DIỄN ÄÀN GIÃO PHẬN VINH :: Xem chủ đề - Há»c hiểu tâm lý "Äể dạy trẻ nên ngÆ°á»I"
Người đăng
Thông điệp
Quản trị viên
Ngày tham gia: 13/11/2007 Bài gửi: 2466 Số lần cám ơn: 1 Được cám ơn 295 lần trong 287 bài viết
gửi: 20.09.2010 Tiêu đề: Há»c hiểu tâm lý "Äể dạy trẻ nên ngÆ°á»I&
HỌC HIỂU TÂM Là ÄỂ DẠY TRẺ NÊN NGƯỜI
Nguyễn Hoà ng Thương
Ông bà ta thÆ°á»ng có câu: “Dạy con từ thuở còn thÆ¡â€, Ä‘iá»u đó vẫn không sai qua má»i thá»i đại. Trong thá»i đại ngà y nay, có thể nói dạy con là cả má»™t nghệ thuáºt sống vá»›i trẻ, hòa hợp vá»›i trẻ bằng cả tình yêu thÆ°Æ¡ng, hiểu biết tâm lý trẻ và phải dá»±a và o phÆ°Æ¡ng pháp sÆ° phạm để dẫn dắt chúng lá»›n khôn chứ không chỉ Ä‘Æ¡n thuần là truyá»n thụ những kinh nghiệm mà mình đã kinh qua.
Vá»›i công nghệ thông tin, má»™t đứa trẻ lên 2 đã có thể dá» dẫm cầm chuá»™t máy vi tÃnh, lên đến 4 – 5 tuổi khi chÆ°a Ä‘á»c được mặt chữ nhÆ°ng chúng cÅ©ng có thể bắt đầu rê chuá»™t vẽ hình, tháºm chà biết thế nà o là và o internet để chÆ¡i những trò chÆ¡i Ä‘Æ¡n giản. BÆ°á»›c và o lá»›p má»™t khi vừa tròn 6 tuổi, cha mẹ không khéo con trẻ cÅ©ng có thể chúi mÅ©i và o trò chÆ¡i trá»±c tuyến (game online), có thể cả những trò chÆ¡i mang tÃnh bạo lá»±c. Gần ba chục năm vá» trÆ°á»›c, truyá»n hình không phải ai cÅ©ng có Ä‘iá»u kiện để tiếp cáºn, còn ngà y nay, quảng cáo không kiểm soát, quá sá»± tháºt đầy rẫy trên truyá»n hình cÅ©ng có thể là m đứa trẻ lên hai mê mẫn. Bởi thế mà thá»i nay ngÆ°á»i ta thÆ°á»ng hay nhắc tá»›i từ kỹ năng sống, và để con trẻ có được những kỹ năng sống khi trưởng thà nh, cha mẹ cần phải biết cách giáo dục con trẻ từ khi còn thÆ¡ bé, ở lứa tuổi trÆ°á»›c khi bÆ°á»›c và o lá»›p má»™t. Vì theo các chuyên gia tâm lý thì thá»i thÆ¡ ấu là thá»i kỳ then chốt phát triển cảm xúc, trà khôn, khám phá các mối quan hệ và là giai Ä‘oạn hình thà nh nhân cách của con ngÆ°á»i. Do đó, giáo dục trẻ nhá» là việc hệ trá»ng có tÃnh quyết định đến sá»± hình thà nh phẩm chất, cá tÃnh và hạnh phúc của cả Ä‘á»i ngÆ°á»i, cÅ©ng nhÆ° có ảnh hưởng rất lá»›n đến sá»± bình ổn và phát triển của xã há»™i.
Hiểu được nhu cầu há»c há»i của các báºc cha mẹ, các bạn trẻ và các nhà giáo dục mầm non, chiá»u ngà y thứ Bảy 04/9/2010 tại Trung Tâm Mục Vụ Tổng Giáo Pháºn Sà i Gòn, ChÆ°Æ¡ng Trình Chuyên Äá» Cuối Tuần của Ban Mục Vụ Gia Äình đã tổ chức buổi há»™i thảo vá»›i chủ Ä‘á»: “Tâm lý và cách giáo dục trẻ 0-6 tuổi†nhằm Ä‘em đến cho các tham dá»± viên những kiến thức để há» nắm bắt cÆ¡ há»™i khắc ghi lên tâm hồn con trẻ những giá trị là m ngÆ°á»i căn bản, để khi lá»›n lên chúng có cuá»™c sống quân bình và hữu dụng trong xã há»™i.
