Tôn giáo và Ngoại giao
06.09.2015
Hướng đến hiểu rõ hơn vỠtôn giáo và các sự vụ toà n cầu
Một trong những thách thức đáng chú ý
nhất trong ngoại giao toà n cầu thá»i nay, là nhu cầu cần hiểu và gắn bó
vá»›i tác Ä‘á»™ng to lá»›n của các truyá»n thống tôn giáo trên những sá»± vụ đối
ngoại. Tôi thÆ°á»ng nói rằng nếu được Ä‘i há»c lại, tôi sẽ táºp trung và o môn
tôn giáo đối chiếu hÆ¡n là khoa há»c chÃnh trị. Bởi vì các nhân váºt và tổ
chức tôn giáo Ä‘ang đóng má»™t vai trò nhiá»u ảnh hưởng ở má»i vùng thế
giá»›i, và gần nhÆ° trên má»i vấn Ä‘á» trung tâm của chÃnh sách đối ngoại Hoa
Kỳ.
Hồi tháng 6, tông thÆ° mang tÃnh lịch sá»
‘Laudato Si’ của Äức Giáo hoà ng Phanxicô đã góp phần biện há»™ cho các
tiêu chuẩn toà n cầu trong cuá»™c chiến vá»›i biến đổi khà háºu. Các nhóm biện
sÆ° tôn giáo từ lâu đã ná»— lá»±c gây nháºn thức vá» nạn đói và quyá»n con
ngÆ°á»i Ä‘ang bị vi phạm ở nÆ°á»›c ngoà i: nhÆ° các sÆ° nữ Pháºt giáo ở Nepal đóng
vai trò then chốt trong những ná»— lá»±c phục hồi sau thảm há»a Ä‘á»™ng đất, vÃ
các tổ chức tôn giáo là nòng cốt thiết yếu để cung cấp hỗ trợ nhân đạo
cho những ngÆ°á»i tị nạn Syria.
VỠcác vấn đỠđa dạng như là m sao để
Ä‘iá»u hÆ°á»›ng tăng trưởng kinh tế, cầm cÆ°Æ¡ng được nạn tham nhÅ©ng, chiến đấu
vá»›i chủ nghÄ©a khủng bố, xoa dịu các xung Ä‘á»™t, thăng tiến nữ quyá»n vÃ
thúc đẩy dịch vụ y tế công, thì chÃnh các niá»m tin tôn giáo định hình
quan Ä‘iểm công chúng và những ngÆ°á»i dẫn đầu thay đổi gần xa.
Tôn giáo là một lực lượng đa trị, không
thể hạ thấp thà nh tôn giáo tốt và tôn giáo xấu. Nhưng, chúng ta phải cẩn
trá»ng vá»›i những trÆ°á»ng hợp cá biệt, khi ngÆ°á»i ta tìm cách lấy tôn giáo
biện minh cho bạo lá»±c. Những ngÆ°á»i nà y không nói vá» việc xây trÆ°á»ng há»c,
tạo dựng cộng đồng, hay cung cấp dịch vụ y tế, nhưng lại thúc đẩy sự
hủy hoại, mà đáng buồn thay, đôi khi lại dưới chiêu bà i tôn giáo.
Ở Cộng hòa Trung Phi, các nhóm quân sự,
một số là Hồi giáo và Kitô giáo, đang nhúng tay và o một cuộc xung đột
đẫm máu. Các nhóm thiểu số ở Miến Äiện, bao gồm ngÆ°á»i Rohingya, má»™t cá»™ng
đồng Hồi giáo, là đối tượng của các bà i diễn văn thù hằn và pháp chế
gây tranh cãi, Ä‘ang Ä‘e dá»a đến tá»± do tôn giáo. Ở Trung Äông và châu Phi,
mạng lưới khủng bố như ISIL và Boko Haram biện minh các hà nh động bạo
lực của mình bằng những lý lẽ tôn giáo. Các thà nh phố lớn ở châu Âu đang
đương đầu với các vụ tấn công khủng bố giữa những biểu hiện rõ rà ng của
chủ trương bà i Do Thái, cực đoan, và cả cảm nghĩ bà i Hồi giáo.
