Hoà i niệm vỠngôi tháp Báo Thiên
22.02.2008
Lá»i giá»›i thiệu: Trong thá»i gian gần đây, nhiá»u bà i báo đã có những lá»i lẽ không đúng sá»± tháºt vá» Chùa Báo Thiên và ngôi Tháp Báo Thiên, gây nên những hiểu lầm tai hại nhÆ° ngÆ°á»i Công giáo cá»™ng tác vá»›i thá»±c dân Pháp phá chùa, phá tháp, cÆ°á»›p đất của nhà chùa… có thể là m mất tình Ä‘oà n kết giữa các tôn giáo, các dân tá»™c. Äể phục vụ cho công lý và hoà bình, chúng tôi xin giá»›i thiệu bà i viết sau đây của tác giả Nguyá»…n Äình TÆ° lấy nguồn trong cuốn "NghÄ© vá» Thăng Long Hà Ná»™i của Há»™i Khoa há»c Lịch sá» Việt Nam" (NXB Trẻ phát hà nh năm 2001, trang 100-105).
Triá»u đại nhà Lý là má»™t triá»u đại cá»±c thịnh vá» Pháºt Giáo. Các vua Ä‘á»u là những tÃn đồ thuần thà nh. Vua Lý Thánh Tông là ngÆ°á»i thấm nhuần giáo lý Äức Pháºt nhất. ChÃnh sách trị nÆ°á»›c của ông dá»±a trên đức từ bi hỉ xả. Ông thÆ°Æ¡ng dân nhÆ° thÆ°Æ¡ng con ruá»™t. Trong lúc bản thân ông được mặc áo lông cừu, đắp chăn bông ấm áp nÆ¡i cung Ä‘iện nguy nga, ông lại nghÄ© đến những tù nhân Ä‘ang bị giam cầm nÆ¡i ngục thất, cÆ¡m không đủ no, áo không đủ ấm. Nhá» chÃnh sách “dân vi quý†ấy mà đất nÆ°á»›c được sống trong thanh bình, dân chúng được ấm no an lạc.
Khi nhà vua lên ngôi, trong nÆ°á»›c thái bình, thịnh trị nên đặt niên hiệu là Long Thuỵ Thái Bình. Năm thứ 3 BÃnh Thân 1056, mùa Thu tháng Tám (1), nhà vua cho xây ngôi chùa trên bá» hồ Lục Thuá»· (2) ở vá» phÃa Äông thà nh Thăng Long. Chùa được đặt tên là Sùng Khánh Báo Thiên. Nhà vua còn ra lệnh xuất kho lấy 12.000 cân đồng (3) đúc chuông để tại chùa. Nhà vua thân là m bà i minh khắc và o chuông.
Qua năm sau, niên hiệu Long Thuỵ Thái Bình năm thứ 4, Äinh Dáºu 1057, mùa Xuân tháng Giêng, nhà vua lại cho xây ngôi bảo tháp tại chùa gá»i là Äại Thắng Tá»± Thiên cao đến và i chục trượng, theo Việt Sá» lược thì chia là m 30 tầng, còn theo Äại Việt Sá» ký Toà n thÆ° và nhiá»u sách sá» khác thì chia là m 12 tầng. Vì tháp của chùa Sùng Khánh Bảo Thiên, nên vá» sau ngÆ°á»i ta quen gá»i là Tháp Bảo Thiên, cÅ©ng nhÆ° khi sắp xếp phÆ°á»ng phố của thà nh Thăng Long, ngÆ°á»i ta cÅ©ng gá»i phÆ°á»ng ở khu vá»±c nà y là PhÆ°á»ng Bảo Thiên.
Tháp được xây trên má»™t gò đất cao. Ná»n tháp xây đá và gạch. Các viên gạch Ä‘á»u khắc dòng chữ “Lý gia đệ tam đế Long Thuỵ Thái Bình tứ niên tạoâ€, nghÄ©a là chế tạo năm Long Thuỵ Thái Bình thứ tÆ° triá»u vua thứ 3 nhà Lý. Tầng trệt của tháp có 4 cá»a, có lẽ do tháp xây theo hình vuông. Ngoà i ra còn có những tượng ngÆ°á»i, tiên (4), chim muông cho đến những giÆ°á»ng, ghế, chén bát không thể kể xiết, toà n bằng đá (5).