Mở đầu buổi há»™i thảo, 3 bạn trẻ nhóm Kỹ Năng Sống đã là m há»™i trÆ°á»ng sôi Ä‘á»™ng bằng những cá» Ä‘iệu trên ná»n bà i bà i hát I love you, Giêsu: “Hãy sống nhÆ° Giêsu, hãy nói nhÆ° Giêsu, sống yêu thÆ°Æ¡ng thứ tha…
Bằng chất giá»ng ngá»t ngà o, cùng vá»›i lối dẫn giải vấn Ä‘á» má»™t cách súc tÃch, đôi lúc tạo sá»± vui nhá»™n, thoải mái cho ngÆ°á»i tham dá»±, Tiến sÄ© Tâm lý Giáo dục Nguyá»…n Thị BÃch Hồng, diá»…n giả buổi há»™i thảo, đã trình bà y Sá»± phát triển tâm lý trẻ em (từ 0 đến 6 tuổi) bằng những khái quát chung vá» trẻ em. Khi nhìn má»™t đứa trẻ chúng ta thÆ°á»ng nhìn chúng thế nà o thì đối xá» vá»›i chúng thế đó. Bằng cách tiếp cáºn vấn Ä‘á» Quan niệm vá» trẻ em, cô đã Ä‘Æ°a ra má»™t và i quan Ä‘iểm không thÃch hợp khi các báºc cha mẹ nghÄ© vá» con trẻ:
Trẻ em là ngÆ°á»i lá»›n thu nhá»: bằng quan niệm nà y, cha mẹ thÆ°á»ng cÆ° xá» vá»›i con trẻ nhÆ° những ngÆ°á»i lá»›n, chẳng hạn đòi há»i chúng phải Ä‘i và o ná» nếp, có ý thức tổ chức, đúng giá», đúng giấc. Äây là những Ä‘iá»u ngÆ°á»i lá»›n còn phải rèn luyện, có thể trong nhiá»u năm nhÆ°ng cha mẹ nhiá»u khi lại áp đặt bắt con trẻ phải thá»±c hiện trong má»™t sá»›m má»™t chiá»u là điá»u không thể. Có những vấn Ä‘á», ngay cả ngÆ°á»i lá»›n không phải khi ngÆ°á»i ta nói má»™t lần là hiểu, nói má»™t lần là nhá»› ngay huống chi là trẻ con. Thế nhÆ°ng, ngÆ°á»i lá»›n lại thÆ°á»ng quan niệm rằng trẻ cần phải hiểu ngay và nhá»› những Ä‘iá»u mà mình nói ra. Khi con trẻ lỡ sai lầm - nhÆ° là m đánh rÆ¡i váºt dụng, là m đổ vỡ - ta thÆ°á»ng không sá»a dạy, chỉ bảo con trẻ mà chỉ la mắng chúng. Có khi ta bảo trẻ là m việc quá sức nhÆ° bắt trẻ há»c nhiá»u trong Ä‘á»™ tuổi mà chúng chỉ biết chÆ¡i, bắt chúng là m những việc mà ngÆ°á»i lá»›n là m nhÆ° Ä‘aÌnh giaÌ€y, bán vé số… Những Ä‘iá»u trên là quan niệm sai lầm khi cho rằng trẻ phải hiểu, phải suy nghÄ© và hà nh Ä‘á»™ng nhÆ° ngÆ°á»i lá»›n.
Trẻ em là đứa con nÃt: quan niệm nà y cho rằng đứa trẻ không biết gì, cha mẹ coi con trẻ còn khá» dại. ChÃnh vì thế ngÆ°á»i lá»›n coi thÆ°á»ng trẻ, không quan tâm đến ý kiến của chúng, áp đặt chúng theo ý của mình.
Vá» phÆ°Æ¡ng diện tâm lý há»c thì trẻ em không phải là ngÆ°á»i lá»›n thu nhá» nhÆ°ng trẻ em có suy nghÄ© và cảm nháºn riêng không nhÆ° ta nghÄ©. Diá»…n giả đã Ä‘Æ°a ra 3 và dụ Ä‘iển hình cho thấy trẻ em có cảm nháºn riêng vá» môi trÆ°á»ng xung quanh:
VD1: Má»™t bé trai 3 tuổi há»c lá»›p mầm, trong má»™t lần Ä‘i há»c vá» gặp bố cứ nhà o và o lòng bố, mè nheo đòi ẵm. NgÆ°á»i bố Ä‘i là m vá» mệt nhá»c, bá»±c bá»™i trong ngÆ°á»i gắt vá»›i con: Con cái gì mà , Ä‘i là m vá» mệt còn mè nheo không cho nghỉ ngÆ¡i! Äứa bé rá»i bố, thản nhiên, không há»n, không giáºn, khuôn mặt tỉnh bÆ¡, nhÆ°ng đáp lại lá»i bố: Bố nói sai rồi, con là “con Ä‘á»±c†chứ đâu phải “con cáiâ€.
