™c láºp của quốc
gia.
VÃ o
khoảng những năm 1920-1930, trong không khà tưng bừng của Phong trà o Chấn hưng
Pháºt giáo trên thế giá»›i, đặt biệt ở Nháºt Bản, Trung Hoa, Ấn Äá»™ và Miến Äiện, má»™t
số tăng sÄ© và cÆ° sÄ© đã phát Ä‘á»™ng Phong trà o Chấn hÆ°ng Pháºt giáo tại Việt Nam, từ
đó Ä‘Æ°a đến sá»± thà nh láºp Tổng há»™i Pháºt giáo Việt Nam tại miá»n Bắc và o năm 1934,
đặt trụ sở tại chùa Quán Sứ.
Nhá»
Phong trà o Chấn hÆ°ng Pháºt giáo nà y mà đội ngÅ© tăng ni được Ä‘Ã o tạo qua nhiá»u
trÆ°á»ng lá»›p và phát triển nhiá»u ở các tỉnh. Chùa chiá»n được xây dá»±ng khắp nÆ¡i,
nhất là hệ thống chùa Pháºt há»c ở các thà nh thị. Nhiá»u ngôi chùa ở là ng xã được
trùng tu và có chÆ° tăng ni trụ trì. Bên cạnh đó, trong thá»i kỳ nà y, có nhiá»u hệ
phái, môn phái Pháºt giáo ra Ä‘á»i, nhÆ° giáo phái Khất SÄ© Việt Nam, Thiên Thai Giáo
Quán Tông, Pháºt giáo Hoa Tông… Má»™t yêu cầu thống nhất Pháºt giáo được đặt ra tại
Huế, Ä‘Æ°a đến việc thà nh láºp Tổng Há»™i Pháºt giáo Việt Nam đặt trụ sở tại chùa Từ
Äà m Huế, há»™i chủ là Hoà thượng ThÃch Tịnh Khiết. Äây là má»™t tổ chức thống nhất
Pháºt giáo ba miá»n Nam, Trung, Bắc, đồng thá»i vạch ra má»™t con Ä‘Æ°á»ng dân tá»™c nhân
bản, hÆ°á»›ng dẫn bÆ°á»›c Ä‘i Pháºt giáo và o môi trÆ°á»ng tÆ° tưởng và văn hoá, tiếp tục
xây dá»±ng con ngÆ°á»i và xã há»™i Việt Nam. Äiểm đặc sắc của Pháºt giáo Việt Nam trong
thế kỷ XX là sự kết hợp của hai giáo phái Nam Tông và Bắc Tông và o năm 1964 để
thà nh láºp Giáo há»™i Pháºt giáo Việt Nam Thống Nhất.
Äến
ngà y 7-11-1981, sau sáu năm thống nhất đất nÆ°á»›c, má»™t Äại Há»™i vá»›i 165 đại biểu
của 9 tổ chức Giáo Há»™i hệ phái cả nÆ°á»›c đã há»p tại chùa Quán Sứ Hà Ná»™i Ä‘Æ°a đến
việc thà nh láºp Giáo há»™i Pháºt giáo Việt Nam. Hoà thượng ThÃch Äức Nhuáºn là m Pháp
chủ Há»™i đồng Chứng minh Trung Æ°Æ¡ng, Hoà thượng ThÃch Trà Thủ là m Chủ tịch Há»™i
đồng Trị sự Trung ương và đặt Văn phòng I tại chùa Quán Sứ Hà Nội, Văn phòng II
tại tá»± viện Quảng Äức, 294 Nam Kỳ Khởi NghÄ©a, Q.3, TP. Hồ Chà Minh.
Hiện
nay, 2 vị trên đã viên tịch, ngÆ°á»i tiếp nối sá»± nghiệp của vị tiá»n nhiệm là HoÃ
thượng ThÃch Tâm Tịch hiện trú xứ tại chùa Quán Sứ Hà Ná»™i, Pháp chủ Há»™i đồng
Chứng minh và Hoà thượng ThÃch Trà Tịnh trú xứ tại chùa Vạn Äức (Thủ Äức) TP.
HCM, hiện là Chủ tịch Hội đồng Trị sự.