Các tầng trên cùng bằng đồng. Vì váºy mà tháp thÆ°á»ng bị sét đánh sạt đổ phần trên. Sá» chép rằng tháng 8 năm Máºu Ngá» 1258, niên hiệu Nguyên Phong năm thứ 8 triá»u vua Trần Thái Tông, gặp mÆ°a bão lá»›n, ngá»n tháp bị cuồng phong quáºt đổ rÆ¡i xuống. Tháng 3 năm Nhâm Tuất 1322, niên hiệu Äại Khánh năm thứ 9 triá»u vua Trần Minh Tông, sét đánh Tháp Báo Thiên sụt mất 2 tầng góc phÃa Äông. Tháng 6 năm BÃnh Tuất 1406, niên hiệu Khai Äại năm thứ 4 triá»u Hồ Hán ThÆ°Æ¡ng, đỉnh tháp lại bị rÆ¡i đổ. Viên An Phủ Sứ thà nh Äông Äô không tâu báo, bị biếm má»™t tÆ°. Có lẽ vì tháp xây quá cao và o lúc đầu, thÆ°á»ng bị mÆ°a bão hoặc sét đánh rÆ¡i đổ các tầng trên đỉnh, nên vá» sau trùng tu hạ xuống còn 12 tầng.
Cá»a tháp tầng thứ 3 khắc 4 chữ “Thiên tá» vạn tuế†có ý cầu cho vua sống muôn tuổi, mà theo quan niệm xÆ°a, vua tức là nÆ°á»›c, vua sống muôn tuổi thì nÆ°á»›c được trÆ°á»ng tồn bất diệt. Äỉnh tháp có hà ng chữ “Äao Ly Thiên†nghÄ©a là ngá»n giáo cao liá»n trá»i, ngụ ý ngá»n tháp Báo Thiên nÆ¡i kinh đô biểu tượng cho nÆ°á»›c Äại Việt hiên ngang tồn tại má»™t góc trá»i, phù hợp vá»›i ý của Lý ThÆ°á»ng Kiệt đã khẳng định “Nam quốc sÆ¡n hà Nam đế cÆ°â€.
NhÆ° trên chúng ta đã thấy, Tháp Báo Thiên cao đến và i chục trượng, vượt khá»i các ngá»n cây, cao táºn trá»i xanh nên từ xứ Nam thiá»n sÆ° Minh Không Ä‘i thuyá»n buồm ngược sông Nhị Hà , khi tá»›i bến Yên Duyên (6) đã nhìn thấy đỉnh tháp rồi, được thiá»n sÆ° mô tả cảm xúc qua câu thÆ¡ sau đây đầy vẻ tá»± hà o:
Tằng tằng bảo sái nháºp vân yên (7)
Từ ngà y chùa Sùng Khánh và Tháp Báo Thiên được xây dá»±ng, nÆ¡i đây trở thà nh má»™t danh thắng của đế đô Thăng Long và là trung tâm của Pháºt giáo nÆ¡i đế kinh. Năm Canh Ngá» 1150, niên hiệu Äại Äịnh năm thứ 11 Ä‘á»i vua Lý Anh Tông, thiá»n sÆ° Äại Huệ, Ä‘á»i thứ 9 dòng Thiá»n Tông ở chùa Pháºt TÃch, xứ Bắc, được nhà vua vá»i vá» kinh và o cung chữa bệnh, đã lÆ°u lại chùa nà y mở trÆ°á»ng dạy há»c rồi tịch ở đây và o năm 1172. CÅ©ng tại chùa nà y, năm 1177, thiá»n sÆ° TÄ©nh Giá»›i được vua Lý Cao Tông má»i đến là m lá»… cầu mÆ°a có kết quả, được nhà vua gá»i là “vÅ© sư†nghÄ©a là nhà sÆ° cầu được mÆ°a. Năm BÃnh Thìn 1136, niên hiệu Thiên ChÆ°Æ¡ng Bảo Tá»± thứ 4, vua Lý Thần Tông bị bệnh phải má»i thiá»n sÆ° Nguyá»…n Minh Không và o cung chữa trị. Khi thiá»n sÆ° đến Thăng Long, nhà vua cho cất nhà bên cạnh chùa để sÆ° ở, sau thà nh Ä‘á»n Lý Quốc SÆ° cho đến nay. CÅ©ng tại chùa nà y, và o những năm hạn hán, các vua nhà Lý thÆ°á»ng sai quân tổ chức lá»… cầu mÆ°a.