VD2: Má»™t đứa bé khác (cÅ©ng 3 tuổi) Ä‘i há»c vá» thì bảo mẹ: mẹ Æ¡i, mai nghỉ há»c. NgÆ°á»i mẹ thoáng nghÄ© rồi trả lá»i: không, mai thứ Năm sao nghỉ há»c? Äứa bé lại trả lá»i: Bảng ghi mai nghỉ há»c mà ! Mẹ ngạc nhiên, nó 3 tuổi là m gì biết Ä‘á»c mà bảng ghi thế nà y thế ná», thÆ°á»ng thì có gì cô giáo dặn bố mẹ chứ là m sao trẻ biết, mẹ khẳng định: không, mai Ä‘i há»c. Äứa bé vẫn khăng khăng: mai nghỉ mà ! NgÆ°á»i mẹ nghÄ© rằng chắc con là m sao đó nên lá» chuyện nà y luôn. Sáng hôm sau, đứa bé nằng nặc không Ä‘i há»c, nhÆ°ng mẹ thì cÆ°Æ¡ng quyết Ä‘Æ°a con đến trÆ°á»ng. Äến trÆ°á»ng, mẹ bảo bé: các bạn Ä‘i há»c đông đủ sao con bảo là nghỉ? BeÌ dẫn meÌ£ đến tấm bảng mà hằng ngà y cô giáo thÆ°á»ng ghi thá»±c Ä‘Æ¡n và nói vÆ¡Ìi mẹ rằng hôm qua con thấy bảng ghi là mai nghỉ há»c. NgÆ°á»i mẹ nhìn và o bảng thì thấy từ thứ Hai đến thứ Năm ghi đặc kÃn thá»±c Ä‘Æ¡n, lúc đó má»›i chợt hiểu là do bé quan sát khi thấy tấm bảng ghi đầy chữ thì biết ngà y mai là thứ Bảy được nghỉ há»c. Do các tuần trÆ°á»›c, ngà y nà o cô ghi thá»±c Ä‘Æ¡n ngà y hôm đó, nhÆ°ng tuần nà y vì lý do gì đó nên thứ TÆ° cô đã ghi sẵn thá»±c Ä‘Æ¡n đến thứ Sáu nên bé quan sát thấy bảng đã ghi đầy, cứ tưởng là mai được nghỉ há»c.
VD3: Má»™t ông bố chở con Ä‘i há»c vá», Ä‘Æ°á»ng xá xe cá»™ đông đúc, ông bố thấy má»™t chà ng thanh niên đánh rÆ¡i táºp hồ sÆ¡, ông liá»n kêu chà ng thanh niên: rá»›t đồ anh Æ¡i! Chà ng thanh niên không kịp nghe, và rồi xe cá»™ đông đúc ông cÅ©ng không kịp lượm giúp. NhÆ°ng từ đó vá» nhà đứa con cÆ°Ì há»i bố: bố kêu chú chi váºy? Bố trả lá»i: để chú lượm lại. Äứa bé tiếp tục thắc mắc: bố kêu chú chi váºy? Bố: Kêu chú để chú lượm lại hồ sÆ¡ của chú. Bé: NhÆ°ng mà bố kêu chú chi váºy? Ông bố không thể hiểu được hôm nay tại sao con cứ há»i hoà i má»™t câu há»i. VỠđến nhà , con lại tiếp tục há»i cùng một câu há»i Ä‘oÌ. Bố kể cho mẹ bé nghe câu chuyện và cÅ©ng thắc mắc là không biết tại sao con laÌ£i há»i nhÆ° thêÌ? Lúc nà y, ngÆ°á»i mẹ má»›i nháºn ra lý do, thì ra thỉnh thoảng trong những lần chở con Ä‘i chÆ¡i, bé thÆ°á»ng cầm theo đồ chÆ¡i, có lúc đánh rÆ¡i, bé la lên đòi lượm lại, những lúc ấy bố mẹ thÆ°á»ng bảo thôi lỡ rá»›t rồi, bá» Ä‘i con. Bởi váºy, khi thấy chà ng thanh niên đánh rÆ¡i hồ sÆ¡ mà bố lại kêu lượm lại thì bé thắc mắc không hiểu tại sao bố lại kêu lượm là m chi?
Qua ba và dụ trên có thể kết luáºn rằng, trong giáo dục trẻ em, không nên áp dụng kinh nghiệm chủ quan của ngÆ°á»i lá»›n đối vá»›i trẻ, vì trẻ có những cảm nháºn riêng vá» thế giá»›i xung quanh. Bên cạnh đó, má»—i thá»i đại má»—i khác nên kinh nghiệm dạy trẻ là khác nhau do xã há»™i ngà y cà ng phát triển.
Nói đến má»™t con ngÆ°á»i không thể chỉ Ä‘á» cáºp con ngÆ°á»i đó từ lúc lá»t lòng mẹ, mà cần phải xác định rằng con ngÆ°á»i đã được hình thà nh từ lúc hoà i thai, bởi váºy giai Ä‘oạn thai nhi cÅ©ng là giai Ä‘oạn rất quan trá»ng có thể ảnh hưởng đến sau nà y.