Là ngoại trưởng trong hai năm rưỡi qua,
và trước đó là thượng nghị sỹ trong 29 năm, và còn là ứng viên tổng
thống, tôi đã gặp gỡ nhiá»u lãnh đạo tôn giáo trên khắp thế giá»›i. Tôi
cÅ©ng gặp gỡ vá»›i ngÆ°á»i dân thuá»™cđủ má»i truyá»n thống tôn giáo, triết lý
sống, và hệ thống niá»m tin khác nhau. Kinh nghiệm nà y đã tái xác nháºn
niá»m tin của tôi rà ng có nhiá»u sá»± hiệp nhất chúng ta, và sẽ hiệp nhất,
hơn là chia rẽ chúng ta.
Giữa những đa dạng của các tôn giáo trên
thế giá»›i, có những phái chung, gắn kết vá»›i nhau bởi Luáºt Và ng. Há» chia
sẻ các báºn tâm căn bản vá» tình trạng nhân loại, vá» nghèo đói, các mối
liên hệ nhân sinh và trách nhiệm của chúng ta vá»›i ngÆ°á»i khác. Nhiá»u
ngÆ°á»i nói vá» việc là m sao để rút ra sức mạnh từ mẫu gÆ°Æ¡ng cá»™ng đồng tôn
giáo của mình, nhÆ°ng quá Ãt ngÆ°á»i thá»±c sá»± chuyển dịch được những từ nà y
thà nh hà nh Ä‘á»™ng và chÃnh sách. Các lãnh đạo trong Ä‘á»i sống công, cần
phải nháºn ra rằng trong má»™t thế giá»›i mà má»i ngÆ°á»i thuá»™c má»i truyá»n thống
tôn giáo Ä‘ang váºn Ä‘á»™ng và hòa lẫn nhÆ° chÆ°a từng có, thì chúng ta Ä‘ang
liá»u mạng mà lá» Ä‘i tác Ä‘á»™ng toà n cầu của tôn giáo.
Má»™t cách tiếp cáºn má»›i
Sẽ không đủ khi chỉ nói vỠviệc đối
thoại hÆ¡n nữa. Chúng ta phải hà nh Ä‘á»™ng để có được Ä‘iá»u nà y. Äây là lý do
vì sao hồi năm 2013, tôi đã tuyên bố láºp Văn phòng Tôn giáo và Sá»± vụ
Toà n cầu, trong Bộ Ngoại giao, giúp thi hà nh Chiến lược của tổng thống
Hoa Kỳ Obama vá» Lãnh đạo Tôn giáo và Cá»™ng đồng Äức tin. Nhiệm vụ của văn
phòng nà y rất rõ rà ng, là mở rộng hiểu biết của chúng ta vỠcác động
năng tôn giáo và gặp gỡ vá»›i các nhân váºt tôn giáo. Văn phòng nà y dÆ°á»›i sá»±
chỉ đạo của Shaun Casey, má»™t cá»±u giáo sÆ° môn Äạo đức Kitô giáo tại
Chủng viện Thần há»c Wesley, má»™t trong những tÆ° tưởng gia hà ng đầu trong
nÆ°á»›c vá» tôn giáo trong Ä‘á»i sống chung. Là đại diện của Hoa Kỳ vá» tôn
giáo và các sự vụ toà n cầu, ông chịu trách nhiệm tăng tiến khả năng vươn
đến nhiá»u cá»™ng đồng hÆ¡n và tạo dá»±ng nháºn thức lá»›n hÆ¡n trong lòng các
dân tộc và quốc gia.