Thống kê má»™t số thà nh quả của Pháºt giáo
Việt Nam
Từ khi
du nháºp và o Việt Nam đến nay, Pháºt giáo đã trải qua bao thăng trầm, lúc thịnh
lúc suy, có lúc thống nhất, lúc phân tán, do nhiá»u nguyên nhân khác nhau, từ đây
Pháºt giáo Việt Nam đã được thống nhất từ Bắc chà Nam. Các hệ phái Pháºt giáo vẫn
được bảo lÆ°u, nét đặc trÆ°ng trong pháp môn tu hà nh vẫn được tôn trá»ng, hệ thống
chùa chiá»n, tăng ni đã được thống kê, quản lý thống nhất. Theo số thống kê được
công bố trong Há»™i nghị ThÆ°á»ng niên của Giáo há»™i Pháºt giáo Việt Nam thì số tá»±
viện Pháºt giáo và số tăng ni là 14.303 tá»± viện, trong đó gồm 13.312 tá»± viện Bắc
Tông, 469 tự viện Nam Tông nguyên thuỷ và Khmer, 142 tịnh xá khất sĩ, 95 tịnh
thất và 185 niệm Pháºt Ä‘Æ°á»ng. Vá» tăng ni thì có 26.268 vị, có ba há»c viện Pháºt
giáo, má»™t TrÆ°á»ng Cao đẳng Chuyên Khoa Pháºt há»c, 30 TrÆ°á»ng CÆ¡ Bản Pháºt Há»c, Má»™t
TrÆ°á»ng Äà o tạo Äá»™i ngÅ© Giảng viên Hoằng Pháp. Ngoà i ra, Giáo há»™i Pháºt giáo Việt
Nam đã thà nh láºp được Viện Nghiên cứu Pháºt há»c tại TP. Hồ Chà Minh và Phân viện
Nghiên cứu tại thủ đô Hà Ná»™i. Äặc biệt là Há»™i đồng Phiên dịch và Ấn hà nh Äại
Tạng Kinh Việt Nam cÅ©ng đã được thà nh láºp. TÃnh đến nay, Há»™i đồng đã phiên dịch
ấn hà nh 30 táºp kinh được dịch từ chữ Hán và chữ Pali, đây là má»™t thà nh quả đáng
kể của Pháºt giáo Việt Nam. Vì đây là lần đầu trong lịch sá» Pháºt giáo Việt Nam,
ngÆ°á»i Pháºt tá» trong xứ sở nà y có được má»™t bá»™ đại tạng kinh bằng tiếng Việt.
Riêng
TP. Hồ Chà Minh có tá» báo Giác Ngá»™ là cÆ¡ quan ngôn luáºn của Thà nh há»™i Pháºt giáo
và cũng là tỠbáo duy nhất của cả nước với 1 tỠtuần báo và nguyệt san. Bên cạnh
đó Phân viện Nghiên cứu Pháºt há»c Việt Nam có má»™t tạp chà Pháºt há»c xuất bản 2
tháng 1 số và 1 táºp văn của Ban Văn hoá Trung Æ°Æ¡ng xuất bản 3 tháng má»™t kỳ.
Tổ chức Giáo há»™i Pháºt giáo Việt Nam :
Hiện nay Giáo há»™i Pháºt giáo Việt Nam là má»™t tổ chức duy nhất đại
diện cho Pháºt giáo Việt Nam trong và ngoà i nÆ°á»›c vá» mặt pháp lý và được Nhà nÆ°á»›c
CHXHCNVN nhìn nháºn bằng má»™t hiến chÆ°Æ¡ng, hoạt Ä‘á»™ng trên phạm vi cả nÆ°á»›c.
* Căn
cứ theo Hiến chương GHPG VN, tổ chức hà nh chánh của Giáo hội có 2 Hội đồng: Hội
đồng Chứng minh và Hội đồng Trị sự.
Ban thÆ°á»ng trá»±c Há»™i đồng
Chứng
minh có nhiệm vụ:
- Chứng
minh các hội nghị Trung ương Giáo hội.
- HÆ°á»›ng
dẫn, giám sát các hoạt Ä‘á»™ng của Giáo há»™i vá» mặt đạo pháp và giá»›i luáºt.
- Phê
chuẩn, tấn phong các vị giáo phẩm Hoà thượng, Thượng toạ, Ni trưởng và Ni sư của
Giáo hội.
- Nhiệm kỳ
của Ban ThÆ°á»ng trá»±c Há»™i đồng Chứng minh là 5 năm, ứng vá»›i nhiệm kỳ của Há»™i đồng
Trị sự.