Trong phạm vi chủ Ä‘á» giáo dục trẻ từ 0 đến 6 tuổi, là thá»i kỳ trÆ°á»›c tuổi Ä‘i há»c, có thể chia là m ba giai Ä‘oạn: sÆ¡ sinh: từ 0 đến 1 tuổi, nhà trẻ: từ 1 đến 3 tuổi và mẫu giáo: từ 3 đến 6 tuổi.
Äể tìm hiểu Tâm lý trẻ sÆ¡ sinh (0 – 1 tuổi), chúng ta cần nhắc lại kinh nghiệm của ngÆ°á»i Ä‘i trÆ°á»›c, ông bà ta thÆ°á»ng khuyên nhủ: không nên thăm trẻ khi trẻ chÆ°a đầy tháng. Theo dân gian, ngÆ°á»i ta thÆ°á»ng hay cho rằng đây là vấn Ä‘á» kiêng cá», nhÆ°ng theo thá»±c tế cần phải biết rằng giai Ä‘oạn trong tháng trẻ dà nh 80% thá»i gian để ngủ, mà lại là ngủ ban ngà y để thức ban đêm. Thá»i kỳ nà y cần đáp ứng nhu cầu váºt chất: bú no, mặc ấm. Ngoà i ra, trẻ còn có nhu cầu ấn tượng, trẻ cần thÃch nghi vá»›i môi trÆ°Æ¡Ì€ng bên ngoà i bụng mẹ: là m quen vá»›i ánh sáng, tiếng Ä‘á»™ng, không gian trong phòng, những khuôn mặt thÆ°á»ng chăm sóc trẻ. ThÆ°á»ng đến lúc đầy tháng là lúc đủ thá»i gian cần thiết để trẻ thÃch ứng vá»›i bên ngoà i, nhÆ°ng cÅ©ng có thể sá»›m hay trễ hÆ¡n.
Khi ra ngoà i tháng, bé có thêm nhu cầu nháºn thức: nháºn thức được thế giá»›i xung quanh, nháºn biết được những ngÆ°á»i chăm sóc beÌ. Äến cuối tháng thứ hai thì bé có nhu cầu giao lÆ°u: bé sẽ có hoạt Ä‘á»™ng chủ đạo, đó là hoạt Ä‘á»™ng giao lÆ°u bằng xúc cảm trá»±c tiếp vá»›i ngÆ°á»i lá»›n, thông qua xúc giác, nghÄ©a là cảm nháºn bằng cảm xúc, nhất là qua giá»ng nói và điệu bá»™ của ngÆ°á»i lá»›n. Vá»›i hoạt Ä‘á»™ng chủ đạo nà y, tùy theo hoà n cảnh được chăm sóc mà trẻ sẽ hoạt Ä‘á»™ng theo chiá»u hÆ°á»›ng tÃch cá»±c hoặc hạn chế.
Chiá»u hÆ°á»›ng tÃch cá»±c: trẻ giao lÆ°u nhiá»u do đó đạt được cảm xúc tin tưởng. Thông thÆ°á»ng ngÆ°á»i mẹ sau khi sinh thì theo sát, không rá»i con trong thá»i gian 3-4 tháng là m cho đứa trẻ có máºt Ä‘á»™ giao lÆ°u cao vÆ¡Ìi meÌ£. NgÆ°á»i mẹ biết tất cả má»i thói quen của trẻ, khi nà o khóc do đói, khi nà o khóc do nhu cầu vệ sinh hay khóc vì những lý do khác. Äiá»u đó tạo nên cảm xúc tin tưởng nÆ¡i đứa trẻ, do ngÆ°á»i mẹ đã đáp ứng, quan tâm đến trẻ má»—i lúc bé cần. Cảm xúc tin tưởng sẽ là m đứa bé tá»± tin, bản lÄ©nh, tâm lý cân bằng, dá»… vượt khó…
Chiá»u hÆ°á»›ng hạn chế: trẻ Ãt giao lÆ°u do sá»± đáp ứng không được tốt sẽ dẫn đến trẻ có cảm xúc không tá»± tin. Má»™t đứa trẻ sinh ra không có ngÆ°á»i thÆ°á»ng xuyên chăm sóc mình, nhÆ° những trẻ mồ côi trong các cÆ¡ sở bảo trợ xã há»™i, những ngÆ°á»i chăm sóc không thể chăm nhiá»u trẻ cùng má»™t lúc mà phải theo nguyên tắc tuần tá»±, là m cho máºt Ä‘á»™ giao lÆ°u bị hạn chế, vấn đỠđáp ứng cÅ©ng hạn chế: nhiá»u trẻ cùng khóc vá»›i nhiá»u lý do khác nhau là m cho có bé phải chỠđợi, khiêÌn beÌ có cảm nháºn hoang mang, nghi ngá» dẫn đến tá»± vệ cao, yếu Ä‘uối, không tá»± tin…
Vấn đỠđặt ra là có nên thay đổi ngÆ°á»i chăm sóc trẻ liên tục, hay mặc kệ trẻ khóc cho “nở phổiâ€, hay trốn bé để sau nà y bé không Ä‘eo mẹ? Câu trả lá»i là không! Vì nhÆ° thế sẽ rÆ¡i và o tình trạng ngÆ°á»i chăm sóc không hiểu trẻ, là m cho trẻ hoang mang, tạo cho trẻ cảm xúc bất an, không tin tưởng. Má»—i khi ngÆ°á»i chăm sóc đến vá»›i trẻ là để xem nhu cầu của trẻ là gì, nhằm đáp ứng nhu cầu của trẻ, giuÌp trẻ bình an chứ không phải để bồng ẵm, tạo thói quen ỷ laÌ£i cho trẻ.