Sứ mạng của văn phòng má»›i nà y mang tÃnh
Ä‘a diện. TrÆ°á»›c hết, văn phòng cho tôi lá»i khuyên cấp Ä‘á»™ cao vá» các vấn
Ä‘á» chÃnh sách khi có liên quan đến tôn giáo. Ở nhiá»u nÆ°á»›c trên toà n cầu,
để có được cái nhìn toà n diện vá» hầu hết má»i vấn Ä‘á» chÃnh sách Ä‘á»u cần
để tâm đến các động năng tôn giáo. Thứ hai, văn phòng nà y là m việc với
các đại sứ quán Hoa Kỳ, và cố vấn để cải thiện năng lực xác định động
năng tôn giáo và đối thoại vá»›i các nhân váºt tôn giáo. Chúng tôi muốn các
viên chức đối ngoại biết được cách là m việc hiệu quả vá»›i các cá thể vÃ
nhóm tôn giáo ở địa phương. Cuối cùng, văn phòng nà y là một điểm nối ban
đầu cho các tổ chức và con ngÆ°á»i để tâm đến việc thảo luáºn các vấn Ä‘á»
chÃnh sách ngoại có liên quan đến tôn giáo.
Nhiệm vụ cuối cùng nà y cần có một kỹ
năng ngoại giao quan trá»ng, đó là lắng nghe. Chúng tôi thÆ°á»ng gặp các
lãnh đạo tôn giáo, và các tổ chức vá»›i ná»n tảng tôn giáo, lắng nghe suy
nghÄ© và đỠxuất của há», để là m việc vá»›i há» vá» những vấn Ä‘á» quan trá»ng
đối vá»›i cả hai. Các nhân váºt và tổ chức tôn giáo nà y là những nhân tố
then chốt ở đất nước mình, hỠcó tầm ảnh hưởng địa phương lẫn quốc gia.
Dù chỉ mới đi và o hoạt động trong 2 năm, văn phòng đã gặp hơn 1000 lãnh
đạo tôn giáo, từ 5 châu lục và nhiá»u truyá»n thống tôn giáo. Tháºt sá»±, gặp
gỡ là má»™t con Ä‘Æ°á»ng hai chiá»u, và trong ngà nh chÃnh sách đối ngoại, sẽ
tốt hÆ¡n nếu được nghe những gì các nhân váºt tôn giáo phải lên tiếng.
Khi láºp văn phòng nà y, tôi khuyến khÃch
cá»™ng tác chiến lược bằng cách hợp nhất nhiá»u văn phòng Ä‘ang xá» lý các
vấn Ä‘á» liên quan đến tôn giáo. Và dụ nhÆ°, Ira Forman, đặc phái viên Ä‘iá»u
hà nh và đấu tranh với chủ nghĩa bà i Do Thái, bây giỠđang là m việc
chung với Shaarik Zafar, đại diện của cộng đồng Hồi giáo, và Arsalan
Suleman, đặc phái viên hà nh động cho Tổ chức Hợp tác Hồi giáo. Trong khi
các trách vụ riêng của hỠvẫn không đổi, thì kinh nghiệm ngoại giao của
há» sẽ được chia sẻ nhiá»u hÆ¡n, và nháºn thức của hỠđược Ä‘Ã o sâu hữu hiệu
hơn.