Há»™i
đồng Trị sự: Hội đồng Trị sự là cơ quan lãnh đạo của Giáo hội, có nhiệm vụ ấn
định, soạn thảo nghị quyết chương trình hoạt động của Giáo hội, kiểm soát việc
thá»±c hiện chÆ°Æ¡ng trình nghị quyết mà Äại há»™i Äại biểu Pháºt giáo Toà n quốc đã Ä‘á»
ra.
* Cấp
địa phÆ°Æ¡ng có Ban Trị sá»± Tỉnh Thà nh há»™i, Ban Äại diện Pháºt giáo quáºn, huyện,
thị, xã và đại diện phÆ°á»ng, xã. Năm 2000, cả nÆ°á»›c có 51 Ban Trị sá»± Tỉnh Thà nh
há»™i Pháºt giáo. Má»™t và i tỉnh do chÆ°a có tăng ni nên chÆ°a có Ban Trị sá»± Pháºt giáo.
NGUYÊN TẠNG
3.
PHẬT GIÃO HOÀ HẢO
So sánh
vá»›i các tôn giáo truyá»n thống lâu Ä‘á»i, Pháºt giáo Hoà Hảo (PGHH) là má»™t tôn giáo
má»›i ở Việt Nam. PGHH được sáng láºp bởi Giáo chủ Huỳnh Phú Sổ. Ngà i quê ở là ng
Hoà Hảo, quáºn Tân Châu, tỉnh An Giang (nay là thị trấn Phú Mỹ, huyện Phú Tân,
tỉnh An Giang). Anh em tÃn đồ gá»i ngà i là Äức Thầy. Ngà i sáng láºp đạo và o ngà y
18-5 năm Ká»· Mão (1939), bằng cách xiển dÆ°Æ¡ng giáo lý đạo Pháºt vá»›i những thÃch
nghi cho phù hợp vá»›i tÃn đồ Việt Nam và do Ngà i lấy địa danh nÆ¡i sinh trưởng là m
biệt danh cho mình nên gá»i là PGHH. HÆ¡n nữa, tên của đạo cÅ©ng nói lên tôn chỉ,
mục Ä‘Ãch là hÆ°á»›ng đến sá»± hoà thuáºn tốt đẹp.
Ná»n tảng
của triết lý PGHH là lý tưởng từ bi, bác ái, đại đồng và luáºt nhân quả của nhÃ
Pháºt. PGHH bà i trừ những Ä‘iá»u mê tÃn dị Ä‘oan. Không sá» dụng thịt cá cúng Pháºt vÃ
không dùng giấy tiá»n và ng bạc, trai Ä‘Ã n… PGHH không thá» hình tượng nhÆ°ng Ä‘á» cao
thuyết “Pháºt tại tâm†nên phÆ°Æ¡ng thức hà nh đạo giản dị. PGHH cúng Pháºt bằng nÆ°á»›c
lạnh, hương và hoa: nước lạnh tiêu biểu cho sự trong sạch, hoa tiêu biểu cho sự
tinh khiết, hÆ°Æ¡ng tẩy trừ má»i uế tạp. TÃn đồ PGHH ăn chay 4 ngà y trong tháng Âm
lịch: 14, 15, 29 và 30 (nếu tháng thiếu thì lấy ngà y mồng 1). Mỗi ngà y hà nh lễ
hai buổi sá»›m và tối tại các ngôi thá» trong nhà là Cá»u Huyá»n Thất Tổ, Tam Bảo vÃ
Thông Thiên trước sân.
Tuy là một
tôn giáo má»›i nhÆ°ng PGHH đã táºp hợp được nhiá»u tÃn đồ ở miá»n Tây Nam bá»™. Hiện nay
PGHH có má»™t Ban Äại diện được Nhà nÆ°á»›c công nháºn tÆ° cách pháp nhân; đã tổ chức
một đại hội để ban hà nh Quy chế hoạt động. Giáo hội hiện có khoảng hơn 1.000.000
ngÆ°á»i. TÃn đồ PGHH sống Ä‘oà n kết, giúp đỡ lẫn nhau. Nhiá»u ngÆ°á»i nêu gÆ°Æ¡ng chay
tịnh (ăn chay trÆ°á»ng) và tÃch cá»±c tham gia những hoạt Ä‘á»™ng xã há»™i.
MINH ÄẠO
4.