ToÌm laÌ£i, những gì xảy ra trong giai Ä‘oạn sÆ¡ sinh sẽ lÆ°u lại và ảnh hưởng rất lÆ¡Ìn đến thá»i kỳ sau nà y. Vá»›i trẻ sÆ¡ sinh, các báºc cha mẹ cần giáo dục con cái các đức tÃnh: tÃnh sạch sẽ, tÃnh kỹ luáºt: ăn ngủ đúng giá», tÃnh kiên nhẫn, tÃnh thẩm mỹ: trang trà phòng ốc, đồ chÆ¡i và dạy trẻ nháºn biết thế giá»›i xung quanh.
Khi trẻ em tròn 1 tuổi - được đánh dấu bằng ngà y thôi nôi, là lúc cha mẹ cần nắm bắt Tâm lý tuổi Nhà trẻ (1 – 3 tuổi). BÆ°á»›c và o thá»i kỳ nà y, trẻ có ba dấu hiệu tiến bá»™ hÆ¡n trÆ°á»›c lúc thôi nôi: biết Ä‘i, biết sá» dụng đồ váºt và biết nói. NhỠđâu mà trẻ có được những thà nh tá»±u nà y? Äó là nhá» và o sá»± dạy bảo, giúp đỡ của ngÆ°á»i lá»›n. Äây là giai Ä‘oạn trẻ thá»±c sá»± được xã há»™i hóa, là giai Ä‘oạn trẻ phát triển không đồng Ä‘á»u giữa các chức năng, Ä‘iá»u nà y phụ thuá»™c rất nhiá»u và o ngÆ°á»i chăm sóc. ChÃnh vì thế, đừng vá»™i đánh giá trẻ nà y cháºm hÆ¡n những trẻ khác vá» mặt nà y, mặt kia là m ảnh hưởng đến việc phát triển tâm lý trẻ rất nhiá»u.
Mặt khaÌc, ba thà nh tá»±u nà y cũng giúp trẻ Ä‘á»™c láºp hÆ¡n, Ãt phụ thuá»™c và o ngÆ°á»i chăm sóc. Trong giai Ä‘oạn nà y, trẻ bắt đầu chứng kiến má»™t và i tình huống: muốn thá»±c hiện Ä‘iá»u gì đó mà không được, chẳng hạn nhÆ° nghịch cát, táy máy đồ đạc nhÆ° quạt máy, ổ Ä‘iện… hoặc ngược lại trẻ không muốn mà bị buá»™c phải là m nhÆ° ăn cÆ¡m, uống thuốc… Lúc nà y, trẻ ý thức được cái tôi của mình, tháºm chà bÆ°á»›ng bỉnh, chống đối, chỉ muốn là m theo ý thÃch của mình, đó là chuyện bình thÆ°á»ng trong phát triển tâm lý trẻ em. Trong cÆ° xá» vá»›i trẻ, đây là giai Ä‘oạn cần giải thÃch cho trẻ những vấn Ä‘á» xung quanh. Quá trình sá» dụng đồ váºt của trẻ cũng sẽ ảnh hưởng đến tâm lý trẻ. Äặc Ä‘iểm của trẻ là rất dá»… có cảm xúc, nhÆ°ng cảm xúc không bá»n, hay thay đổi, cần dá»±a và o đặc Ä‘iểm nà y để cÆ° xá» vá»›i trẻ, không được ép buá»™c trẻ, mà nên dùng cách đánh lạc hÆ°á»›ng. Hoạt Ä‘á»™ng chủ đạo của trẻ là hoạt Ä‘á»™ng vá»›i đồ váºt, công cụ. TÆ°Æ¡ng tá»± nhÆ° giai Ä‘oạn sÆ¡ sinh, tùy theo hoà n cảnh được chăm sóc mà trẻ sẽ hoạt Ä‘á»™ng theo chiá»u hÆ°á»›ng tÃch cá»±c hoặc hạn chế.