NhÆ° trên đã nói, chùa Sùng Khánh và Tháp Bảo Thiên là má»™t danh thắng của thà nh Thăng Long. Cho nên được nhiá»u danh sÄ© Ä‘Æ°Æ¡ng thá»i là m thÆ¡ ngâm vịnh. Bà i Äá» Báo Thiên tháp sau đây của nhà thÆ¡ lá»›n Ä‘á»i Trần là Phạm SÆ° Mạnh đã nói lên tầm cỡ quy mô và vai trò của Tháp báo Thiên đối vá»›i thà nh Thăng Long:
Phiên âm: Trấn áp Äông Tây củng đế kỳ, Khuy nhiên nhất tháp Ä‘á»™c nguy nguy. SÆ¡n hà bất Ä‘á»™ng kình thiên trụ, Kim cổ nan ma láºp địa chuỳ. Phong bãi chung linh thá»i ứng đáp, Tinh di đăng chúc, dạ quang huy Ngã lai dục thá» Ä‘á» danh bút, Quản lÄ©nh xuân giang tác nghiá»…n trì.
Äà o Thái Tông dịch thÆ¡: Trấn áp Äông Tây giữ đế đô, Hiên ngang ngá»n tháp đứng trÆ¡ trÆ¡. Non sông vững chãi tay trá»i chống, Kim cổ khôn mòn đỉnh tháp nhô. Thỉnh thoảng gió lay chuông ứng đáp, Äêm đêm sao xế Ä‘uốc khôn má». Tá»›i đây những muốn dầm ngòi bút, Chiếm cả dòng sông mà i má»±c thÆ¡. (8)
Tiếc thay, Tháp Báo Thiên đã bị quân Minh dÆ°á»›i quyá»n chỉ huy của VÆ°Æ¡ng Thông, năm 1426, bị quân của Bình Äịnh VÆ°Æ¡ng Lê Lợi bao vây trong thà nh Äông Quan (9) phá sáºp để lấy đồng đúc súng đạn dùng chống lại quân Lam SÆ¡n. Từ đó, chùa bị bá» hoang. Triá»u Lê cho đắp núi đất phủ lên ná»n cÅ©. Cuối thế ká»· XVIII, nÆ¡i sân chùa thì há»p chợ gá»i là chợ Báo Thiên. Núi dùng là m nÆ¡i xá» chém những tá»™i nhân bị kết án tá» hình. Năm 1791, ngÆ°á»i ta Ä‘Ã o lấy những gạch đá nÆ¡i ná»n tháp để tu bổ thà nh Thăng Long.
(Nguồn: Há»™i Khoa há»c Lịch sá» Việt Nam, NghÄ© vá» Thăng Long Hà Ná»™i, NXB Trẻ 2001, TP.HCM, tr 100-105)
Chú thÃch: 1 Äại Việt Sá» lược ghi tháng 8, Äại Việt Sá» ký Toà n thÆ° ghi tháng 4. 2 Hồ Lục Thuá»· vá» sau là hồ Tả Vá»ng hay hồ Thuá»· Quân hay hồ Hoà n Kiếm. 3 Äại Việt Sá» lược ghi 11.000 cân. 4 Äây là tượng các vị Bồ Tát và La Hán. 5 X. Trần Quốc Vượng và VÅ© Tuấn Sán, Hà Ná»™i nghìn xÆ°a, Sở VHTT Hà Ná»™i 1975. 6 Nay là Yên Sở, huyện Thanh Trì. 7 NghÄ© là Tầng tầng Bảo tháp quyện khói mây. 8 ThÆ¡ văn Lý Trần, táºp III, tr. 115-116. 9 Tức Äông Äô, Thăng Long.
Nguyá»…n Äình TÆ°
(Nguồn: hdgmvietnam.org) |