ÄẠO CAO ÄÀI
Lược sá» khai đạo :Äạo Cao Äà i hay Äại Äạo Tam Kỳ Phổ Äá»™ khai sáng tại
Việt Nam và o đầu thế ká»· XX. Ngà i Ngô Minh Chiêu là đệ tỠđầu tiên của Äức Cao
Äà i Thượng Äế từ năm 1921, đứng đầu cÆ¡ vô vi - ná»™i giáo tâm truyá»n. Năm 1925,
Äức Cao Äà i thâu nháºn các ngà i Cao Quỳnh CÆ°, Phạm Công Tắc, Cao Hoà i Sang, Lê
Văn Trung, Lê Văn Lịch, Trần Văn Thụ… là m đệ tỠmở đầu cơ phổ độ - ngoại giáo
công truyá»n. Ngà y 23-8 BÃnh Dần, các môn đồ láºp tá» Khai tịch đạo, công khai hoá
hoạt Ä‘á»™ng trÆ°á»›c thế quyá»n Ä‘Æ°Æ¡ng thá»i. Äến ngà y 14, 15, 16 tháng 10 BÃnh Dần, đạo
Cao Äà i tổ chức lá»… Khai Minh Äại Äạo tại chùa Thiá»n Lâm (Gò Kén - Tây Ninh) do
Hoà thượng NhÆ° Nhãn (lúc nà y là Thái Chưởng Pháp của đạo Cao Äà i) đồng ý chuyển
thà nh Thánh Thất. Sau lá»… Khai Minh Äại Äạo, Há»™i Thánh dá»i từ Thánh Thất Gò Kén
vỠlà ng Long Thà nh, tỉnh Tây Ninh và xây cất Toà Thánh Tây Ninh.
Tổ
chức Há»™i Thánh Cao Äà i : Căn cứ và o “Pháp Chánh Truyá»nâ€, do Äức Cao Äà i
ban cho ngà y Rằm tháng 10 BÃnh Dần (1926). Há»™i Thánh Cao Äà i được hình thà nh gồm
ba Ä‘Ã i: Bát Quái Äà i, Hiệp Thiên Äà i và Cá»u Trùng Äà i. Bát Quái Äà i là nÆ¡i Äức
Chà Tôn ngá»± cùng các Äấng Thiêng Liêng cầm quyá»n pháp Ä‘á»™ rá»—i nhân sinh. Cá»u
Trùng Äà i do Ngà i Giáo Tông chưởng quản, dÆ°á»›i có chưởng pháp, đầu sÆ°, phối sÆ°,
giáo sư, giáo hữu, vô số lễ sanh, dưới nữa là các cấp Chánh, Phó Trị sự, Thông
sá»± và tÃn đồ. Cá»u Trùng Äà i thá»±c hiện mục Ä‘Ãch, tôn chỉ của đạo Cao Äà i phổ Ä‘á»™
nhân sinh. Hiệp Thiên Äà i là đà i hiệp vá»›i Trá»i, là “điện Ä‘Ã i†giúp Cá»u Trùng Äà i
(hữu hình) và Bát Quái Äà i (vô vi) tiếp xúc nhau. Äức Há»™ Pháp Chưởng Quản Hiệp
Thiên Äà i, hiệp cùng hai vị Thượng Phẩm, Thượng Sanh, và dÆ°á»›i là Tháºp Nhị Thá»i
Quân, có nhiệm vụ giữ gìn chÆ¡n truyá»n đạo pháp. Ba Äà i liên hệ phân quyá»n chặt
chẽ không rá»i nhau nhÆ° thần, hồn, xác của má»™t cÆ¡ thể con ngÆ°á»i.