Chiá»u hÆ°á»›ng tÃch cá»±c: Nếu trẻ được hÆ°á»›ng dẫn hoạt Ä‘á»™ng thì trẻ sẽ có khả năng tá»± trị, nghÄ©a là trẻ biết tá»± kiểm soát hà nh vi, tá»± Ä‘iá»u chỉnh, tá»± quyết định, biết được khả năng của mình, giúp trẻ tá»± tin. Những hoạt Ä‘á»™ng mà trẻ có thể tá»± thá»±c hiện dần: tá»± múc cÆ¡m, tá»± tắm, tá»± mang dép, tá»± thay quần áo…
Chiá»u hÆ°á»›ng hạn chế: Nếu trẻ không được giải thÃch, hÆ°á»›ng dẫn trong sinh hoạt, trẻ sẽ hoạt Ä‘á»™ng, sinh hoạt vá»›i cảm xúc xấu hổ, thÆ°á»ng là do bị chê bai, dẫn đến hoang mang, không biết khả năng của mình.
Thông thÆ°á»ng trẻ thôn quê lại dá»… Ä‘i theo chiá»u hÆ°á»›ng tÃch cá»±c, trong khi trẻ thà nh thị do được cha mẹ “chăm sóc kỹ lưỡng†quá lại dẫn đến thụ Ä‘á»™ng mà đi theo chiá»u hÆ°á»›ng hạn chế.
Sau giai Ä‘oạn nhà trẻ, để hiểu rõ Tâm lý tuổi Mẫu giáo (3 – 6 tuổi), các báºc cha mẹ cần nắm bắt các hoạt Ä‘á»™ng của trẻ, trong Ä‘á»™ tuổi nà y trẻ tiếp tục hoạt Ä‘á»™ng vá»›i đồ váºt công cụ, trẻ bắt đầu tham gia những hoạt Ä‘á»™ng cÆ¡ bản của con ngÆ°á»i, được thể hiện má»™t cách Ä‘a dạng qua các hoạt Ä‘á»™ng:
Vui chơi: trẻ bắt đầu hoạt động với cộng đồng qua các trò chơi sắm vai như: là m cô giáo, bác sĩ, cha mẹ trong gia đình…
Lao Ä‘á»™ng: trẻ biết tá»± phục vụ và phụ giúp cha meÌ£ nhÆ°: đánh răng, thay đồ, quét nhà , dá»n bát Ä‘Ä©a ăn cÆ¡m… Tuy lao Ä‘á»™ng không Ä‘em lại hiệu quả kinh tế nhÆ°ng trong giai Ä‘oaÌ£n naÌ€y noÌ mang ý nghÄ©a giáo dục cho sá»± phát triển của trẻ, kÃch thÃch lòng ham muốn là m việc, tránh Ä‘i sá»± lÆ°á»i biếng.
Há»c táºp: lúc nà y trẻ há»c kỹ năng nháºn thức chứ không phải tiếp nháºn tri thức, nhÆ° táºp ngồi yên, chú ý nghe cô nói, há»c quan sát. ChÃnh vì thế, đừng nhồi nhét trẻ trong giai Ä‘oạn nà y.
Äồng thÆ¡Ì€i, trong Ä‘á»™ tuổi nà y trẻ xuất hiện trà tưởng tượng phong phú, chi phối cảm xúc và hà nh vi. Trẻ sống và nói theo triÌ tưởng tượng, đôi khi là m cho ngÆ°á»i lá»›n nghÄ© là trẻ bịa chuyện.
Và dụ: trẻ thÆ°á»ng được ba mẹ dẫn Ä‘i tiệc cÆ°á»›i và được cho bong bóng, đôi lúc bé lại khoe vá»›i bạn bè là do đám cÆ°á»›i của ba mẹ mình nên miÌ€nh được cho má»™t chùm bong bóng lá»›n! Cần phải khuyến khÃch trà tưởng tượng vừa phải của trẻ, chứ đừng nên dáºp tắt trà tưởng tượng nÆ¡i trẻ.
Tuổi mẫu giáo cÅ©ng là giai Ä‘oạn của sá»± hình thà nh nhân cách. Có má»™t số yếu tố hình thà nh nên nhân cách trẻ nhÆ° tÃnh cách ổn định, đó là những biểu hiện tâm lý ổn định, những dấu hiệu lặp Ä‘i lặp lại tạo nên tÃnh cách khác vá»›i trẻ khác, chẳng hạn nhÆ° trẻ hay cho đồ ngÆ°á»i khác. Bên cạnh đó, trẻ bắt đầu có hà nh Ä‘á»™ng hÆ°á»›ng Ä‘Ãch, biết rằng là m má»™t việc nà o đó để là m gì, chẳng hạn nhÆ° ăn cÆ¡m nhanh để Ä‘i siêu thị. Äặc biệt, nÆ¡i trẻ cũng xuất hiện những tình cảm cấp cao là tình cảm đạo đức, tình cảm trà tuệ và tình cảm thẩm mỹ.
Tình cảm đạo đức: trẻ biết phán xét, biểu lá»™ thái Ä‘á»™ và có lÆ°Æ¡ng tri, nghÄ©a là bà y tá» thái Ä‘á»™ trÆ°á»›c những hà nh vi đúng, sai. TrÆ°á»›c những Ä‘iá»u tốt, trẻ ủng há»™, đồng tình và cả tÆ°Ì£ hà o; còn trÆ°á»›c những Ä‘iá»u sai trái, trẻ phê và tá»± phê má»™t cách công bằng, nghiêm túc, chẳng hạn tại sao bố hay mẹ lại vượt đèn Ä‘á», sao bố hay mẹ lại nói mà y, tao?