Văn phòng Tôn giáo và Sự vụ Toà n cầu
đang thêm giá trị cho một số thách thức quốc tế khó khăn nhất mà quốc
gia chúng ta Ä‘ang đối diện. Má»™t trong số đó là tráºn chiến vá»›i biến đổi
khà háºu, Æ°u tiên hà ng đầu cho chÃnh phủ Obama và là má»™t vấn Ä‘á» quan
trá»ng vá»›i bản thân tôi từ lâu. Äây cÅ©ng là má»™t lÄ©nh vá»±c mà chúng ta có
các đồng minh mạnh mẽ trong cá»™ng đồng tôn giáo. Ngay cả trÆ°á»›c khi Äức
Giáo hoà ng Phanxicô phát hà nh tông thư, thì các tổ chức tôn giáo đã dấy
lên khẩu hiệu chống hiện tượng nóng lên toà n cầu. Chúng tôi đã là m việc
vá»›i nhiá»u nhóm có ná»n tảng tôn giáo, để thúc đẩy cuá»™c chiến nà y, cÅ©ng
nhÆ° chuẩn bị cho Há»™i nghị Biến đổi Khà háºu của Liên Hiệp Quốc tại Paris
cuối năm nay. Má»™t Ä‘iá»u quan trá»ng là văn phòng bảo đảm lãnh đạo các nhóm
nà y có thể gặp gỡ và trao đổi quan điểm với các viên chức bộ vỠnhững
chủ Ä‘á» nhÆ° Quỹ Khà háºu Xanh.
Văn phòng cũng thực hiện gặp gỡ các cộng
đồng tôn giáo ở nÆ°á»›c ngoà i theo má»™t lịch trình thÆ°á»ng xuyên. Chỉ và i
tháng trÆ°á»›c, Shaarik Zafar dẫn đầu má»™t phái Ä‘oà n ngÆ°á»i Hồi giáo ở Hoa Kỳ
đến Jakarta bà n vá» con Ä‘Æ°á»ng để Indonesia và Hoa Kỳ có thể chia sẻ các
thách thức chung. Há» thảo luáºn vá» cách thức để táºn dụng các cÆ¡ há»™i hợp
tác trong những lĩnh vực như ngà nh thương mại và đầu tư đang ngà y một
tăng, và thá»±c hiện má»™t sá»± táºn tụy má»›i đối vá»›i các giá trị nhÆ° khoan
dung, đa nguyên và dân chủ. Chuyến thăm nà y là điển hình cho các nỗ lực
vÆ°Æ¡n ra của chúng tôi nhắm xây dá»±ng các mối dây liên kết ngÆ°á»i vá»›i
ngÆ°á»i, lan truyá»n các thông Ä‘iệp then chốt và củng cố quan hệ vá»›i các
thể chế xã hội dân sự địa phương.
Hiểu được sự Phức tạp của Tôn giáo
Tôi hiểu rằng có nhiá»u báºn tâm vá» việc
chÃnh phủ Hoa Kỳ giao thiệp vá»›i các tôn giáo theo Ä‘Æ°á»ng hÆ°á»›ng nà y. Má»™t
số ngÆ°á»i lo lắng rằng chúng tôi sẽ nhìn nháºn sai lầm các ảnh hưởng tôn
giáo trong khi thá»±c ra chỉ có vấn Ä‘á» chÃnh trị và xã há»™i, hoặc giả chúng
tôi sẽ bỠqua sự tách biệt giữa giáo hội và nhà nước đã được ghi trong
Hiến pháp Sá»a đổi lần I. Trong khi nhiá»u báºn tâm nà y mang tÃnh nghiêm
túc, và chúng tôi cũng suy nghĩ vỠchúng hằng ngà y, nhưng mục tiêu của
chúng tôi là bảo đảm rằng chúng tôi tiếp cáºn tôn giáo vá»›i má»™t lăng kÃnh
phân tÃch phê phán và tinh tế.
Các luáºt sÆ° Bá»™ Ngoại giao đã soạn ra má»™t
chỉ dẫn thực tế và rõ rà ng để giúp các viên chức phục vụ hải ngoại xác
định được Ä‘iá»u gì được phép hay không được phép chiếu theo Hiến pháp Sá»a
đổi lần I. Chúng tôi phải cẩn tháºn không nhấn mạnh quá mức vai trò của
tôn giáo và hiểu được đúng đắn các tÆ°Æ¡ng giao của tôn giáo vá»›i chÃnh
trị, kinh tế và các yếu tố khác.