Nghi thức thá» phượng :Äạo Cao Äà i thá» Thiên Nhãn - Mắt Trá»i - là má»™t
mắt trái mở sáng, tượng trÆ°ng Äấng Chà Tôn vô hình, là Cha chung vạn loại. Äấng
Chà Tôn chỉ có “Má»™tâ€, nên biểu tượng Mắt Trá»i cÅ©ng chỉ Má»™t. Má»™t còn diá»…n tả cái
nhìn nhất quán, nhất lý. Mắt Trá»i là Mắt trái. Theo Dịch lý bên trái thuá»™c
dÆ°Æ¡ng, tượng trÆ°ng cho Trá»i, là trạng thái Ä‘á»™ng, là rá»™ng, mở. Mắt Trá»i luôn mở
rá»™ng, chiếu sáng giữa vÅ© trụ bao la để giám sát, Ä‘iá»u Ä‘á»™ng vÅ© trụ vạn loà i, ở
má»i nÆ¡i, má»i dân tá»™c, má»i tôn giáo, má»i thá»i kỳ trong tình thÆ°Æ¡ng yêu của Äấng
Cha là nh. Do đó Mắt Trá»i thể hiện tÃnh đại đồng, phổ quát và vÄ©nh cá»u. Mắt Trá»i
là Tâm, là Thần của vÅ© trụ. Ở ngÆ°á»i, mắt là cá»a ngõ của tâm hồn, biểu hiện năng
lá»±c của tinh thần. Trá»i và ngÆ°á»i đồng nhất, hợp nhất ở Chân Tâm, Chân Thần.
Giáo lý đạo Cao Äà i
1.
à nghÄ©a danh xÆ°ng Cao Äà i và Äại Äạo Tam Kỳ Phổ Äá»™: Cao Äà i là tá danh
của Giáo chủ đạo Cao Äà i. Äạo Cao Äà i còn gá»i là Äại Äạo Tam Kỳ Phổ Äá»™. Cao Äà i
là nÆ¡i Trá»i và con ngÆ°á»i hợp thà nh má»™t: “Cao Äà i chá»— Thiên nhân hợp nhất†(Thánh
giáo). Cao Äà i nói lên tinh thần giải thoát, đại đồng, là điểm gặp gỡ của Vạn
giáo trong tinh thần chân lý có má»™t: “Cao Äà i là cái Äà i Cao. Vượt lên tất cả
đón rà o ngăn che†(Thánh giáo).
Danh xÆ°ng
“Äại Äạo Tam Kỳ Phổ Äộ†nghÄ©a là con Ä‘Æ°á»ng lá»›n cứu Ä‘á»™ khắp nÆ¡i trong thá»i kỳ thứ
ba, hà m ngụ tÃnh sá» quan của đạo Cao Äà i. Từ khi có loà i ngÆ°á»i, Äức Chà Tôn đã
hai lần mở Äạo (Nhất kỳ và Nhị kỳ, do sứ giả hay Äức Cao Äà i chiết thân xuống
thế gian, qua giáo chủ các tôn giáo lớn, để cứu khổ nhân loại. Cả hai danh xưng
Cao Äà i và Äại Äạo Tam Kỳ Phổ Äá»™ Ä‘á»u thể hiện tÃnh dung hợp, tinh thần Vạn giáo
nhất lý của đạo Cao Äà i.
2.
Nguồn gốc vũ trụ:Trước khi hình thà nh vũ trụ, có một bản thể tối sơ,
là m cÆ¡ nguyên sinh hoá vÅ© trụ vạn váºt. Bản thể ấy là Äạo. Äạo có ba ngôi:
- Vô Cực:
Äạo ở thể tiá»m ẩn, là Khà HÆ° Vô bao quát vÅ© trụ trÆ°á»›c khi phân định đất trá»i.
- Thái
Cá»±c: Äạo vừa hiển dÆ°Æ¡ng, từ bản thể nguyên sÆ¡, chuyển sang cÆ¡ nguyên sinh hoá vÅ©
trụ vạn váºt. Thái Cá»±c hà m tà ng hai năng lá»±c âm, dÆ°Æ¡ng. Âm là trạng thái tịnh,
tạo nên sự ổn định. Dương là trạng thái động tạo nên sự biến dịch. Thái Cực dùng
cơ thể âm dương, mâu thuẫn, tác động, hoà hợp, sinh trưởng biến hoá thà nh vũ trụ
vạn váºt.
- Hoà ng
Cá»±c: Äạo ẩn tà ng trong con ngÆ°á»i, là m Ä‘á»™ng năng phối kết giữa Trá»i và ngÆ°á»i,
giúp con ngÆ°á»i siêu phà m nháºp Thánh. Äạo ba ngôi cùng má»™t thể, cùng đồng đẳng,
hiện hữu khắp không gian, thá»i gian, bên trong và bên ngoà i vạn hữu. Äó là cÆ¡ sở
hình thà nh ý niệm Thượng Äế vô ngã và hữu ngã, Thượng Äế ná»™i tại và ngoại tại.
3.
Thượng Äế vô ngã và hữu ngã.
<< Trang trÆ°á»›c ||
|