Tình cảm trà tuệ: thông qua hà nh vi, trẻ thÃch tìm hiểu thế giá»›i xung quanh, trẻ tá»± khám phá và thÃch khám phá, chẳng hạn khi mua đồ chÆ¡i vá», trẻ thiÌch nghịch ngợm tìm tòi, gỡ bung ra má»i thứ để xem bên trong có các bá»™ pháºn gì. Äá»™ tuổi nà y trẻ thÆ°á»ng đặt câu há»i và luôn há»i tá»›i, vì thế ngÆ°á»i lá»›n cần tìm câu trả lá»i thÃch hợp, thá»a đáng cho trẻ, cần tôn trá»ng trẻ chứ không nên dáºp tắt vì trẻ ham “há»c há»iâ€.
Tình cảm thẩm mỹ: thÃch cảm thụ, thưởng thức và sở hữu cái đẹp.
Trên đây là những đặc Ä‘iểm để trẻ hình thà nh nhân cách và quá trình phát triển nhân cách là giai Ä‘oạn tạo ná»n móng để trẻ phát triển lâu dà i vá» sau. CÆ¡ chế để hình thà nh nhân cách thông qua việc bắt chÆ°á»›c và ngÆ°á»i lá»›n cần phải có trách nhiệm giáo dục trẻ. Do đặc Ä‘iểm bắt chÆ°á»›c mà trẻ chịu ảnh hưởng rất lá»›n từ cha mẹ và cô giáo. Trẻ chứng kiến hoạt Ä‘á»™ng của ngÆ°á»i lá»›n và là m theo cả Ä‘iá»u đúng lẫn Ä‘iá»u sai, chẳng hạn thấy ngÆ°á»i lá»›n cụng ly trong các buổi tiệc, trẻ uống nÆ°á»›c cÅ©ng bắt chÆ°á»›c cụng ly. Nếu ngÆ°á»i lá»›n chuẩn má»±c thì trẻ sẽ bắt chÆ°á»›c Ä‘iá»u hay, trẻ được giáo dục đúng thì sẽ có tÃnh tốt. Bên cạnh đó, trẻ dá»… tiêm nhiá»…m thói xấu của ngÆ°á»i lá»›n nên cần cẩn troÌ£ng trong hà nh vi trÆ°á»›c mặt trẻ.
Trong Ä‘á»™ tuổi nà y, hoạt Ä‘á»™ng chủ đạo của trẻ là hoạt Ä‘á»™ng vui chÆ¡i. Nếu trẻ phát triển theo chiá»u hÆ°á»›ng tÃch cá»±c, trẻ sẽ chủ Ä‘á»™ng, sáng tạo, nên trẻ cần phải được khuyến khÃch và hÆ°á»›ng dẫn để biết được khả năng của mình, là m cho trẻ tá»± tin . Ngược lại nếu trẻ cứ bị la mắng, cấm Ä‘oán sẽ khiêÌn cho trẻ Ä‘i đến chá»— mặc cảm, trẻ sẽ thụ Ä‘á»™ng và cháºm phát triển.
Sau ba tiếng đồng hồ vá»›i Ä‘á» tà i tâm lý giáo dục trẻ em bằng những và dụ minh há»a thá»±c tế, dà dá»m là m cho ngÆ°á»i tham dá»± dá»… tiếp thu vaÌ€ ghi nhÆ¡Ì. Äể đúc kết Ä‘á» tà i, cô đã Ä‘Æ°a ra những câu há»i trắc nghiệm kết thúc buổi thuyết trình:
1. Bé Hà và ba mẹ đến chÆ¡i nhà bác Hải. Thấy bác Hải có con búp bê đẹp, đắt tiá»n, bé Hà khóc đòi nằng nặc để được mang búp bê đó vá» nhà . Mặc dù ba mẹ đã nhẹ nhà ng giải thÃch để Hà thôi không đòi nữa nhÆ°ng Hà vẫn ngoan cố. Ba mẹ của Hà nên có thái Ä‘á»™ nhÆ° thế nà o?
a. CÆ°Æ¡ng quyết không cho mang vá», để mặc Hà khóc lóc.
b. Nói bác Hải cho mượn vỠnhà , sau sẽ trả lại.
c. Trách mắng bé Hà ngay tại nhà bác Hải.
d. Hứa mua má»™t búp bê y hệt trên Ä‘Æ°á»ng vá».