Chúng tôi cũng cung cấp các tà i nguyên
để há»— trợ các nhà ngoại giao gặp gỡ vá»›i các nhân váºt tôn giáo. Văn phòng
Tôn giáo và Sá»± vụ Toà n cầu Ä‘ang thiết láºp, phát triển, và thá»±c hiện các
khóa Ä‘Ã o tạo cho nhiá»u viên chức Bá»™ Ngoại giao, từ các đại sứ cho đến
các nhân viên phục vụ ở nước ngoà i. Các khóa nà y vỠnhững vấn đỠcăn bản
liên quan đến tôn giáo và chÃnh sách đối ngoại. Những thá»±c tế tÆ°Æ¡ng tác
và các phương pháp huấn luyện sáng tạo sẽ mở rộng hiểu biết của các
viên chức bá»™ ngoại giao ở hải ngoại. Các khóa há»c sẽ giúp các viên chức
suy nghÄ© vá» các vấn Ä‘á» phức tạp quanh các nhân váºt tôn giáo, các Ä‘á»™ng
năng tôn giáo, và các lợi Ãch của Hoa Kỳ trong bá»™ khung toà n diện được
thiết láºp để há»— trợ các mục tiêu chÃnh sách đối ngoại.
Những nỗ lực nà y được bổ trợ bởi công
việc bảo vệ tự do tôn giáo trên toà n cầu. Ngoại sứ vỠtự do tôn giáo
quốc tế, David Saperstein, và Văn phòng Tự do Tôn giáo Quốc tế của Bộ
Ngoại giao, từ lâu đã thà nh công trong việc bảo vệ các tôn giáo thiểu số
và báo động vỠnạn đà n áp tôn giáo. Văn phòng là m việc để thực hiện ủy
lệnh Nghị viện là giám sát, báo cáo và thăng tiến quyá»n tá»± do tôn giáo
của con ngÆ°á»i khắp toà n cầu. Vá»›i hai văn phòng nà y, tôi tá»± hà o nói rằng
Hoa Kỳ Ä‘ang có khả năng hÆ¡n bao giá» hết, để táºn tụy vá»›i các cá»™ng đồng vÃ
tÆ° tưởng tôn giáo từ Nam Mỹ cho đến Trung Äông, châu Ã.
Äầu năm 2014, tôi đã có vinh dá»± được Ä‘i
cùng tổng thống Obama đến Roma để gặp Äức Giáo hoà ng Phanxicô. Viếng
thăm giáo hoà ng dòng Tên đầu tiên với tư cách ngoại trưởng Hoa Kỳ là một
trải nghiệm mà tôi không bao giá» hình dung nổi khi tôi còn là cáºu bé
giúp lá»… cách đây 60 năm. Khoảnh khắc nà y vừa đầy xúc Ä‘á»™ng riêng, vừa lÃ
hiện thể của một liên kết sâu sắc giữa tôn giáo và các sự vụ nước ngoà i
của Hoa Kỳ.
Ngà y nay, chúng tôi Ä‘ang tiếp cáºn các
nhân váºt và nhóm tôn giáo theo má»™t cách má»›i. Bá»™ Ngoại giao hiểu được vai
trò trung tâm của tôn giáo trong Ä‘á»i sống của hà ng tá»· ngÆ°á»i khắp thế
giới, và chúng tôi biết rằng sự gặp gỡ gắn bó có thể mở ra cả một thế
giá»›i khả dÄ©. Danh sách đầy thách thức của các vấn Ä‘á» chÃnh sách đối
ngoại mà chúng ta Ä‘ang đối diện ngà y nay, đòi buá»™c chúng ta phải nháºn ra
má»™t sá»± tháºt căn bản rằng: ChÃnh sách đối ngoại của chúng ta cần có má»™t
cách tiếp cáºn tinh tế hÆ¡n vá»›i tôn giáo.
John Kerry, cựu thượng nghị sỹ đảng Dân chủ từ Massachusetts, là ngoại trưởng thứ 68 của Hoa Kỳ.
|