2. Hôm nay cả gia đình dự tiệc cưới. Bạn đã chuẩn bị bộ quần áo đẹp cho con. Nhưng cháu không chịu và nằng nặc đòi một bộ khác, theo bạn không được đẹp lắm. Bạn đã giảng giải nhưng con bạn vẫn chưa chịu. Theo bạn, thái độ nà o dưới đây là hay nhất?
a. Cứ mặc cho con bộ đồ đã chuẩn bị sẵn, dù bé không chịu.
b. Dá»a rằng nếu bé không mặc bá»™ đồ đẹp đó thì không cho Ä‘i cùng vá»›i ba mẹ.
c. Nói ngon, nói ngá»t để bé chịu mặc bá»™ đồ đẹp đó.
d. Cho bé được mặc theo ý thÃch.
3. Quan niệm nà o dưới đây là đúng nhất?
a. Trẻ không vâng lá»i ngÆ°á»i lá»›n sẽ không thà nh ngÆ°á»i tốt.
b. Trẻ vâng lá»i ngÆ°á»i lá»›n chắc chắn sẽ nên ngÆ°á»i.
c. Trẻ chỉ biết vâng lá»i sẽ thụ Ä‘á»™ng, Ãt sáng tạo.
d. NgÆ°á»i lá»›n lúc nà o cÅ©ng cÆ° xỠđúng vá»›i trẻ.
4. Äối vá»›i má»™t đứa trẻ hiếu Ä‘á»™ng cha mẹ cần phải:
a. Dá»n dẹp tất cả các đồ váºt trong nhà để trẻ không quáºy phá được.
b. ThÆ°á»ng xuyên trách phạt cho trẻ sợ không quáºy phá nữa.
c. Cho trẻ được hoạt động tự do, thoải mái.
5. Mẹ bé Ngá»c thÆ°á»ng dùng cách thức sau đây để buá»™c bé Ngá»c phải là m theo ý mẹ: chị đếm 1… 2… 3 mà bé chÆ°a vâng lá»i là bị đòn. Bạn đánh giá cách là m nà y nhÆ° thế nà o?
a. Cách nà y hay, trẻ nhanh chóng vâng lá»i ngÆ°á»i lá»›n.
b. Cách nà y không hay, trẻ khiếp sợ, tuân phục thụ động.
c. Cách nà y hay, đúng ý “thÆ°Æ¡ng cho roi cho vá»tâ€.
d. Cách nà y không hay, cứ đánh đòn không cần đếm.
Sau khi thảo luáºn sôi nổi, biểu quyết chá»n đáp án, cô đã Ä‘Æ°a ra câu đáp án cùng vá»›i giải thÃch:
1.a, Ä‘iá»u chỉnh cảm xúc mong muốn không hợp lý của trẻ.
2.d, bé lấy áo do mình chá»n không ảnh hưởng đến ká»· luáºt. Ngược lại tôn trá»ng sở thÃch, khả năng tá»± trị, là m cho bé kiểm soát được Æ°á»›c muốn.
3.c; 4.d, cần bảo vệ sự an toà n của trẻ; 5.b.
Sau khi trả lá»i má»™t số câu há»i vá» cách nuôi dạy trẻ trong những hoà n cảnh cụ thể bằng kinh nghiệm của má»™t nhà giáo dục tâm lý trẻ em, cô BÃch Hồng đã được các tham dá»± viên chia tay trong quyến luyến, vá»›i hy vá»ng rằng sẽ được gặp lại cô trong má»™t chuyên Ä‘á» khác và tri ân cô đã dà nh thá»i gian quý báu để giúp các tham dá»± viên có thêm kiến thức bổ Ãch vá» nuôi dạy trẻ.
Trong thá»i đại ngà y nay, có vẻ nhÆ° Ä‘a số trẻ em được chăm sóc tốt hÆ¡n vá» dinh dưỡng, chẳng hạn nhÆ° cà ng ngà y caÌ€ng có nhiá»u loại sữa phát triển trà não, chiá»u cao… và trẻ được giáo dục tốt hÆ¡n, tháºm chà cha mẹ phải chạy vạy để chá»n cho con trÆ°á»ng mẫu giáo tốt nhất. NhÆ°ng Ä‘iá»u đó không có nghÄ©a là cha mẹ hoặc các các nhà giáo dục hiểu được tâm lý và dưỡng dục trẻ má»™t cách đúng đắn để trẻ có thể phát triển vá»›i tâm lý cân bằng và có được kỹ năng sống thÃch hợp. Mong sao sẽ cà ng có nhiá»u cặp gia đình trẻ tiếp cáºn được vá»›i các Ä‘á» tà i giáo dục con cái để há» biết cách hÆ°á»›ng con mình theo con Ä‘Æ°á»ng chân thiện mỹ.
Sà i Gòn, 09/09/2010
Bạn không có quyền gửi bài viết Bạn không có quyền trả lời bài viết Bạn không có quyền sửa chữa bài viết của bạn Bạn không có quyền xóa bài viết của bạn Bạn không có quyền tham gia bầu chọn Bạn không được phép gởi kèm file trong diễn đàn Bạn có thể download files trong diễn đàn